Rok VI. lipiec — sierpień 1948 N r 7 - 8
P R Z E G L Ą D
iC H E M I C Z N Y
organ
Z
o
u
l i t
• * / >
O
>
N
f J t m
N
Stowarzyszenia Inżynierów i Techników P rze m y s łu C h e m i c z n e g o w Polsce, Polskiego Towarzystwa C h e m i c z n e g o
oraz
I n s t y t u t u P r z e m y s ł u C h e m i c z n e g o
i k
m i » <i
n
<U
E
' U
o k .
Komitet Org. V Zjazdu Chemikom: * --- Skład Komitetu Honoromego
Skład zacyjnego
Kom itet Dr. In
W . BO
Inż. Konstanty
„ nicznycłi dla 1411 "i^aiiryki Zmiązkóm A z o to m y c h ... 181 Inż. Jan DYDUSZYŃSKI: O myborze miejsca
na III Fabrykę Zmiązkóm Azoto
mych m Polsce ...196 Przegląd lit e r a t u r y ... 204 Biuletyn b ib lio g ra fic z n y ... 206
Z z a s i ł k u C e n t r a l n e g o Z a r z ą d u P r z e m y s ł u C h e m i c z n e g o .
R e d a k c j a
I Administracja
CENA NINIEJSZEGO ZESZYTU 200 ZŁ.
G l i w i c e
Politechnika
V . Z J A Z D O W I C H E M IK Ó W P O L S K IC H
%
„PRZEGLĄD CHEMICZNY”
REVUE CHIMIQUE MENSUELLE
organe
de l ’Association des Ingénieurs et Techniciens de l ’ I n d u s t r i e C h i m i q u e en P o l o g n e , de la S o c i é t é C h i m i q u e de P o l o g n e ,
et
de l’Institut de l’Industrie Chimique
Année VI Juillet — Août 1948 N£ 7—8
TABLE DES MATIÈRES
Comité d’Organisation du Y e Congrès des Chimistes; * # * I.
--- Le Comité d’H o n n e u r ... Y.
--- Le Comité d’Organisation...V II.
--- Programme des T r a v a u x ... V III.
--- Résumés des Communications ... IX .
Comité de Rédaction: * * * 163
J. CIBOROWSK1 : The Fundamentals of the Process of Flui- d iz a t io n ...164 --- Discussion dtf problème de la I I I e Fabrique des pro
duits azotés en Polegne 172
W. BOBROWYIÇKI et T. STOBIEC&I: Le problème du dé
veloppement de l’industrie de l ’azote en Pologne 173 K. LAID LE R : L ’analyse des méthodes techniques de là troi
sième fabrique des produits azotés en Pologne . 181
^ J. DYDUSZYlSlSKI : Le choix de l ’emplacement de la troisième fabrique des produits azotés en Pologne . . . . 196 Revue de la litté ra tu re ... 204’
Bulletin Bibliographique...206
Rédaction l GLIWICE, Ecole Polytechnique Silésienne Haute Silésie, P o l o g n e .
STALE PLASTYCZNE W O D O S Z C Z E L N E G AZOSZCZELNE N IE R O ZPUSZCZALNE E K O N O M IC Z N E Ł A T W E W U Ż Y C IU
C A Ł K O W IC IE O D P O R N E NA AG R E S Y W N E W P Ł Y W Y C H E M IC ZN E ,
E LE K TR O TE C H N IC ZN E I PRĄ D Y BŁĄDZĄCE
SĄ T Y L K O IZ O L A C J E U S Z C Z E L N IE N IA
D E N S O
D O RUR, KABLI I KONSTR. Ż E LA ZN Y C H
NAJLEPSZE ŚRODKI DO WALKI Z KOROZJĄ METALI!
Taśmy, sznury, pasła, smar i farba.
Prosimy żądać bezpłatnych katalogów, wzorów, referencji i w yników badań instytucji naukowych krajowych i zagranicznych.
Fabryka Środków Izolacyjnych „IZOL1NA", Warszawa Biuro Sprzedaży i Eksportu „DENSO", Warszawa
UL. M O K O T O W S K A 9, TEL. 889-58, ADRES T E L E G R .: DENSO - W A R S Z A W A Produkcja krajowa od 1936 ro k u !
D o n io s ło ś ć z ja z d o m n a u k o w y c h , le ż y W o s o b is ty m z e tk n ię c iu się p ra c o w n ik o m n a u k i, u m o ż liw ie n iu w y m ia n y m y ś li i d o ś w ia d c z e ń , co p r z y c z y n ia się zam sze do s h a r- m o n iz o m a n ia w y s iłk ó w , z d ą ż a ją c y c h d o je d n e g o c e lu , ja k im je s t p o z n a n ie p r a w d y n a u k o w e j i s to s o w a n ie z d o b y c z y n a u k i d la w s p ó ln e g o d o b ra sp o łecznego.
P o ls k ie T o w a r z y s tw o C h e m ic z n e , s p e łn ia ją c e ro lę o rg a n iz a to ra naszego ż y c ia c h e m ic z n e g o , p o d ję ło p rz e d d w u d z ie s tu p ię c iu la t y in ic ja t y w ę z o rg a n iz o w a n ia p ie r w
szego Z ja z d u C h e m ik ó w . Z ja z d te n o d b y ł się w k w ie t n iu 1923 r. w W a rs z a w ie . O d tego w ła ś c iw ie czasu m o żn a d o p ie ro m ó w ić o z o rg a n iz o w a n y m ż y c iu p o ls k im w d z ie d z in ie c h e m ii, c h o c ia ż n ie w ą t p liw ie ju ż w o k re s ie z a b o ró w p o ls k a c h e m ia i f i z y k a c h e m ic z n a w y d a ła w y b it n y c h , o k r y t y c h w s z e c h ś w ia to w ą s ła w ą u c z o n y c h , j a k N e n c k i, K o s ta n e c k i, O ls z e w s k i, W r ó b le w s k i, R a d z is z e w s k i, C u rie -S k ło d o m s k a , S m o lu - c h o w s k i, M a r c h le w s k i, B o g u s k i, Z a w id z k i i w ie lu in n y c h .
Z ja z d y c h e m ik ó w o d b y w a ją się n a s tę p n ie co k ilk a la t, p o z w a la ją c za w sze n a s tw ie rd z e n ie w z ra s ta ją c e j tw ó rc z o ś c i n a u k o w e j w P olsce w e w s z y s tk ic h d z ie d z in a c h c h e m ii. U y s ta rc z a w s p o m n ie ć , że p o d c z a s g d y n a p ie rw s z y m z je ź d z ie w y g ło s z o n o 91 re fe r a tó w n a u k o w y c h , to n a z je ź d z ie c z w a r ty m w ro k u 1938 b y ło ic h 25?, p rz e d s ta w ia ją c y c h p o k a ź n y w c a le d o ro b e k p o ls k ie g o u czonego — c h e m ik a .
N a Z je ź d z ie I - y m w r. 1923 z e b r a li się w y łą c z n ie c h e m ic y p o ls c y . W Z je ź d z ie 11-gim m P o z n a n iu w z ię li u d z ia ł u c z e n i fr a n c u s c y i czescy z M a tig n o n e rn i P o to c k im n a czele. N a Z ja z d I l l - c i w e L w o w ie o b o k F ra n c u z ó w i C z e c h ó w p r z y je c h a li ró w n ie ż k o le d z ij h o le n d e rs c y i ru m u ń s c y . W r. 192? P o ls k ie T o w a r z y s tw o C h e m ic z n e z o rg a n iz o w a ło w W a r- szanne k o n fe re n c ję U n ii M ię d z y n a ro d o w e j C h e m ii C z y s te j i S to s o w a n e j, k tó r a p o z w o l i ł a m ię k s z e j lic z b ie c h e m ik ó w n a s z y c h n a w ią z a ć ś c iś le js z e s to s u n k i z k o le g a m i z a g r a n ic z n y m i r o z w ija n e p ó ź n ie j d ro g ą u d z ia łu m ię k s z e j lic z b y P o la k ó w w k o n g re s a c h m ię d z y n a ro d o w y c h w M a d r y c ie i R z y m ie , w k o n fe r e n c ja c h U n ii M ię d z y n a ro d o w e j, o ra z w z ja z d a c h z a g ra n ic z n y c h to w a r z y s tw n a u k o w y c h . Z a p o w ie d z ia n y n a w rz e s ie ń mr/ a rs ™ w ie z b a rd z ° lic z n y m u d z ia łe m u c z o n y c h c a łe g o ś m ia ła i o b fity m p r o g ra m e m Z ja z d C h e m ii P rz e m y s ło w e j n ie d o s z e d ł do s k u tk u z p o w o d u w y b u c h u w o jn y Z ja z d te n b y ł z o rg a n iz o w a n y p rz e z P o ls k ie T o w a r z y s tw o C h e m ic z n e p r z y w s p ó łu d z ia le z a rz ą d u fr a n c u s k ie g o t o w a r z y s t w a „S o c ié té de C h im ie I n d u s t r ie lle “ .
K O M I T E T H O N O R O W Y
■ i .i S.-E Sir SBI 3 - / ■ .
