Studia nad związkami chlorokompleksowych jonów galu i innych metali z jonami trójfenylotetrazoliowymi

C H E M I A _,15

Р .'М Ь 'Ъ

TADEUSZ PUKAS

STUDIA NAD ZWIĄZKAMI CHLOROKOMPLEKSOWYCH JONÓW GALU I INNYCH METALI

Z IUNAMI TRU1FENYLUTETRAZULIUWYMI

P O L I T E C H N I K A Ś L Ą S K A

ZESZYT NAUKOWY Nr 80 - GLIWICE 1963

S P IS T R E Ś C I

str.

<*“ Od autora . . . . . v 3 1. C Z Ę Ś Ć O G Ó L N A !

1.1. W p ro w adzen ie j, 7 1.2. Fo rm azany i sole tetra-

■ zoliow e . , 8

1.2.1. Form azany . -. . 8 1.2.2. S o le te tra z o lio w e . . 9 2. C Z Ę Ś Ć D O Ś W IA D C Z A L N A

2.1. P la n p ra cy dośw iadczal­

nej ... 15 2.2. P ie rw sz a część p racy do­

św iadczalnej . . . . 15 2.2.1. O trzym yw an ie soli jo ­

nu 2,3,5-trójfenylotet- razoliowego z jonam i chlorokom pleksow ym i galu, indu, talu, cynku, złota i p la tyn y . . 15 2.2.1.1. O dczynniki . . 15 2.2.1.2. Postępow anie . . 17 2.2.1.3. O trzym yw an ie czte- - rochloroganu 2,3,5- - ttójfepylotetrazo- liowego . . . 17 2.2.1.4. O trzym yw an ie

chlorokomplekso- w ych zw iązków In, T l, Zn, A u i P t 2,3,5-trójfenylotet- razo lio w ych . . 17 2.2.2. O trzym yw an ie cztero-

chlorogalanów 2,3,5- trójfenylotetrazolio- w ych zaw ierających w pierścieniu benze­

n o w ym podstaw niki -CH3, -N02, -Cl i -OCH3 20 2.2.2.1. O dczynniki . . 20 2.2.2.2. Postępow anie . . 20 2.2.3. Term ostabilność czte-

rochlorogalanu 2,3,5- trójfenyletetrazolio- w e g o ... 21 2.2.4. W p ły w rozpuszczalni­

ka na ciężar suszonego w 105°C osadu cztero- chlorogalanu 2,3,5,- trójfenylotetrazolio- w e g o ...22 2.2.5. Oznaczanie rozpusz­

czalności otrzym anych zw iązków tetrazolio- w ych w benzenie, w

temp. 20°C . . . 22

2.2.6. O m ówienie w yn ik ó w I części p racy doświad-

\ i czalnej . * . . 23

2.3. Druga część pracy doświad­

czalnej . ą . .

2.3.1. B ad an ia spektrofotomęt- ryczne otrzym anych zw iązków w zakresie nad ■ fioletu i iświatła w id z ia l­

nego ...

2.3.1.1. U stalenie składu czterochlorogalańu?

2,3,5 - T P T metodą J o b a .

2.3.1.1.1. O dczynniki . 2.3.1.1.2. Postępowanie 2.3.1.1.3. O m ów ienie w y ­

ników

. 2.3Д.2. P o m ia ry absorpcji św iatła roztworów

■\ /ТРТ/С1 i /ТРТ/

/ G a C IJ w chlorofor­

m ie i alkoholu m ety­

lo w ym .

2.3.1.2.1. O m ówienie w y ­ n ik ó w . . Z 2.3.1.3. P o m ia ry absorpcji św iatła w odnych ro ztw orów ch lo r­

ków i czterochłoro- galanu trójfenylote- . trazoliow ych zaw ie­

rających podstaw ­ n ik i w pierścieniach benzenowych 2.3.1.3.1. Om ówienie w y ­

n ik ó w

2.3.1.4. P o m ia ry absorpcji św iatła roztworów benzenowych chlor­

ków i czterochloro- galanów trójfenylo- tetrazoliow ych za­

w ie ra ją cych pod­

staw n iki w p ierście­

niach benzenowych 2.3.1.4.1. Om ówienie w y ­

n ik ó w

2.3.1.5. P ró b y zastosowania fenyloform azanów do fotometrycznego oznaczania galu . 2.3.1.5.1. O m ówienie w y ­

ników

2.4. Trzecia część p racy doś­

w iadczalnej ...

2.4.1. Badania spektrofotomet- ryczne otrzymanych

! związków w podczerwieni Stl".

24

24

24 2424

25

25

23

28

28

38

38

44

46

48

48

-

POLITECHNIKA ŚLĄSKA

ZESZYTY NAUKOWE Nr 80

* V ł TA D E U S Z PUKAS

'.2»2>45teb

STUDIA NAD ZWIĄZKAMI CHLOROKOMPLEKSOWYGH JONÓW GALU I INNYCH METALI

Z JONAMI TRÓJFENYLOTETRAZOLIOWYMI

P R A C A H A B I L I T A C Y J N A Nr 26

Data otwarcia przew odu habilitacjąjnego 15. III. 1963 r.

G L I W I C E 1 9 6 3

łt E D A K T O R N A C Z E L N Y Z E S Z Y T Ó W N A U K O W Y C H P O L I T E C H N I K I Ś L Ą S K I E J

Fryderyk Staub

p . ' 3 , J M o l b b

Dział N a u k i — Sek cja W y d a w n ic tw N au ko w ych — P o litech n iki Śląskiej G liw ic e , ul. Konarskiego 23

N a k ła d 200+45 e g z . O b ję t o ś ć a rk . w y d . 3.5; a rk . d r u k . 5 '/,4 P a p ie r o f f s e t o w y k l . V , 70x100, 70 g

O d d a n o d o s k ła d a n ia 3. IV . 1963 r. P o d p is a n o d o d ru k u 29. I V . 1963 r.

D r u k u k o ń c z o n o 3. V . 1963 r.

Z a m . 503 8. I V . 1963 r. D-21 C e n a Zl 4,40

*/

OD AUTORA

Sz cze rz e d z ię k u ję M in is te rs tw u S z k o ln ic tw a "Wyższego, Se n a to w i P o lit e c h n ik i Ś lą s k ie j i R ad z ie W y d z ia łu Chemiczne­

go za u d z ie le n ie mi stypendium naukowego o raz za okazaną ż y c z liw o ś ć с

D z ię k u je bardzo P a n i P r o f c d r C z e sła w ie T ro sz k ie w icz i Panu D r S te fa n o w i Goszczyńskiem u za d o s ta rcz e n ie w szyst- k ic h odczynników o rg an icz n ych u ż y ty c h w t e j p ra c y badawczej»

Panu P r o f 0 d r Tadeuszowi Urbańskiem u składam serd eczne podziękow anie za u m o ż liw ie n ie wykonywania pomiarów na spek­

tro fo to m e trz e Zakładu S y n te z y O rg a n icz n e j P o ls k ie j A kadem ii lłauk« Panu Doc0 d r Zygmuntowi E c k s te in o w i za cenne d ysk u sje i wskazówki w z a k re s ie badań w p o d czerw ien i» Panu Mgr P rz e ­ m ysławowi G luzińskiem u za pomoc p rz y wykonywaniu widm*

D z ię k u ję te ż bardzo Panu P r o f „ d r Jerzem u Suszce za zezw ole­

n ie w ykonania pomiarów na sp e k tro fo to m etrz e Z akład u S y n te z y Óhem icznej O rg an icz n ej U n iw e rs y te tu Poznańskiego o raz Panu D r Jó z e fo w i Żam owskiem u za pomoc p rz y wykonywaniu widm.

