JEŚLI ZAPOMNĘ O NICH, TY, BOŻE NA NIEBIE ZAPOMNIJ O MNIE A. Mickiewicz

Pełen tekst

(1)„JEŚLI ZAPOMNĘ O NICH, TY, BOŻE NA NIEBIE ZAPOMNIJ O MNIE” – A. Mickiewicz.

(2) POLSKA GOLGOTO WSCHODU! Bądź przestrogą dla przyszłych pokoleń Polaków, hołdem dla tych, których kości pozostały na zesłaniu i wyrzutem sumienia dla sprawców tej strasznej zbrodni..

(3)

(4) ,,Syberia to ziemia zroszona polską krwią i łzami. To nasza Golgota, Golgota wschodu" – jak powiedziała niegdyś Teresa Pawłowska z raciborskiego koła Związku Sybiraków. Pani Teresie (podobnie jak wielu innym Sybirakom), nawet dziś trudno powstrzymać łzy przy opowiadaniu swych historii. Jednak opowiadają. Opowiadają o tym, o czym przez kilkadziesiąt lat nie wolno było mówić nawet szeptem i przekazują pamięć gehenny jaką przeszli. Ku przestrodze następnym pokoleniom..

(5) HYMN SYBIRAKÓW Słowa: Marian Jonkajtis Muzyka: Czesław Majewsk.

(6) Dla upamiętnienia Sybiraków Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu w 2008 roku pamiątkowe monety..

(7) Określenie „Sybirak” występuje przede wszystkim w dwóch znaczeniach. W Rosji nazywa się tak mieszkańców Syberii. Natomiast w Polsce Sybirakami przyjęło się nazywać tych wszystkich Polaków, którzy byli zesłani i przymusowo osiedleni na Syberii („zesłani na Sybir”), skąd pewna część nie wracała. Na Syberii Polacy znaleźli się po raz pierwszy jako jeńcy wojenni w pierwszej połowie XVII wieku. Jednak właściwa historia polskich Sybiraków zaczyna się po rozgromieniu konfederatów barskich w 1768 r. Kolejne fale zesłania z powodu uczestnictwa w spiskach, powstaniach, konspiracji, miały miejsce w latach 30. I 40. XIX wieku. Najwięcej Polaków trafiło na Syberię w wyniku klęski powstania styczniowego (lata 1863-1867). Oblicza się, że zesłano wtedy 16,8 tys. Polaków oraz 1,8 tys. towarzyszących im osób. W ostatnim dwudziestoleciu XIX wieku „zsyłani” byli głównie uczestnicy nielegalnego ruchu rewolucyjnego. Od początku XX wieku liczba zesłańców nieznacznie, ale systematycznie rosła. Wśród nich byli ludzie skazani przez sądy oraz wygnani z kraju w drodze decyzji administracyjnej. W 1910 r. na Syberii przybywało od 48 do 52 tys. Polaków. Zesłania epoki stalinowskiej często porównuje się z tymi z epoki carskiej. Można też spotkać pogląd, że system stalinowski był kontynuacją carskiego. Jest to całkowicie błędne podejście. Rosyjski system był – choć nie od początku – obudowany prawnie. Administracja więzień i zesłań miała ograniczone uprawnienia. Natomiast Gułag (czyli Gławnoje Uprawlenije po Łagieram) stanowił państwo w państwie, funkcjonariusze mogli samodzielnie decydować nawet o rozstrzelaniu. W Rosji carskiej system był łagodniejszy i represje stopniowo ograniczano. Sytuacja zesłańców pogarszała się w miarę zmian, jakie następowały w kraju. Więźniowie polityczni w Rosji carskiej cieszyli się pewnymi przywilejami i pozostawali w lepszej sytuacji niż kryminaliści. W czasach Stalinowskich odwrotnie. Represje stalinowskie XX wieku dotykały ludzi różnych narodowości, w tym także Polaków. Masowe zsyłki Polaków zaczęły się po 17 września 1939 r. i obejmowały różne grupy społeczne, zwłaszcza te, które z racji pełnionego zawodu lub uczestnictwa w wojnie nosiły broń. Trwały też deportacje całych rodzin, trudno jednak obliczyć, ile osób trafiło na Syberię, a ile na inne tereny należące do Gułagu. Po wielu aresztowanych ginął wszelki ślad i ciągle jeszcze trwają próby oszacowania liczby ofiar – tych, co na Syberii zmarli i tych, którym udało się przeżyć..

