Sz. W. Ślaga
"Zur Theorie der experimentellen
Methode", W. Dietrich, "Deutsche
Zeitschrift für Philosophie" 16 (1968)
: [recenzja])
Studia Philosophiae Christianae 5/2, 230-231
W a sp ek cie g n o seo lo g iczn y m p rzy czy n m ech a n icy zm u b io lo g iczn eg o szu k a ć n a leży , zd an iem K opsa, w sw o is ty m u jęciu 1. rela c ji m ięd zy p o d m io tem i p rzed m iotem , 2. sto su n k u m ięd zy tym , co obecn e, a tym , co h isto ry czn e w pozn an iu , 3. w tr a d y c ji a n a lity c z n o -m e r y sty c z n e g o sp osob u m y śle n ia w b iologii, 4. w szerok im sto so w a n iu w b io lo g ii m o d eli i a n a lo g ii itd.
W ych od ząc z p ojęcia id ea łu n a u k i i n a u k o w o ści, autor stara się s fo r m u ło w a ć „ o b iek ty w n ie w a ż n e ” są d y w a rto ściu ją ce m ech a n icy zm b io lo g iczn y . M ech an icyzm , zw ła szcza o n to lo g iczn y , k tórego p o d sta w y u tw o rzo n e są przez su b sta n c ja ln e m o d ele on to lo g iczn e, o cen ia n y jest w b io lo g ii w sp ó łczesn ej z d ecy d o w a n ie n e g a ty w n ie . W p r z e c iw ie ń stw ie do n ieg o u jęcie d ia lek ty czn e, w ram ach k tó reg o tw o rzy się n ie -s u b s ta n - c ja ln e (ale m a te r ia listy c z n e w sw y m ty p ie) m o d ele o n to lo g iczn e, z y sk u je ocen ę p o zy ty w n ą .
Sz. W. Sla ga
D i e t r i c h W., Z u r T h e o rie d e r e x p e r i m e n t e l l e n M e th o d e , D eu tsch e Z eitsch rift fü r P h ilo so p h ie, 16(1968)1, 107— 113
A r ty k u ł D ietrich a p o św ię c o n y je s t rozw ażan iom na tem a t teorii b a dań e k sp ery m en ta ln y ch oraz n a tu ry ek sp ery m en tu . Z arów n o z a n a lizy teo rety czn ej badań ek sp ery m en ta ln y ch , jak i z r o zp a try w a n ia ró żn o rod n ych k o n k retn y ch sch e m a tó w m etod teg o rodzaju rodzi się szereg p y ta ń n a tu ry tak teo rio p o zn a w czej i m eto d o lo g iczn ej, jak i o n to lo - giczn ej. I tak: 1. czy przy p om ocy ek sp ery m en tu m ożna p oznać o b ie k ty w n ą r zeczy w isto ść, czy ty lk o jej stron ę zew n ę tr z n o -z ja w isk o w ą ? 2. ja k ie p rzed m io ty badać m ożn a przy p o m o cy ek sp ery m en tu ? 3. ja k ie w sp ó łr e la c je zachodzą p o m ięd zy o b serw a cją , ek sp ery m en tem i teorią?
C elem od p ow ied zi na te p y ta n ia autor d ok on u je n a jp ierw ro zró żn ie n ia p om ięd zy ek sp ery m en tem i e k sp e r y m e n ta ln y m i m etod am i badania jak o ta k im i. J e ż e li n ie p rzy jm ie się teg o p o d sta w o w eg o rozróżn ien ia, to n a stą p ić m oże red u k cja ek sp ery m en tu do poziom u p rostej o b ser w a c ji, a w k o n se k w e n c ji za p rzeczy się m o żliw o ści teo rety czn eg o p o zn an ia o b ie k ty w n ie istn ie ją c e j r z e c z y w isto śc i p rzy za sto so w a n iu m etod ek sp ery m en ta ln y ch . Z asad n iczą fu n k cją ty c h m etod jest w e r y fik a c ja h ipotez.