1e С Z 3 3 6 O G Ó L N A

1e1. Wprowadzenie

n

1.2S Pomazany i s o le te tra z o lio w e

1„ С Z $ Ś Ó O G Ó L N A

1. 1 с ^ / p r o w a d z e n i e

Do niedaw na g a l z a lic z a n o do p ie rw ia s tk ó w rz a d k ic h , le c z o kazało s ię , że je s t on ty lk o bardzo rozproszony w l i t o s f e ­ rze» Uważano n aw et, że g a l n ie p o sia d a w łasn ych m in erałó w . D opiero w 1958 r 0 z o s ta ł o d k ry ty jeg o p ie rw sz y sam odzielny m in e ra ł [1 , 4 ], o wzorze CuGaS , k r y s t a liz u ją c y w u k ła d z ie te tra g o n a ln ym , którem u dano nazwę g a 1 1 i t i um iesz­

czono w system atyce m in erałów pom iędzy ch a lk o p iryte m a s ta - nitem » W o s ta tn ic h la t a c h g a l p r z e s t a ł w ię c być rz a d k o ś c ią la b o r a to r y jn ą , jeg o n ie z w yk łe w ła n o ś c i chemiczne i fiz y c z n e

[2 , 3 , 4 , 5, 6ę, 7] z w ró c iły uwagę badaczy ta k w z a k re s ie a n a liz y chem icznej i fiz y k o c h e m ic z n e j, metod otrzym yw ania, e k s t r a k c ji, ja k i zastoso w an ia w p ra k ty c e [з ]* G a l na tr z e ­ cim s to p n iu u t le n ie n ia tw o rzy kom pleksy o lic z b a c h koordyna­

c j i 4» 5 i 6 . ■

Z chlorow cow ych związków g a lu n a jc z ę ś c ie j sp o tyk a s ię t r ó jc h lo r e k i jo n kompleksowy [GaCl4] [ 7 ] . Znane są te ż flu o - rokom pleksowe jo n y [GaF4] “ i [G aPj2- [ 8 ] . H alo g en k i g a lu ł a ­ two kom pleksu j ą s ię [9 ] z am oniakiem [1 0 ], tró j- m etylo a m in ą

[1 1 ], p iry d y n ą [1 2 ], p ip eryd yn ą~ [1 3 ], ch lo rk iem a c e ty lu [1 4 ], o - fe n a n tro lin ą [

15

]» z g lik o k o le m [1 6 ].

Sz e re g odczynników o rg an icz n ych z n a la z ło zastosow anie do w ykryw ania [ 1 ? ] , o z n acz an ia, w zg lęd n ie e k s t r a k c ji g a lu .

Do wagowego o zn aczan ia g a lu n a jc z ę ś c ie j używanym odczyn­

n ik ie m je s t 8 - h y d ro k s y c h in o lin a i j e j chlorow co pochodne [18]

a tak że m ocznik, ta n in a [1 9 ], ku p fero n [2 0 ], k.vas kamforowy

[2 1 ], d w u~ antipiryno-p rop ylo-m etan [2 2 ]. у

Do o b jęto ścio w eg o o zn aczan ia g a lu stosow any je s t kwas e ty - le n o dwu-am ino-cztero-octowy lu b jego s ó l sodowa [23, 24]

c ra z kwas 7—( 1 - n a fty lo a z o )-8 - h yd ro k sych in o lin o - 5 -su lfo n o w y D 7 ]e

W m etodach k o lo rym e try cz n ych , fo to m etryczn ych i sp e k tro - fo to m e trycz n ych m ają zastosow anie c h in a liz a ry n a [2 5 ], roda­

rnina В [26#2 7 ], b u ty lo ro darnina В [2 8 ], alum inoB. [2 9 ], dwu- brem G -8-hydroksychinolina [3 0 ,3 1 ], g a lio n [3 2 ,3 3 ,3 4 ], kwer- ce ty n a [35]» oranż ksylenow y [

36

^{] ,}

0

^,

0

' -dwu-hydroksyazoben-

7

zen [3 8 ], s u lfo n a z o i je g o dwubromo i dwumetylo pochodne [

39

^{] ,}

z ie le ń m a la ch ito w a [

40

] . Nadto do e k s t r a k c ji g a lu zastosow a­

no a c e ty lo - a c e to n [

41

] , d w u -etylo -d w u-tio karb am in ian [

42

^.

4 3 J, o c ta n b u ty lu [

44

^,

45

] , f i o l e t m etylow y [

46

] , któ reg o zw iązek ch lo ro g a lo w y d a je s ię ekstrah o w ać chloroform em oraz c h lo re k

2

^,

3

^,

5

- t r ó jf e n y lo t e t r a z o lio w y s k tó reg o p o łą c z e n ie z ch lo rk ie m galowym rozp u szcza s ię w b en zen ie [4 7 ,4 3 ]» O d stat- n io w ym ieniony o d czyn n ik re a g u je z w ielom a ch lo rk a m i m e t a li.

1 .2 . Form azany i s o le te tra z o lio w e [49, 50, 51, 5 2 ,5 3 ] S o le te tra z o lio w e są produktam i u t le n ie n ia formazanów w kwaśnym ośrodku [

50

,

52

,

53

] , d la te g o te dwie k la s y zw iąz­

ków zw ykle omawiane s ą w s p ó ln ie , mimo że s t r u k t u r a ln ie ró ż ­ n ią s ię od s ie b ie [

49

,

50

] .

1

^.

2

^.

1

. P o r m a z a n y

Form azany są to z w ią z k i z a w ie ra ją c e c h a ra k te ry s ty c z n e ugrupow anie atomów;

-N = N-Ć » N-NH-

O trzym uje s ię je na p rz y k ła d p rz ez sp rz ęg an ie hydrazonów aldehydów z so la m i dwuazoniowym i. Budowę ic h po ra z p ie rw sz y w y ja ś n ili Bam berger [5 4 ] i Pechmann [5 1 ] i n a z w a li je zw iąz­

kami form azylow ym i. Wg w sp ó łcz e sn e j nom enklatury [

49

] form a- zanem nazywa s ię te ż h ip o te ty c z n y zw iązek

HN = N - CH = N - NH

2

1 2 3 4 5

Porm azany o d z n acz ają s ię na o g ó ł czerwonym, rzadko n ie b ie s ­ kim lu b czarnym zabarw ieniem , ła tw o ś c ią k ry s ta liz o w a n ia do­

b rą ro z p u s z c z a ln o ś c ią w o rg a n icz n ych ro z p u s z cz a ln ik a ch , a bardzo tru d n ą w wodzie» S ą to z w ią z k i ro z k ła d a ją c e s ię pod wpływem ś w ia t ła , rzadko s ą używane w p ra k ty c e ja k o b a rw ik i.