(8) ❖. ❖. ❖. 17 września 1939 r., na mocy paktu Ribbentrop-Mołotow, wojska sowieckie zdradziecko zaatakowały Polskę. 28 września 1939 r. III Rzesza i ZSRR zawarły układ o przyjaźni i granicach. 1 i 2 listopada 1939 r. Prezydium Rady Najwyższej ZSRR włączyło zajęte ziemie polskie do BSRR i USRR..

(9) Polityka deportacji była jednym z głównych narzędzi stalinowskiego systemu władzy. Sowieckie władze chciały w ten sposób pozbyć się przeciwników ustroju komunistycznego, zniszczyć więzi wśród Polaków, zapobiec kształtowaniu się podziemia niepodległościowego. Zsyłano głównie: przedstawicieli władz państwowych, samorządowych, duchownych, nauczycieli, działaczy społecznych, kolejarzy, ziemian, bogatszych chłopów. Podczas drugiej wojny światowej deportowano na Syberię i do Kazachstanu ponad milion Polaków. Niektórzy historycy liczbę represjonowanych przez władze sowieckie obywateli polskich szacują na 2 miliony..

(10) 10 LUTEGO 1940 R. – zsyłka „spiecpieriesieleńców” (rodziny osadników wojskowych i służba leśna). 13 KWIETNIA 1940 R. – deportacja „wolnych zesłańców” (rodziny oficerów, policjantów, urzędników, przedsiębiorców). CZERWIEC 1940 R. – zsyłka „bieżeńców” (uciekinierów z centralnej i zachodniej Polski, których nie przekazano Niemcom). MAJ-CZERWIEC 1941 R. – deportacja Polaków z obszaru tzw. Zachodniej Ukrainy i Zachodniej Białorusi oraz obywateli byłych republik nadbałtyckich. 1944-1946 R. – zsyłki członków polskich organizacji podziemnych aresztowanych przez NKWD..

(11) Podróż pociągiem w nieludzkich warunkach trwała około tygodnia.

(12) W takich „przedziałach” w bydlęcych wagonach jechało kilkadziesiąt osób..

(13) Polscy zesłańcy padali z głodu i chorób w czasie długich i ciężkich podróży..

(14)

(15) Radzieccy żołnierze oraz funkcjonariusze NKWD, najczęściej w nocy, przybywali do domów osób skazanych na zesłanie. Rodzinom dawano kilka-naście minut na spakowanie potrzebnych rzeczy, po czym przewożono zesłańców na dworce kolejowe. Tam kierowano Polaków do ustawionych wagonów bydlęcych, w których mieli spędzić bardzo długą podróż….

(16) Podczas kilkutygodniowych podróży w bydlęcych wagonach zesłańcy przemierzali ogromne połacie ZSRR. Pociągi zatrzymywały się dopiero tam, gdzie kończyły się tory kolejowe. W dalszą drogę Sybiracy wyruszali barkami bądź też pokonywali ją pieszo. Wycieńczającej podróży nie przetrwało wielu Polaków..

(17) Życie na zesłaniu bardzo utrudniał wyjątkowo uciążliwy klimat. Syberię charakteryzuje długa i surowa zima, a nawet latem glebę pokrywa wieczna zmarzlina. Kazachstan cechują natomiast bardzo wysokie letnie temperatury. Nieprzyzwyczajeni do tych warunków Polacy często umierali na niespotykane w Europie Środkowej choroby..

(18) Podstawowym problemem Sybiraków była troska o pożywienie. Do podstawowych składników bardzo skromnego jadłospisu deportowanych Polaków należały: kasza, ziemniaki, złowione ryby, zebrane owoce gołubnicy. Wielu Sybiraków do dziś wspomina wyjątkowy smak chleba, który w latach zesłania nie trafiał codziennie do ich ust….

(19) Deportowane rodziny żyły na zesłaniu w spartańskich warunkach. Niektórzy „mieli szczęście” żyć w domach u Rosjan wraz z kilkunastoma innymi lokatorami. Wielu Sybiraków mieszkało jednak w prymitywnych barakach wraz z setkami innych towarzyszy niedoli..

(20) Sybiraków zmuszano do ciężkiej, katorżniczej pracy, za którą nie otrzymywali właściwie żadnych pieniędzy. Deportowanych Polaków kierowano do pracy m.in. w cegielniach, kopalniach, kołchozach. Podczas bardzo surowych syberyjskich zim mężczyźni często pracowali przy wyrębie drzew..

(21) Ciężka wykonywana w nieludzkich warunkach praca, surowy klimat, choroby i głód pochłonęły tysiące ofiar..

