Maksymilian Rudowski
Wspomnienia z Piotrkowa
Trybunalskiego : (w 50-lecie
powstania sądownictwa polskiego :
1.IX.1917-1.IX.1967)
Palestra 12/1(121), 100-105
MAKSYMILIAN RUDOWSKI
Wspomnienia z Piotrkowa Trybunalskiego
(W 50 -lecie powstania sądownictwa polskiego: 1. IX . 1 9 1 7 — 1. IX. 1967)
W dobie ucisku carskiego, jeszcze p rze d w y d an ie m m a n ife stu k o n sty tu cy jn e g o z 1905 ro k u , a d w o k a tu ra w tzw . K ongresów ce p o d le g ała nadzorow i sądów . O rg a niz o w a n ie ja k ic h k o lw ie k stow arzyszeń i zw iązków , a w ięc ta k ż e a d w o k a tu ry , było zakazane. S ąd o k ręgow y w łaściw y b y ł zarów no w sp ra w ie w pisów n a listę ad w o k ató w , ja k i w sp ra w ie p ro w a d ze n ia te j listy ; sp raw o w ał on ta k ż e n a d z ó r dyscy p lin a rn y .
M im o sto so w an y ch re s tr y k c ji członkow ie a d w o k a tu ry , u trz y m u ją c ścisłe m iędzy sobą k o n ta k ty , w y w ie ra li w p ły w n a w łaściw e k sz ta łto w a n ie poziom u etycznego w a d w o k a tu rz e , w sk a z u ją c tu n a w zo ry ta k w y b itn y c h ad w o k a tó w , ja k A dolf P e - p ło w sk i czy P a p ie sk i. D uże znaczenie m iało ró w n ie ż w dziedzinie praw id ło w eg o k sz ta łto w a n ia zasad zaw odow ych w y d a w a n ie „G azety S ąd o w ej” .
Po m a n ifeśc ie z ro k u 1905 sy tu a c ja p ra w n a a d w o k a tu ry n ie u leg ła zm ianie. P o le g a ła ona n a d a l nadzorow i sądu, je d n a k ż e m ożliw ości p ra c y społecznej ad w o k a tu ry doznały pew nego rozszerzenia. A dw okaci u czestniczyli a k ty w n ie w p o p ie ra n iu p o w sta ją c y c h o rg an iz ac ji i stow arzyszeń, b u d o w a li p o d w alin y szkolnictw a polskiego i spółdzielczości, o p racow yw ali b ez in te re so w n ie s ta tu ty , uczestniczyli w z a rząd a ch p o w sta ją c y c h o rg an iz ac ji, b ra li u d ział w o b ro n ac h oskarżonych o p rz e stę p stw a polity czn e.
D zięki w y so k ie m u poziom ow i ety czn em u i żyw em u udziałow i w ta k doniosłych, szczególnie w ty m czasie, a k c ja c h społecznych a d w o k a tu ra zdobyła sobie szacunek i zau fan ie. Z nalazło to n a m a c a ln y w y ra z bezpośrednio po w y b u ch u w o jn y 1914 ro k u . W ładze ca rsk ie w ra z z co fającą się a rm ią u stą p iły z części K ongresów ki, opuszczając m . in. P io trk ó w , k tó ry ja k o m iasto g u b e rn ia ln e m ia ł S ąd O kręgow y i b y ł je d n y m z o śro d k ó w w ła d z zaborczych.
J u ż w sie rp n iu 1914 ro k u społeczeństw o P io trk o w a pow ołało do życia pod p rz e w o d n ictw e m k s. k an . L ipińskiego K o m ite t O b y w ate lsk i ja k o w ładzę m iejscow ą. Do K o m ite tu tego w eszli ad w o k aci: K onopacki, K az im ie rz R u d n ick i i A n to n i B ycz- k o w sk i, a do u tw o rzo n e j p rz e z K o m ite t K o m isji S ąd o w ej w eszli ad w o k aci i n o ta riu s z e pod p rzew o d n ictw em .adw. L e o n a rd a C ybulskiego.