Wiceminister Oświaty EUGENIA KRASSOWSKA Wiceminister Przemysłu i Handlu EUGENIUSZ SZYR Wiceminister Przemysłu i Handlu inż. HENRYK GOLANSKI Wiceminister Przemysłu i Handiu inż. BOLESŁAW RUMIŃSKI Wiceminister Przemysłu i Handlu dr inż. JÓZEF SALCEWICZ Wojewoda Dolnośląski mgr STANISŁAW PIASKOWSKI Prezydent Miasta Wrocławia BRONISŁAW KUPCZYŃSK1
Rektor Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu prof. dr STANISŁAW KULCZYŃSKI Prorektor Uniwersytetu Wrocławskiego prof. dr SEWERYN WYSŁOUCH
Prorektor Politechniki Wrocławskiej prof. inż. KAZIMIERZ ZIPSER
Dyrektor Departamentu w Ministerstwie Oświaty dr WŁODZIMIERZ MICHAJŁOW Dyrektor Departamentu w Ministerstwie Przemysłu \ Handlu inż. JAN POMORSKI Przewodniczący Komisji do Spraw Odbudowy Nauki przy Prezydium Rady Ministrów
prof. dr JAN DREWNOWSKI
Generalny Dyrektor Centralnego Zarządu Przemysłu Chemicznego prof. dr ALEKSANDER ZMACZYŃSKI
Członek Honorowy P. T. Ch. inż. EUGENIUSZ KWIATKOWSKI Członek Honorowy P. T. Ch. prof. dr TADEUSZ MIŁOBĘDZKI Członek Honorowy P. T. Ch. prof. dr WOJCIECH SWIĘTOSŁAWSKI B. Prezes P- T- Ch. prof. dr STANISŁAW GLIXELLI
B- Prezes P. T. Ch. prof. dr WIKTOR LAMPE
B. Prezes P- T. Ch. prof. dr ADOLF JOSZT.
P R O G R A M Z J A Z D U
N i e d z i e l a 5 w r z e ś n i a Godz. 11.00 Inauguracja Zjazdu — Aula Politechniki
Odczyt prof. dr J ó z e f a Z a w a d z k i e g o :
Problemy rozwoju badań naukowych oraz nauczania chemii na pozio mie akademickim w Polsce
Godz. 16.00 Odczyt prof. dr J a k u b a P a r nas a (Moskwa):
Osiągnięcia biochemii
Odczyt prof. dr I g n a c e g o Z ł o t o w s k i e g o :
Izotopy trwałe i promieniotwórcze w nauce i technice Aula Politechniki
P o n i e d z i a ł e k 6 w r z e ś n i a
Godz. 9.00 Odczyt prof. dr W o j c i e c h a Ś w i ę t o s ł a w s k i e g o : Rzut oka na stan rozwoju chemii fizycznej
Aula Politechniki
Godz. 11.00— 14 00 Posiedzenia Sekcji Gmach Główny i Ginach Chemii Politechniki Godz. 16.00 Odczyt prof. dr Os ma n a A c h m a t o w i c z a :
Fragmenty z literatury chemii organicznej ubiegłego dziesięciolecia Aula Politechniki
W t o r e k 7 w r z e ś n i a Godz. 9.00 Odczyt prof. dr A l f o n s a K r a u s ego:
Zagadnienia nowoczesnej chemii nieorganicznej Aula Politechniki
Godz. 11.00—14.00 Posiedzenia Sekcji — Gmach Główny i Gmach Chemii Politechniki Godz. 16.00 Odczyt prof. dr W a c ł a w a L e ś n i a ń s k i e g o :
Postępy przemysłowe syntezy organicznej Aula Politechniki
Ś r o d a 8 w r z e ś n i a
Godz. 9.00 Odczyt prof. dr S t a n i s ł a w a B r e t s z n a j d e r a : Nowe metody pracy przemysłu chemicznego
Godz. 10.00 Odczyt prof. dr A l e k s a n d r a Z m a c z y ń s k i e g o : Perspektywy rozwoju przemysłu chemicznego w Polsce Zamknięcie Zjazdu
Aula Politechniki
STRESZCZENIA REFERATÓW
SEKCJA I.
Chemia fizyczna i nieorganiczna
B. K a m i e ń s k i — D w u tle n e k tyta n u jak o środek adsorpcyjny w chrom atografii.
I s tn ie je w ie le r o z m a ity c h ś ro d k ó w a d s o rb u ją c y c h , u ż y w a n y c h w s e le k ty w n e j a d s o rp c ji c h ro m a to g ra fic z n e j. Do n a jc z ę ś c ie j u ż y w a n y c h n a le ż y tle n e k g lin o w y , p o s ia d a ją c y szczególną zdolność a d s o rp c ji. D z ię k i s w e j zna czne j sta łe j d ie le k try c z n e j i d u ż e m u w s p ó łc z y n n ik o w i z a ła m a n ia ś w ia tła , odznacza się b ia ło ś c ią , na k t ó r e j t le w id a ć d o brze b a r w y ro z d z ie lo n y c h s u b s ta n c ji. W m e to d z ie o p ra c o w a n e j szczególnie d o k ła d n ie w U p s a li u T is e liu s a , u ż y w a się n a j
częściej w ę g la a k ty w n e g o ja k o ś ro d k a a d sorb ują ceg o. N ie w id a ć n a n im z a b a rw io n y c h s u b s ta n c ji, to te ż b a d a się w a r s tw y cieczy p rz e p ły w a ją c e j p rze z w ę g ie l a k ty w n y . P o c h ła n ia on zna cznie s iln ie j n iż tle n e k g lin o w y , co łą czy się z je g o p rz e w o d n ic tw e m e le k try c z n y m . J a k o p rz e w o d n ik , je s t d ie le k tr y k ie m o s ta łe j d ie le k try c z n e j z b liż a ją c e j się do b a rd z o z n a czn ych w a rto ś c i. P rz e g lą d a ją c spis s ta ły c h d ie le k try c z n y c h z a u w a ż y ć m ożna, że tle n e k ty ta n u po sia da s ta łą o k o ło 10 ra z y w ię k s z ą n iż tle n e k g lin u , ale m n ie js z ą n iż w ę g ie l, z a c h o w u ją c je d n a k ż e jeszcze śnieżną biało ść. W y k o n a n o szereg p o m ia ró w c h ro m a to g ra fic z n y c h na tle n k u t y ta n u i s tw ie rd z o n o , że je go zdolność o d s o rp - c y jn a z ależy w p ra w d z ie od sposobu spo rząd zenia, ale le ży p o ś ro d k u p o m ię d z y z d o ln o ścią w ę g la a k ty w n e g o i tle n k u g lin o w e g o , co zgadza się z te o rią .
Z a k ła d C h e m ii F iz y c z n e j U n iw e r s y te tu J a g ie llo ń s k ie g o .
B. K a m i e ń s k i — K ilk a uw ag o metodzie oznaczania zdolności o d b arw iają cej ziem aktyw n ych .
W p o p rz e d n ie j p ra c y z w ró c o n o u w a g ę n a to, że zdolność a d s o rb o w a n ia zależy od s ta łe j d ie le k try c z n e j. N ie je s t to je d y n y c z y n n ik fiz y c z n y r e g u lu ją c y zdolność a d s o rp c ji.
T e o ria p o z w a la p rz e w id z ie ć , że s ta ła d ie le k try c z n a o ś ro d k a o d g ry w a ró w n ie ż ro lę . T a k się sk ła d a , że s ta ła d ie le k try c z n a m in e ra łó w , w c h o d z ą c y c h w s k ła d ziem , je s t Wyższa n iż s ta ła o d b a rw ia n y c h o le jó w . M ożn a b y p r z e w i
d y w a ć , że m e to d a ba da w cza w in n a o d p o w ia d a ć p o d o b n y m w a ru n k o m . T ym cza se m dosyć p r z y ję ta je s t m e to d a ozna
czan ia z d o ln o ś c i o d b a rw ia ją c e j z ie m p r z y p o m o c y o d b a r
w ia n ia w o d n e g o ro z tw o r u m e ty le n o w e g o . W a r u n k i fiz y k o che m iczn e te j m e to d y b a d a w c z e j są z u p e łn ie in n e n iż s p o ty k a n e w p r a k ty c z n y m z a s to s o w a n iu z ie m o d b a r w ia ją cych, w o be c czego w y d a w a ło się rzeczą w ą tp liw ą , czy m e to d a m e ty le n o w a je s t celow a. O le je b o w ie m m a ją s ta łą
d ie le k try c z n ą z a w a rtą p o m ię d z y 1,9 i 2,5, m in e r a ły zaś w chodzące w s k ła d z ie m — od 5 do 12. W o d a n a to m ia s t, to je s t ośrodek, z k tó re g o z ie m ia a k ty w n a p o c h ła n ia b łę k it, m a s ta łą 80, a zate m zna cznie w ię k s z ą n iż s u b s ta n c ja p o c h ła n ia ją c a , n ie ja k w w y p a d k u s ta ły c h o le jó w i m in e r a łó w z ie m o d b a rw ia ją c y c h . D la s k o n tro lo w a n ia celo
w o ś c i m e to d y b a d a w c z e j w y k o n a n a n a s tę p u ją c ą pracę.
O trz y m a n o z g lin k r a jo w y c h sztuczne z ie m ie o d b a r w ia jące, k tó r e o d b a r w ia ły b a rd z o d o b rz e o le je i zastosow ano do b a d a ń r o z tw ó r w o d n y b łę k it u m e ty le n o w e g o . O tóż o k a z a ło się, że g lin a s u ro w a , k tó r a m ia ła b a rd z o lic h e w ła s n o ś c i o d b a rw ia ją c e w s to s u n k u do o le jó w , o d b a r w iła dość d o b rz e w o d n y r o z tw ó r b łę k it u m e ty le n o w e g o . Po a k t y w a c ji g lin y n a to m ia s t o d b a rw ia ła g o rz e j w o d n y r o z tw ó r b łę k it u m e ty le n o w e g o , a zna cznie le p ie j o d b a rw ia ła o le je . W y n ik a z tego, że te o re ty c z n e p rz e w id y w a n ia się p o tw ie r d z iły . O k a z u je się też, że le p ie j u n ik a ć m e to d y b łę k it u m e ty le n o w e g o , je ś li a k ty w n e z ie m ie s łu ż y ć m a ją do o d b a rw ia n ia o le jó w .
Z a k ła d C h e m ii F iz y c z n e j U n iw e r s y te tu J a g ie llo ń s k ie g o .
B. K a m i e ń s k i i K. S k ł a d — E lektro fo retyczne p ow lekanie m etalow ych w łó k ie n lam p katodow ych w celu zw iększenia em isji elektro n ow ej.