Porm azany p o s ia d a ją z d o ln o ś c i kom pleksujące [5 5 ,5 6 ,5 7 ,5 8 ,

5 9 ,7 8 ]„ ,

Stw ierd z o n o u formazanów [5 3 ] dwie odm iany rezonansowe z c h e la tu ją c y m m ostkiem wodorowym

,N - N - R5 .N = N - R5

3 / | 3 / i

R - С H — R - С H

\ i 1 \ I 1

N ш N - R n N - N - R

W iz in g e r i B ir o | 55I z a s to s o w a li t r ó jf e n y lo form azan do o zn aczan ia m ie d z i. Podobne kom pleksy tw o rzy te ż jo n N i + i Coi+

< > - С Me С - < >

N = N' - N

0 0

N , N *-dw u-(2 -olcsy-5~sulfofenylo )-C -cyjan o form azan je s t od­

czynn ikiem do fotom etrycznego o z n acz an ia g a lu [6 0 ].

W I c z ę ś c i d o św iad cz aln ej n in ie js z e j p ra c y wykonano p ró ­ by zasto so w an ia dwu i tró jfe n ylo - fo rm a z a n ó w do fo to m e try cz ­ nego o z n acz an ia g a lu .

1 .2 .2 . S o le te tra z o lio w e

S o le te tra z o lio w e z a w ie ra ją p ie r ś c ie ń z jednym atomem wę­

g la i czterem a atomami a z o tu , z k tó ry c h je d e n je s t cz w arto ­ rzędowy:

1 2

5 N a N-

I

4 3+

/ 9

Wg w sp ó łcz e sn e j t e o r i i

mezomerii

jo n

tetrazoliowy posiada

dw ie g ra n icz n e form y rezonansowe *'an

i ”bn [49]

R - С

/

,N - N ■= R®

\ N в H - R +

R

_С

/

V

N * it - R*

N - N - R

"b"

S o le te tra z o lio w e

powstają przez utlenianie formazanów»

lip.

form azan u tle n ia n y azotynem

izoamylowym w chloroformie

w o b e cn o ści chlorow odoru

tworzy odpowiedni chlorek tetrazo=

lio w y [5 2 ].

Również chlorki tetrazoliowe można otrzymać

p rzez u t le n ia n ie formazanów

nadtlenkiem ^rodoru w obecności

k a t a liz a t o r a V? 0 i

kwasu solnego

[5 0 ]9

bardzo dobrym utle­

niaczem stosowanym do

utleniania formazanów jest octan oło­

wiowy Pb(CHoCOO). [5 3 ]»

Reakcja przebiega wg następującego

schem atu;

R - С

H

.N - N - R* 1 + HC1 И ■ H - R"

H„

N - N - R*

X N ш H+- R" J C l

O dw rotnie s ó l te tr a z o lio w a redukowana

przechodzi w odpowied­

n i barw ny form azan. R e a k c ja r e d u k c ji

soli tetrazoliowych

z n a la z ła p ra k ty cz n e zastoso w an ie do

oznaczania cukrów

[61

„62].

S tw ie rd z o n o , że c h lo r k i te tr a z o lio w e

reagują

z

chlorokom-

pleksow ym i kwasami r t ę c i i

platyny [63] o

N a jc z ę ś c ie j spotykanym odczyn n ikiem je s t

chlorek 293p5~

t r ó jf e n y lo t e t r a z o lio w y , otrzym any

przez utlenienie 1<,3Ł5“

tró jfe n y lo fo rm a z a n u . S to s u je

się go

w

badaniach biologicz­

n ych , п р о ja k o w skaźn ik

siły kiełkowania nasion zbóż [49*50]

„ Ja k ju ż wspomniano, c h lo re k 2 , 3 , 5 °t r ó j f

enylotetrazoliowy

re a g u je w s i l n i e kwaśnym ro z tw o rz e H Cl

(окоб

M ),

z chlorka=

m i m e ta li zdolnym i do tw o rz e n ia

chloro kompleksowych kwasów.

S t r ą c a ją s ię kolorow e k r y s t a lic z n e

'osady. Stwierdzono [48]*

że t y lk o c z te ro c h lo rc g a la n

i с

z t

ero chloro

t

alan dają się eks«

trah o w ać benzenem;,

Tę

w ła ś c iw o ś ć

związku galowego autor

niniejszej

p ra c y w y k o rz y s ta ł p rz y opracowywaniu s p e k tro fo to ~ m etrycz n ej metody ozn aczan ia g a lu [4 8 ] obok jonów g lin u , in ­

du, t a lu (po zredukowaniu t a lu do I s to p n ia ) s cynku i ż e la z a . V/ c e lu b liż s z e g o p ozn an ia związków te tra z o lio w y c h c h lo ro - kompleksowych kwasów n ie k tó ry c h m e t a li, a przede w szystkim m e ta li I I I grup y głów nej u k ład u okresowego, postanowiono p rzep ro w ad zić nad n im i b a rd z ie j szczegółowe b a d a n ia .

W c z ę ś c i d o św iad cz aln ej podano w ię c w y n ik i badań n ie o p i­

sanych d o tąd s

za

w yją tk ie m s o l i c h lo ro p la ty n o w e j, związków

tetrazoliowych kwasów

cz te ro ch lo ro g a lo w e g o s c z te ro c h lo ro in -

dowego8

c z te ro c h lo ro ta lo w e g o , cztero ch loro cynko w eg o , c z te ro -

cłiloromłotowego i

s z e ścio ch lo ro p la tyn o w e g o e Szczeg ó ln ą uwa­

gę zwrócono

na z w ią z k i g a lu b ad ając c z te ro c h lo ro g a la n y t r ó j- fe n y lo te tra z o lio w e z a w ie ra ją c e w p ie r ś c ie n ia c h fen ylo w ych

różne

p o d staw n ik ie Spodziewano s ię bowiem korzystn eg o ic h

wpływu

na molowe w s p ó łc z y n n ik i a b s o r p c ji ś w ia t ła o raz na ro z p u sz cz a ln o ść otrzym anych związków w b en zen ie, a dane te ważne są ta k d la opracow yw ania metod a n a lity c z n y c h ja k i

e k s t r a k c ji g a lu c

11

2. CZBoÓ DOŚWIADCZAIiNA _*

2 .2 . P ie rw s z a cz ęść p ra c y d o św iad cz aln ej

2 .2 .1 . O trzym ywanie s o li jo n u 2 , 3 , 5 - tr ó jfe n y lo te tr a z o lio wego z jonam i c h lo ro kompleksowymi g a lu , in d u , t a lu , cynlcu, z ło ta i p la ty n y

2 .2 .2 . Otrzym yw anie cz te ro ch lo ro g a la n ó w 2 ,3 ,5 - tr ó jfe n y lo t e tra z o lio w y c h z a w ie ra ją c y c h w p ie r ś c ie n iu fenylowym p o d sta w n ik i CH^, CH^O, Ж>2 i C l.

