Zadanie 1 – matura czerwiec 2019r.
Ustal i wpisz do tabeli, jaki rodzaj wiązania (kowalencyjne niespolaryzowane, kowalencyjne spolaryzowane, jonowe) występuje w cząsteczce NH3. Następnie przyporządkuj dwóm związkom: LiH i PH3, wartości ich temperatury topnienia: 692 °C, –134 °C (pod ciśnieniem 1013 hPa).
Na podstawie: W. Mizerski, Tablice chemiczne, Warszawa 2003.
LiH NH3 PH3
Rodzaj wiązania jonowe kowalencyjne
niespolaryzowane Temperatura topnienia,
ºC - 78
Zadanie 2 – matura czerwiec 2020r.
Wpisz do tabeli temperaturę wrzenia wymienionych substancji (H2, CaCl2, HCl) pod ciśnieniem atmosferycznym. Wartości temperatury wrzenia wybierz spośród następujących:
–253 °C, –85 °C, 100 °C, 1935 °C.
Substancja wodór
H2
chlorek wapnia CaCl2
chlorowodór HCl Temperatura wrzenia, ºC
Zadanie 3 – matura czerwiec 2020r.
Ciała stałe można podzielić na krystaliczne i bezpostaciowe. Kryształy klasyfikuje się ze względu na rodzaj oddziaływań między tworzącymi je drobinami. Wyróżnia się kryształy metaliczne, jonowe, kowalencyjne i molekularne.
Na podstawie: K. Pigoń, Z. Ruziewicz, Chemia fizyczna. Fizykochemia molekularna, Warszawa 2005.
Zadanie 3.1. – matura czerwiec 2020r.
Poniżej wymieniono nazwy siedmiu substancji tworzących kryształy w stałym stanie skupienia.
chlorek sodu glin glukoza jod sód tlenek magnezu wodorotlenek sodu Spośród wymienionych substancji wybierz wszystkie te, które tworzą kryształy jonowe, oraz wszystkie te, które tworzą kryształy metaliczne. Wpisz ich nazwy we właściwe miejsce w tabeli.
Kryształy
jonowe metaliczne
Zadanie 3.2. – matura czerwiec 2020r.
Uzupełnij poniższe zdania. W odpowiedzi uwzględnij rodzaj nośników ładunku.
W kryształach metalicznych nośnikami ładunku są ... , dlatego metale przewodzą prąd elektryczny w stałym stanie skupienia.
Związki jonowe po stopieniu przewodzą prąd elektryczny, ponieważ ...……….
...……….
Zadanie 4 – matura czerwiec 2020r.
Fosgen to trujący związek o wzorze COCl2. Jego temperatura topnienia jest równa –118 °C, a temperatura wrzenia wynosi 8 °C (pod ciśnieniem 1000 hPa). Fosgen reaguje z wodą i ulega hydrolizie, której produktami są tlenek węgla(IV) i chlorowodór.
Na podstawie: P. Mastalerz, Chemia organiczna, Warszawa 1986.
Zadanie 4.1. – matura czerwiec 2020r.
Uzupełnij informacje dotyczące struktury elektronowej cząsteczki fosgenu. Wybierz i podkreśl jedną odpowiedź spośród podanych w każdym nawiasie.
Orbitalom walencyjnym atomu węgla przypisuje się hybrydyzację (sp / sp2 / sp3 ). Orientacja przestrzenna tych orbitali powoduje, że cząsteczka fosgenu (jest / nie jest) płaska. Wiązanie π w tej cząsteczce tworzą orbital walencyjny (s / p / zhybrydyzowany) atomu węgla i orbital walencyjny p atomu tlenu.
Zadanie 4.2. – matura czerwiec 2020r.
Napisz równanie reakcji hydrolizy fosgenu.
Zadanie 4.3. – czerwiec 2020r.
W temperaturze 25 °C i pod ciśnieniem 1000 hPa w 1 dm3fosgenu znajduje się 2,43∙1022 cząsteczek tego związku. Oblicz gęstość fosgenu i określ jego stan skupienia w opisanych warunkach.
Miejsce na obliczenia:
Odpowiedź:
W temperaturze 25 °C i pod ciśnieniem 1000 hPa fosgen jest
Zadanie 5 – matura czerwiec 2019r.
Oceń, czy cząsteczka tlenku azotu(IV) NO2 jest rodnikiem. Odpowiedź uzasadnij – uwzględnij elektronową strukturę tej cząsteczki.
Ocena:
Uzasadnienie:
Zadanie 6 – matura maj 2019r.
Uzupełnij poniższe zdania dotyczące czterech różnych rodzajów kryształów. Wybierz i zaznacz jedno określenie spośród podanych w każdym nawiasie.