Ż arzące się w łó k n a m e ta lo w e w y s y ła ją e le k tro n y . Z ja w is k o w y d z ie la n ia te rm o e le k tro n ó w m a s ze ro kie zastoso
w a n ie do b u d o w y s p rz ę tu n a u k o w e g o . P o w le k a ją c w łó k n o n ie k tó r y m i tle n k a m i lu b w ę g la n a m i, ja k np. s tro n tu lu b b a ru , m ożn a z w ię k s z y ć znacznie e m is ję e le k tr o n ó w m im o nie z m ie n io n e j te m p e r a tu r y w łó k n a . A u to r z y z a ję li się sposobem p o k r y w a n ia w łó k ie n lu b ta ś m n ik lo w y c h d o brze p rz y le g a ją c ą w a rs tw ą w ę g la n u s tro n tu , b a ru , tle n k a m i g lin u i m agnezu. Łącząc w łó k n o n ik lo w e z u je m n y m , a dużą s ia tk ę z d o d a tn im b ie g u n e m , p rz e p ro w a d z o n o p rą d e le k try c z n y prze z ro z m a ite r o z tw o r y z a w ie s in . O ka za ło się, że t r w a ły osad o tr z y m u je się t y lk o z cie czy d ip o lo
w y c h i z a w ie s in b a rd z o szczególnie spo rząd zonych . Z b a d a n y c h m a te r ia łó w n a fazę ro z p ra s z a ją c ą z a w ie s in ę n a d a w a ł się a lk o h o l b u ty lo w y . H a n d lo w e p r e p a r a ty w ę g la n ó w ro z m a ity c h f ir m n ie n a d a w a ły się m im o d o k ła d n e g o ro z ta rc ia w p o rc e la n o w y m m ły n ie k u lo w y m . T y lk o św ieżo strą co n e w ę g la n y z ro z c ie ń c z o n y c h r o z tw o r ó w a z o ta n ó w b a ru i s tr o n tu i to w szczeg ólnych w a ru n k a c h fiz y k o c h e m ic z n y c h d a w a ły po o d p o w ie d n im p rz y g o to w a n iu ro z tw o r y , z k tó r y c h m ożn a b y ło osadzić p r z y p o m o c y k a ta fo re z y d o brze p rz y le g a ją c e w a r s tw y w ę g la n ó w lu b tle n k ó w .
Z a k ła d C h e m ii F iz y c z n e j U n iw e r s y te tu J a g ie llo ń s k ie g o .
X V Zjazd Chemikom Polskich
K . G u m i ń s k i — W p ły w stężenia jonów wodorowych ro ztw orów kw asu szczawiowego na fo rm o w an ie glinow ych anod zaporowych.
B a d a n o proces fo rm o w a n ia g lin o w y c h anod z a p o ro w y c h p r z y ró ż n y c h p H r o z tw o r ó w k w a s u szczaw iow ego. W w y n ik u b a d a ń zauw ażono, że p rz y n iż s z y c h p H o trz y m u je się w a r s tw y g ru b e , tw o rz ą c e się p o w o li i w y m a g a ją c e p rz y d a n y m n a tę ż e n iu p rą d u n a p ię ć w y ż s z y c h . K r z y w e zależ
n o ści n a p ię c ia od czasu fo rm o w a n ia w y k a z u ją w m ia rę w z ra s ta n ia p H p e w n ą c h a ra k te ry s ty c z n ą z m ia n ę p rz e b ie gu. In te r p r e ta c ja ty c h spostrzeżeń w s k a z u je na to, że m a m y do c z y n ie n ia z d w o m a ro d z a ja m i w a r s tw na an odach z a p o ro w y c h . S tężenie jo n ó w w o d o ro w y c h w n a szym w y p a d k u o d g ry w a ro lę ró ż n ic z k u ją c ą w procesach b u d o w a n ia i tw o rz e n ia się ty c h w a rs tw .
Z a k ła d C h e m ii F iz y c z n e j U n iw e r s y te tu J a g ie llo ń s k ie g o .
K . G u m i ń s k i — Z rozw ażań term odynam icznych nad g ranicą faz.
R o zw aża no w a r u n k i ró w n o w a g i u k ła d u złożonego z d w u s k ła d n ik ó w n ie z a le ż n y c h i d w u faz, z k tó r y c h je d n a je s t fazą p o w ie rz c h n io w ą d r u g ie j i o trz y m a n o n a s tę p u ją c e ró w n a n ia :
d c ‘ 1
[( dai -f- c “ da2) -f- ( — f i —j— c"‘ .
{
2) dz
c‘ ~ (c‘ — c“ ) CI>‘
d c “ 1
[(— daj + c' da2) -f- (— f i + c' f 2) d;]
c “ ~ (c‘ — c “ ) »)“
gd zie c' i c " o zn acza ją k o n c e n tra c je , d a j i dag e le m e n ta rn e p ra ce e le k try c z n e p rz y p rz e jś c iu s k ła d n ik ó w z fa z y do fa z y , f j i f 2 o d p o w ie d n ie z m ia n y p o w ie rz c h n i, <p fu n k c ję m n ie js z ą od zera, ; n a p ię c ie p o w ie rz c h n io w e . Z d y s k u s ji w y n ik a d la a d s o rp c ji p o z y ty w n e j pięć m o ż liw y c h k o m b i
n a c ji p o m ię d z y z m ia n ą p o te n c ja łu d ie le k try c z n e g o i n a p ię c ia p o w ie rz c h n io w e g o . P o ró w n a n ie z w y n ik a m i d o św ia d c z e ń o k a z u je , że w y s tę p u ją z n ic h t y lk o d w ie . S tąd w n io s k o w a n o , że oba c z ło n y r ó w n a ń m a ją c h a ra k te r e le k try c z n y .
Z a k ła d C h e m ii F iz y c z n e j U n iw e r s y te tu J a g ie llo ń s k ie g o .
B. Z a p i ó r — W p ły w pew nych grup chem icznych na własności e le k tro k a p iła rn e n iektó rych substancji.
P o ró w n a n ie w ła s n o ś c i e le k tr o k a p ila r n y c h z w ią z k ó w o z b liż o n e j b u d o w ie c h e m ic z n e j p o z w a la n ie je d n o k ro tn ie s tw ie rd z ić , że obecność p e w n y c h g ru p c h e m ic z n y c h w p ły w a w c h a ra k te ry s ty c z n y sposób n a w s p o m n ia n e w ła s ności. B a d a n o w p ły w g ru p : — C H 3, — N H 2, — N (C H 3)2,
— N (C 2H5)2 i — OCH3 n a p o te n c ja ł d ie le k tr y c z n y i n a p ię c ie p o w ie rz c h n io w e n ie k tó r y c h połączeń. G ru p a m e ty lo w a , w p ro w a d z o n a do te o b ro m in y w p o z y c ję 1, zw ię ksza a k ty w n o ś ć p o w ie rz c h n io w ą . P o d o b n ie w p ro w a d z e n ie g r u p y m e ty lo w e j do s u lfo n a lu d a je a n a lo g ic z n y re z u lta t.
W ty m w y p a d k u o b s e rw u je się ró w n ie ż w z ro s t a k ty w n o ści fiz jo lo g ic z n e j. N a to m ia s t w p ro w a d z e n ie g ru p y a m in o w e j do rd z e n ia benzoesanu e ty lo w e g o w p ły w a n a o b n iż e n ie p o te n c ja łu d ie le k try c z n e g o . G ru p y : d w u m e ty lo a m i- n o w a , d w u e ty lo a m in o w a i m e to k s y w p o d a n y c h n iż e j p rz y k ła d a c h podnoszą a k ty w n o ś ć p o w ie rz c h n io w ą . G ru p a
— N (C H 3)2, w p ro w a d z o n a do a n ty p ir y n y , d a je p ira m id o n , z w ią z e k o w y ż s z e j a k ty w n o ś c i. P o d o b n ie o b s e rw u je się w z ro s t a k ty w n o ś c i po w p ro w a d z e n iu g r u p y — N (C 2H 5)2 do a m ino ben zoe san u e ty lu i d w u g ru p m e to k s y do s tr y c h n in y .
Z a k ła d C h e m ii F iz y c z n e j U n iw e r s y te tu J a g ie llo ń s k ie g o .
B. Z a p i ó r — W łasności e le k tro k a p iła rn e n iektórych substancji a stężenie jon ó w wodorowych.
Z m ie rz o n o p o te n c ja ł d ie le k tr y c z n y i n a p ię c ie p o w ie rz c h n io w e r o z tw o r ó w a c - te tr a h y d r o - n a fty la m in y , a r - t e t r a - h y d r o - l- n a f t y la m in y i c h lo r a lfo r m a m id u . D w a p ie rw s z e z w y m ie n io n y c h z w ią z k ó w w y k a z a ły w y b itn ą zależność ich w ła s n o ś c i e le k tr o k a p ila r n y c h od stęże nia jo n ó w w o d o ro w y c h . N a p o d s ta w ie p o m ia ró w oznaczono w a rto ś c i s ta ły c h d y s o c ja c ji ty c h a m in . C h lo ra lfo rm a m id , z w ią z e k z a w ie ra ją c y 3 a to m y c h lo r u w d ro b in ie , z m ie n ia p o te n c ja ! fa z r o z tw ó r /p o w ie tr z e w k ie r u n k u u je m n y m . P odobne z m ia n y p o te n c ja łu o b s e rw o w a n o d a w n ie j u in n y c h z w ią z k ó w , z a w ie ra ją c y c h w d ro b in ie k ilk a a to m ó w c h lo ru .
Z a k ła d C h e m ii F iz y c z n e j U n iw e r s y te tu J a g ie llo ń s k ie g o .
W . K e m n l a — „ U k r y te “ p rą d y graniczne e le k tro li
tów . (N o w y efe kt w prądach granicznych).
