Ograniczone prawa
rzeczowe
Mgr Agnieszka Kwiecień- Madej
Podstawy prawa cywilnego
Ograniczone prawa rzeczowe
Prawa rzeczowe
Własność Użytkowanie wieczyste
Ograniczone prawa rzeczowe
Pojęcie OPR
Są to prawa na rzeczy cudzej,
Ograniczona sfera uprawnień – wykonywanie tylko niektórych uprawnień na rzeczy cudzej,
Obciążenia na prawie własności,
Nie pozbawiają właściciela wszystkich uprawnień względem rzeczy,
Korzystanie w ograniczonym zakresie z cudzej rzeczy,
Albo zabezpieczenie zaspokojenia wierzytelności z rzeczy obciążonej.
Zasada numerus clausus
Ograniczone prawa rzeczowe
Użytkowanie Służebność Zastaw Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu
Obecnie nieustanawiane
!
Hipoteka
Przedmiot OPR
Rzeczy (art. 45 KC)
Wyjątkowo inne prawa majątkowe – np.
użytkowanie prawa (art. 265 KC), zastaw na
prawach (art. 327 KC), hipoteka na użytkowaniu wieczystym (art. 65 ust. 2. pkt 1 KWU), hipoteka na wierzytelności hipotecznej zabezpieczonej hipoteką (subintabulat) (art. 65 ust. 2 pkt 3 KWU).
Tylko użytkowanie może dotyczyć zarówno nieruchomości jak i rzeczy ruchomych,
Tylko zastaw - wyłącznie rzeczy ruchome,
Pozostałe OPR dotyczą wyłącznie nieruchomości,
Podział OPR ze względu na funkcję
Samoistne OPR
Służą korzystaniu z cudzej rzeczy
Samodzielny byt prawny
Ustanowienie i istnienie niezależne od innego prawa
Użytkowanie,
służebności, sp. wł.
prawo do lokalu
Akcesoryjne OPR
Nie mają samodzielnego bytu prawnego
Służą zabezpieczeniu wierzytelności
Wygasają wraz z wygaśnięciem wierzytelności
Nie uprawniają do
korzystania z cudzej rzeczy
Zastaw i hipoteka
Powstanie ograniczonych praw rzeczowych
Na podstawie umowy Z mocy prawa
Na podstawie orzeczenia sądowego Na podst. decyzji administracyjnej
Umowne powstanie OPR
Podstawowy sposób,
Umowa między właścicielem a nabywcą prawa
Forma aktu notarialnego – dla oświadczenia właściciela nieruchomości ustanawiającego prawo
Oświadczenia stron generalnie w dowolnym czasie i dowolnej formie
Rodzaj i treść prawa – zgodnie z przepisami ius cogens, zakaz zmiany ustawowej treści praw.
Dodatkowe wymogi
Hipoteka – wymaga określenie jej wysokości w umowie,
Hipoteka – wymaga wpisu do księgi wieczystej,
Zastaw – wymaga czynności realnej wydania rzeczy wierzycielowi,
Jeśli ustanowienie prawa następuje dla wykonania poprzedniego zobowiązania, ważność umowy zależy od istnienia tego
zobowiązania (art. 156 w zw. z 245 par. 1 KC)
Powstanie OPR z mocy prawa
Dotyczy tylko wybranych praw,
Konieczne jest spełnienie ustawowych przesłanek,
Zasiedzenie służebności – dotyczy
służebności gruntowej, gdy polega ona na korzystaniu z trwałego i widocznego
urządzenia,
Zastaw ustawowy – na podstawie
przepisów szczególnych np. 432, 670,790, 802 KC
Powstanie OPR na podstawie decyzji administracyjnej
Marginalne znaczenie – od 1990 r. brak możliwości oddawania w użytkowanie nieruchomości państwowych i
komunalnych,
Ograniczenie cudzego prawa własności przez wywłaszcznie
Zmiana treści OPR
W drodze umowy między uprawnionym i właścicielem rzeczy obciążonej
Wpis do księgi wieczystej – jeśli prawo było ujawnione w księdze.
Jeśli zmiana dotyka osoby trzeciej – potrzebna jest jej zgoda (złożona jednej ze stron) – 248 par. 2 KC
Nie może naruszać przepisów bezwzględnie obowiązujących.