Jed n o cześn ie zorganizow ano m ilic ję o b y w a te lsk ą ; n a czele je j K o m itet postaw ił a d w o k a ta M a k sy m ilian a R udow skiego, k tó r y z u rzę d u w chodził w sk ład K om itetu O byw atelskiego.
K o m ite t O b y w ate lsk i i K om isja S ąd o w a urzęd o w ały do końca m a ja 1915 ro k u , m ilic ja o b y w ate lsk a zaś do 1 sie rp n ia 1915 ro k u , k ie d y to fu n k c je ich objęły n a j p ie rw w ład ze o k u p a c y jn e , a później — w oznaczonym zak resie — pow ołany przez te w ład z e sam orząd m iejski.
S ąd o w n ictw o n a ra z ie p rz e ję ły w ład ze o k u p ac y jn e w ojskow e, ale zrów naw szy sąd y g m in n e z są d am i p o k o ju — nie ty lk o co do nazw y, lecz i co do k o m p e ten c ji — obsadziły te sądy p rze d staw ic ie lam i m iejsco w ej lu d n o śc i z udziałem ław n ik ó w .
N r 1 (121) W s p o m n i e n i a z P i o t r k o w a T r y b u n a l s k i e g o 101
In s ta n c ją odw oław czą dla sądów p o k o ju były sąd y p ow iatow e. P ie rw sz ą in sta n c ją do ro zp o z n aw an ia s p ra w w y łączonych spod k o m p e ten c ji sądów p o k o ju b y ł T ry b u n a ł z p rezesem n a czele. W sądach ty c h n a raz ie urzędow ali sędziow ie w ojskow i, n a s tę p n ie zaś d o T ry b u n a łu w P io trk o w ie p o w ołano ad w o k a ta N ow ickiego, a do S ąd u A p elacy jn eg o w L u b lin ie ad w o k a ta Piaszczyńsikiego.
S ąd y pow iato w e o rzek ały w sk ła d zie przewoidniczącego, jednego sędziego w o jsk o w ego d pow oływ anego sędziego (pokoju.
S ąd O kręgow y w P io trk o w ie p rz e d w yb u ch em w o jn y b y ł n a te re n ie K ongresów ki d ru g im co do w ielkości są d e m p o W arszaw ie. Z a tru d n ia ł 36 sędziów , m ia ł 3 w ydziały cyw ilne, 3 w y d ziały k a rn e , w y d z ia ł upro szczo n y i w y d z ia ł hipoteczny. W łaściw ość te ry to ria ln a teigo S ąd u o b ejm ow ała p o w ia ty : ra w sk i, b rzeziń sk i, łask i, łódzki, p io tr kow ski, rad o m szczań sk i, często ch o w sk i i b ęd ziń sk i — oczyw iście w ra z z m ia sta m i z n a jd u ją c y m i isię n a ich te re n a c h . W P io trk o w ie m iało sied zib ę około trzy d z iestu adw o k ató w , k tó rz y poza sa m o d zieln ą p ra k ty k ą z a stę p o w ali często w S ąd z ie O kręgo w ym ad w o k a tó w zam iejscow ych.
Po w y b u c h u w o jn y a d w o k a tu ra p io trk o w sk a , jeszcze n a d a l fo rm a ln ie n ie zrzeszo n a , p rzy g o to w a ła n a żą d an ie K o m ite tu O b y w ate lsk ie g o lis tę osób odbyw ający ch k a r y w w ięz ie n iu w P io trk o w ie w celu d o konania zw olnień p rze d term in o w y c h , do czego sk ła n ia ł m .in. b ra k śro d k ó w n a u trz y m a n ie i w y ży w ie n ie w ięźn ió w r e k r u tu ją cy c h się z c a łe j guiberni. K o m isji sp o rz ą d z a ją c e j lis tę ty c h w ięźniów p rz e w o d n i czył ad w . K az im ie rz R udnicki.