B a d a n ie k o n s e k w e n c y j w y k r y te g o w r o k u 1934 przez W. K e m u lę i M . M ic h a ls k ie g o z ja w is k a „ e g z a lta c ji“ p r ą d ó w g ra n ic z n y c h d o p ro w a d z a do w n io s k u , że s tw ie rd z o ne podów czas podczas e le k tr o liz y r o z tw o r ó w rozc. HC1 w y ją tk o w e za c h o w a n ie się tle n u , re d u k u ją c e g o się n a k a to d z ie do jo n ó w h y d ro k s y lo w y c h , je s t t y lk o szczegóło
w y m p r z y p a d k ie m ogólnego n o w e go e fe k tu „ u k r y t y c h p rą d ó w g ra n ic z n y c h “ . W p r z y p a d k u r e d u k c ji jo n ó w lu b s u b s ta n c ji n ie jo n o w y c h p o w s ta łe p r o d u k ty m ogą g ro m a d z ić się na p o w ie rz c h n i lu b w o k ó ł e le k tro d y . W obec tego lic z y ć się n a le ż y z łą c z e n ie m się p o w s ta ły c h p r o d u k tó w z z d ą ż a ją c y m i do k a to d y jo n a m i lu b c ia ła m i n ie jo n o w y m i.
L ic z n e p r z y k ła d y p o tw ie r d z iły słuszność powyższego p rzyp u szcze n ia , co w k o n s e k w e n c ji m a duże znaczenie d la m e to d y p o la ro g ra fic z n e j, a w szczególności w je j za
s to s o w a n iu do c e ló w a n a lity c z n y c h . Z a k ła d C h e m ii N ie o rg a n ic z n e j U n iw e r s y te tu W a rsza w skie g o .
W . K c m u l a — W p ły w w y m ia ró w elektro d y kro p lo w e j na przebieg k rz y w e j polarograficznej.
A n a liz u ją c w ła s n o ś c i e le k tr o d y k r o p lo w e j, p o w sze ch
n ie sto so w a n e j w p o la r o g r a fii, s tw ie rd z ić m ożna, że w n ie k tó r y c h w a ru n k a c h , a m ia n o w ic ie k ie d y p r z e k r ó j k r o p li je s t b. m a ły , m u s i w y s tę p o w a ć o b ró t p o w ie rz c h n i, p o w o d u ją c y w n a s tę p s tw ie ru c h cieczy. R u c h te n w p ły w a na w a rto ś ć p rą d u d y fu z y jn e g o . Jest to w p ły w m ie szan ia czysto mechanicznego. (I).
D a ls z y w p ły w na w a rto ś ć p rą d u d y fu z y jn e g o m a ją
„ m a k s y m a “ na k r z y w e j p o la ro g ra fic z n e j. Są one z w ią zane z ru c h e m cieczy, spo w o d o w a n e n ie je d n o ro d n o ś c ią p o la e le k try c z n e g o w o k ó ł k r o p lo w e j e le k tro d y .
Z b a d a ń n in ie js z y c h w y n ik a , że ru ch y cieczy, spo w o d o w a n e n ie je d n o ro d n o ś c ią p o la m ogą b y ć d w o ja k ie g o r o d z a ju : 1) bardzo energiczne — w te d y tw o rz ą się m a k s y m a „ostre“ ( II) i 2) znacznie w olniejsze — w te d y o b s e r
w u je m y n a k r z y w e j p o la r y z a c ji m a k s y m a o p rz e b ie g u ła g o d n ie js z y m — „k o p u la s te “ ( I I I ) . O s ta tn i ro d z a j m a k - s y m ó w może m ie ć p rz e b ie g b a rd z o n ie w y ra ź n y i da się je d y n ie zau w a ż y ć przez a n a liz ę o to czenia k r o p li m etod ą p r o je k c ji zna cznie p o w ię kszo n e g o o b ra z u n a e k ra n .
W y k r y c ie is tn ie n ia „łagodnych“ w ir ó w (I) i ( I I I ) tłu m a czy rozb ie żność m ię d z y te o re ty c z n y m i o b lic z e n ia m i, a w y n ik a m i d o ś w ia d c z a ln y m i w a rto ś c i p rą d ó w d y fu z y jn y c h . Z a k ła d C h e m ii N ie o rg a n ic z n e j
U n iw e r s y te tu W arszaw skieg o.
V Zjazd Chemików Polskich XI
Z. S o k a l s k i —
o
zjaw iskach fizykochem icznych, zachodzących w k a p iiarach m etalow ych podczas p om iaru potencjału elektrokinetycznego metodą prąd u p rzep ływ u.
D o p o m ia ró w p o te n c ja łu e le k tro k in e ty c z n e g o d la u k ła d u m e ta l-c ie c z stoso w an o m etodę, o p a rtą na pra c a c h T. M a la rs k ie g o i K . G o s tk o w s k ie g o *). O p ra c o w a n o ' do te j m e to d y sposób p o m ia ru p o te n c ja łu e le k tr o k in e ty c z nego, d la k tó re g o w z ó r H e lm h o ltz a w a ż n y je s t ró w n ie ż p rz y z m ie n n e j o d le g ło ści p ł y t k i p la ty n o w e j (na k tó r ą pada s tru g a cieczy) od w y lo tu k a p ila r y .
W o p ra c o w a n y m sposobie, p o le g a ją c y m na z m o d y fik o w a n y m o d b io rz e s tr u g i cieczy z k a p ila r y , u z y s k u je się du żą czułość a p a ra tu , k t ó r y m m ie rz o n o p o te n c ja ł e le k tr o - k in e ty c z n y w zależności od fiz y k o c h e m ic z n y c h w ła s n o ś c i w e w n ę trz n e j ś c ia n y r u r k i k a p ila r n e j.
D o ś w ia d c z e n ia p rz e p ro w a d z o n o d la u k ła d ó w : s re b ro — w o d a
p la ty n a — w o da sód — to lu e n sód — he ksan L a b o r a to r iu m B ad aw cze
Z. S. Ch. w D w o ra c h .
O, C i k o r s k i — P olarograficzna re d u kc ja m olibdenu PKciowartościcw cgo do trzeciego stopnia u tlenienia.
K a te d ra C h e m ii N ie o rg a n ic z n e j P o lite c h n ik i Ś lą s k ie j w G liw ic a c h .
A . W . G ó r s k i — O zm ianach własności sorpcyjnych p rep aratu chrom atograficznego Brockm ana.
A u to r s tw ie r d z ił, że szereg s o rp c y jn y n a B ro c k m a n o w - s k im A120 3 je s t n ie z a le ż n y od p H ś ro d o w is k a s o rb u ją - cego. Do e le k tro m e d y c z n e g o m ia re c z k o w a n ia zastosow ano z m o d y fik o w a n ą m etod ę G o y Roosa i s tw ie rd z o n o is tn ie n ie d w ó c h p u n k tó w p rz e g ię c ia na k r z y w e j m ia re c z k o w a nia.
S tw ie rd z o n o n ieścisłość tw ie rd z e n ia G. M . S chw aba, ja k o b y ilo ś c i ró w n o m o lo w e d a w a ły na c h ro m a to g ra m ie ró w n e j d łu g o ś c i w a rs tw y .
B a d a n o w p ły w ro z c ie ń c z e n ia p r ó b k i w y jś c io w e j na dług ość p ie r w o tn e j w a r s tw y a d s o rb c y jn e j.
S zczeg ółow iej zostało zbadane p rz e jś c ie z s o rb e ji k a t io n o w e j na a n io n o w ą pod w p ły w e m „ p r z e ła d o w y w a n ia “ s o rb e n ta ró ż n y m i k w a s a m i.
A u t o r w y s u w a h ip o te z ę tłu m a c z ą c ą ro z d z ia ł c h ro m a to g ra fic z n y jo n ó w n ie o rg a n ic z n y c h na B ro e k m a n o w s k im a i2o3.
S ta c ja C h e m ii R o ln . w W a rs z a w ie Z a k ła d C h e m ii N ie o rg a n ic z n e j
P o lite c h n ik i W a rs z a w s k ie j.
A . D o r a b i a l s k a — O n a tu ra ln e j p ro m ien io tw ó r
czości antym onu.
Z a g a d n ie n ie n a tu r a ln e j o b o ję tn e j p ro m ie n io tw ó rc z o ś c i
■'intym onu i o ś m iu in n y c h p ie r w ia s tk ó w lż e js z y c h (Sc, Y , L a , P r, N b, Ta, A s i B i) w y s u n ię te b y ło p rze z re fe re n tk ę Jeszcze w r. 1929. Do czasu w y b u c h u w o jn y d y s k u to w a n e , w y m a g a ono w re s z c ie d e fin ity w n e g o ro z w ią z a n ia . P re le g e n tk a w y k o n a ła serie dośw ia dcze ń, s tw ie rd z a ją c y c h , że a n ty m o n je s t is to tn ie ź ró d łe m słabego p ro m ie n io w a n ia n e u tro n o w e g o , n ie z a le ż n ie od b a d a ń p rz e d w o je n n y c h za
o b s e rw o w a ła b o w ie m ob ecnie p ę k a n ie u ra n u ora z c h a ra k te ry s ty c z n ą re a k c ję w borem . D z ia ła n ie m p ro m ie n i a n ty m o n o w y c h o trz y m a n o w re s z c ie jHS, 29Cu«4, 30Zn<’,<
*) A c ta P hys. P ol. I, 465 (1932).
ora z ¡4Si3L W w y n ik u ty c h d o św ia d cze ń p re le g e n tk a w y su w a hyp o te zę n ie z n a n e j d o tą d a te o re ty c z n ie m o ż liw e j p rz e m ia n y ty p u K z to w a rz y s z ą c ą e m is ją n e u tro n ó w . W re z u lta c ie z 51Sbi23 p o w s ta w a łb y iz o to p c y n y 50Sni-’ 2 s p o ty k a n y w p rz y ro d z ie .