T eoria ok reśla n a jest p rzez au tora jako sy s te m p ew n y ch tw ierd zeń n a u k o w y ch w y ja śn ia ją c y c h a d e k w a tn ie w sp ó łza leżn o ści d an ego zesp ołu zja w isk czy p rzed m iotów , a k ażd e tw ie r d z e n ie ta k ieg o sy ste m u p o d d an e zostało w szech stro n n ej w e r y fik a c ji ek sp ery m en ta ln ej. H ip otezą zaś w u jęciu D ietrich a są p e w n e tw ierd zen ia n au k ow e, o p isu ją ce o k r e śloną k la sę p rzed m iotów czy zja w isk , lecz n ie z w e r y fik o w a n e jeszcze
(p rzyn ajm n iej n ie w szy stk ie) p op rzez b ad an ia ek sp ery m en ta ln e. W stru k tu rze m etod ek sp ery m en ta ln y ch , k tó ry ch zasad n icza fu n k cja m eto d o lo g icz n a sp row ad za się do w e r y fik a c ji h ip otez, w y ró żn ia się n a stę p u jc e elem en ty :
1. w y c ią g n ię c ie z h ip o tezy w n io sk ó w lo g iczn y ch i op racow an ie p la nu ek sp ery m en tu ,
2. p rzep ro w a d zen ie badań ek sp ery m en ta ln y ch ,
3. in terp reta cja w y n ik ó w badań e k sp ery m en ta ln y ch i ocen a ich sto su n k u do sp ra w d za n y ch h ipotez.
Z asad n icza fu n k cja ek sp ery m en tu jako jed n eg o z e le m e n tó w m eto d y e k sp e r y m e n ta ln e j sp row ad za się w ię c do u d zielen ia od p ow ied zi na p e w n e k o n k retn e p y ta n ia zw ią za n e z w e r y fik o w a n y m i hip otezam i, a o d n o szą ce się do sam ego przed m iotu b ad an ego i jeg o w ła ściw o ści.
Sz.
W.
Sla gaS i w о к o n P. E., M e t o d o ło g i c z e s k i je p r o b l e m y j e s t e s t w i e n n o n a u c z -
nogo e k s p e r i m e n t a , Izd a telstw o M osk ow sk ogo U n iw e r site ta 1968, s. 370. O b serw o w a n y o b ecn ie szy b k i rozw ój badań n a u k o w y ch , n o w e od k ry c ia w d zied zin ie n au k p rzyrod n iczych i h u m a n isty czn y ch , p roces róż n ic o w a n ia się n auk p o cią g a za sobą w zb o g a ca n ie się m etod n au k ow ych , tw o rzen ie n o w y c h h ipotez, a n a lo g ii i m o d eli cy b ern ety czn y ch , a co za ty m id zie, ta k że n o w y ch u ogóln ień filo zo ficzn y ch . K o n ieczn o ść f ilo z o ficzn eg o op racow an ia m etod p ozn an ia w y n ik a z potrzeb sam ego p rzy ro d o zn a w stw a . N ic w ię c d ziw n ego, że przy a n a lizie sp e c y fik i m e tod 'poznania n a u k o w eg o szczególn ą u w a g ę zw raca się n a ek sp ery m en t p rzy ro d n iczy — p o d sta w ę w sz e lk ie g o badania n a u k o w eg o przyrody m a rtw ej i ży w ej. P o d k reśla się i a n a lizu je te m o m en ty m etod ologiczn ej i e p istem o lo g iczn ej p ro b lem a ty k i w sp ó łczesn eg o p rzyrod ozn aw stw a, k tó re m ają is to tn e zn a czen ie dla p r z e d sta w ic ie li tak filo z o fii, jak i b a d aczy e k sp ery m en ta to ró w c ią g le jeszcze n ie d o cen ia ją cy ch w ażn ości teo rety czn y ch , logiczn o-m etod ologiC zn ych i filo zo ficzn y ch założeń sw ej p racy d ośw iad czaln ej.
T ak im w ła ś n ie c elo m słu ży ć m a k sią żk a S iw o k o n ia pt. „M etodolo g ic z n e p ro b lem y ek sp ery m en tu p rzy ro d n iczeg o ”, p o św ięco n a a n a lizie p o d sta w i treści m eto d o lo g iczn ej ek sp e r y m e n tu i p rocesu e k sp ery m en to w a n ia w n au k a ch p rzyrod n iczych.
Z asad n iczym cele m om aw ian ej p racy jest o k r e śle n ie p ojęcia e k sp e r y m e n tu p rzyrod n iczego, w sk a za n ie na jego rozw ój h isto ry czn y , próba w y k a z a n ia r e la c ji p om ięd zy e k sp ery m en tem i teorią w różn ych d zie d zin ach p rzyrod ozn aw stw a.
