Standardy Międzynarodowej Organizacji Pracy i Rady Europy a polski system zabezpieczenia społecznego na wypadek bezrobocia

Katarzyna Jaworska

Standardy Międzynarodowej

Organizacji Pracy i Rady Europy a

polski system zabezpieczenia

społecznego na wypadek bezrobocia

Studia Prawnoustrojowe nr 24, 161-170

UWM 2014 S tu d ia P ra w n o u s tro jo w e 24

K a ta rzy n a J a w o r sk a

Standardy Międzynarodowej Organizacji Pracy

i Rady Europy a polski system zabezpieczenia

społecznego na wypadek bezrobocia

D w u d z ie s ty w ie k b y ł w ie k ie m b e z ro b o c ia 1. Z a p o c z ą tk o w a n a p o n a d sto l a t te m u w a lk a z b e z ro b o c ie m i jeg o s k u tk a m i t r w a do d n ia d z isie jsz e g o . A n i ro zw ó j g o sp o d a rc z y , a n i p o s tę p te c h n o lo g ic z n y i n a u k o w y n ie p o m o g ły w z m in im a liz o w a n iu z a s ię g u teg o z ja w is k a , a n a w e t n ie k ie d y p rz y c z y n iły się do jeg o w z ro s tu , p o w o d u ją c n a n ie k tó r y c h o b s z a r a c h m a so w e b ezro b o cie. H is to r ia p o k a z u je , że n ie s te ty w ię k sz o ść in ic ja ty w n ie d o p ro w a d z iła do s t a ł e ­ go o g r a n ic z e n ia je g o z a s ię g u , d z ia ła ją c ty lk o d o ra ź n ie . W z w ią z k u z ty m n ie d z iw i, że p a ń s tw a n a c a ły m św iecie - op ró cz s t a r a ń m a ją c y c h n a c e lu z m n ie j­ s z e n ie w ie lk o śc i b e z ro b o c ia - p r o w a d z ą ró w n ie ż k a m p a n ie m a ją c e n a c e lu ła g o d z e n ie je g o s k u tk ó w p o p rz e z d o s ta r c z a n ie b e z ro b o tn y m śro d k ó w n ie z b ę d ­ n y c h do życia. W iele sp o ś ró d n ic h w z o ru je się n a ro z w ią z a n ia c h p rz y ję ty c h p rz e z o rg a n iz a c je m ię d z y n a ro d o w e . P ie rw s z e m ię d z y n a ro d o w e s t a n d a r d y w z a k r e s ie ła g o d z e n ia s k u tk ó w b e z ro b o c ia z o s ta ły p r z y ję te p rz e z M ię d z y n a ro d o w ą O rg a n iz a c ję P r a c y (M O P) w k o n w e n c ji n r 2 z 1919 r.2 W o d p o w ie d z i n a z m ia n y sp o łe c z n o -g o sp o d a rcz e w 1934 r. z o s ta ła u c h w a lo n a k o n w e n c ja n r 4 4 d o ty c z ą c a z a p e w n ie n ia b e z r o ­ b o tn y m n ie z w ła s n e j w in y o d s z k o d o w a ń i zasiłk ó w . O b e c n ie o b y d w ie k o n ­ w en cje s ą ju ż z a m k n ię te do ra ty fik a c ji.

W śró d o g ro m n e g o d o ro b k u n o rm a ty w n e g o M O P w c h w ili o b ecn ej n a j ­ w ię k sz e z n a c z e n ie w z a k r e s ie ła g o d z e n ia s k u tk ó w b e z ro b o c ia m a ją d w ie k o n ­ w en cje: n r 102 - d o ty c z ą c a m in im a ln y c h n o r m z a b e z p ie c z e n ia sp o łeczn eg o z 1952 r. o ra z n r 168 - d o ty c z ą c a p o p ie r a n ia z a tr u d n i e n i a i o c h ro n y p rz e d

1 M. Kabaj, Strategie i programy przeciwdziałania bezrobociu w Unii Europejskiej i w Pol­ sce, Warszawa 2004, s. 11.

2 Konwencja nr 2 została ratyfikowana przez Polskę 11 czerwca 1924 r. (Dz.U. z 1925 r., nr 54, poz. 364).

b e z ro b o c ie m , k tó r a w e s z ła w życie w 1991 r.3 S ta n d a r d y z a b e z p ie c z e n ia sp o ­ łe c z n e g o n a w y p a d e k b e z ro b o c ia s ą ró w n ie ż p rz e d m io te m n o r m a ty w n e j d z ia ­ ła ln o ś c i R a d y E u ro p y , ch o d zi w szcz eg ó ln o ści o E u r o p e js k i K o d e k s Z a b e z p ie ­ c z e n ia S p o łecz n eg o z 1964 r. (E K Z S ) o ra z Z re w id o w a n y E u r o p e js k i K o d ek s Z a b e z p ie c z e n ia S p o łecz n eg o z 1990 r. (Z E K Z S )4. D o k u m e n ty M O P i R a d y E u r o p y w ró ż n y sp o só b d e f in iu ją ry z y k o b e z ro ­ b o cia, k tó re g o z a is tn ie n ie p o w o d u je k o n ie c z n o ść w y p ła ty ś w ia d c z e n ia , n p . ry z y k o u t r a t y z a tr u d n ie n ia , u t r a t y doch o d u , u t r a t y za ro b k ó w lu b b r a k u z a ro b ­ ków . P r z y ję ta d efin ic ja n ie s ie p o w a ż n e k o n se k w e n c je w z a k re s ie o k re ś le n ia z a k r e s u p o dm iotow ego o c h ro n y o ra z m e to d y ła g o d z e n ia s k u tk ó w b e z ro b o c ia . R yzyko o k re ś lo n e ja k o u t r a t a d o c h o d u w s k a z u je n a m e to d ę u b e z p ie c z e n io w ą , a o c h ro n ą objęci s ą w sz y sc y p rac o w n icy . N a to m ia s t ry z y k o b r a k u za ro b k ó w z w ią z a n e j e s t z m e to d ą z a o p a trz e n io w ą , d o ty c z ą c ą w s z y s tk ic h m ie s z k a ń c ó w p a ń s tw a lu b ty lk o w y b ra n y c h g r u p z a w o d o w y ch 5. M im o ró ż n ic w o k r e ś la n iu r y z y k a , m ię d z y ty m i d o k u m e n ta m i j e s t b a rd z o d u ż o p o d o b ie ń stw . W y n ik a to z f a k tu , iż E K Z S w z o ro w a n y b y ł n a k o n w e n c ji n r 102, a je g o z re w id o w a n a w e r s ja n a k o n w e n c ji n r 168. J e d n a k n ie d a się u k ry ć , że n a jw ię k s z ą ró żn icę s ta n o w i in te n s y w n o ś ć , z j a k ą re a liz o w a n a j e s t fu n k c ja d o ch o d o w a św ia d c z e ­ n i a d la b e z ro b o tn y c h . N ie p o z o sta je to b e z w p ły w u n a lic zb ę r a ty f ik a c ji ty c h d o k u m e n tó w w czę ści p o św ięc o n ej re a liz a c ji z a b e z p ie c z e n ia sp o łeczn eg o n a w y p a d e k b r a k u p r a c y 6. S p o śró d w s k a z a n y c h w yżej d o k u m e n tó w p r a w a m ię d z y n a ro d o w e g o P o l­ s k a r a ty f ik o w a ła je d y n ie k o n w e n c ję n r 102 w c z ę śc ia c h d o ty c z ą c y c h o p ie k i le k a r s k ie j, ś w ia d c z e ń n a s ta ro ś ć , ś w ia d c z e ń ro d z in n y c h , ś w ia d c z e ń m a cie- r z y ń s k ic h 7 o ra z ś w ia d c z e ń w r a z ie śm ie c i ż y w ic ie la 8, z p o m in ię c ie m m .in . n o r m o ła g o d z e n iu s k u tk ó w b e z ro b o c ia . W z w ią z k u z ty m is tn ie je p o tr z e b a p r z e a n a liz o w a n ia p o lsk ie g o s y s te m u z a b e z p ie c z e n ia n a w y p a d e k b e z ro b o c ia p o d k ą te m s ta n d a r d ó w u s ta n o w io n y c h p rz e z M O P i R a d ę E u ro p y .

K w e s tie z w ią z a n e z z a b e z p ie c z e n ie m sp o łe c z n y m n a w y p a d e k b e z ro b o c ia w p o ls k im s y s te m ie p r a w a z o s ta ły u re g u lo w a n e u s t a w ą z d n ia 20 k w ie tn ia 2 0 0 4 r. o p ro m o c ji z a t r u d n ie n ia i in s ty tu c ja c h r y n k u p ra c y 9 (d a le j: u.p .z.).

3 Teksty konwencji w języku polskim dostępne są na stronie <www.mop.pl>.

4 Teksty kodeksów zob. w: R.A. Henczel, J. Maciejewska, Podstawowe dokumenty Rady Europy z dziedziny polityki społecznej, Warszawa 1997.

5 Więcej o metodach m.in. J. Piotrowski, Zabezpieczenie społeczne. Problematyka i metody, Warszawa 1964.

6 W Europie konwencję nr 102 ratyfikowało 21 państw, konwencję nr 168 - 6, EKZS - 16, a ZEKZ jedynie 1 państwo.

7 Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o ratyfikacji Konwencji nr 102 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej minimalnych norm zabezpieczenia społecznego, przyjętej w Gene­ wie dnia 28 czerwca 1952 r. (Dz.U. z 2003 r., nr 113, poz. 1065).

8 Oświadczenie rządowe z dnia 18 lutego 2005 r. w sprawie mocy obowiązującej Konwencji nr 102 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej minimalnych norm zabezpieczenia spo­ łecznego, przyjętej w Genewie dnia 28 czerwca 1952 r. (Dz.U. z 2005 r., nr 93, poz. 776).

Standardy Międzynarodowej Organizacji Pracy i Rady Europy a polski system. ₁₆₃

O d z a p o c z ą tk o w a n ia p r z e m ia n g o s p o d a rc z o -p o lity c z n y c h w 1989 r. j e s t to ju ż c z w a r ta u s t a w a r e g u lu ją c a k w e s tię w y p ła ty z a s iłk ó w d la b e z ro b o tn y c h . P o ­ d o b n ie j a k je j p o p rz e d n ic z k i, u s t a w a t a b y ła w ie lo k r o tn ie n o w e liz o w a n a , co p o k a z u je , że u s ta w o d a w c a c ią g le p o s z u k u je o p ty m a ln e g o r o z w ią z a n ia w z a ­ k r e s ie ła g o d z e n ia s k u tk ó w b e z ro b o c ia .

P ie rw s z e u w a g i n a le ż y p o czy n ić w z a k r e s ie d e fin io w a n ia p o ję c ia „ b ezro ­ b o tn y ”10. U s ta w o d a w c a w 1989 r. w u s ta w ie o z a tr u d n ie n iu p r z y ją ł k o n c e p ­ cję, z g o d n ie z k t ó r ą d e fin ic ja t a s k ła d a się z d w ó ch części. P ie r w s z a część z a w ie r a s z e re g p r z e s ła n e k p o z y ty w n y c h n a b y c ia s t a t u s u b e z ro b o tn e g o . Z god­ n ie z a r t . 2 u s t . 1 p k t 2 u .p .z ., z a b e z r o b o tn ą m o ż e z o s ta ć u z n a n a o so b a, k tó ra :

1) j e s t n ie z a tr u d n io n a i n ie w y k o n u je in n e j p ra c y z a ro b k o w e j,

2) j e s t z d o ln a i g o to w a do p o d ję c ia z a tr u d n i e n i a w p e łn y m w y m ia rz e c z a s u p ra c y o b o w ią z u ją c y m w d a n y m z aw o d zie lu b s łu ż b ie a lb o in n e j p ra c y z a ro b k o w e j11,

3) n ie u c z y się w s z k o le 12,

4) z a r e je s tr o w a ła się w e w ła śc iw y m d la m ie js c a z a m e ld o w a n ia s ta łe g o lu b czaso w eg o p o w ia to w y m u r z ę d z ie p racy ,

5) p o s z u k u je z a t r u d n ie n ia lu b in n e j p ra c y z a ro b k o w e j.