Z a k ła d C h e m ii F iz y c z n e j P o lite c h n ik i Ł ó d z k ie j.
I. L e y k ó w n a — P rzyczynek do poznania k in e ty k i re a k c ji Boudouarda C + C 0 2 ^ 2CO.
P rz e p ro w a d z o n o szereg p o m ia ró w szy b k o ś c i r e a k c ji C + C 0 2-» 2CO ora z r e a k c ji o d w ro tn e j IC O C + Ć 0 2 w w a ru n k a c h te m p e ra tu ry , w k tó r y c h żaden z ty c h p r o cesów n ie d o biega n a w e t w p rz y b liż e n iu do końca. S ta ra n o się u s ta lić zależność szy b k o ś c i p ro c e s ó w od stężenia ga zó w ( C 0 2, CO) ora z w p ły w na p rz e b ie g procesu r o d z a ju w z ię te g o w ę g ła i z m ia n w je g o ilo ś c i i c h a ra k te rz e p o w ie rz c h n i.
W p ro w a d z o n o w z o ry o p a rte na n o w y c h z a ło ż e n ia c h co do a d s o rp c ji ga zów na w ę g lu i na h a m o w a n iu procesu przez p r o d u k ty re a k c ji. W y k a z a n o , że w s z y s tk ie 3 w y p ro w a d z o n e w z o ry p ro w a d z ą do p ra w id ło w e g o s to s u n k u m ię d z y s ta łą ró w n o w a g i r e a k c ji a s ta ły m i szybko ści p r o cesu w o b u k ie ru n k a c h .
T ru d n o ś c i e k s p e ry m e n ta ln e , a przede w s z y s tk im b a r dzo w ie lk a czułość s ta ły c h o b lic z o n y c h m a te m a ty c z n ie na m in im a ln e o d c h y le n ia w w y n ik a c h p o m ia ró w u n ie m o ż liw iły w y p ro w a d z e n ie w n io s k ó w z a sa d n iczych co do n a jb a r d z ie j ra c jo n a ln e g o m a te m a ty c z n e g o u ję c ia p rz e bie g u procesu. W obec tego p ra c a m a w d u ż y m s to p n iu c h a ra k te r ja k o ś c io w y i może b y ć u w a ż a n a je d y n ie za w stęp do p ra c d a lszych .
Z a k ła d T e c h n o lo g ii N ie o rg a n ic z n e j P o lite c h n ik i W a rs z a w s k ie j.
I. M a j c h r o w a — B adanie szybkości ro zkładu w ę g la nu w ap n ia w zależności cd kształtu i w ielkości naczynia reakcyjnego.
P ie r w s i badacze k in e t y k i ro z k ła d u s u b s ta n c ji s ta ły c h (np. w ę g la n ó w ) s ą d z ili, że m ożna ro z p a try w a ć prze b ie g tego z ja w is k a w te n sam sposób, ja k bada się re a k c je w fa z ie g a zo w e j lu b ro z tw o ra c h , z a k ła d a ją c , że p ro c e s . prze b ie g a r ó w n o m ie rn ie w c a łe j m asie r e a k c y jn e j, a w ię c, że o g ólna ilość w y d z ie lo n e g o w je d n o s tc e czasu C 0 2 p o w in n a b y ć w je d n a k o w y c h w a ru n k a c h c iś n ie n ia i te m p e r a tu r y id e n ty c z n a . O b s e rw a c je do ra źn e ró ż n y c h a u to ró w , a prze de w s z y s tk im szczegółow a a n a liz a z ja w is k a p rze z Z a w a d z k ie g o i B re ts z n a jd e ra s tw ie r d z iły , że ta k n ie je s t. W p rz e c w ie ń s tw ie do Z a w a d z k ie g o H u tt ig p r ó b o w a ł p rz y p is a ć o b s e rw o w a n ą prze zeń zależność s z y b k o ści od m ie js c a , w k t ó r y m z n a jd u je się s u b s ta n c ja (ru rk a , łó d e c z k a itp .) z ja w is k o m z w ią z a n y m z d o p ro w a d z e n ia c ie p ła do m ie js c a re a k c ji. D o ś w ia d c z e n ia a u to r k i, w y k o n a n e w r u r k a c h ró ż n e j d łu g o ś c i i ś re d n ic y , o ra z w łó de czkach, p rz y c z y m ba da no p rz e b ie g ro z k ła d u w ró ż n y c h p u n k ta c h w a r s tw y C a C 0 3, p o tw ie r d z iły c a łk o w ic ie tezę Z a w a d z kie go , że o b s e rw o w a n e z ja w is k a p rz y p is a ć n a le ż y p o w s ta w a n iu n ie ró w n o m ie rn e g o c iś n ie n ia COo w ró ż n y c h częściach a p a ra tu , zależności szy b k o ś c i r e a k c ji od c iś n ie n ia w z m a c n ia ją c e g o e fe k t pro cesu ró ż n e j w ró ż n y c h m ie js c a c h szybko ści tw o rz e n ia się z a ro d k ó w w zależn o
ści od c iś n ie n ia .
Z a k ła d T e c h n o lo g ii N ie o rg a n ic z n e j P o lite c h n ik i W a rs z a w s k ie j.
XII V Zjazd Chemików Polskich
K . T u s z y ń s k i — B ilans p ro d u któ w u tle n ien ia N H 3 na kontakcie p la ty n o w y m z u w zględnieniem N 20 .
W p ra c a c h d a w n ie js z y c h , p o ś w ię c o n y c h b a d a n iu w p ły w u ró ż n y c h c z y n n ik ó w (te m p e ra tu ra , czas z e tk n ię c ia z k o n ta k te m , s k ła d gazu) na p rz e b ie g u tle n ie n ia a m o
n ia k u w o be c k o n ta k tu p la ty n o w e g o , n ie u w z g lę d n ia n o N-20 ja k o je d n e g o z p ro d u k tó w . W p ra c a c h n a jn o w s z y c h s z k o ły B o d e n s te in a , p ro w a d z o n y c h p o d b a rd z o n is k im c iś n ie n ie m , N 20 n ie z n a jd o w a n o w ca le. W obec w y s tę p o w a n ia N 20 w d u ż y c h ilo ś c ia c h p rz y p ra c y z in n y m i k o n ta k t a m i i d o ra ź n y c h w z m ia n e k o je go obecności, w b a r dzo m a ły c h ilo ś c ia c h ta k ż e w o be c p la ty n y , p rz e p ro w a dzono serię do ś w ia d c z e ń n a d u tle n ia n ie m a m o n ia k u w w a r u n k a c h o d p o w ia d a ją c y c h d a w n ie js z e m u s po sob ow i b a d a n ia prze z P ascala i D e c a rrie ra , N e u m a n n a i Rosego, Z a w a d z k ie g o i w s p ó łp ra c o w n ik ó w , A n d ru s s o w a i in n y c h . S tw ie rd z o n o , że w te m p e ra tu rz e o k o ło 400° N 20 w y s tę p u je w ilo ś c ia c h dość zna cznych . Z e s ta w io n o w y k r e s y
w s k a z u ją c e , ja k część N H 3 w p ro w a d z o n e g o do pro cesu p o zo s ta je bez z m ia n , p rz e c h o d z i w N 20 , N O lu b azot n ie - z w ią z a n y , za le żn ie od te m p e r a tu r y i czasu z e tk n ię c ia . S tw ie rd z o n o , że z a w a rto ś ć N 20 w m ia rę p o d w y ż s z a n ia te m p e r a tu r y p o c z ą tk o w o w z ra s ta , p rz e c h o d z i prze z m a k s im u m , a o k o ło 550° d o c h o d z i do zera i że z w ię k s z e n ie szybko ści p r z e p ły w u w p ły w a u je m n ie n a w y d a jn o ś ć N 20 , w p rz e c iw ie ń s tw ie do NO .
Z a k ła d T e c h n o lo g ii N ie o rg a n ic z n e j P o lite c h n ik i W a rs z a w s k ie j.
K , M a r c z e w s k a — Bilans p ro du któ w u tlenien ia N H 3 za pomocą p o w ietrza wzbogaconego w tlen w te m peraturach, w któ rych jeden z pro du któ w jest N 20 .
W p ra c y te j, bę dą cej u z u p e łn ie n ie m p ra c y T us z y ń s k ie g o , sta ra n o się z w ię k s z y ć d ro g ą z m ia n w sposobach p r o w a d z e n ia p ro c e s ó w i w a p a ra tu rz e d o k ła d n o ś ć oznacza
n ia z a w a rto ś c i N aO w gazach. W y n ik d o św ia d cze ń p o da no na w y k re s a c h i w ta b lic a c h ilu s tr u ją c y c h , co się d z ie je z a m o n ia k ie m w p ro w a d z o n y m do re a k c ji, t j. ja k z m ie n ia się w y d a jn o ś ć ró ż n y c h p r o d u k tó w p rz e m ia n y N H 3 w zależności od szy b k o ś c i p r z e p ły w u gazu i te m p e r a t u r y . P rz e d y s k u to w a n o p o k ró tc e w y n ik i p ra c y w z w ią z k u z w y n ik a m i p ra c d a w n ie js z y c h , w y k o n a n y c h a n a lo giczn ą m etod ą, ja k ró w n ie ż z u p e łn ie o d m ie n n ą od m e to d y b a d a ń m e c h a n iz m u procesu, sporządzoną prze z szkołę B o d e n s te in a (pod b a rd z o n is k im i c iś n ie n ia m i w b a rdzo w y s o k ic h te m p e ra tu ra c h ). S tw ie rd z o n o k on ie czność p o w ią z a n ia d o ty c h c z a s o w y c h z u p e łn ie ro z b ie ż n y c h sposo
b ó w b a d a n ia ro d z a ju procesu, ce le m s tw o rz e n ia is to tn y c h p o d s ta w d la z ro z u m ie n ia m e c h a n iz m u pro cesu i in n y c h d o n io s ły c h p ro c e s ó w teg o sam ego ty p u .