2 .3 . Druga cz ęść p ra c y d o św iad cz aln ej

2 .3 .1 . B a d a n ia sp e k tro fo to m etrycz n e otrzym anych związków w z a k re s ie n a d fio le tu i ś w ia t ła w id z ia ln e g o

2 .4 . T rz e c ia cz ęść p ra c y d o św ia d cz a ln e j

2 .4 .1 . B a d a n ia sp e k tro fo to m etrycz n e otrzym anych związków te tra z o lio w y c h , w z a k re s ie p o d cz erw ien i

2» CZĘ56 DOŚHIADCZAIHA

2.1 o

Plaa

p ra c y d o św iad cz aln ej

C a ło ś ć p la n u p ra c y d o św iad cz aln ej p od zielo n o na t r z y c z ę ś c i.

W p ie rw s z e j c z ę ś c i postanow iono otrzym ać z w ią z k i t r ó jf e - n y lo te tra z o lio w e chlorokom pleksow ych kwasów galow ego, in d o ­ wego f talow ego i in n ych m e t a li. N a stę p n ie z w ró cić w badaniach sz cz eg ó ln ą uwagę na z w ią z k i tr ó jfe n y lo te tr a z o lio w e kwasu ch lo ro g alo w eg o * z a w ie ra ją c e p o d sta w n ik i CH^» CH^O, NO

2

^{i C l}

w p ie r ś c ie n ia c h benzenowych,, Prz ep ro w ad z ić o zn aczenia a n a li­

ty c z n e , o zn aczen ia s t r a t na c ię ż a rz e podczas ogrzew ania otrzym anych związków, tem p eratu ry to p n ie n ia i rozp u szczaln o ­ ś c i w b enzenie*

17 d ru g ie j c z ę ś c i p ra c y p rzew id zian o b ad an ia s p e k tro fo to ­ m etryczne roztw orów otrzym anych związków w n a d fio le c ie i w

z a k re s ie widma w id z ialn eg o »

W t r z e c ie j c z ę ś c i n ato m iast zaplanowano b ad an ia s p e k tro ­ fo to m etrycz n e w p od czerw ien ie

/ ' ' - ^{t s i}

2o2« P ie rw s z a cz eść p ra c y d ośw iad czaln e .i

2 .2 .1 . O trzym ywanie s o li jo nu 2 ,3 ,5 - tr ó jfe n y lo t e tr a z o lio - wego z jonam i chlorokom pleks owymi g a lu , in d u , t a lu , cynku,

z ło ta i p la ty n y .

2 .2 .1 .1 . O d czyn n ik i 4

10 Roztw ór g a lu w 6 M kw asie solnym . Do sp o rząd zen ia tego

roztworu

u żyto m e ta lic z n y g a l, k tó r y otrzymano z c h .c z . Ga

20

^{, .}

VI

tym

c e lu

stapiano w

srebrnym ty g lu Ga^O^ z c h .c z . NaOH

w stosunku wagowym 1s10.

15

Otrzym any g a la n sodowy ro z cie ń cz a n o wodą d estylo w an ą i pod­

dano e le k t r o liz ie s to s u ją c e le k tro d ę p latyn o w ą s ia tk o w ą obrotow ą i optym alne w aru n k i t j . 70 n a p ię c ie o koło 7 V.

Anodową g ę s to ś ć p rąd u o koło 0*10 A/cm i katodową g ę sto ść prądu o koło 0 ,4 0 A/cm ,

Otrzym any m e ta lic z n y p ły n n y g a l płukano g o rą cą wodą d e s ty lo - waną u su w ając m e ta lic z n y só d , przemywano rozcieńczonym kwa­

sem azotowym, n a s tę p n ie solnym i w końcu znów wodą [

4

^,

64

^,

65

^{] .}

W ysuszony g a l odważono, roztw orzono w stężonym kw asie solnym ogrzew ając do temp. o koło

50

, n a s tę p n ie sporządzono w y jś c io ­ wy ro z tw ó r z a w ie ra ją c y 2,9578 g Ga w 100 m l 6 M HC1.

2. Roztw ór in d u w 6 M HC1. C h .c z . 1п20з roztw orzono

w stężonym kw asie solnym i sporządzono w y jścio w y ro z tw ó r za­

w ie r a ją c y 2,2952 g In w 100 m l 6 M HC1.

3 . R oztw ór t a lu w 6 M HC1® C h .c z . az o tan ta la w y u t le n io ­ no m ie sz a n in ą kwasu so ln eg o z azotowym, odparowano, rozpu­

szczono w 6 M HC1 zachow ując s tę ż e n ie 2,0434 g T l w 100 ml ro z tw o ru .

4 . R oztw ór cynku w 6 M HC1. C h .c z . cynk roztw orzono w kw asie solnym i sporządzono ro z tw ó r z a w ie ra ją c y 1,3074 g Zn w 100 m l 6 M HC1.

5 . Roztw ór z ło ta w 6 M HC1. C h .c z . z ło to roztw orzono w w odzie k r ó le w s k ie j, odparowano 2 - k ro tn ie ze stężonym kwa­

sem solnym pod zm niejszonym c iś n ie n ie m , n a s tę p n ie sporządzo­

no ro z tw ó r z a w ie ra ją c y 1,9720 g Au w 100 m l 6 M HC1 [6 6 ].

6 . R oztw ór p la ty n y w 6 M HC1. C h .c z . p la ty n ę w fo rm ie fo ­ l i i roztw orzono w w odzie k r ó le w s k ie j, d a le j postępowano ja k p rz y sp o rz ąd z an iu ro z tw o ru Au. Sporządzono ro z tw ó r z a w ie ra ­ ją c y 1,9523 g P t w 100 m l 6 M HC1.

7 . R oztw ór c h lo rk u 2 ,3 * 5 - tró jfe n y lo te tra z o łio w e g o .

a ) 67 g c h .c z . c h lo rk u 2 ,3 ,5 ~ tró jfe n y lo te tra z o lio w e g o (nazywany d a le j [TPT] 01) C ^ H ^ N .C l rozpuszczono

w 1000 ml. d esty lo w a n e j wody.

b ) Sporządzono nasycony ro z tw ó r [TP03 C l w 6 M kw asie solnym .

8 . S tę ż o n y kwas s o ln y c z . d . a . , kwas s o ln y 6 M i kwas s o l­

ny 5 M. •>

2 .2 .1 .2 . Postępow anie

50 m l ro ztw o ru wodnego [TPT]C1 ( a ) zmieszano z 50 m l s t ę ­ żonego kwasu so ln e g o , n a s tę p n ie w lano m ałym i dawkami

50

^{m l}

w yjściow ego ro ztw o ru m etalu w 6 M HC1. P ro ce s s trą o a n ia k o lo ­ row ych k r y s ta lic z n y c h osadów prowadzono w tem p eraturze około 20 , m ie sz a ją c reag u jące ro z tw o ry . Po częściowym zdekantowa- n iu osady odwirowywano, przemywano 5 M roztworem H C l, znów odwirowywano, suszono pod zm niejszonym c iś n ie n ie m nad sta łym UaOH. N a stę p n ie otrzym ane z w ią z k i badano, o zn aczając s k ła d p ro cen to w y, tem p eratu rę to p n ie n ia , ro zp u szczaln o ść i in n e cech y gatunkowe. У/ y n ik i podano w ta b lic a c h 1 i 2.