W z n a c z n e j m ie rz e p o k ry w a ją się o n e z p r z e s ła n k a m i z a w a r ty m i w d o k u ­ m e n ta c h p r a w a m ię d z y n a ro d o w e g o , z ty m że p o ls k i u s ta w o d a w c a ro z s z e rz y ł t e n k a ta lo g . K o n w e n c ja n r 168 M O P o ra z Z E K Z S w s k a z u ją n a : zd o ln o ść do p racy , d y sp o zy cy jn o ść (gotow ość), fa k ty c z n e p o s z u k iw a n ie p racy , b r a k o d p o ­ w ie d n ie g o z a t r u d n ie n ia o ra z u t r a t ę z a ro b k ó w . W u s ta w ie o p ro m o c ji z a t r u d ­ n ie n ia i in s ty tu c ja c h r y n k u p ra c y p r z e s ła n k a b r a k u o d p o w ie d n ie g o z a t r u d ­ n ie n ia z o s ta ła p r z e n ie s io n a do w a r u n k ó w n a b y c ia p r a w a do z a s iłk u d la b e z ro b o tn y c h . Co w ięcej, n ie p rz y ję c ie o d p o w ie d n ie j p ra c y p o w o d u je u t r a t ę p r a w a do z a s iłk u i s t a t u s u b e z ro b o tn e g o , a w z w ią z k u z ty m p o jęcie to m a k lu c z o w e z n a c z e n ie . Z g o d n ie z a r t. 2 u s t 1 p k t 16 u .p .z ., o d p o w ie d n ia p r a c a to t a k a p r a c a , z a k t ó r ą p r z y s łu g u je co n a jm n ie j m in im a ln e w y n a g ro d z e n ie i p o d le g a u b e z p ie c z e n io m sp o łe c z n y m o ra z do w y k o n y w a n ia k tó re j b e z r o b o t­ n y m a w y s ta rc z a ją c e k w a lifik a c je lu b d o ś w ia d c z e n ie zaw o d o w e lu b m o że j ą w y k o n y w a ć po u p r z e d n im s z k o le n iu alb o p rz y g o to w a n iu zaw o d o w y m d o ro ­

10 Szerzej o definicji bezrobotnego Z. Góral, Definicja bezrobotnego w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2011, nr 5, s. 23 i n.; K. Jaworska, Prawna konstrukcja pojęcia bezrobotnego, [w:] B. Sitek, M. Szwejkowska (red.), Podmiotowość w prawie, Olsztyn 2012, s. 47 i nast.; M. Śmigiel, Definicja bezrobotnego w ujęciu normatywnym, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 1994, nr 2, s. 53 i nast.

11 W przypadku osoby niepełnosprawnej wymóg ten ogranicza się do zdolności i gotowości do podjęcia zatrudnienia co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy obowiązującego w danym zawodzie lub służbie.

12 Wyjątek stanowi nauka w szkole dla dorosłych lub przygotowywanie się do egzaminu eksternistycznego z zakresu tej szkoły oraz nauka w szkole wyższej w trybie studiów niestacjo­ narnych.

sły c h , a s t a n z d ro w ia p o z w a la m u n a je j w y k o n y w a n ie , z a ś łą c z n y czas d o ja z d u do m ie js c a p r a c y i z p o w ro te m ś r o d k a m i t r a n s p o r t u z b io ro w eg o n ie p r z e k r a c z a 3 g o d z in . W ty m z n a c z e n iu o d p o w ie d n ia p r a c a n ie m u s i b y ć p r a c ą w p e łn y m w y m ia rz e c z a s u p ra c y , m im o że b e z ro b o tn y j e s t g o to w y do p o d ję c ia z a tr u d n i e n i a w t a k im w y m ia rz e . W p o ję c iu o d p o w ie d n ie j p ra c y n ie m ie śc i się ró w n ie ż w y k o n y w a n ie p ra c y w r a m a c h u m o w y o d zieło , p o n ie w a ż od tej u m o w y p o tr ą c a n a j e s t je d y n ie z a lic z k a n a p o d a te k d o c h o d o w y 13. O d m ie n n a k o n c e p c ja o d p o w ie d n ie j p r a c y z n a jd u je się w d o k u m e n ta c h p r a w a m ię d z y n a ro d o w e g o . D la p r z y k ła d u m o ż n a w s k a z a ć , iż ś w ie tle k o n ­ w e n c ji n r 168 M O P p r z y o cen ie, czy p r a c a j e s t o d p o w ie d n ia d la b e z ro b o tn e g o , n a le ż y b r a ć p o d u w a g ę w ie k , s ta ż p ra c y w d o ty c h c z a so w y m z a w o d zie, zd o b y ­ t e d o św ia d c z e n ie , d łu g o ść o k r e s u b e z ro b o c ia , s y tu a c ję n a r y n k u p ra c y , w p ły w n o w eg o z a tr u d n ie n ia n a s y tu a c ję r o d z in n ą i o so b is tą . Ł a tw o z a u w a ż y ć , iż z te g o p u n k t u w id z e n ia p o ls k i u s ta w o d a w c a o p ie ra się g łó w n ie n a o cen ie, czy b e z ro b o tn y m a w y s ta rc z a ją c e k w a lifik a c je , a n ie czy p r a c a o d p o w ia d a jeg o k w a lifik a c jo m 14. T a n a p o zó r s u b te ln a ró ż n ic a m o że w n ie k tó r y c h p r z y p a d ­ k a c h n a g ru n c ie p o lsk ie g o p r a w a d o p ro w a d z ić do d e g ra d a c ji zaw odow ej b e z ­ ro b o tn e g o , k tó r y w o b a w ie p rz e d u t r a t ą p r a w a do z a s iłk u i s t a t u s u b e z ro b o t­ n eg o p o d e jm ie z a tr u d n ie n ie n a s ta n o w is k u , k tó r e b ę d z ie w y m a g a ło z n a c z n ie n iż s z y c h k w a lifik a c ji n iż te , k tó r y m i d y sp o n u je .