Z a k ła d T e c h n o lo g ii N ie o rg a n ic z n e j P o lite c h n ik i W a rs z a w s k ie j.
M . S m i a ł o w s k i — M echanizm ham o w an ia re a k c ji rozpuszczania się żelaza w kw asach przez pew ne sub
stancje nieorganiczne i organiczne.
T e c h n ic z n e znaczenie z ja w is k a h a m o w a n ia r e a k c ji ro z puszczania się żelaza w k w a s a c h p o d d z ia ła n ie m tz w . in h ib it o r ó w (opóźniaczy). R ozbieżność d o ty c h c z a s o w y c h p o g lą d ó w na is to tę teg o z ja w is k a . W y n ik i b a d a ń d o ś w ia d c z a ln y c h n a te m a t w p ły w u ró ż n y c h s u b s ta n c ji n ie o rg a n ic z n y c h i o rg a n ic z n y c h (jo d e k , b ro m e k lu b c h lo re k
potasu, jo d e k e ty lo c h in o lin y , wyższe zasady org a n iczn e ) na szybkość w y d z ie la n ia H 2 o ra z n a szybkość p rz e n ik a n ia H do w n ę trz a s ta li w z e tk n ię c iu z ro z c ie ń c z o n y m k w a s e m s ia rk o w y m . W p ły w in h ib it o r ó w n a w ie lk o ś ć n a p ię c ia p o w ie rz c h n io w e g o r o z tw o r u i n a k ą t s k r a jn y m ię d z y stalą a ro z tw o re m . W p ły w in h ib it o r ó w n a p o te n c ja ł w y d z ie la n ia żelaza i w o d o ru (k rz y w e p o la ro g ra fic z n e ).
Z a k ła d C h e m ii F iz y c z n e j P o lite c h n ik i Ś lą s k ie j i H u tn ic z y I n s t y tu t B a d a w c z y w G liw ic a c h .
J. S c i s l o w s k a — O stanach ró w no w ag i n ie trw a łe j w obszarze p obliskim do eutektycznegoi
O b ie k te m b a d a n ia b y ły do tychczas je d y n e e u te k ty k i u tw o rz o n e z w o d y i s o li m in e ra ln y c h , k tó r y c h ro z p u s z czalność w te m p e ra tu rz e p o n iż e j 0° C je s t sto s u n k o w o n ie w ie lk a .
P o s łu g u ją c się k r io m e tr a m i, ró ż n ic o w y m i d y la to m e try c z n y m , zbadano p o zo rn e ró w n o w a g i u s ta la ją c e się w u k ła d z ie w ów czas, g d y u k ła d p o s ia d a ł n a d m ia r s o li lu b te ż n a d m ia r w o d y , poza t y m zbadano u k ła d y o stę
ż e n iu e u te k ty c z n y m . W e w s z y s tk ic h p rz y p a d k a c h s tw ie r dzono is tn ie n ie ob s z a ru s ta n ó w r ó w n o w a g i t r w a łe j d o p ie ro po d o p ro w a d z e n iu lu b też o d p ro w a d z e n iu m a ły c h ilo ś c i cie pła . F a k ty z a o b s e rw o w a n e w y k a z u ją , że m etod a k in e ty c z n a b a d a ń może d o p ro w a d z a ć do b łę d n y c h ozna
czeń z a ró w n o stężeń, ja k też te m p e r a tu r e u te k ty c z n y c h . ( K o m u n ik a t ty m c z a s o w y ).
W arszaw a.
SEKCJA II.
Chemia fizyczna i nieorganiczna
E, B o r z e s z k o w s k i — S tru k tu ra i własności k a ta li
tyczne w odorotlenków ko b altaw ych.
C h e m ia w o d z ia n ó w , k t ó r e j z a d a n ie m je s t po zn a n ie s t r u k t u r y w o d o ro tle n k ó w ró ż n y c h m e ta li, tzn. o k re ś le n ie , czy m a się do c z y n ie n ia z w ła ś c iw y m i w o d o ro tle n k a m i lu b te ż u w o d n io n y m i tle n k a m i, z a c ie k a w iła w ie lu b a d a czy, ja k np. H e u tig g a , K a s s le ra , S im o na , W ills ta e tte ra . A. K ra u s e g o i in n y c h .
O p ra c o w a n o c a ły szereg n ie s k o m p lik o w a n y c h m etod , s łu ż ą c y c h do z id e n ty fik o w a n ia ty c h ż e w o d o ro tle n k ó w . J e d n y m z ta k ic h m a ło z n a n y c h w o d o ro tle n k ó w je s t w o d o ro tle n e k k o b a lta w y . W ia d o m o o n im , że w y tr ą c a się on w p ie rw s z y c h fa z a c h ja k o n ie b ie s k i żel, re n tg e n o g ra - fic z n ie b e z p o s ta c io w y , k t ó r y z b ie g ie m czasu k r y s ta liz u je przechodząc w fo r m y : zie lo n ą , z ie lo n o -o liw k o w ą , do fo r m y ró ż o w e j. O b y d w ie te p o sta cie w o d o ro tle n k u k o b a lta w e g o u le g a ją d a le j s ta rz e n iu p o d w o d ą i łu g ie m s od ow ym , p rz y c z y m b a rw a ic h z m ie n ia się n a b ru n a tn o -c z a rn ą do c z a rn e j.
T e n o s ta tn i je s t n a ju b o ż s z y w w o d ę i o d p o w ia d a 1 -w o - d z ia n o w i.
R e fe ra t p o d a je sposób o trz y m a n ia ty c h p re p a ra tó w , s tw ie rd z a , k tó r a z w y ż e j w y m ie n io n y c h p o s ta c i je s t n a j- c z y n n ie js z a (tw o rz e n ie k o b a lty n ó w s re b ra , re a k c ja b e n - z y d y n o w a , o d b a rw ia n ie in d y g o - k a r m in u ) i o m a w ia p o d o b ie ń s tw o z ju ż d o k ła d n ie z n a n y m o rto - w o d o r o tle n k ie m żelazo w ym .
Z a k ła d C h e m ii N ie o rg a n ic z n e j U n iw e r s y te tu P ozn ań skieg o.
V Zjazd Chemików Polskich X III
A . K u b i a k — O własnościach ka talityczn yc h k a m ie n ia kotłowego.
R e fe ra t o b e jm u je b a d a n ia w ła s n o ś c i k a ta lity c z n y c h k a m ie n ia k o tło w e g o . B a d a n ia d o ty c z y ły ro z k ła d u k a ta lity c z nego w o d y u tle n io n e j o ra z w ła s n o ś c i p e ro k s y d a ty w n y c h k a m ie n ia k o tło w e g o , ja k u tle n ia n ie k w a s u m ró w k o w e g o , b e n z y d y n y , p ir o g a llo lu i in d y g o k a rm in u .
K a m ie ń k o tło w y o k a z a ł się w ty c h w a ru n k a c h d o b r y m k a ta liz a to re m , co m oże w y tłu m a c z y ć je go d z ia ła n ie k o ro z y jn e na b la c h ę k o tło w ą .
Z a k ła d C h e m ii N ie o rg a n ic z n e j U n iw e r s y te tu P oznańskiego.
A . H e r m a n n ó w n a — W łasności katalityczn e i pe- roksyd atyw n e p latyn y.
B a d a n ia n a d w ła s n o ś c ia m i k a ta lity c z n y m i m e ta lic z n e j p la ty n y w re a k c ja c h ro z k ła d u w o d y u tle n io n e j ora z pe - ro k s y d a ty w n e g o u tle n ie n ia k w a s u m ró w k o w e g o , b e n z y d y n y , p ir o g a llo lu i in d y g o k a r m in u w y k a z a ły , że m e ta lic z n a p la ty n a z a c h o w u je się p o d o b n ie do fe r m e n tó w o r g a n ic z n y c h , a m ia n o w ic ie p e ro k s y d a z y i k a ta la z y , p r z y c z y m je j d z ia ła n ie k a ta lity c z n e je s t w y b it n ie s e le k ty w n e . P la ty n a o g ła d k ie j, w y p o le ro w a n e j p o w ie rz c h n i —■ u ż y ta ja k o k a ta liz a to r — z a c h o w u je się z u p e łn ie b ie rn ie ,, w y s ta rc z y je d n a k le k k ie p o ry s o w a n ie p o w ie rz c h n i, a b y re a k c ja zosta ła za p o czą tko w a n a . R y s y p o w o d u ją zate m n a jp ra w d o p o d o b n ie j z a c h w ia n ie się ró w n o w a g i w siatce k r y s ta lo g r a fic z n e j p la ty n y .
N a szybkość p rz e b ie g u po szczeg óln ych r e a k c ji w p ły w a te m p e ra tu ra o ra z w ie lk o ś ć i ro d z a j p o w ie rz c h n i p la ty n y .
Ł a tw o ś ć tw o rz e n ia się s to p u p la ty n y z w o d o re m p o z w o liła n a zasto sow a nie do r ó w n a ń na -p o s z c z e g ó ln e r e a k c je n a jn o w s z y c h t e o r ii p o w s ta w a n ia w o ln y c h r o d n i
k ó w O H i 0 2H p r z y ro z k ła d z ie w o d y u tle n io n e j.
Z a k ła d C h e m ii N ie o rg a n ic z n e j U n iw e r s y te tu P ozn ań skieg o.
S. K o t k o w s k i — O w odorotlenkach chrom owych.
W p rz e c iw ie ń s tw ie do tw ie rd z e n ia p e w n y c h a u to ró w , ja k o b y w o d o r o tle n k i c h ro m o w e b y ły z w ią z k a m i a b s o rp c y jn y m i tle n k u c h ro m o w e g o i w o d y , n a le ż y u w a ża ć je za p ra w d z iw e z w ią z k i c he m iczn e w y s o k o cząsteczkow e, z w ią z a n e z w o d ą w sposób k o m p le k s o w y .