R ów nież p rze d fo rm a ln y m zrzeszeniem się, d o k o n a n e zastało przez a d w o k a tó w — n a ż ą d a n ie w ładz o k u p ac y jn y c h — tłu m ac ze n ie iz rosyjskiego n a p o lski u sta w p o s tę p o w a n ia cyw ilnego i p o stę p o w an ia k a rn e g o oraz u sta w y o k a ra c h w y m ierzan y ch p rze z sędziów pok o ju . Pod p rze w o d n ictw em a d w o k a ta C ybulskiego podzielono p o szczególne działy tłu m aczo n y ch p rzep isó w pom iędzy kolegów , k tó rz y p rz e tłu m a cz y li je, n a s tę p n ie zaś sp e c ja ln a k o m isja p o p ra w iła te tłum aczen ia, a w ładze o k u p a c y jn e w y d a ły je d ru k iem . D ru k i porozsylano p o w sta ły m sądom jeszcze p rzed pow ołaniem do życia są d o w n ictw a polskiego.
P rz e tłu m a c z o n e przepisy, z w y ją tk ie m u sta w y o k a ra c h , słu ży ły w czasie o k u p a c ji a u s tria c k ie j sędziom po p o w o łan iu do życia są d o w n ictw a polskiego. T łu m a cz e n ie ty c h p rze p isó w n ie sta n o w iło d la ad w o k a tó w w ielk ich tru d n o śc i z tego pow odu, że jeszcze p rze d w yb u ch em p ie rw sz e j w o jn y św iatow ej, za p rz y k ła d e m sta rszy c h i szanow anych kolegów , zachow any był w rozm ow ach i k o n fe re n c ja c h zaw odow ych zw yczaj u ży w a n ia te rm in o lo g ii p o lsk iej dla w szelk ich in sty tu c ji p ra w n y c h . Z aszedł n a w e t z tego pow odu dość za b aw n y w;ypadek, k ie d y p rz e d są d e m je d en ze s ta r szych a d w o k a tó w za m ia st sfo rm u ło w ać w niosek po ro sy jsk u : dielo rproizw odstw om
p r ie k r a tit’ p o w iedział: dielo u m o rit’, co w yw ołało w śród kolegów w esołość.
P o objęciu są d o w n ic tw a cyw ilnego w 1915 ro k u p rz e z w ładze o k u p a c y jn e sta n o w isko sędziego p o k o ju w P io trk o w ie o b ją ł ad w o k a t K azim ierz R u d n ick i, po nim zaś, gdy w 1916 r. został on p re z y d e n te m m ia sta , sta n o w isk o to — n a p rz e d sta w ie n ie kolegów — objął ad w o k a t M a k sy m ilian R udow ski. U trzy m a n y on został n a ty m sta n o w isk u w czasie o rg an izo w an ia są d o w n ictw a polskiego przez D e p a rta m e n t S p raw ied liw o ści ta k ż e po 1 w rz e śn ia 1917 roku.
J u ż w 1915 ro k u , k ie d y w ład ze o k u p ac y jn e zam ierzały w p ro w a d zić sam orząd m ie jsk i i w iejski, p o w sta ł w śród ad w o k a tó w za m ia r p o w o łan ia do życia sto w a rz y szen ia praw niczego, k tó re b y zrzeszało w szy stk ich p ra w n ik ó w p io trk o w sk ic h , a w ięc sędziów adw okatów , n o ta riu sz y i p isa rz y hipotecznych. O sp o rzą d ze n ie s ta tu tu zw rócono się do adw o k ató w L e o n a rd a C ybulskiego i Ju liu sz a K onopackiego, k tó rzy opraco w ali p r o je k t i po p o d p isa n iu go p rze z 31 przyszłych członków jako zało
102 M a k s y m i l i a n R u d o w s k l N r 1 (121)
życieli (w ty m dw ó ch sędziów , 19 adw okatów , 7 n o ta riu sz y , jed n eg o p is a rz a h ip o tecznego i 2 a p lik an tó w ) został on zatw ie rd z o n y p rze z w ład ze o k u p ac y jn e 17 s ie rp n ia 1916 ro k u ja k o s ta tu t S to w arzy sz en ia P ra w n icz eg o w P io trk o w ie.