2 .2 .1*3» Otrzym ywanie c z te ro c h lo ro g a la n u 2 ,3 ,5 - tró jfe n y -

C z te ro c h lo ro g a la n 2 ,3 ,5 - tró jfe n y lo te tr a z o lio w y otrzym ano o p isan ą m etodą. W p ie rw sz e j c h w ili s t r ą c a ł s ię b ia ły puszy- s t o k r y s t a lic z n y osad, k tó ry po p rzem yciu , odw irow aniu i wy­

su sz en iu p rz y b ra ł barwę kremową. Stw ie rd z o n o , że blaszkow a- te k r y s z t a ły tego zw iązku są ła tw o ro zp u szcżaln e w wodzie i rozcieńczonym kw asie solnym . Oznaczona ro zp u szczaln o ść

[TPT] [GaCl] . w benzenie w tem p eratu rze 2 0 ° w yn osi 0,410 g w l i t r z e (T a b lic a 1 ). Tem peratura Jo p n ie n ia tego związku wa­

ha s ię w g ra n ic a c h 141,5 do 143,5 (T a b lic a 1 ). U s ta lo n y w zór cząsteczkow y metodą Jo b a (o p is postępow ania wg metody Jo b a um ieszczono w c z ę ś c i badań sp e k tro fo to m etrycz n ych p rz y ­ to cz o n ej p ra c y na s t r „ 24) i drogą a n a liz y ch em icz n ej, p rzed­

s ta w ia s ię n a stę p u ją co :

/

lo te tra z o lio w e g o

■H - Л -

a wzór sum aryczny [ c ^ H ^ g f c a C l J , s k ró t [TPT] [GaCl4]

S k ła d procentow y [TPT] [GaCl^j г

% Ga % N % C l

o b lic z o n y 13,65 10,96 ' 27,76

oznaczony 13,43 10,92 27,43

17

Zestawieniewynikówanalizy i niektóryoh własności iizykoohemicznyohsoliohlorokomplekaowych JonówGa, In, Tl, Zn, Aui Ptz Jonami 2,3f5-tróJfenylotetrazoliowymi r !£>

EHсв

I

o

л ьо s

+> я 2 -и

a> d o

<u o в -и o> o

64 p .

o

•H o V»

s§

4>

+» >»

« a

У §

•Har o

te

oT“

•st

* • M

O 4 * ' Ы

a a a

>» св

04 cT vO<7N

O

СГ*co o<ł—

m

§ 4 I &

o © >>

Й Vł *_{o •*-» o}

pH Ю f-e

Д h H

o +» o

О I 69

uS (6

o •» U 4> O 4 »

N •> O O CVł 4 »

CM

I

o aj 4*

d 4» -a W .4 >*

«в ю u 1-3 ** х

oCO

in•st

CVI

Сб -P

4» tn

■NI >»

*3 5

<*

Ss vD

e л

cn

<л

C\J Ch r— * 00 -a- •.

Й 0^ иЛ O

T- CO Wсг»

o*p-

4 » *«

M CM

O i-1 OI co

o S (j

4> d •

: * *

<5

r- 00

o >»

S J3

vOcn o

§ l i .

HJ, *1

» m co<r\

-r- vO

» o>

CMVO

I—Т ЧЭ

•я » Й v£)

moг- O

▼* O

P40 1 o

1

e-«l

г “i

4* ON

а

x) [TPT]+ - Jon trójfenylotetrazoliowy ^temp.top. nlekorygowana

Zestawieniewynikówanalizy aniektórychwłasności fizykochemicznychozterochlorogalanów trójfenylutetrazoliowyohzawierającychpodstawniki w pierścieniachbenzenowych

i i

d h •

* aj

с +» Ы O oj 4»

i 5 '

a « •

■M Св * 4* (U -4 M Ю

. § .

0 0 4* а •

. >»• св 4» 1( +» в ' Т...

0

1 2 « 4 2 Св 4»

3 1 я в о >»

О Ь» и Ot о м

$ O •

«Н Q) >ł св^ ^ rH

^4 M ja

ю (M >»

(J «

■m -a M

•H св в >, С -H з b -и £> а, л

Ш 0) >»

Л Д Й .

^ >»

s ч> н о •« м д з а o c.

• cv с Mo /

"1 с T- 1 •

-D -r- 00 o

<r o*

vOo

cT

о00 со

смо см о

о о*

смр- см сГ

оо

сГ

i*0) capl ao o

•hfl o ^Г- m ОЛ 2 7m

m«Л 7A u>

тOJ

59,5-162

сосм

1см ог*

А г-vO

00о*

5_со

4» o J -r~ т_

. / CM m р» оч о 00 о

1

vO o o сГ «м о о см

Я N v£> £>• р- о ■ v£>

ГЧ ■в м\

•H стч

(H lA O cT о см О «74

-

u я

+> o• M

O»\

co OJ

a- гч 04

ш СМ

О» Г-

п см

ОН V ЛГг-t

тА M £>

О О О

o iTi

CM•я- IT\

ш-=г ш

1Л1Г\

1Л 1А р-1Г\ СО

ил ' <4 1

' ./ ' 1 -«■ 1

г4 rl '---- ^ ..._Н 1 ^г _r~i^{^ -у f} _н^{V ---- 1|}

oсб o

3 . и

. 3 , з ■ * , i 3

«в

; и а ' -/

/

: \45 0 0

' '

0 0

Я --- SB

1 И

о

0 0

1 •

S4\ — Я

1 а

1 см

о

0 0 *

1 1

'0 0 '

1 1

а —^ и

i *

0 Ó

1 f

» — я

1 И

0 0 ^ я — я

1 N

* 1 И я я

\ / 1 N я я

Ч /

я я

V /

V /

■ v ? ó \ /

о Ч /

9 ё 0

9

0 o . ^{0 . 0}

Юг\

. « , я

о

■ Яes

■к 1 «

w «п м.

1 1 М

>

в •

! М >•

^4 >» М 1. С >

Г\ 01

* aл

*~4

i

o Й

M .

o • H • в V Ф >v

i А Л .

A 5 : i-ł (U >>

о ta г-4 св

>» *«

С 4»

Ч> V V» 4»

О

i Л

V» rt >»

о' А й :

A S •

«Н Чн >»

о 4» о Н 41 И

>> а н й 1 о 0) •. N ъ г й

'о в * Й -S &

в 4» о 0) 0) -И

* в м Nrt

я .ДH

oo u0

■*»

CM -П, O

•O -H Й гЧ +» o

A a

• Łł

Д o o 0) rH -H Vt >> (-1 p+» o p a> ы n e «o

A 2

О г-1

«Н >» • л с • О 0) • t

» s

w С О +> ® -н ' И Н Н

1

^{г s}

~ j e

a n o в) X -н ц о н а 4» о

» « « 7 Т 8

О" Л » г4 I 4»

Л 0 |

J • & д _{® >*}

p - S

^ Й

а ! 4»

1 <л 0)

•> 1 сл о |

O •» a»

CM +• •.-4 4)

CM .W 4Э. <4 л н• 1 1 • V

СМ П 4* •. а>

(М - ♦» СМ л1 JL ^ _{N Й Н}1 >? о

иPi - - OJ РЛ «л vO с-

t9

Liczbyrzymskieoznaozająztriązki omawianew tek£<*i.