W s z y s tk ie w o d o r o tle n k i c h ro m o w e w y k a z u ją re n tg e - n o g ra fic z n ie s tr u k tu r ę be zpo sta cio w ą, co b a d a c z o w i s p ra w ia n a jw ię k s z e tru d n o ś c i w ic h id e n ty f ik a c ji. M im o to je d n a k z m ie n ia ją się one w tr a k c ie s ta rz e n ia się. Z m ia n y te są u c h w y tn e za pom ocą ró ż n y c h r e a k c ji k a ta lity c z n y c h , w k t ó r y c h w o d o r o tle n k i c h ro m o w e d z ia ła ją k a t a li
ty c z n ie i p e ro k s y d a ty w n ie . B a d a n o ró w n ie ż za c h o w a n ie ic h w o be c A g 20 , k t ó r y p o d le g a w ró ż n y m s to p n iu re d u k c ji lu b też t w o r z y częściow o c h r o m in y sreb ra.
Z a k ła d C h e m ii N ie o rg a n ic z n e j U n iw e r s y te tu P ozn ań skieg o.
A . K r a u s e — A m foteryczne w o d o ro tlenki m e tali jak o k a talizato ry.
Z b y t p r y m ity w n e o k re ś la n ie a m fo te ry c z n y c h w o d o ro tle n k ó w m e ta li ja k o u k ła d ó w : t le n k i m e ta li/w o d a , nie u w z g lę d n ia ic h w ła ś c iw e j s t r u k t u r y c h e m ic z n e j d o ty c z ą cej w w ie lu p rz y p a d k a c h z w ią z k ó w w y s o k o cząsteczko
w y c h , w k tó r y c h zaznaczają się często w ią z a n ia ato m o w e . S t r u k tu r a ch e m iczn a s to i w ś c is ły m z w ią z k u z ic h w ła s n o ś c ia m i k a t a lity c z n y m i ja k ró w n ie ż z ła tw y m i z m ia n a m i (starzen ie m ), ja k im p o d le g a ją zw łaszcza b e zpo sta cio w e w o d o r o tle n k i m e ta li.
Z a k ła d C h e m ii N ie o rg a n ic z n e j U n iw e r s y te tu P oznańskiego.
A. L e w a n d o w s k i — O rto -w o d o ro tlen ek żelazow y ja k o zw iązek chem iczny tle n k u żelazowego z wodą.
Z n a n y po w sze chnie o r to -w o d o ro tle n e k ż e la z o w y u w a ż a n y b y w a często ja k o u w o d n io n y tle n e k żelazo w y, nie zaś ja k o z w ią z e k c h e m ic z n y F e 20 3 i H 20 . G łó w n y m p o p a rc ie m d la tego ro d z a ju p o g lą d u je s t ciągłość k r z y w e j o d w o d n ie n ia w o d o ro tle n k u . Z d o ln o ś ć tw o rz e n ia że la z in u s re b ra prze z ś w ie ż y o r to -w o d o ro tle n e k d o w d z i je d n a k c h e m ic z n e j n a t u r y w ią z a n ia F e 20 3 z H 20 . W m ia rę o d w a d n ia n ia w o d o ro tle n k u zdolność ta m a le je , co na w y k re s ie u w id a c z n ia się n a g ły m z a ła m a n ie m k r z y w e j, t y p o w y m d la o d w a d n ia n y c h rz e c z y w is ty c h z w ią z k ó w t le n k u żelazow ego z w o dą . O d m ie js c a z a ła m a n ia d a ls z y p rz e bieg k r z y w e j o d p o w ia d a m ie s z a n in ie F e 20 3 i H 20 .
Z a k ła d C h e m ii O g ó ln e j U n iw e r s y te tu P oznańskiego.
B. J e ż o w s k a - T r z e b i a t o w s k a — Z chem ii n iż szych stopni u tle n ien ia renu.
O trz y m a n ie z w ią z k ó w , p rz e d s ta w ia ją c y c h poszczególne s ta d ia r e d u k c ji do p ią te g o i c z w a rte g o s to p n ia u tle n ie n ia re n u , u m o ż liw iło p o d a n ie c a łk o w ite g o m e c h a n iz m u r e d u k c ji z w ią z k ó w re n u s ie d m io w a rto ś c io w e g o .
S tw ie rd z o n o c h a ra k te ry s ty c z n ą re a k c ję b a rw n ą k o m - p le k s n y c h ó k s y c h lo rk ó w K 2R e2O C l10 z u tle n ia c z a m i. R e
a k c ja je s t ta k czuła, że n a d a je się n a w e t do w y k r y w a n ia m a ły c h ilo ś c i u tle n ia c z y . P u rp u ro w o -c z e rw o n e z a b a rw ie n ie n a le ż y p ra w d o p o d o b n ie p rz y p is a ć z w ią z k o m n a d tle n o w y m .
O p ra c o w a n o m etod ę o trz y m a n ia c y ja n o w y c h k o m p le k sów p ię c io w a rto ś c io w e g o re n u , w y c h o d z ą c z k o m p le k s - n y c h c h lo rk ó w , co jeszcze ra z p o tw ie rd z a p ię c io w a rto - ściow ość re n u w ty c h z w ią z k a c h .
N a p o d s ta w ie t e o r ii P a u lin g a z n a la z ł c h a ra k te r w ią z a n ia w k o m p e lk s a c h re n o w y c h s w o je w y tłu m a c z e n ie . W ro c ła w .
W . H u b i c k i — O fenom enie w ystęp ującym przy strącaniu fosforanów.
B a d a ją c m e c h a n iz m s trą c a n ia fo s fo ra n ó w n ie k tó r y c h m e ta li p rz y p o m o c y a n a liz y p o te n c jo m e try c z n e j i k o n - d u k to m e try c z n e j, z a u w a ż y łe m szereg fe n o m e n ó w .
P rz y m ia re c z k o w a n iu s o li (A l, Pb, Be, Fe, L a , Ce, H g, A g ) za pom ocą ro z tw o r u N a 2HPC>4 n a s tę p u je w p ie r w o b n iż e n ie w a rto ś c i p ;_[ a n a stę p n ie , p r z y ilo ś c i fo s fo ra n u d w u k r o tn ie w ię k s z e j, n iż w y m a g a tego sto su n e k s te c h io - m e try c z n y , g w a łto w n y w z ro s t p H
Z ja w is k o to je s t z ro z u m ia łe w w y p a d k u m ia re c z k o w a n ia s o li p ie rw s z y c h sześciu m e ta li, w w y p a d k u H g i A g n ie z ro z u m ia łe i n ie z n a jd u ją c e p o tw ie rd z e n ia na k o n d u k - to g ra m a c h ty c h re a k c ji.
P rz y m ia re c z k o w a n iu s o li Pb, A l, Fe, Ce, L a , H g i A g fo s fo ra n e m tró js o d o w y m , a w ię c o d c z y n n ik ie m - s iln ie a l
k a lic z n y m , n a s tę p u je w p ie r w ró w n ie ż o b n iż e n ie k w a s o w o ś c i ro z tw o ru , sięgające czasem 2 je d n o s te k p H
P rz y m ia re c z k o w a n iu fo s fo ra n u d w u - i tró js o d o w e g o so
la m i w s p o m n ia n y c h m e ta li, po p rz e k ro c z e n iu p u n k tu ró w n o w a ż n ik o w e g o r o z tw ó r osiąga p H niższe n iż p H ro z tw o r u soli, sto so w a n e j do s trą c a n ia .
S trą c a n ie fo s fro a n ó w M g, Ca, Sr, Ba, Cd, M n , N i, F e "
d a je o b ra z y p o te n c jo m e try c z n e i k o n d u k to m e try c z n e o d m ienne.
P rz y m ia re c z k o w a n iu ty c h s o li za pom ocą N a 3P 0 4, w z g l. też N a 2H P 0 4, u z y s k u je m y p r z y p ie rw s z y c h k r o p la c h o d c z y n n ik a strą c a ją c e g o g w a łto w n y w z ro s t w a r to ści P h ,a p o te m ła g o d n y w z ro s t do p e w n ego m a k s im u m .
XIV V Zjazd Chemikóiu Polskich
Z ja w is k a te, z n a jd u ją c e sw e u z a s a d n ie n ie w o p a rc iu 0 a d s o rp c ję i ła d u n e k k o lo id u , rz u c a ją be zpo średn io n o w e ś w ia tło na fo s fo ra n y n ie k tó r y c h m e ta li.
Z a k ła d C h e m ii N ie o rg a n ic z n e j U n iw e r s y te tu M . C. S. w L u b lin ie .
J. K a m e c k i i A. B i e l a ń s k i — A n a liza term iczna siarczanu m iedziowego pięciowodnego.
W y n ik i b a d a ń h y d r a tó w s ia rc z a n u m ie d z io w e g o t w o rz ą c y c h się w czasie o g rz e w a n ia C u S 0 4 • 5 H ,0 p o zostają rozb ie żne, zw łaszcza je ż e li p o r ó w n u je m y w y n ik i ró ż n y c h a u to ró w , u z y s k a n e p r z y p o m o c y a n a liz y te rm ic z n e j. C e lem n in ie js z e j p ra c y b y ło w y k r y c ie p rz y c z y n ty c h ro z b ie ż ności ora z u z y s k a n ie w y n ik ó w m o ż liw ie o k re ś lo n y c h 1 p e w n y c h . W ty m c e lu z o s ta ł p rz e b a d a n y d o ś w ia d c z a ln ie w p ły w b u d o w y u rz ą d z e n ia do a n a liz y te rm ic z n e j, te r m o - e le m e n tu , w ie lk o ś c i k r y s z ta łk ó w , szy b k o ś c i o g rz e w a n ia itp . Po u w z g lę d n ie n iu ty c h b a d a ń w y k o n a n e a n a liz y t e r m ic z n e p o z w o liły u s ta lić n a s tę p u ją c e te m p e r a tu r y p r z y s ta n k ó w k r z y w y c h a n a liz te rm ic z n y c h : 96,00, 102,7« 113,8'*
oraz 250,3« d la s u b s ta n c ji o g rz e w a n e j w ty g lu k o r u n d o w y m — z szybko ścią o k o ło 6«/m in.