W kryształach metalicznych sieć krystaliczna zbudowana jest z (atomów / cząsteczek / kationów i anionów / kationów metali) otoczonych chmurą zdelokalizowanych elektronów. Elementami, z których zbudowana jest sieć krystaliczna tlenku wapnia, są (atomy / cząsteczki / kationy i aniony).
W kryształach molekularnych dominują oddziaływania międzycząsteczkowe, a w kryształach kowalencyjnych atomy tworzące sieć krystaliczną połączone są wiązaniami kowalencyjnymi.
Przykładem kryształu molekularnego jest kryształ (chlorku sodu / sacharozy / wapnia), a przykładem kryształu kowalencyjnego – kryształ (diamentu / jodu / węglanu wapnia).
Zadanie 7 – matura maj 2019r.
Anion tlenkowy O2-jest zasadą Brønsteda mocniejszą niż jon wodorotlenkowy OH-. Jon tlenkowy nie występuje w wodnych roztworach, ponieważ jako bardzo mocna zasada reaguje z cząsteczką wody.
Zadanie 7.1. – matura maj 2019r.
Napisz równanie reakcji anionu tlenkowego z cząsteczką wody.
Zadanie 7.2. – matura maj 2019r.
Uzupełnij poniższe zdania. Wybierz i zaznacz jedno określenie spośród podanych w każdym nawiasie.
Aniony tlenkowe występują w sieci krystalicznej jonowych tlenków pierwiastków mających (małą / dużą) elektroujemność i należących do grup układu okresowego o numerach:
(1 i 2 / 14 i 15 / 16 i 17). Ulegające reakcji z wodą tlenki tych pierwiastków tworzą roztwory o silnie (kwasowym / zasadowym) odczynie, a więc o (niskim / wysokim) pH.
Zadanie 8 – matura czerwiec 2018r.
Cząsteczka trichlorku fosforu o wzorze PCl3 ma budowę przestrzenną podobną do struktury cząsteczki amoniaku.
Zadanie 8.1. – matura czerwiec 2018r.
Określ charakter wiązania chemicznego (wiązanie kowalencyjne niespolaryzowane, kowalencyjne spolaryzowane) w cząsteczce trichlorku fosforu i napisz wzór elektronowy tej cząsteczki. Zaznacz kreskami wiążące i wolne pary elektronowe.
Charakter wiązania:
Zadanie 8.2. – matura czerwiec 2018r.
Uzupełnij poniższe zdania – wybierz i podkreśl jedno właściwe określenie spośród podanych w każdym nawiasie.
Orbitalom walencyjnym atomu centralnego w cząsteczce trichlorku fosforu przypisuje się hybrydyzację typu (sp / sp2 / sp3). Atom centralny (nie stanowi bieguna elektrycznego / stanowi biegun elektryczny dodatni / stanowi biegun elektryczny ujemny) w tej cząsteczce.
Zadanie 9 – matura czerwiec 2018r.
Poniżej podano wzory pięciu rozpuszczalnych w wodzie związków chemicznych.
1 2 3 4 5
CaCl2 C2H5OH CH3COOH HCl KOH
Wypełnij tabelę – wpisz numery, którymi oznaczono wzory wszystkich związków wykazujących podane w tabeli właściwości.
Właściwość związku Numery związków
Jest związkiem jonowym
Jego wodny roztwór dobrze przewodzi prąd elektryczny
Zadanie 10 – matura maj 2017r.
Chlorek arsenu(III) – AsCl3 – jest w temperaturze pokojowej cieczą. W stanie ciekłym chlorek arsenu(III) nie przewodzi prądu elektrycznego. W reakcji z wodą tworzy kwas arsenowy(III) o wzorze H3AsO3 oraz chlorowodór.
Na podstawie: A. Bielański, Podstawy chemii nieorganicznej, Warszawa 2004.
Zadanie 10.1. – matura maj 2017r.
Oceń, czy chlorek arsenu(III) ma budowę kowalencyjną, czy – jonową? Narysuj wzór elektronowy chlorku arsenu(III). Uwzględnij wolne pary elektronowe.
Chlorek arsenu(III) ma budowę
Zadanie 10.2. -matura maj 2017r.
Napisz w formie cząsteczkowej równanie reakcji chlorku arsenu(III) z wodą.
Zadanie 11 - matura czerwiec 2017r.
Spośród substancji, których wzory przedstawiono poniżej, wybierz wszystkie, w których między cząsteczkami danej substancji mogą się tworzyć wiązania wodorowe. Wybrane wzory podkreśl.
H2O C2H5OH CH3NH2 CH4 NH3
Zadanie 12 – matura czerwiec 2017r.
Miarą polaryzacji wiązania jest udział jonowego charakteru w tym wiązaniu: procentowy udział jonowego charakteru w wiązaniu = 16 ·│x2 – x1│+ 3,5 ·│x2 – x1│2,
gdzie x1 i x2 oznaczają elektroujemności pierwiastków tworzących wiązanie.
Na podstawie: A. Bielański, Podstawy chemii nieorganicznej, Warszawa 2004.
W tabeli zapisano informacje dotyczące wiązania jonowego. Rozstrzygnij, która z nich jest prawdziwa. Zaznacz literę P przy zdaniu prawdziwym i literę F przy zdaniu fałszywym.
1. Biorąc pod uwagę dotychczas znane pierwiastki, nie istnieją związki chemiczne,
w których wiązania są w 100% jonowe. P F
2. Udział wiązania jonowego wynosi 0% tylko w przypadku wiązań tworzonych przez
atomy tego samego pierwiastka. P F
3. Fluorek rubidu to związek, w którym udział wiązania jonowego (około 87%) jest
największy. P F
Zadanie 13 – matura czerwiec 2017r.
Gazowy amoniak reaguje z gazowym chlorowodorem zgodnie z równaniem NH3 + HCl → NH4Cl
Uzupełnij poniższe zdania. Podkreśl właściwe określenie spośród wymienionych w każdym nawiasie.
Produkt reakcji amoniaku i chlorowodoru występuje w warunkach normalnych w (stałym / ciekłym / gazowym) stanie skupienia. Kation amonowy NH4+ powstaje w wyniku (przyłączenia protonu / oddania protonu) przez cząsteczkę amoniaku. W tym kationie (wszystkie / nie wszystkie) atomy wodoru są równocenne. W reakcji z chlorowodorem amoniak pełni funkcję (kwasu / zasady) Brønsteda.
Zadanie 14 – matura czerwiec 2016r.
Poniżej podano wzór półstrukturalny (grupowy) pewnego węglowodoru.
CH2 = C(CH3) – CH2 – CH = CH2
Uzupełnij poniższą tabelę. Wpisz liczbę wiązań π w cząsteczce tego węglowodoru oraz podaj liczbę atomów węgla, którym przypisuje się określony typ hybrydyzacji.
Liczba wiązań π Liczba atomów węgla o hybrydyzacji
sp sp2 sp3
Zadanie 15 – matura maj 2016r.
W poniższej tabeli zestawiono wybrane właściwości fizyczne potasu i wapnia.
Nazwa pierwiastka Temperatura topnienia, K Gęstość, g⋅cm−3
potas 336,43 0,86
wapń 1115,00 1,55
Zadanie 15.1. – matura maj 2016r.
Oceń, czy podane poniżej informacje są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.
1. Podczas reakcji wapnia i potasu z wodą te metale pływają po powierzchni wody,
ponieważ gęstość każdego z nich jest mniejsza od gęstości wody. P F 2. Atomy wapnia i potasu, oddając elektrony walencyjne, przechodzą w dodatnio
naładowane jony o konfiguracji elektronowej tego samego gazu szlachetnego. P F 3. Atomy wapnia są mniejsze od atomów potasu; dwudodatnie jony wapnia są mniejsze
od jednododatnich jonów potasu. P F
Zadanie 15.2. - matura maj 2016r.
Na podstawie informacji i układu okresowego pierwiastków uzupełnij poniższe zdania.
Wybierz i zaznacz jedno właściwe określenie spośród podanych w każdym nawiasie.
1. Węzły sieci krystalicznych wapnia, jak i potasu obsadzone są (dodatnio / ujemnie) naładowanymi jonami zwanymi rdzeniami atomowymi. Pomiędzy rdzeniami atomowymi obecne są słabo związane elektrony walencyjne, które mogą wędrować swobodnie przez kryształ metalu. Dlatego zarówno wapń, jak i potas odznaczają się (dużą / małą) przewodnością elektryczną.
2. Temperatura topnienia wapnia jest (niższa / wyższa) niż temperatura topnienia potasu, co wynika między innymi (z silniejszego / ze słabszego) wiązania metalicznego, utworzonego z udziałem (mniejszej / większej) liczby elektronów walencyjnych.
Zadanie 16 – matura czerwiec 2015r.
Związki jonowe, w których liczba kationów jest równa liczbie anionów, tworzą proste kryształy jonowe. W tego typu kryształach kationy i aniony sąsiadują bezpośrednio z taką samą liczbą jonów przeciwnego znaku, co oznacza, że mają jednakową liczbę koordynacyjną. Poniżej przedstawiono model sieci krystalicznej NaCl.