W a rto z a u w a ż y ć , że p r z e s ła n k a u t r a t y z a ro b k ó w ró w n ie ż z w ią z a n a j e s t z n a b y c ie m p r a w a do z a s iłk u . J e d n a k n ie z o s ta ła o n a w y e k s p o n o w a n a w n a le ż y ty sp o só b , co z p e w n o ś c ią j e s t m a n k a m e n te m p o lsk ie g o s y s te m u z a b e z p ie c z e n ia sp o łe czn eg o n a w y p a d e k b r a k u p racy , p o n ie w a ż n ie u k a z u je h is to ry c z n e j w ięzi m ię d z y s t a t u s e m b e z ro b o tn e g o a s t a t u s e m p ra c o w n ic z y m . D r u g a część u s ta w o w e j d e fin ic ji b e z ro b o tn e g o z a w ie r a p r z e s ła n k i n e g a ­ ty w n e , k tó r e u n ie m o ż liw ia ją n a b y c ie te g o s t a t u s u , m im o s p e łn ia n ia p r z e s ła ­ n e k p o z y ty w n y c h . T a czę ść j e s t b a r d z o r o z b u d o w a n a i je j c e le m j e s t z a w ę ż e ­ n ie z a k r e s u p o d m io to w e g o p ra w n e g o p o ję c ia b e z ro b o tn e g o , a w z w ią z k u z ty m ta k ż e o g ra n ic z e n ie b e z ro b o c ia w r o z u m ie n iu p ra w n y m . W ię k szo ść p r z e s ła n e k z a w a r ty c h w te j części z w ią z a n a j e s t z b r a k ie m d o c h o d u po s t r o ­ n ie b e z ro b o tn e g o (n p . n ie p o b ie r a n ie z a s iłk u ch o ro b o w eg o lu b m a c ie r z y ń s k ie ­ go) lu b z n a b y c ie m p rz e z n ie g o p r a w a do ś w ia d c z e ń (n p . p r a w a do e m e r y tu r y lu b re n ty ). J a k się w y d a je , u s ta w o d a w c a w y sz e d ł z z a ło ż e n ia , że b e z ro b o tn y to o so b a, k t ó r a n ie m a ż a d n e g o ź ró d ła u tr z y m a n ia , b e z w z g lę d u n a to , czy

13 Wyjątek stanowi umowa zawarta z pracodawcą, z którym wykonawca pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy, a umowa ta jest zawarta z osobą trzecią - art. 8 ust 2a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r., nr 205, poz. 1585 z późn. zm.) i art. 104 ust. 1 pkt 1 lit c u.p.z. Por. wyrok SN z dnia 14 stycznia 2010 r., sygn. I UK 252/09, LEX nr 577824.

14 Zob. M. Włodarczyk, Pojęcie odpowiedniego zatrudnienia w ustawie o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, „Studia Prawno-Ekonomiczne” 1999, t. LIX, s. 41.

Standardy Międzynarodowej Organizacji Pracy i Rady Europy a polski system. ₁₆₅

w y k o n y w a ła p o p rz e d n io p ra c ę , czy n ie . W z w ią z k u z ty m p o m in ą ł osoby, k tó re n ie m a ją p r a w a do z a s iłk u d la b e z ro b o tn y c h , a je d n o c z e ś n ie m o g ą m ieć m in im a ln y dochód, lecz p o tr z e b n a j e s t im pom oc w z n a le z ie n iu z a tr u d n ie n ia , w ięc m o żliw o ść k o r z y s ta n ia z u s łu g r y n k u p ra c y b y ła b y w ty m z a k re s ie n ie z b ę d n a .

D r u g ą p ła s z c z y z n ą ty c h ro z w a ż a ń s ą w a r u n k i n a b y c ia p r a w a do ś w ia d ­ c z e n ia z t y t u ł u b e z ro b o c ia . W ty m z a k r e s ie d o k u m e n ty M O P i R a d y E u ro p y m o ż n a o k re ś lić ja k o la k o n ic z n e . S p ro w a d z a ją się o ne g e n e r a ln ie do s tw ie r ­ d z e n ia , że w a r u n k ie m n a b y c ia p r a w a do z a s iłk u p o w in n o b y ć p o s ia d a n ie p rz e z b e z ro b o tn e g o o k r e s u k w a lifik a c y jn e g o , k tó r y n ie m oże b y ć d łu ż s z y n iż o k re s u w a ż a n y z a n ie z b ę d n y do z a p o b ie ż e n ia n a d u ż y c io m . W w ię k sz o śc i p a ń s tw e u ro p e js k ic h o k re s k w a lifik a c y jn y o k r e ś la n y j e s t ja k o m in im a ln y o k re s o p ła c a n ia s k ła d e k n a o b o w iązk o w e u b e z p ie c z e n ie n a w y p a d e k b e z ro b o ­ cia. M im o że p o ls k i u s ta w o d a w c a n ie zd e c y d o w a ł się n a w p ro w a d z e n ie m o d e ­ lu u b e z p ie c z e n ia n a w y p a d e k b e z ro b o c ia 15, to i t a k w a r u n k ie m n a b y c ia p r a ­ w a do z a s iłk u n a p o d s ta w ie u s ta w y o p ro m o c ji z a tr u d n i e n i a i in s ty tu c ja c h r y n k u p ra c y j e s t o k re s o p ła c a n ia s k ła d k i n a F u n d u s z P ra c y , k tó r y m u s i w y n o sić n ie m n ie j n iż 365 d n i w o k re s ie 18 m ie s ię c y p o p rz e d z a ją c y c h d z ie ń r e je s tr a c ji w e w ła śc iw y m u r z ę d z ie p ra c y . N a tle in n y c h p a ń s tw w a r u n e k te n j e s t sto s u n k o w o s u ro w y 16. P rz y k ła d o w o o k re s o p ła c a n ia s k ła d k i w A u s tr ii w y n o si 52 ty g o d n ie w c ią g u 2 la t, w E s to n ii - 12 m ie s ię c y w c ią g u 36 m iesięcy , F in la n d ii - 34 ty g o d n i w c ią g u 28 m iesięcy , F r a n c ji - 4 m ie sią c e w c ią g u 28 m ie s ię c y i n a L itw ie - 18 m ie s ię c y w c ią g u 3 l a t 17. N ie m a ż a d n y c h w ą tp liw o śc i, iż u s ta la ją c t a k s u ro w y w a r u n e k n a b y c ia p r a w a do z a s iłk u d la b e z ro b o tn y c h , p o ls k i u s ta w o d a w c a c h c ia ł z je d n e j s tr o n y z n a c z n ie o g ra n ic z y ć k r ą g osób u p r a w n io n y c h do ś w ia d c z e n ia , a co z a ty m id z ie o g r a n i­ czyć w y d a tk i, a z d ru g ie j s tr o n y z w ię k sz y ć a k ty w n o ś ć z a w o d o w ą n a k r a jo ­ w y m r y n k u p ra c y . J e d n a k r e z u l t a t e m te g o j e s t f a k t, że aż 83,5% z a r e je s tr o ­ w a n y c h b e z ro b o tn y c h n ie m a p r a w a do z a s iłk u 18. P o z o s ta ją ty m s a m y m n a u tr z y m a n iu g m in , p o b ie ra ją c ś w ia d c z e n ia z p om ocy sp o łe c z n e j. K o le jn ą u w a g ę n a le ż y p o c z y n ić w z a k re s ie p r z e s ła n e k u t r a t y p r a w a do z a s iłk u . K o n w e n c ja n r 168 M O P w s k a z u je m .in . n a św ia d o m e p rz y c z y n ie n ie się b e z ro b o tn e g o do z w o ln ie n ia z p rac y , d o b ro w o ln e ro z w ią z a n ie u m o w y o p ra c ę , n ie k o r z y s ta n ie z p o ś r e d n ic tw a p racy , p o r a d n ic tw a zaw odow ego, n ie ­ p o d jęcie o d p o w ie d n ie g o z a t r u d n ie n ia o ra z o trz y m a n ie lu b u s iło w a n ie o tr z y ­ 15 Zob. K. Jaworska, Charakter prawny zasiłku dla bezrobotnych, [w:] Z. Góral (red.), Bezrobocie i połityka zatrudnienia, Warszawa 2013, s. 91.

16 J. Jończyk, Prawo zabezpieczenia społecznego, Kraków 2006, s. 297.

17 Zob. A. Świątkowski, Europejskie prawo socjalne, t. III: Europejskie prawo ubezpieczeń społecznych, Warszawa 2000, s. 462 i nast.; G. Uścińska, Ubezpieczenia społeczne i pomoc w razie bezrobocia w ustawodawstwach państw UE, Warszawa 2011, s. 9 i nast.

18 Zob. [online] <http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PW_miesie_inf_o_bezrob_rejestr_w_pol- sce_05m_2013.pdf>, dostęp: 20.06.2013.

m a n ia ś w ia d c z e n ia w d ro d z e o s z u s tw a . Co do za sa d y , p r z e s ła n k i t e m a ją sw oje o d w z o ro w a n ie w u s ta w ie o p ro m o c ji z a tr u d n i e n i a i in s ty tu c ja c h r y n k u p ra c y . P rz e w id u je o n a , że z a s iłe k d la b e z ro b o tn y c h n ie b ę d z ie p rz y s łu g iw a ł m .in . w p r z y p a d k u : u t r a t y p ra c y w o k re s ie 6 m ie s ię c y p rz e d r e je s tr a c ją w e w ła śc iw y m u r z ę d z ie p ra c y z p o w o d u ro z w ią z a n ia je j b e z w y p o w ie d z e n ia p rz e z p ra c o d a w c ę z w in y p ra c o w n ik a ( a r t . 75 u s t . 1 p k t 3 u .p .z .), r o z w ią z a n ia u m o w y o p ra c ę p rz e z b e z ro b o tn e g o z a w y p o w ie d z e n ie m lu b z a p o ro z u m ie ­ n ie m s tr o n , z p e w n y m i w y ją tk a m i ( a r t . 75 u s t . p k t 2) o ra z o d m o w y b ez u z a s a d n io n e j p rz y c z y n y p rz y ję c ia o d p o w ie d n ie j p racy , sz k o le n ia , s ta ż u , w y ­ k o n y w a n ia p r a c in te r w e n c y jn y c h czy ro b ó t p u b lic z n y c h ( a r t . 75 u s t . 1 p k t 1). W p rz e c iw ie ń s tw ie do M O P p o ls k i u s ta w o d a w c a o d m ie n n ie z a k la s y fik o w a ł n a b y c ie i p o b ie r a n ie ś w ia d c z e n ia w d ro d z e o s z u s tw a . T a k ie z a c h o w a n ie b e z ­ ro b o tn e g o n ie j e s t s a n k c jo n o w a n e u t r a t ą p r a w a do z a s iłk u i u t r a t ą s t a t u s u b e z ro b o tn e g o , le c z je d y n ie k o n ie c z n o ś c ią z w r o tu n i e n a le ż n ie p o b r a n e g o ś w ia d c z e n ia (76 u s t . 2 p k t u .p .z .). W ta k im p r z y p a d k u b e z ro b o tn y m ó g łb y u tr a c ić sw ój s t a t u s ty lk o w r a z ie w y k a z a n ia p rz e z p o w ia to w y u r z ą d p ra cy , iż r e je s tr a c ja w c h a r a k te r z e b e z ro b o tn e g o m ia ła n a c e lu u z y s k a n ie p r a w a do ś w ia d c z e n ia i b e z r o b o tn e m u n ie m o ż n a p rz y p is a ć g o to w o ści do p o d ję c ia za- t r u d n i e n i a 19. Z p u n k t u w id z e n ia św ia d c z e n io b io rc y j e d n ą z n a jb a r d z ie j is to tn y c h k w e ­ s tii j e s t d łu g o ść o k r e s u p r z y s łu g iw a n ia z a s iłk u z t y t u ł u b e z ro b o c ia . S t a n d a r ­ d y m ię d z y n a ro d o w e w te j k w e s tii s ą zg o d n e, że z a s iłe k p o w in ie n p r z y s łu g i­ w a ć p rz e z c a ły c z a s p o z o s ta w a n ia b e z p ra c y . M im o to k o n w e n c ja n r 168 p o z w a la n a o g ra n ic z e n ie c z a s u w y p ła ty ś w ia d c z e n ia do 26 ty g o d n i (1 8 2 dni) w k a ż d y m p r z y p a d k u b e z ro b o c ia lu b do 39 ty g o d n i (2 7 3 d n i) w o k re s ie 24 m iesięcy , a w e d łu g Z E K Z S o k re s t e n m o że b y ć o g ra n ic z o n y do 39 ty g o d n i (2 7 3 d n i) w k a ż d y m p r z y p a d k u lu b 39 ty g o d n i (2 7 3 d n i) w o k re s ie 2 4 ty g o ­ d n i. N a to m ia s t p o ls k i u s ta w o d a w c a p rz e w id z ia ł d w a o k re s y p o b ie r a n ia z a s ił­ k u - 6 i 12 m ie s ię c y (180 d n i i 3 6 0 d n i, p rz y z a ło ż e n iu , że j e d e n m ie s ią c to 30 d n i) w z a le ż n o śc i od p o z io m u b e z ro b o c ia n a lo k a ln y m r y n k u p ra c y . J e ż e li n a o b s z a rz e , n a k tó ry m m a m ie jsc e z a m ie s z k a n ia b e z ro b o tn y , w d n iu 30 c z e rw c a r o k u p o p rz e d z a ją c e g o d z ie ń n a b y c ia p r a w a do z a s iłk u , s to p a b e z ro b o c ia n ie p r z e k r a c z a ła 150% p rz e c ię tn e j s to p y b e z ro b o c ia w k r a ju , z a s iłe k b ę d z ie p r z y ­ s łu g iw a ł p rz e z 6 m iesięcy , n a t o m i a s t je ż e li s to p a b e z ro b o c ia p r z e k r a c z a ła 150% p r z e c ię tn e j s to p y b e z ro b o c ia w k r a ju , z a s iłe k b ę d z ie w y p ła c a n y p rz e z 12 m iesię cy . W m e to d z ie te j m o ż n a d o p a trz y ć się so c ja ln e g o c h a r a k t e r u z a s ił­ k u d la b e z r o b o tn y c h . N a t e r e n a c h , n a k tó r y c h b e z ro b o c ie j e s t w y ż sz e , a w z w ią z k u z ty m tr u d n ie j o z a tr u d n ie n ie , z a s iłe k b ę d z ie p rz y s łu g iw a ł d łu ż e j, a n a t e r e n a c h o n iż s z y m b e z ro b o c iu , g d z ie te o re ty c z n ie ła tw ie j z n a le ź ć p r a c ę , o d p o w ie d n io k ró c e j.