O trz y m a n e w y n ik i zg a d za ją się częściow o dość d o brze z w y n ik a m i T a y lo ra i K lu g a 1), k tó r z y p ie rw s z e tr z y z a ła m a n ia k r z y w y c h a n a liz te rm ic z n y c h p r z y p is u ją p o w s ta w a n iu C u S 0 4 ■ 4 H 20, CuS 0 4 • 3HoO, C u S 0 4 • HoO. C h a r a k t e r c z w a rte g o z a ła m a n ia w s k a z u je na ro z p a d o s ta t
niego h y d r a tu w o k re ś lo n e j te m p e ra tu rz e n a sól bez
w o dn ą. O s ta tn ia w o d a je s t zate m z w ią z a n a ja k o w o da k r y s ta lic z n a (chociaż n ie z k a tio n e m , ale z a n io n e m ). W y n ik nasz je s t zgo dn y z w y n ik a m i b a d a ń re n tg e n o g ra fic z - n y c h 2), s p rz e n c z n y je s t n a to m ia s t z r e z u lta ta m i K lu g a i T a y lo ra , k tó r z y s ą d z ili, że o s ta tn ia cząsteczka w o d y za
c h o w u je się ja k o w o d a ze o lity c z n a . Z a k ła d C h e m ii F iz y c z n e j
A k a d e m ii G ó rn ic z e j.
i) T. T a y lo r, H. P. K lu g : J. Chem . P h ysics 4, (1936), 601. 2) N. D a m a ssie u x, B. F e d o ro ff: C. R. H e bd . Seances A cad . Sci. 205, (1937), 457.
J. K a m e c k i i A, B i e l a ń s k i — H y d r a ty siarczanu miedziowego.
W y n ik i u z y s k a n e w p o p rz e d n ie j naszej p ra c y w y d a w a ły się w s k a z y w a ć , z go dn ie z w y n ik a m i T a y lo ra i K lu g a 1) n a p o w s ta w a n ie C u S 0 4 ■ 4 H 20 . T ym cza se m b a d a n ia in n y m i m e to d a m i n ie p o z w a la ją s tw ie rd z ić is tn ie n ia tego h y d ra tu . Z ty c h w z g lę d ó w p rz e p ro w a d z iliś m y s tu d iu m o g rz e w a n ia k ry s ta lic z n e g o C u S 0 4 • 5 H 20 z a ró w n o w cza
sie a n a liz y te rm ic z n e j, ja k i p r z y w y g rz e w a n iu p re p a ra tu w o k re ś lo n e j s ta łe j te m p e ra tu rz e , u s ta la ją c p r z y p o m o cy w a g i a n a lity c z n e j s tr a ty m a sy h y d r a tu w czasie o g rze w a n ia . P o ró w n a n ie z k r z y w ą a n a liz y te rm ic z n e j p o z w o liło s tw ie rd z ić , że p ie rw s z y p rz y s ta n e k na k r z y w e j a n a liz y te rm ic z n e j k o ń c z y się z o d e jś c ie m o k o ło 1/5 m o la w o d y k r y s ta liz a c y jn e j, re s z ta p ie rw s z e j i d ru g a d ro b in a w o d y k r y s ta liz a c y jn e j o d c h o d z i w czasie d ru g ie g o p rz y s ta n k u , trz e c ia i c z w a rta d ro b in a w o d y w tr a k c ie trz e c ie g o p r z y s ta n k u , o s ta tn i zaś p rz y s ta n e k o d p o w ia d a w y tw a r z a n iu się s o li b e z w o d n e j. O b s e rw a c ja b e z p o ś re d n ia z a c h o w a n ia się C u S 0 4 • 5 H 20 podczas o g rz e w a n ia (w a p a ra tu rz e s z k la n e j) p o z w a la zau w a żyć, że w te m p . o k o ło 96« n a s tę p u je ro z k ła d te j s o li n a ciecz i s u b s ta n c ję s ta łą . A n a liz a k r z y
w e j ro zp u szcza ln o ści C u S 0 4 n a s u w a m o ż liw o ś ć 'w n io s k u , że o k o ło 95« is tn ie je in k o n g r u e n tn y p u n k t to p liw o ś c i C u S 0 4 • 5 H 20 . Proces ten , ja k o e n d o te rm ic z n y , je s t p r z y c zyn ą p ie rw s z e g o z a ła m a n ia na k r z y w e j a n a liz y te rm ic z n e j. P o w s ta ły u k ła d h e te ro g e n ic z n y ro z k ła d a się o k o ło 103« na C u S 0 4 ■ 3 H 20 s ta ły . O trz y m a n e w y n ik i p o d w a ż a ją p ra w d o p o d o b ie ń s tw o is tn ie n ia 0 u S O 4 ■ 4 H 20 . Z a k ła d C h e m ii F iz y c z n e j
A k a d e m ii G ó rn ic z e j.
T . M i ł o b ę d z k i — D e elektro n izacja h yd rata cy jn a fosforu.
D e e le k tro n iz a c ja ta b y ła d o k o n a n a przeze m n ie z p.
K o lito w s k ą i z p. B e rk a n e m (fo s fo r c z e rw o n y _|_ J 2 — w y n ik i o p u b lik o w a n e ) i z p. M a k u lc e m (f. b ia ły + w ilg . p o w ie trz e — w y n ik i n ie o p u b lik o w a n e ): o tr z y m u je się m ie sza n in ę H 3P Q 2, H 3P 0 3, H 4P 2O s i H 3P 0 4.
P ro c e n to w a w y d a jn o ś ć ty c h k w a s ó w zależna je s t od p o te n c ja łu re d okso now eg o, od p H i od czasu tr w a n ia r e a k c ji. W p r o d u k ta c h je s t n a jm n ie j, a lb o zgoła n ie m a H :jP 0 2; H 3PO3 je s t też n ie w ie le ; ilo ś ć H ] P 2Og p r z y p j j ca. 5 w y n o s i ca. 30°/i) zdeelektroniz-ow ane go fo s fo ru , zaś HsP 0 4 o tr z y m u je się w te d y ca. 60% i w ogóle zawsze n a jw ię c e j. U s ta lo n a przez p. K o lito w s k ą s t r u k t u r a k w a s u p o d io s fo ro w e g o : 2 H - (O3P — PO3) 2H - d o w o d z i, że p o w s ta je on z o d m ia n y ta u to m e ry c z n e j k w a s u fo s fo ra w e g o 3 H - (P O 3)’ ’ i że ta o d m ia n a z ja w ia się p rz e to , n ie t y lk o ja k o p ie rw s z y p r o d u k t h y d r o liz y h a lo id k ó w P X 3, ale ró w n ie ż ja k o p ie rw s z y p r o d u k t u tle n ie n ia H 3P 0 2.
W arszaw a.
E. J ó z e f o w i c z — W p ły w dodatku e le k tro litó w na rozpuszczalność tró jtle n k u arsenu w wodzie.
Z b a d a n o rozpuszczalność w 25« t r ó jt le n k u arse nu w w o d n y c h r o z tw o ra c h k w a s ó w solnego, azotow ego, s ia r
ko w e g o i octow ego ora z n ie k tó r y c h ic h s o li z p o ta s o w - c a m i i m agnezem . P rz e w a ż n a część ty c h e le k tr o litó w w w ię k s z y c h stęże nia ch p o w o d u je o b n iż e n ie ro z p u s z c z a l
n o ści a rs z e n ik u . W s tęże nia ch m n ie js z y c h za o b se rw o w a n o n a jc z ę ś c ie j w y s tę p o w a n ie m a k s im u m rozp uszcza lno ści.
J e d y n ie s ia rc z a n s o d o w y p o zostaje p r a w ie bez w p ły w u na rozpuszczalność a rs z e n ik u , s ia rc z a n y zaś: po ta so w y, a zw łaszcza a m o n o w y , p o w o d u ją je j w z ro s t w c a łe j s k a li stężeń zba da nych .
Z p rz e b ie g u k r z y w y c h w y n ik a , że w p ły w s o li polega na tz w . e fe k c ie „ w y s a la n ia “ . A rs z e n ik n ie tw o r z y n a to m ia s t z w ią z k ó w z d o d a n y m i e le k tr o lita m i w r o d z a ju ty c h , k tó r y c h p o w s ta w a n ie zosta ło s tw ie rd z o n e prze z a u to ra w ro z tw o ra c h n ie k tó r y c h h a lo id k ó w p o ta s o w c ó w i w a p - n io w c ó w .
Z a k ła d C h e m ii N ie o rg a n ic z n e j P o lite c h n ik i Ł ó d z k ie j.
S. W i t e k o w a — K in e ty k a re a k c ji m iędzy kw asem arsenaw ym i .jodem na g ranicy faz: woda — rozpusz
czalnik organiczny.
C e le m te j p ra c y b y ło z b a d a n ie k in e t y k i r e a k c ji m ię d z y k w a s e m a rs e n a w y m a jo d e m w u k ła d z ie n ie je d n o ro d n y m . Z b d a n o w p ły w szeregu c z y n n ik ó w na p rz e b ie g re a k c ji, np. te m p e ra tu ry , szy b k o ś c i m ie szan ia, s to s u n k ó w o b ję to ś c io w y c h , stęże nia r o z tw o r u jo d u i a rs z e n ik u , d o d a tk u jo d o w o d o ru , d o d a tk u k w a s u arsenow ego, d o d a tk u o b o ję tn y c h s o li m e ta li le k k ic h . P rz e b ie g r e a k c ji o k a z a ł się n a jb a r d z ie j z g o d n y z ró w n a n ie m szybko ści:
