MELCHIOR WAŃKOWICZ Ziele na kraterze. Pisarz, dziennikarz, publicysta. Urodził się 10 stycznia 1892 w Kałużycach, zmarł 10 września 1974 w Warszawie.

MELCHIOR WAŃKOWICZ

„Ziele na kraterze”

Pisarz, dziennikarz, publicysta. Urodził się 10 stycznia 1892 w Kałużycach,

zmarł 10 września 1974 w Warszawie.

METODA PISARSKA WAŃKOWICZA

Wańkowicz uważany jest za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli polskiego reportażu. Jego metoda pisarska porównana została do układania mozaiki z kamyków, którymi są ,,fakty z życia". Obraz rzeczywistości, który jest stwarzany w taki sposób, nigdy nie jest

obiektywny (mimo że są w nim obecne prawdziwe postacie i wydarzenia). Ów subiektywizm reportażu pisarz wyjaśnił poprzez odwołanie do prostej obserwacji:

promienie słońca, które załamują się w kryształowej karafce z

winem, różnym ludziom mogą

wydawać się inne (w zależności od zajmowanego przez nich miejsca).

GENEZA UTWORU

Utwór powstał w 1950 r., podczas pobytu pisarza w Stanach Zjednoczonych, u córki Marty i jej męża.

W tamtym okresie Wańkowicz na jakiś czas wycofał się z życia publicznego i zarzucił działalność

publicystyczną.

GATUNEK UTWORU

,,Ziele na kraterze" to utwór mający cechy wielu

gatunków literackich. Przede wszystkim to literacka opowieść o cechach autobiograficznych i

pamiętnikarskich, bazująca na życiu rodziny pisarza, ale nie należy jej traktować jako zbioru faktów (autor wielokrotnie je idealizuje i dostosowuje do potrzeb przyjętej fabuły).

W utworze znaleźć można także elementy powieści historycznej, pamiętnika czy przewodnika po

okresie XX-lecia międzywojennego.

NARRATOR

Narratorem jest sam autor - Melchior Wańkowicz, który czasem pisze:

w 1. osobie, a czasem mówi o sobie

w 3. osobie - tata lub King (np. ,,I wtedy, jak tylko

nadciągnęły wakacje, Tata powiedział...").

ŚWIAT PRZEDSTAWIONY

CZAS

Akcja

MIEJSCA WYDARZEŃ

Akcja powieści toczy się przede wszystkim w

Warszawie, gdzie rodzina najpierw mieszkała przy ul.

Elektoralnej, a później w domu na Żoliborzu. Często

przenosi się na wieś (Jerka, Jodańce, Bezek) oraz w inne miejsca, po których podróżuje rodzina Wańkowiczów:

Prusy Wschodnie, południe Polski, Belgia i Francja).

W czasie wojny dochodzi do rozłąki – Marta wyjeżdża do Stanów Zjednoczonych, a King do Włoch, a potem na Bliski Wschód.

PRZEDWOJENNE ŻYCIE WAŃKOWICZÓW

Dzieło ma charakter biograficzny,

stanowi wspomnienie szczęśliwych lat. Główny wątek książki to dorastanie córek pisarza, śmierć Krysi i

narodziny jej siostrzenicy Anny Krystyny - stanowią punkty graniczne utworu.

„Ziele na kraterze” to opowieść o wychowaniu, rodzicielstwie, dorastaniu i dojrzewaniu. Pisarz

ukazuje dwie metody wychowania: łagodną i pełną ciepła postawę matki, a także swoje dążenie do wychowania

córek na osoby samodzielne, świadome, odpowiedzialne i kreatywne.

Ta część pełna jest humoru, zabawnych przygód ciekawskich i ruchliwych dziewczynek oraz ich

pomysłowego ojca. Autor przytacza wesołe epizody, ich wspólne zabawy i humorystyczne wierszyki. Każdy

członek rodziny, każdy domownik, a nawet goście i

przedmioty mają swoje przezwiska. Poszczególne postaci charakteryzowane są z dużą dozą humoru.

WPŁYW WOJNY NA ŻYCIE WAŃKOWICZÓW

Wybuch wojny to koniec rodzinnego

szczęścia. Kontrast pomiędzy życiem przed wojną i w jej trakcie jest bardzo wyraźny.

Wojna niszczy wszystko. Wszechobecna atmosfera zagrożenia powoduje, że King i Tili

opuszczają ojczyznę.