Standardy Międzynarodowej Organizacji Pracy i Rady Europy a polski system. ₁₆₇

M im o te j sp ecy ficzn ej m e to d y u s t a n i a d łu g o śc i p r z y s łu g iw a n ia z a s iłk u d la b e z ro b o tn y c h , m o ż n a p o w ied zieć , iż p o d ty m w z g lę d e m s ta n d a r d y M O P z k o n w e n c ji 168 z o s ta ły sp e łn io n e . N a to m ia s t w s to s u n k u do Z E K Z S o k re s w y p ła ty z a s iłk u d la b e z ro b o tn y c h w P o lsc e j e s t z n a c z n ie k ró tszy .

B ez w ą tp ie n ia ró w n ie w a ż n a j e s t k w e s tia w y so k o ści ś w ia d c z e n ia d la b e z ro b o tn y c h . U s ta le n ie je g o w y so k o śc i j e s t n ie z m ie r n ie t r u d n e 20 ze w z g lę d u n a d w ie fu n k c je , ja k ie m a ono sp e łn ia ć . Po p ie rw s z e , m a m o ty w o w a ć do p o d ję c ia z a tr u d n ie n ia , n a jle p ie j w p e łn y m w y m ia rz e c z a s u pracy. Po d ru g ie , m a z a p e w n ić b e z r o b o tn e m u i je g o r o d z in ie n ie z b ę d n y do ch ó d p o z w a la ją c y p r z e tr w a ć t r u d n y o k re s p o z o s ta w a n ia b ez p ra c y w g o d n y sp o só b 21. P r z e r z u ­ c e n ie c ię ż a r u n a j e d n ą z ty c h fu n k c ji b ę d z ie p ow odow ało n ie w ła ś c iw ą r e a l i z a ­ cję d ru g ie j. N p . z b y t w y so k i z a s iłe k n ie m o b iliz u je do p o d ję c ia z a tr u d n ie n ia , a z b y t n is k i n ie g w a r a n tu je p rz e ż y c ia , a le je d n o c z e ś n ie b a rd z o m o b iliz u je do z in te n s y fik o w a n ia d z ia ła ń z m ie rz a ją c y c h do p o d ję c ia z a tr u d n i e n i a 22.

P o ls k i u s ta w o d a w c a z d e cy d o w ał, iż w y so k o ść z a s iłk u d la b e z ro b o tn y c h b ę d z ie u s t a l a n a k w o to w o , co w sp o só b b e z s p rz e c z n y n ie s p e łn ia s ta n d a r d ó w m ię d z y n a ro d o w y c h w ty m z a k r e s ie 23. Ż a d e n z d o k u m e n tó w n ie p rz e w id u ją sz ty w n e g o o k r e ś la n ia je g o w ysokości. Z a sa d n ic z o k o n w e n c ja n r 168 M O P o ra z Z E K Z S w s k a z u ją n a d w a sp o so b y u s t a l a n i a w y so k o ści ś w ia d c z e n ia d la b e z ro b o tn y c h . P ie rw s z y z n ic h j e s t p o c h o d n ą s to s o w a n ia s y s te m u u b e z p ie c z e ­ n ia n a w y p a d e k u t r a t y z a tr u d n ie n ia , a w z w ią z k u z ty m z a s iłe k s ta n o w i p e w ie n p ro c e n t w y n a g r o d z e n ia o trz y m y w a n e g o p r z e d u t r a t ą p racy , k tó r e było je d n o c z e ś n ie p o d s ta w ą do o b lic z a n ia o b o w iązk o w ej s k ła d k i u b e z p ie c z e ­ n io w ej. D ru g i z n ic h w y n ik a z o b ję c ia lu d n o ś c i s y s te m e m z a o p a tr z e n ia n a w y p a d e k b r a k u p racy , a w y so k o ść z a s iłk u p o z o s ta je w k o re la c ji z m in im a l­ n y m w y n a g ro d z e n ie m , n a p o zio m ie n ie n iż s z y m n iż m in im u m so c ja ln e 24. Ze w z g lę d u n a ro ż n y s t a n d a r d ż y cia w p o sz c z e g ó ln y c h p a ń s tw a c h , k w o ty z a s ił­ k ó w z n a c z n ie b ę d ą się od sie b ie ró ż n ić. J e d n a k w ię k sz o ść p a ń s tw c z ło n k o w ­ s k ic h U n ii E u ro p e js k ie j o b ję ła sw o ich o b y w a te li o b o w ią z k o w y m u b e z p ie c z e ­ n ie m n a w y p a d e k b e z ro b o c ia , a m e to d a z a o p a trz e n io w a s to s o w a n a j e s t ty lk o p om ocniczo, n p . w s to s u n k u do ab so lw e n tó w . J e s t to sz c z e g ó ln a g r u p a n a r y n k u p ra c y , k tó r a w z w ią z k u ty m , że n ig d y n ie p ra c o w a ła , n ie j e s t w s ta n ie w y k a z a ć się a n i o p ła c a n ie m s k ła d e k p rz e z w y m a g a n y o k re s , a b y n a b y ć p r a ­

20 P. Kubiak, Zasiłki dla bezrobotnych i ich wpływ na bezrobocie w Polsce, [w:] E. Kwiat­ kowski, L. Kucharski (red.), Rynek pracy w Polsce - tendencje, uwarunkowania i polityka państwa, Łódź 2010, s. 148.