Na podstawie: K.-H. Lautenschläger, W. Schröter, A. Wanninger, Nowoczesne kompendium chemii, Warszawa 2007.
Zadanie 16.1. – matura czerwiec 2015r.
Spośród wzorów wymienionych poniżej wybierz i podkreśl wzory wszystkich związków tworzących proste kryształy jonowe.
KBr Al2O3 HCl CaF2 Na2SO4 CaSO4 PCl3 NH3 NH4HS Zadanie 16.2. – matura czerwiec 2015r.
Korzystając z modelu sieci krystalicznej chlorku sodu, określ wartość liczby koordynacyjnej kationu Na+w krysztale tej soli.
Wartość liczby koordynacyjnej kationu Na+:
Cl− Na+
Zadanie 17 – matura czerwiec 2015r.
Aby wyjaśnić budowę przestrzenną cząsteczki wody i cząsteczki amoniaku, przyjmuje się ten sam typ hybrydyzacji orbitali walencyjnych atomów tlenu i azotu. Dzięki obecności co najmniej jednej wolnej pary elektronowej w powłoce walencyjnej atomu centralnego cząsteczki obu związków mają zdolność przyłączania jonu H+.
Oceń, czy poniższe informacje są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, lub F – jeśli jest fałszywa.
1. Kąt między wiązaniami tlen – wodór w cząsteczce wody jest mniejszy od kąta między
wiązaniami azot – wodór w cząsteczce amoniaku. P F
2. Aby wytłumaczyć budowę przestrzenną cząsteczki wody i amoniaku, należy założyć
hybrydyzację typu sp2orbitali walencyjnych atomu centralnego cząsteczki. P F 3. Wszystkie atomy wodoru w kationie amonowym NH4+i wszystkie atomy wodoru w
kationie oksoniowym H3O+są nierozróżnialne (równocenne). P F Zadanie 18 – matura maj 2015r.
Budowa cząsteczki tlenku siarki(VI) jest skomplikowana. Poniżej przedstawiono jeden ze wzorów opisujących strukturę elektronową SO3.
Zadanie 18.1. - matura maj 2015r.
Określ typ hybrydyzacji orbitali atomu siarki (sp, sp2, sp3) i geometrię cząsteczki (liniowa, płaska, tetraedryczna).
Typ hybrydyzacji Geometria cząsteczki
Zadanie 18.2. - matura maj 2015r.
Napisz, ile wiązań σ i π występuje w cząsteczce SO3 o przedstawionej powyżej strukturze.
Liczba wiązań σ : Liczba wiązań π :
O S
O O
Zadanie 19 – matura maj 2015r.
Poniżej przedstawiono model struktury wody w stanie stałym.
Uzupełnij zdania opisujące budowę i właściwości lodu. Podkreśl właściwe określenie spośród wymienionych w każdym nawiasie.
W wodzie w stanie stałym, czyli w lodzie, każda cząsteczka wody związana jest wiązaniami (kowalencyjnymi / kowalencyjnymi spolaryzowanymi / wodorowymi / jonowymi) z czterema innymi cząsteczkami wody leżącymi w narożach czworościanu foremnego. Tworzy się w ten sposób luźna sieć cząsteczkowa o strukturze (diagonalnej / trygonalnej / tetraedrycznej), która pęka, gdy lód się topi, choć pozostają po niej skupiska zawierające 30 i więcej cząsteczek. W ciekłej wodzie cząsteczki zajmują przestrzeń mniejszą niż w sieci krystalicznej, a zatem woda o temperaturze zamarzania ma gęstość (większą / mniejszą) niż lód. Dlatego lód (tonie w / pływa po) wodzie.
Na podstawie: K.-H. Lautenschläger, W. Schröter, A. Wanninger, Nowoczesne kompendium chemii, Warszawa 2007.
Zadanie 20
Rysunki przedstawiają model budowy diamentu i grafitu.
Podpisz rysunki wpisując w odpowiednie pola nazwy odmian alotropowych węgla.
Uzupełnij poniższy tekst, podkreślając odpowiednie wyrażenie spośród podanych w nawiasie.
Diament i grafit tworzą kryształy ( jonowe / metaliczne / cząsteczkowe / kowalencyjne). Orbitale walencyjne atomów węgla w sieci krystalicznej diamentu znajdują się w stanie hybrydyzacji ( sp3 / sp2 / sp ). Natomiast orbitale walencyjne atomów węgla w sieci krystalicznej grafitu są w stanie hybrydyzacji ( sp3 / sp2 / sp ).