(22) Modlitwa była elementem życia, który ciągle towarzyszył zesłańcom. Mimo okrutnych doświadczeń Sybiracy nigdy nie utracili nadziei i wiary w miłosierdzie Boże. Szczególnie poruszające są opowieści deportowanych o organizowanych w ścisłej konspiracji nabożeństwach, które były na Syberii zabronione. Mimo groźby okrutnych kar Polacy tłumnie gromadzili się m.in. na pasterkach, chrzcili również narodzone na nieludzkiej ziemi dzieci. Głęboka wiara w Boga pozwoliła wielu zesłańcom przetrwać katorgę i wrócić do Ojczyzny..

(23) Nasza Mała Ojczyzna nie zapomina o gehennie zesłańców na Sybir. Ku ich czci na grocie obok parafialnego kościoła w Nowych Piekutach postawiona została kamienna płyta. Wewnątrz świątyni znajduje się natomiast pamiątkowa tablica z listą Sybiraków deportowanych w czerwcu 1941 r. z terenu piekuckiej parafii..

(24) Stalinowski aparat terroru nie oszczędził również mieszkańców gminy Nowe Piekuty. Z jej terenu na Syberię deportowano około 130 osób (z czego 32 osoby zmarły na nieludzkiej ziemi). Zesłano ich podczas czwartej fali deportacji – główną akcję deportacyjną w naszym regionie przeprowadzono w nocy z 19 na 20 czerwca i z 20 na 21 czerwca 1941 r..

(25)

(26) Delegacja uczniów z Nowych Piekut rokrocznie bierze udział w odbywających się w Białymstoku Marszach Żywej Pamięci Polskiego Sybiru. Od roku szkolnego 2006/2007 w naszej szkole istnieje również Klub Wnuka Sybiraka..

(27) Od roku szkolnego 2010/2011 do 2018/2019 Gimnazjum w Nowych Piekutach nosiło imię Sybiraków..

(28) Opowieści o dramatycznych wydarzeniach losów Polaków na Wschodzie w latach 1939 - 1956 są jak otwarta księga, której adresatem są szczególnie młodzi ludzie. Pozbawieni swojej ojczyzny Polacy mieli zamknięte usta, nie mogli mówić o tym, co przeżyli, o wydarzeniach, których byli naocznymi świadkami. Niektórzy z nich „powróciwszy cudem na ojczyzny łono" żyli wśród nas milcząc, próbując zapomnieć o tamtych traumatycznych przeżyciach. Dla upamiętnienia okresu nie wystarczą już pomniki, obok których obojętnie przechodzimy. Ważne jest uświadomienie wszystkim, że pamięć o tych, którzy odeszli i tych, którym udało się przeżyć pozostaje wciąż żywa..

(29)

(30) „I stanęli oko w oko przeciw sobie Dwaj zbrodniarze przy otwartym grobie Wydobyli biedne truchła z trupich gniazd Policzyli, odmierzyli: - dziesięć warstw Otworzyła czarna ziemia nieme usta. I pobladli dwaj katowie jako chusta. „Prawda Katynia jest stale obecna w naszej świadomości i nie może być wymazana z pamięci Europy” Jan Paweł II. Krzyczą w czarne trupie oczy, w grobów dna -Nie ja, Nie ja, Nie ja.... W dalekiej stronie, w lesie zielonym, smoleńskim Leżą w czarnej ziemi po trzykroć zdradzeni polscy jeńcy.”.

(31) Czy umrzeć nam przyjdzie wśród boju. Czy w tajgach Sybiru nam zgnić. Z trudu naszego i znoju. Polska powstała by żyć!!.

(32) Katyń, jak wulkan po latach się budzi zabiera do grobów wspaniałych ludzi Kwiaty naszego polskiego narodu przykryła ziemia za młodu!... W przeklętej ziemi piekła z Katynia rząd polski znowu się tam zatrzyma. Rocznica nowa wszystkim przybędzie los jest okrutny, ale nie wszędzie! Katyń wypełnia nas bracia zgrozą módlmy się wszyscy za Polskę nową Za tych co życie w hołdzie oddali za tych co rano, jeszcze wstawali. Malwina Schwieters.

(33) ❖ ❖ ❖ ❖ ❖. K. Borowska-Skarżyńska: „Byłam zesłana”, Warszawa 2003. A. Dobroński: „Losy Sybiraków”, Warszawa 1997. J. Pogorzelski: „Piętno zesłania. Opowieść o Sybirakach z gminy Nowe Piekuty.”, Olsztyn 2009. P. Żaroń: „Ludność polska w ZSRR w czasie II wojny światowej”, Warszawa 1990. http://www.sybiracy.pl/.

(34)

(35)