Przegląd Geologiczny, vol. 51, nr 3, 2003
Problemy migracji fauny konodontowej we wschodniej części basenu germańskiego na tle wahań poziomów morza w środkowym triasie
Katarzyna Narkiewicz*, Joachim Szulc**
W środkowym triasie basen germ ański należał do północnego obrzeżenia oceanu Tetyda nazwanego północną Perytetydą. Bezpośrednie połączenie m iędzy obszarem germańskim a Tetydą utrzymane było przez sys
tem tektonicznie uw arunkowanych obniżeń (bram). R oz
w inęły się one w obrębie speneplenizowanych bloków w aryscyjskich stanowiących strukturalną barierę pom ię
dzy otwartym oceanem a jego strefą peryferyjną.
Przez większość środkowego triasu basen germański m iał cechy basenu półzam kniętego o ograniczonej cyrku
lacji. Otwieranie bram przebiegało diachronicznie i postę
powało ze w schodu na zachód. Najwcześniej, bo ju ż w środkowej części wczesnego triasu otw arta była Brama W schodniokarpacka. W anizyku, głównym połączeniem była Bram a M orawsko-Sląska, a w ladynie Bram a Zachod
nia (Szulc, 2000).
Wyniki badań konodontow ych przedstawione w wielu pracach badaczy niemieckich i polskich (z których naj
ważniejsze to: Tatge, 1956; Kozur, 1968, 1972, 1974, 1980, 1999; Trammer, 1971, 1972, 1975; Zawidzka, 1975, 1984 i N arkiew icz, 1999) stały się podstaw ą rekonstrukcji kierunków m igracji fauny konodontowej w kontekście wahań eustatycznych. Procesy migracji zależały od tekto
nicznie uwarunkowanego otwierania się połączeń z Tetydą oraz od w zględnych zm ian poziom u m orza zapisanych w sekwencjach depozycyjnych. Generalnie wyróżniono dwa główne okresy obecności zespołów konodontow ych w północnej Perytetydzie. Konodonty stwierdzono w utw o
rach dolnego i górnego w apienia m uszlowego, a ich brak w części środkowej. W głównych okresach występowania konodontów m ożna wyróżnić szereg faz w pojaw ianiu się poszczególnych gatunków lub zespołów, które można korelować z etapami transgresywnym i lub stanu wysokie-
ia sk o w c e
ło w ce
y ło w c e
arg le
ap e nie o rg a n o d e trytyc z n e
a p ie n ie g ru z ło w e
arg le d o lo m ityczn e
o lo m ity
a p ie n ie k o m ó rko w e
w a p o ra ty
o w ie rz c h n io w e w ie trz e n ie d o lo m itó w
ale o g le b y
re k cje ro z p u sz cz e n io w e
zczątki ro ś lin n e
o z io m erozji
*Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa;
**Uniwersytet Jagielloński, Instytut Nauk Geologicznych, ul. Oleandry 2a, 30-063 Kraków
Ryc. 1. Zasięgi konodontowe na tle stratygrafii, następstwa facjalnego i zmian poziomu morza w utworach wapienia muszlowego polskiej części baseu germańskiego; przerywana linia w zasięgach konodontów oznacza, że określony gatunek nie został znaleziony w wyszczególnionym interwale; C. — Celsigondolella; G. — Gondolella; N. — Neogondolella; Ni. — Nicoraella; P. — Paragondolella
255
N. - Neogondolella G. - Gondolella Ni. - Nicoraella C. - Celsigondolella
Przegląd Geologiczny, vol. 51, nr 3, 2003
go poszczególnych sekwencji (ryc. 1). W osadach dolnego w apienia m uszlowego, które w przybliżeniu odpowiadały wczesnem u i środkowemu anizykowi dom inowały formy pochodzące ze wschodniej Tetydy oraz południowych basenów Tetydy Zachodniej. Drogi m igracji biegły przez Bram y W schodniokarpacką i M orawsko-Sląską. W gór
nym w apieniu m uszlowym (późny anizyk-w czesny ladyn) w ystępują formy znane zarówno z basenów południowoal- pejskich, jak i północnoalpejskich Tetydy Zachodniej.
Drogi m igracji biegły dodatkowo przez Bram ę Zachodnią.
W tym okresie czasowym licznie rozw ijały się także ende
m iczne gatunki powstające w niemieckiej części Perytety- dy. Fazy migracji form tetydzkich oraz rozprzestrzenienie się fauny konodontowej w obrębie basenu germańskiego koreluj ą się z etapami transgresywnym i lub stanu w ysokie
go poszczególnych sekwencji, ja k pokazuje poniższa tab. 1.
W dolnym wapieniu m uszlowym największe zróżnico-
Tab. 1. Związek zespołów konodontowych z elementami sekwencji depozycyjnych wapienia muszlowego
Zespoły konodontow e Elem enty sekw encji depozycyjnych N e o gondolella regale, N icorella
germ anica,N eogondolella bulgarica
TST sekw encji A 2 (bityń)
N. bulgarica, N ico ra ella kockeli, P aragondolella hanbulogi
TST sekw encji A3 (w czesny pelson)
G ondolella p ra e sza b ó i bystrickyi, N. bulgarica, P.
hanbulogi, Ni. kockeli
H ST sekw encji A3 (późny pelson)
N eogondolella acuta, N . m om bergensis TST sekw encji L1 (późny illir) N. acuta, N. constricta, N. cornuta, N. excentrica, N.
longa, N . tardocornuta N . m om bergensis
TST sekw encji L1 (w czesny fassan)
N. excentrica N. haslachensis TST sekw encji L1 (późny fassan) C elsigondolella w atznaueri praecursor, C. w atznaueri
w atznaueri
m fs sekw encji L1 (najw cześniejszy longobard)
wanie form tetydzkich odpowiada m aksim um transgresji (mfs) sekwencji A3. N atom iast w górnym wapieniu m uszlow ym odpowiada etapowi transgresywnem u (TST) sekwencji Li. W czasie wysokiego stanu w ód (HST) sekwencji L 1 w basenie Perytetydy pozostały tylko formy germańskie.
Literatura
K O Z U R H. 1968 — C onodonten aus dem M uschelkalk des germ ani
schen B innenbeckens u n d ihr stratigraphischer W ert. Teil I: C onodon
ten vom P lattform typ u n d stratigraphische Bedeutung der C onodonten aus dem O beren M uschelkalk. G eologie, 17: 9 3 0 -946.
K O Z U R H. 1972 — D ie C onodontengattung M etapolygnathus HAYASHI 1968 u n d ihr stratigraphischer W ert. G eologische-Palontolo- gische M itteilungen Innsbruck, 2: 1-37.
K O Z U R H. 1974 — P roblem e der T riasgliederung u n d P arallerisierung der germ anischen u n d teth y alen Trias. Teil I: A bgrenzung u n d G liede
rung der Trias. F reiberger Forsschungshefte C 2, 9 8 :1 39-198.
K O Z U R H. 1980 — R evision der C onodontenzonierung der M ittel
u n d O bertrias des teth y alen Faunenreichs. G eologische-Palontologi- sche M itteilungen Innsbruck, 10: 7 9 -1 7 2 .
K O Z U R H. 1999 — T he correlation o f the G erm anic B untsandstein and M uschelkalk w ith th e Tethyan Scale. [In:] B achm ann G. H. i L er
che I. (Eds.), E picontinental T riassic. Z en tralb lat fr G eologie u n d Pale
ontologie. 7 -8 : 7 0 1 -7 2 6 .
N A R K IE W IC Z K. 1999 — C onodont biostratigraphy o f th e M uschel
k a lk (M iddle Triassic) in the central part o f the Polish Low lands. Geol.
Quarter., 43: 3 1 3 -3 2 8 .
SZU LC J. 2000 — M iddle Triassic evolution o f th e N o rthern Peri-Tet- hys area as influenced by early opening o f th e T ethys O cean. Ann.
Soc. G eol. P ol., 70: 1-47.
TATGE U . 1956 — C onodonten aus dem germ anischen M uschel
k a lk , Teil I. Palontologische Z eit
schrift, 30: 108-127.
T R A M M E R J. 1971 — M iddle Triassic (M uschelkalk) conodonts from th e SW m argin o f th e H oly C ross M ts. A cta G eol. P ol., 21:
37 9 -3 8 6 .
T R A M M E R J. 1972 — Stratigra- p h ical and paleogeographical significance o f conodonts from the M uschelkalk o f th e H oly C ross M ts. A cta G eol. P ol., 22: 2 1 9 -2 3 2 . T R A M M E R J. 1975 — Stratigra
phy and facies developm ent o f the M uschelkalk in th e so u th -w estern H oly C ross M ts. A cta Geol. Pol., 25: 179-216.
ZA W ID Z K A K. 1975 — C onodont stratigraphy an d sedim entary envi
ronm ent o f the M uschelkalk in U p p er Silesia. A cta Geol. P ol., 25:
2 1 7 -2 5 7 .
ZA W ID Z K A K. 1984 — S tratygrafia i m ikrofacje w ap ien ia m uszlow e- go w pólnocnej czesci plakosynkliny m iechow skiej. A nn. Soc. Geol.
Pol., 54: 4 5 -6 4 .
256