2 .2 .1 .4 * O trzym yw anie chlorokom pleksow ych związków In , T l, Zn, Au i P t 2 ,3 ,5 - tró jfe n y lo te tr a z o lio w y c h

A n a lo g icz n e z w ią z k i in d u , t a lu , cynku, z ło ta i p la ty n y otrzymywano p o stę p u ją c zgodnie z podanym przepisem , a w y n ik i i zbadane w ła s n o ś c i fiz yk o ch e m icz n e zestaw iono w t a b lic y 1.

2 .2 .2 . O trzym yw anie o z te ro ch lo ro g a la n ó w 2 ,3 ,5 “ tr ó jf e n y lo t e - tra z o lio w y c h z a w ie ra ją c y c h w p ie r ś c ie n iu benzeno­

wym p o d sta w n ik i -CH^» ~K02 » “ c l * 2 .2 .2 .1 . O d czyn n ik i

1 . Roztw ór g a lu w 6 M kw asie solnym , z a w ie ra ją c y 6,9720 g Ga w 1000 m l ro z tw o ru .

2. C h lo re k 2 ,3 - d w u fe n y lo - 5 - (4 *- m e ty lo fe n y lo )- te tra z o lio w y [C H ^ .C ^ H 14I I ^ C l . ( l l ) . Roztw ór v/odny 0 ,2 M.

3. C h lo re k 2 - (4 * - c h lo ro fe n y lo )- 3 ,5 - d w u fe n y lo - te tra z o lio w y [ C ^ H ^ ^ C l ] C l. ( l i i ) . Roztw ór wodny 0 ,2 M.

4 . C h lo re k 2 - (3 * - n itro fe n y lo )- 3 ,5 - d w u fe n y lo - te tra z o lio w y [C1gH14N4 .N 02] C l . ( l V ) . Roztw ór wodny 0 ,2 M.

5. C h lo re k 2 ,3 - d w u fen ylo - 5 - (4 , - m e to k s y fe n y lo )- te tra z o lio - wy [C H ^ O .C ^ H ^ N ^ JC l ('V ) Roztw ór wodny 0 ,2 Ш.

6. C h lo re k 2 - (4 , - c h lo ro fe n y lo )- 3 - fe n y lo - 5 - (4 , -raetoksyfe- n y lo )- te t r a z o iio w y [C H ,0 .C ,,QH.1 _N C l-] C l ( v i ) Roztw ór wodny

0 ,2 M. J

7 . C h lo re k 2 - 0 * - n itr o fe n y lo )- 3 -fen ylo -5 -(4 *-m eto k syfen y- lo )- te tra z o lio w y [CH^O.C.-H. Jtf .NO 1C1. ( v i l ) . Roztw ór wodny

0 ,2 M. 19 13 4 2-»

3 . S tę ż o n y kwas s o ln y c z . d . a . , kwasy so ln e 6 M i 5 M.

2.2.2»2o Po stępow an ie

50 ml 0 ,2 M wodnego ro z tw o ru odpowiedniego c h lo rk u te tr a - zoliow ego zm ieszano z

50

m l stężonego kwasu solneg o c z .d .a ., n a s tę p n ie wlewano m ałym i dawkami po 1 ml około 50 ml roztw o­

ru Ga w 6 M kw asie solnym» S tr ą c a n ie kolorow ych k r y s t a lic z ­ nych osadów prowadzono w temp» o koło 20 m ie sz a ją c re a g u ją ce ro z tw o ry . K r y s z ta ły odwirowywano, przemywano 5 M roztworem HC1, suszono pod zm niejszonym c iś n ie n ie m nad sta łym HaOH.

Otrzymane z w ią z k i badano, o z n acz ając s k ła d procentow y, tem­

p e ra tu rę to p n ie n ia , ro z p u s z cz a ln o ś ć,a b s o rp cję ś w ia t ła ic h roztw orów wodnych i benzenowych.

7 ?yn ik i zestaw iono w ta b lic a c h 2 ,9 ,1 0 ,1 1 i 13.

2 .2 .3 . T e rm o stab iln o ść c z te ro c h lo ro g a la n u 2 ,3 ,5 - tró jfe - n y lo te tra z o lio w e g o

W trz e c h naczyńkach wagowych odważono z d o k ład n o ścią do 10’ 4g 0,1 g [TPT]G aC l4 , wysuszonego pod zmniejszonym c iś ­ n ien iem nad sta ły m NaOH. Odważone p ró b k i ogrzewano w su sz a r­

ce e le k try c z n e j przez 5Qh , do s t a łe j w ag i w danej tem pera­

tu rz e , z a cz yn a ją c od 40 , kończąc w 150 . Przykładow e z e s ta ­ w ie n ie wyników podano w t a b lic y 3.

T a b lic a 3 T erm o stab iln o ść [TPT] [G a C l.] wqz a k re s ie

tem p eratu r od 4 0 ° do 150 Masa p ró b k i [TPT] [G aC l4]= 0,1002 g

Lp . Temp.

°0

Naczyńko wag.

z próbką przed ogrzaniem

g

N acz. wag.

z próbką po 5 h ogrzew.do s ta łe g o c ię ż .

g

R ó żn ica S

S t r a t a c ię ż a ru

w _%

1 40 11,1298 11,1296 0,0002 0 ,2

2 60 11,1296 11,1296 0,0000 0 ,0

3 80 11,1296 11,1294 0,0002 0 ,2

4 100 11,1294 11,1292 0,0002 0,2

5 120 11,1292 11,1 289 0,0003 0 ,3

6 140 11,1289 11,1289 0,0000 0 ,0

7

150

11,1289 11,1281 0,0008 0 ,8

Ż danych zestaw io n ych w t a b lic y 3 w yn ik a, że c z te ro c h lo - ro g a la n [2 ,3 ,5 - T P T j je s t związkiem trw ałym , ogrzewany do tem p eratu ry 120 t r a c i na c ię ż a rg e o k o ło Q0,9/5, n ato m iast ogrzewany p rzez 5 h od temp. 120 go 140 n ie zm ien ia swego c ię ż a r u . D opiero w z a k re s ie od 140 do 150 s t r a t y na c ię ż a ­ rz e wynoszą około Ot Qfo,

21

2 .2 .4 » Y/pływ ro z p u s z c z a ln ik a na c ię ż a r suszonego w 105о osadu c z te ro c h lo ro g a la n u 2 ,3 ,5 - tró jfe n y lo te tr a z o - lio w eg o

Do trz e c h n a cz y n ie k wagowych odważono na wadze a n a lit y c z ­ n e j 50 mG [T P T ][G a C IJ ogrzewanego p rzed ważeniem do 1 0 5 °, wlewano n a s tę p n ie do każdej p ró b k i po 5 m l odpowiedniego

ro z g u s z c z a ln ik a , odparowywano na ła ź n i w odnej, suszono w tempс 105 do s ta łe g o c ię ż a r u . U żyto 4 chem. c z y s te ro z p u s z c z a ln i- k i - wodę, a lk o h o l e ty lo w y , e t e r e ty lo w y i benzen. Dane z po- m iarów zestaw iono w t a b lic y 4 , z k tó ry c h w y n ik a, że wpływ ro z p u sz cz aln ik ó w na [TPTJCGaGl^J 5 po odparow aniu i w ysuszen iu k ry s z ta łó w [TPT] [G a C lJ do 105° je s t m in im aln y.