Brak formy szczególnej
Może powstać na podstawie orzeczenia sądowego – 290 par 3 i 291 KC
Przeniesienie OPR
Dotyczy tylko zbywalnych praw,
Spółdzielcze własnościowe prawa do lokalu,
Służebność gruntowa – jako prawo związane z własnością nieruchomości władnącej,
Zastaw i hipoteka – tylko wraz z przelewem wierzytelności
Umowa + wpis (jeśli prawo jest ujawnione w KW), chyba że przepis stanowi inaczej
Niezbywalne OPR
Użytkowani Użytkowani e
e Służebności osobiste
Służebności
osobiste
Pierwszeństwo OPR
Dotyczy kolizji OPR, gdy jedna rzecz jest obciążona kilkoma prawami i
wykonywanie prawa odbywa się z uszczerbkiem dla innego (innych),
Całkowita niemożność wykonywania,
Uszczerbek częściowy
Pierwszeństwo praw wpisanych do KW
„ograniczone prawo rzeczowe ujawnione w księdze wieczystej ma pierwszeństwo przed nieujawnionym” (Art. 11 KUW),
Gdy kilka praw wpisanych do KW:
O pierwszeństwie rozstrzyga chwila wpisu (chwila złożenia wniosku),
Prawa wpisane na podstawie wniosków złożonych jednocześnie mają równe
pierwszeństwo
Pierwszeństwo innych OPR
Reguluje Kodeks cywilny,
Dotyczy praw niewpisanych do KW,
Prior tempore potior iure – pierwszeństwo prawa ustanowionego wcześniej,
Prawo powstałe później nie może być wykonywane z uszczerbkiem dla prawa powstałego wcześniej,
„nie uchybia to przepisom regulującym
pierwszeństwo w sposób odmienny” (art. 249 par 2 KC) – np. 310 KC
Zmiana pierwszeństwa OPR
250 par 1 pkt 1 KC,
Umowa między tym, czyje prawo ma ustąpić pierwszeństwa, a tym czyje prawo ma uzyskać pierwszeństwo,
Jeśli przynajmniej jedno z praw wpisane jest do KW wymagany jest wpis,
Zakaz zmiany pierwszeństwa w celu uszczuplenia praw osób trzecich,
Możliwa zmiana pierwszeństwa „z przeskokiem”
nad pośrednimi prawami – jedynie w zakresie niepogarszającym pozycji tych praw.
Wygaśnięcie OPR
Ograniczone prawo rzeczowe wygasa przez:
Zrzeczenie się Konfuzję Inne
Zrzeczenie się
Zrzeczenie się = wygaśnięcie
Oświadczenie o zrzeczeniu się prawa powinno być złożone właścicielowi rzeczy obciążonej,
Jeśli prawo było ujawnione w KW, do jego
wygaśnięcia wymagane jest wykreślenie wpisu,
Podstawę wniosku o wykreślenie wpisu stanowi dokument zawierający oświadczenie o zrzeczeniu się prawa z podpisem notarialnie
poświadczonym.
Konfuzja (confusio – zlanie)
Zjednoczenie się w jednej osobie prawa własności i ograniczonego prawa
rzeczowego,
Jeśli przejdzie na właściciela rzeczy
obciążonej, albo jeśli, ten komu prawo przysługuje nabędzie własność rzeczy obciążonej (art. 247 KC)
Inne źródła wygaśnięcia
Upływ terminu
• Gdy zastrzeżono termin końcowy
Śmierć uprawnionego
• Użytkowanie (266 KC), Służebności osobiste (299 KC)
Ex lege
Wygaśnięcie wierzytelności
• Hipoteka
• Zastaw
Orzeczenie sądowe
• Niewykonywanie przez 10 lat – użytkowanie i służebności gruntowe
• Zniesienie służebności na mocy konstytutywnego orzeczenia
Ochrona OPR
Bezwzględny charakter,
Odpowiednie stosowanie przepisów o ochronie własności:
Roszczenie windykacyjne (art. 222 par 1 KC),
Roszczenie negatoryjne (art. 222 par 2 KC)
W odniesieniu do hipoteki – odrębna regulacja KWU Roszczenia przysługują zarówno przeciwko
właścicielowi jak i osobom trzecim.