21 S. Golinowska, Zasiłki dla bezrobotnych. Motywacja do wyjścia z bezrobocia czy pozosta­ nia w nim?, [w:] S. Golinowska (red.), Zmiany i reformy w systemie zabezpieczenia społecznego w kierunku wzrostu indywidualnej odpowiedzialności, Warszawa 1999, s. 107.

22 E. Kwiatkowski, Czy zasiłki dla bezrobotnych generują wzrost bezrobocia? Stare dyle­ maty w świetle nowych badań, „Dialog” 2011, nr 1, s. 127.

23 Por. obliczenia zawarte w: H. Markowska, H. Zalewska, G. Uścińska, Addendum. Obli­ czenia porównawcze. Standardy zabezpieczenia społecznego, Warszawa 2005, s. 36-37 i 96-98.

w o do z a s iłk u , a n i w y n a g ro d z e n ie m , k tó r e b y ło b y p o d s ta w ą do o b lic z e n ia z a s iłk u d la b e z ro b o tn y c h . P o lsk i u s ta w o d a w c a n ie p rz e w id z ia ł z a s iłk u d la b e z ­ ro b o tn y c h a b so lw en tó w , d la te g o w c e la c h p o ró w n a w c z y ch lep iej o d n ie ść się do m e to d y u b ezp ieczen io w ej o k r e ś la n ia w ysokości z a s iłk u d la b e z ro b o tn y c h .

K o n w e n c ja n r 168 M O P o k r e ś liła w y so k o ść z a s iłk u d la b e z ro b o tn y c h n a p o zio m ie n ie n iż s z y m n iż 50% w y n a g ro d z e n ia o trz y m y w a n e g o p rz e d u t r a t ą p racy . N a to m ia s t z g o d n ie z Z E K Z S z a s iłe k p o w in ie n w y n ie ść 50% w y n a g r o ­ d z e n ia w p r z y p a d k u osób p ro w a d z ą c y c h s a m o d z ie ln ie g o s p o d a rs tw o dom ow e, z a ś 65% te g o w y n a g ro d z e n ia p o w in n y o trz y m y w a ć oso b y m a ją c e n a u t r z y m a ­ n i u m a łż o n k a i dw oje d z ie c i. Z a k ła d a ją c , że b e z ro b o tn y p r z e d u t r a t ą z a t r u d ­ n ie n ia p o b ie r a ł p e n s ję w w y so k o śc i n a jn iż s z e j, tj. 1600 z ł25, to z g o d n ie z k o n w e n c ją n r 168 p o b ie ra łb y z a s iłe k w w y so k o ści 800 zł, a n a p o d s ta w ie Z E K Z S , je ż e li p ro w a d z i s a m o d z ie ln ie g o s p o d a rs tw o dom ow e, ró w n ie ż w k w o ­ cie 800 zł lu b 1040 zł, je ż e li m a n a u tr z y m a n iu ro d z in ę , p o d c z a s g d y bez w z g lę d u n a s y tu a c ję r o d z in n ą n a p o d s ta w ie u s ta w y o p ro m o c ji z a tr u d n ie n ia i in s ty tu c ja c h r y n k u p r a c y o trz y m y w a łb y z a s iłe k w w y so k o ści 8 2 3 ,6 0 zł p rz e z p ie rw s z e tr z y m ie s ią c e i 6 4 6 ,7 0 zł p rz e z p o z o s ta ły o k re s p o b ie r a n ia z a s iłk u . W z w ią z k u z ty m - p r z y z a ło ż e n iu , że b e z ro b o tn y z a r a b ia n ie w ięcej n iż m in im a ln e w y n a g ro d z e n ie z a p ra c ę o ra z n ie m a n a u tr z y m a n iu in n y c h c z ło n ­ k ó w ro d z in y - w o k re s ie p ie rw s z y c h 3 m ie s ię c y p o b ie r a n ia z a s iłk u s t a n d a r d y m ię d z y n a ro d o w e s ą s p e łn io n e .

N ie d a się je d n a k n ie z a u w a ż y ć , iż w s k a z a n e w yżej k w o ty z a s iłk u s ą k w o ta m i p o d s ta w o w y m i p r z y s łu g u ją c y m i osobom , k tó r y c h o k re s u p r a w n i a j ą ­ cy do z a s iłk u , o k tó r y m m o w a w a r t . 72 u .p .z ., w y n o si n ie m n ie j n iż 5 l a t i n ie w ięcej n iż 20 l a t . O so b o m , k tó re le g ity m u ją się ty m o k re s e m n ie p rz e k r a c z a - ją c y m 5 la t, z a s iłe k b ę d z ie p rz y s łu g iw a ł w o b n iżo n ej w y so k o ści, tj. 80% k w o ty p o d sta w o w e j (6 5 8 ,9 0 zł i 5 1 7 ,4 0 zł), a w z w ią z k u z ty m o z g o d n o ści ze s t a n d a r d a m i M O P i R a d y E u r o p y n ie m oże b y ć m ow y. N a to m ia s t w s y tu a c ji p o s ia d a n ia d łu ż sz e g o n iż 20 l a t o k r e s u u p r a w n ia ją c e g o do z a s iłk u św ia d c z e ­ n ie to b ę d z ie p rz y s łu g iw a ło w p o d w y ż sz o n e j w y so k o ści, czyli w w y so k o ści 120% k w o ty p o d sta w o w e j (9 8 8 ,4 0 zł i 7 7 6 ,1 0 zł).

P o d s u m o w u ją c n a le ż y s tw ie rd z ić , że p o ls k i s y s te m z a s iłk ó w d la b e z ro b o t­ n y c h n ie s p e łn ia w p e łn i s ta n d a r d ó w m ię d z y n a ro d o w y c h z a w a r ty c h w k o n ­ w e n c ji n r 168 M O P i w Z E K Z S . N ie k tó r e z m ia n y m a ją c e d o sto so w a ć p o lsk ie p rz e p is y m ia ły b y c h a r a k t e r k o sm e ty c z n y , je d n a k z n a c z n a w ię k sz o ść w y m a ­ g a ła b y g ru n to w n e j p rz e b u d o w y s y s te m u . M im o iż o k re s w y p ła ty z a s iłk u d la b e z ro b o tn y c h n ie o d b ie g a z n a c z n ie od ty c h u s ta lo n y c h w p r a w ie m ię d z y n a r o ­ do w y m , to sp o só b je g o u s t a l a n i a p o z o s ta w ia d u ż o do ż y c z e n ia . J a k ju ż w s p o ­ m n ia n o , j e s t o n u z a le ż n io n y od s y tu a c ji n a lo k a ln y m r y n k u p racy , p o d c z a s 25 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 września 2012 r. w sprawie wysokości mini­ malnego wynagrodzenia za pracę w 2013 r. (Dz.U. nr 0, poz. 1026).