T a b lic a 4 V/pły,v ro z p u s z c z a ln ik a na [TPT| [G a C l.J

[TPT] [G aC l^ l suszono w temp. 105

Lp . R o z p u sz cz a ln ik

Naczyńko wag. z [TPT]

[G a C lJ bez ro z p u sz cz . suszone w 105°

S

Haczyńko wag.

z [TPT] [G a C IJ po odparowa­

n iu rozpusz­

c z a ln ik a i suszone w 105°

g

R ó ż n ica

в

1 '.'/oda 11,8263 11,8261 -0,0002

2 A lk , e ty lo w y 13,4078 1394081 +0,0003

3 E t e r e ty lo w y 11,0514 11,0944 0,0000

4 Benzen 10,8520 10,8529 +0,0001

2 .2 .5 « O znaczanie ro z p u s z c z a ln o ś c i otrzym anygh związków te tra z o lio w y c h w b e n z e n ie , w temp. 20

Sporządzano nasycone ro z tw o ry otrzym anych związków t e t r a ­ z o lio w y ch . W tym c e lu do 25 m l c y lin d e rk ó w z doszlifow anym korkiem wsypywano 0,1 g odpow iedniego zw iązku, wlewano

25

^ml

c h .c z . benzenu, w strząsan o p rz ez 1 h w temp<, 20 . Po 12 go­

d z in ach sklaro w an e ro z tw o ry , będące w równowadze z fa z ą sta-»

ł ą , odm ierzano po 5 m l do odważonych n a cz y n ie k wagowych, od­

parowywano na ła ź n i wodnej i suszono w 105° r’o sta łe g o c ię ż a ­ r u . , W y n ik i zestaw iono w t a b lic a c h 1 i 2, kolumna 3 .

2,2.6. Omówienie wyników I części pracy doświadcżalnej

A n a liz a chem iczna c z te ro c h lo ro g a la n u 2 ,3 ,5 - tró jfe n y lo te - tra z o iio w e g o o raz pom iary wg metody Jo b a (podane w c z ę ś c i badań sp e k tro fo to m etrycz n ych n in ie js z e j p ra c y ) p o z w o liły u s t a lić wzór cząsteczkow y tego zw iązku, k tó ry przed staw iono na s t r .1 7 . W y n ik i oznaczeń azo tu w następnych zw iązkach te tra z o lio w y c h zestaw io n ych w t a b lic a c h 1 i 2 p o tw ie rd z a ją podane wzory cząsteczkow e.

C s te ro c h lo ro g a la n 2 ,3 ,5 - tró jfe n y lo te tr a z o lio w g w ykazuje m inim alne s t r a t y p rz y ogrzew aniu go do temp. 120 . Wpływ ro zp u szczaln ik ó w na suszony osad w temp. 105 p ra k ty c z n ie je s t znikom y, p o z w o liło to w ię c na oznaczanie rozp u szczaln o ­ ś c i otrzym anych związków w b enzenie p rzez odparowanie n asy­

conego ro z tw o ru .

Zestaw io ne w t a b lic y 1 w y n ik i badań s o li 2 ,3 ,5 - tró jfe n y - lo te tra z o lio w y c h kwasów ch lo ro g alo w eg o , chloroind ow ego, ch lo - ro talo w e g o , chlorocynkow ego, ch lo ro zło to w eg o i c h lo ro p la ty - nowego, a w ię c o tym samym k a tio n ie te tra z o lio w y m , a różnym chlorokom pleksowym a n io n ie , w ykazują ró ż n ic e w b arw ie k ry s z ­ ta łó w (kolum na 6 ) oraz w tem p eratu rach to p n ie n ia . N ajw yższą tem p eratu rę to p n ie n ia p o sia d a s ó l chlorocynkow a, a n a jn iż s z ą s ó l chlorogalow a® N ajw yższą ro zp u szczaln o ść w temp*. 20 w benzenie p o s ia d a s ó l ch lo ro g a lo w a , n iż s z ą c h lo ro ta lo w a , a po­

z o s ta łe p ra k ty c z n ie są n ie ro z p u sz c z a ln e .

Z estaw io ne w t a b lic y 2 w y n ik i badań s o li o tym samym a n io ­ n ie kwasu cz tero ch lo ro g alo w eg o a o różnych k a tio n a c h t e t r a ­ z o lio w ych p o s ia d a ją c y c h p o d sta w n ik i w p ie r ś c ie n ia c h benzeno­

wych w ykazują ró ż n ic e ? N a jg łę b s z ą barw ę, pomarańczową, po­

s ia d a zw iązek V II* z a w ie ra ją c y grup y СН-0- i IIOp. N a jn iż s z ą tem p eratu rę to p n ie n ia p o sia d a zw iązek v f* z a w ie ra ją c y grupy CH_0 i C l, a najw yższą zw iązek V I I * . W sz y stk ie z w ią z k i są ro ź p u sz cz aln e w b en z en ie. N ajw yższą ro zp u szczaln o ść w benze­

n ie w tempe 20ł p o sia d a zw iązek I I I * z a w ie ra ją c y ro d n ik - C l.

2„3. DRUGA częśc PRACY DOŚWIADCZALNEJ

2 .3 .1 . B a d a n ia ,sp e k tro fo to m e try cz n e otrzym anych związków w z a k re s ie n a d fio le tu i ś w ia t ła w id z ia ln e g o

2 .3 .1 .1 . U s ta le n ie s k ła d u c z te ro c h lo ro g a la n u 2 ,3,5-TPT m etodą Jo b a [6 7 ,6 8 ]

2 .3 .1 « 1 .1 . O d czyn n ik i

4 “ 5

1 ) Roztw ór 7 ,9 .1 0 M c h lo rk u galowego w 6 M kw asie solnym . 2 ) Roztw ór 7 ,9 .1 0 5M c h lo rk u 2 ,3 ,5 “ t r ó jf e n y lo t e t r a z o łio ~ wego w 6 I kw asie solnym .

3 ) Benzen c h .c z .

Po m iary fo to m etrycz n e dokonywano na sp e k tro fo to m etrz e ,łU n i- cam" SP 500 u żyw ając k iu w et kwarcowych 1 centym etrow ych,.