Ojciec wyrusza do Rumunii, skąd przedostaje się na Bliski Wschód, a później do zachodniej Europy.

Marta z kolei zatrzymuje się w Stanach

Zjednoczonych, gdzie sama zakłada rodzinę.

W Polsce zostają pani Zofia i Krysia.

Starsza córka Wańkowiczów dołącza do batalionu „Parasol”

i ginie w powstaniu warszawskim.

Pisarz wiernie oddał realia okupowanego miasta, choć sam przebywał poza granicami kraju.

Bardzo ważną kwestią poruszoną w „Zielu na kraterze” jest właśnie wpływ wojny na ludzkie życie. Destrukcyjny

charakter tego kataklizmu zobrazowany zostaje nie tylko poprzez wymowne opisy, lecz również poprzez kontrast z wcześniejszym życiem bohaterów, które po 39 roku

wywróciło się do góry nogami.

BOHATEROWIE

Autor książki, mąż Zofii, ojciec Krystyny i Marty, noszący

przezwisko King.

Odgrywał w życiu córek bardzo ważną rolę, inspirował je, podsuwał lektury do czytania, instruował, jak dobrze pisać, zabierał w dalekie podróże, uczył córki

odpowiedzialności.

Zofia Wańkowicz

Żona Melchiora, matka Krysi i Marty, zwana przez

domowników Królikiem.

Ładna, spokojna, wrażliwa,

ciepła (słuchała zwierzeń córek i pocieszała je). Zaradna i

troskliwa, dawała rodzinie poczucie bezpieczeństwa.

Tolerancyjna i wyrozumiała dla nietypowych zachowań męża.

Krystyna Wańkowicz

Starsza córka Wańkowiczów (o przezwiskach):

Don Kichot, Pyton, Struś, pseudonim w konspiracji – Anna); zginęła w powstaniu warszawskim. Była

odpowiedzialna i obowiązkowa (zrezygnowała z wyprawy

kajakowej, by odbyć praktyki rolnicze u wuja), odważna (podczas wojny działała w konspiracji, była łączniczką), silnie związana z rodziną

(została w okupowanym kraju, by pomagać matce).

Marta Wańkowicz

Młodsza córka Wańkowiczów (nazywana:

Sancho Pansa, Chłopek Roztropek, Tili).

Na początku wojny pracowała w szpitalu, gdzie opiekowała się rannymi, ale potem wyjechała do USA. Tam założyła rodzinę oraz została pisarką i dziennikarką.

Jako dziecko pisała i publikowała pierwsze artykuły, była wytrwała i pracowita (ukończyła

amerykańską uczelnię), wrażliwa i odpowiedzialna (wspierała

polskich jeńców wojennych, wysyłając im listy i paczki).

„DOMECZEK”

Ma w powieści rangę równorzędnego bohatera utworu.

To miejsce dorastania córek Wańkowiczów, świadek ich zabaw, miejsce przyjęć i potańcówek, wreszcie – rodzinny azyl. W czasie wojny „Domeczek broni”, jego lokatorami, prócz stałych mieszkańców – bywają

żołnierze, powstańcy, członkowie oddziału „Parasola”, ludzie ścigani przez okupanta. Gdy na jego ruinach

Zofia Wańkowiczowa zastaje polskich robotników, częstuje ich chlebem i kiełbasą, mówiąc, że są jej ostatnimi gośćmi.

https://izoliborz.pl/artykul/domeczek- wankowicza/406544

ZNACZENIE TYTUŁU POWIEŚCI

Ziele

Córki Wańkowicza urodzone przed II wojną światową - Krystyna i Marta - jako ziele, które musi wzrastać na spustoszonej wojną ziemi;

roślinność odradzająca się w wiecznym kręgu istnienia (powieść kończy się informacją o narodzeniu się wnuczki Wańkowicza - kolejne pokolenie wzrasta)

Krater

Polska w krytycznym momencie dziejowym (II wojna światowa), trudne czasy dla żyjących wówczas pokoleń; Polska ze swoją trudną historią, wciąż walcząca o wolność,

niepodległość.

MOTYWY LITERACKIE

 rodzina

 dzieciństwo

 wojna

rodzicielstwo

relacja ojca z dziećmi

patriotyzm

śmierć dziecka

rodzeństwo

nauka i wychowanie

powstanie warszawskie

Dziękuję za uwagę. 

Opracowała: Katarzyna Napiórkowska