Standardy Międzynarodowej Organizacji Pracy i Rady Europy a polski system. ₁₆₉

g d y p o w in ie n m ie ć n a n ie g o w p ły w o k re s p o d le g a n ia u b e z p ie c z e n iu n a w y p a ­ d e k b e z ro b o c ia i o p ła c a n ia s k ła d e k . P o d o b n e j p rz e b u d o w y w y m a g a sposób o k r e ś la n ia w y so k o ści ś w ia d c z e n ia 26. W y d aje się ra c jo n a ln e u z a le ż n ie n ie w y ­ so k o ści ś w ia d c z e n ia od p o p rz e d n ic h dochodów , sk o ro z a s iłe k fin a n s o w a n y j e s t z o b o w ią z k o w y c h s k ła d e k , k tó r e s ta n o w ią 2 ,4 5 % w y n a g ro d z e n ia , p o d o b ­

n ie j a k m a to m ie jsc e w o b o w iązk o w y m u b e z p ie c z e n iu ch o ro b o w y m . J e d n a k p ro b le m y t e s ą n ie ro z w ią z y w a ln e , je ż e li u s ta w o d a w c a n ie z d e c y d u je się o s ta ­ te c z n ie n a w p ro w a d z e n ie o b o w iąz k o w eg o i k la ro w n e g o u b e z p ie c z e n ia n a w y ­ p a d e k b r a k u p ra c y 27, z a m ia s t w ie lo k ro tn ie d o k o n y w a ć z m ia n w s y s te m ie , p o w o d u ją c , iż p rz e p is y s ą n ie z ro z u m ia łe , c h a r a k t e r p r a w n y z a s iłk u t r u d n y do o k r e ś le n ia , a o c z e k iw a n ia sp o łe c z n e w d a ls z y m c ią g u n ie s p e łn io n e .

U s ta w a o p ro m o c ji z a t r u d n ie n ia i in s ty tu c ja c h r y n k u p ra c y od c h w ili jej w e jśc ia w życie b y ła ju ż n o w e liz o w a n a b lis k o 30 razy , co z p e w n o ś c ią dow o­ dzi, iż p a ń s tw o n ie m a ż a d n e g o p o m y słu , w j a k i sp o só b w P o lsc e p o w in n o się ła g o d z ić s k u tk i b e z ro b o c ia o ra z o g ra n ic z a ć je g o z a się g . J e d n o c z e ś n ie w iz ja ra ty f ik a c ji ja k ic h k o lw ie k m ię d z y n a ro d o w y c h s ta n d a r d ó w w z a k r e s ie s y s te m u w y p ła ty z a s iłk ó w d la b e z ro b o tn y c h , m im o z a p e w n ie ń r z ą d u 28, j e s t b a rd z o d a le k a .

Sum m ary

T h e tw e n t i e t h c e n tu r y is th e c e n tu r y o f u n e m p lo y m e n t, a n d th e fig h t a g a in s t u n e m p lo y m e n t a n d its c o n s e q u e n c e s , w h ic h s t a r t e d o v e r o n e h u n ­ d r e d y e a r s ago, c o n tin u e s to th i s day. U n fo rtu n a te ly , h is to r y sh o w s t h a t m o st o f u n d e r t a k e n a c tiv itie s h a s n o t le a d to p e r m a n e n t r e d u c tio n o f th e e x te n t o f u n e m p lo y m e n t. I t is n o t s u r p r is in g t h a t c o u n tr ie s re s p e c tin g h u m a n r ig h ts , in c lu d in g th e r i g h t to w o rk , in tr o d u c e n a tio n a l s y s te m s o f so c ia l t r e a t m e n t o f u n e m p lo y m e n t in o r d e r to m itig a te th e effe c ts o f u n e m p lo y m e n t b y m e a n s o f p e c u n ia r y b e n e fits . T h e s e s y s te m s a r e m o s tly b a s e d o n in t e r n a t i o n a l s t a n ­ d a r d s s e t b y t h e I n t e r n a t i o n a l L a b o u r O r g a n is a tio n a n d th e C o u n c il o f E u r o ­ pe. C u rre n tly , a m o n g e n o rm o u s IL O n o r m a tiv e o u tp u t th e m o s t i m p o r ta n t in 26 G. Uścińska, Świadczenia z zabezpieczenia społecznego w regulacjach międzynarodo­ wych i polskich, Warszawa 2005, s. 319.

27 Por. A. Szurmak, Propozycje zmiany ustawy o zatrudnieniu, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 1991, nr 2-3.

28 J. Maciejewska, Perspektywy ratyfikacji Konwencji MOP, „Polityka Społeczna” 2005, nr 3, s. 29-30.

m itig a tin g t h e effe c ts o f u n e m p lo y m e n t a r e tw o c o n v e n tio n s : C o n v e n tio n N o 102 c o n c e rn in g M in im u m S ta n d a r d s o f S o c ia l S e c u r ity a n d th e 1952 C o n v e n tio n N o 168 o n th e s u p p o r t o f e m p lo y m e n t a n d p ro te c tio n a g a in s t u n e m p lo y m e n t, w h ic h e n te r e d in to force in 1991. A lo n g sid e th e I n t e r n a t i o n a l L a b o u r O r g a n is a tio n , s t a n d a r d s o f so c ia l t r e a t m e n t o f u n e m p lo y m e n t a re a lso t h e o b je c t o f n o r m a tiv e a c tiv itie s o f th e C o u n c il o f E u ro p e , i n p a r t i c u l a r t h e 1964 E u r o p e a n C ode o f S o c ia l S e c u r ity a n d th e re v is e d E u r o p e a n C ode o f S o cial S e c u r ity o f 1990 P o la n d is a m e m b e r o f b o th th e IL O a n d th e C o u n c il o f E u ro p e . T h e re fo re , th e fa c t t h a t P o lis h le g is la tu r e follow s th e s o lu tio n s a d o p te d in a fo re m e n tio n e d d o c u m e n ts in s p ite o f th e a b s e n c e o f t h e i r r a t i f i ­ c a tio n is o f k e y im p o rta n c e .