2 ,3 .1 .1 .2 . Postępow anie

Do c y lin d e rk ó w ze s z lifo w a n y m i korkam i o o b ję to ś c i 50 ml odm ierzano 0 , 2, 4» 6 . . . 20 m l, 7 ,9 .1 0 M ro ztw o ru G aC l

3

w !6 м HC1, u z u p ełn ian o do 20 m l izom olam ym roztworem [TPT]C1 w 6 M kw asie solnym - m ieszano, ekstrahow ano 20 m l c h .c z . benzenu nasyconego ch lo rk ie m 2 ,3 ,5 -T PT w s trz ą s a ją c p rz ez 30 sekund. M ierzono a b so rp c ję ś w ia t ła e k s tra k tu benzenowego w n a d f io le c ie p rz y d łu g o ś c i f a l i Я ~ 278 m u . Optym alne warun­

k i pom iaru u s ta lo n o w p o p rz e d n ie j p ra c y [

47

,

48

] .

W y n ik i pom iarów

zestawiono w tablicy

5, a w ykres p rz e d staw io - no na rysu n k u 1„

* Z p o z y c ji 6 w t a b lic y 5 o raz z w ykresu na ry s .1 w y n ik a, że maksimum a b s o r p c ji ś w ia t ła wypada p rz y rów nych o b ję to - ś c ia c h iz o m o lam ych roztw orów c h lo rk u galowego w 6 M HC1 i'c h lo r k u 2 ,3 ,5 - tró jfe n y lo te tra z o lio w e g o w 6 M HC1.

T a b lic a 5 Z ależn o ść a b s o rp c ji ś w ia t ła p rz y A,= 278 m_[x

e k stra k tó w benzenowych z izo m o larn ych roztw orów G a C l, i CTPTjCl (wg metody Jo b a )

K iu w e ty kwarcowe, 1 = 1 cm

С = 7 ,9 .1 0 “

’5м.Г1

^{A = 278 m/u.}

Lp . ml

roztw o ru G aC ł3

m l roztw o ru

[TPT] C l

A

1 0 20

0,030

2 2 18 0,056

3 4 16 0,080

4 6 14 0,102

5 8 12 0,124

6 10 10 0,152

7 12 8 0,112

8 14 6 0,100

9 16 4 0,075

10 18 2 0,053

11 20 0 0,023

2 ,3 * 1 .1 .3 . Omówienie wyników

Stw ie rd z o n o , że na mol G aC l

3

przypada mol [T P T ]C l. Można w ię c p r z y ją ć , zgodnie z metodą Jo b a , że w zór cząsteczkow y c z te ro c h lo ro g a la n u 2,3 ,5 -T PT je s t t a k i, ja k podano w p ie rw ­ s z e j c z ę ś c i d o św iad cz aln ej n in ie js z e j p ra c y na s tr o n ie 17.

2 .3 .1 .2 . Po m iary a b s o r p c ji ś w ia t ła roztw orów [TPT]C1 i [TPT]G aC l^ w c h lo ro fo rm ie i a lk o h o lu metylowym Stw ierd zo n o d o ś w ia d c z a ln ie , że ta k c h lo re k TPT, ja k i cz te - ro c h lo ro g a la n są ro zp u szczaln e w c h lo ro fo rm ie i a lk o h o lu me­

tylow ym . Sporządzono ro z tw o ry 2 .1 0 '5 m olam e i badano z a le ż ­ ność a b s o r p c ji ś w ia t ła ty c h roztw orów w z a k re s ie od 200 do 320 m u.

W y n ik i pom iarów zestaw iono W t a b lic y 6.

25

A bs or pc ja

- — m l [T P T jtt Rys. 1. Zależność absorpcji św iatła od stosunku molowego G a C l3: [TPT]C1,

•w i m etody Jo b a

A = 278 т ц , С GaCU = 7,9 . 10-' M , С [TPT) C1 = 7,9 . 10-* M K iu w e ta kwarc., 1 cm

Z a le ż n o ś ć a b s o r p o ji ś w i a t ł a ro z tw o ró w [T P T ]C 1 i [T P T ] [O aC l^ ]

w c h lo r o f o r m ie i a lk o h o lu metylowym od d łu g o ś c i f a l i ś w i e t l n e j С = 2 . t 0 -5M

Tablica 6

R o z p u s z c z a ln ik С = 2 .1 0 "5

c h c i3 M

R o z p u s z c z a ln ik CH С = 2.10“ 5M

3.0H

X

mu

[t p t]c i [ l P T ] [ G a C l J \

mji

[t p t]c i [T P T ] [o a C l^

A A A A

238 ^{0,3 6 0 0,360 210 0,410 -}

240 0,4 15 0,4 60 212 0,3 1 0 -

- - - ' 214 0,2 60 -

242 0,4 75 0,5 2 0 216 0,2 15 -

244 0,4 90 5,540 218 0,2 0 0 0,0 50

246 0,5 00 _ 0,5 5 0 220 0,1 9 0 0,0 9 0

248 0,5 0 0 ‘ 0,6 0 0 222 0,2 10 0,1 4 0

250 *0 ,4 8 0 0,6 0 0 224 0,2 3 5 0,190

252 0,4 80 0,6 00 226 0,2 65 0,235

254 0,4 60 0,6 0 0 12 28 0,2 9 0 0,2 90

256 0,4 30 0,5 95 230 0,3 5 0 0,3 40

258 0 ,4 0 0 0,5 90 232 0,3 80 0,3 90

260 0 ,3 7 5 0,5 70 234 0,4 25 0 ,4 4 0

262 0,3 4 5 5,550 236 0,4 8 0 0 ,4 9 0

264 0,3 20 0,5 50 238 0,5 3 0 0,5 40

266 0,2 90 0,5 3 0 240 0 ,5 4 0 0,5 85

268 0,2 6 5 0,5 2 0 242 0 ,5 6 0 0,6 0 0

270 0,2 3 5 0,4 9 0 244 0 ,5 6 0 0,6 00

272 0,2 10 0,4 65 246 0 ,5 6 0 0 ,6 0 0 *

274 0,1 90 0,4 2 0 248 0 ,5 6 0 0,5 95

276 0,1 75 0,3 9 0 250- 0 ,5 5 0 0,5 8 0

278 0,1 6 0 0,3 55 252 0 ,5 2 0 0,5 53

280 0,1 5 0 0 ,3 3 5 254 0,500 0,5 20

282 0,1 4 0 0,3 1 5 256 0,4 50 0 ,4 8 0

284 0,1 3 0 0,2 8 0 258 0 ,4 2 5 0 ,4 4 5

286 0,1 25 0,2 4 0 260 0,390 0 ,4 0 0

28bс? 0,1 15 0,2 1 0 262 0 ,3 6 0 0,3 85

290 0,1 0 5 0,1 8 0 266 0 ,2 9 0 0 ,3 0 0

300 0,0 9 0 0 ,1 3 5 270 0 ,2 3 5 0,235

320 0,0 60 0,0 85 274 0,219 0,220

278 0 ,1 6 0 0 ,1 8 0

282 0 ,1 3 5 0,150

286 0 ,1 2 0 1,130

290 0,106 0,1 1 5 .

300 0 , 09o 0,100

;

320 0,0 75 0 ,0 7 5

27