Z ad a n iem S to w arzy sz an ia P ra w n ik ó w było: u trz y m a n ie n a n ależ y ty m poziom ie ety k i zaw odow ej, p o d n o sz en ie w iedzy p ra w n ic z e j, n ie sie n ie sp o łeczeń stw u pom ocy p ra w n e j, w reszcie rozw ój w śró d sto w a rz y szo n y c h w spółżycia koleżeńskiego. U rz e cz y w istn ien ie ty c h zad ań n astęp o w a ło przez z e b ra n ia ogólne, ze b ra n ia sp e c ja ln e
z r e f e r a ta m i i d y sk u sją , p rzez p ro w a d ze n ie b ib lio te k i i czytelni, u rz ą d z a n ie p u b licznych w y k ład ó w i odczytów , w y d a w a n ie o p in ii p ra w n y c h , om aw ian ie p ro je k tó w u staw o d aw czy ch , o p rac o w y w a n ie m e m o riałó w d la w ład z i in sty tu cji, w re szc ie przez u d zielan ie pom ocy m a te r ia ln e j człon/kom i ich rodzinom .
Do za rz ą d u w eszli: ja k o p re z e s — w icepraees S ą d u O kręgow ego S ta n is ła w S rz ed - nicki, p ó źn iejszy p ie rw sz y P rezes S ąd u N ajw yższego, i adw okaci: L e o n a rd C ybulski, Ju liu sz K onopacki, K azim ierz R u d n ick i i A le k s a n d e r L an d sb e rg .
P oza szereg iem re fe ra tó w z dziedziny p ra w n e j p io trk o w sk ie S to w arzy sz en ie P r a w ników , n a ż ą d an ie D e p a rta m e n tu S p ra w ied liw o śc i, pow zięło n a p osiedzeniu w dniu 20 lutego 1917 ro k u u ch w a łę o ty m czaso w ej o rg an iz ac ji są d o w n ic tw a polskiego w n a s tę p u ją c y m b rzm ien iu :
I. U znać za kon ieczn e po d jęcie m ożliw ie w n ajb liż szy m czasie „w y m iaru S p ra w iedliw ości” p rze z sąd y p o lsk ie ta k w sp ra w a c h cyw ilnych, ja k i k arn y c h . II. W ty m celu, zanim ogłoszona b ęd z ie p rz e z w ład z e u staw o d aw cze u s ta w a o o r
g an iza cji sądow nictw a, u zn ać za o b o w iąz u ją cą u s ta w ę p rz e d w o je n n ą z poczy n ie n iem w n ie j odpow iednich zm ian, a m ianow icie:
a) języ k iem sąd o w y m w e w szy stk ich są d a c h m a być język p olski z u d z ia łem — je d y n ie w ra z ie koniecznej p o trz e b y — tłu m acza,
b) w m ia sta c h za m ia st 'sądów p o k o ju czynne b ę d ą są d y m ie jsk ie n a ró w n i z czynnym i po w siach są d a m i g m innym i,
c) o b ow iązki zjazdów sądów p o k o ju p r z e jm u ją sąd y okręgow e, a obow iązki p re z e s a zjaz d u — p rez es sąd u okręgow ego,
d) u tw o rz y ć w Ł odzi d la n ie j i je j obw odu sp ecjaln eg o S ą d H an d lo w y n a w zór S ąd u H an d lo w eg o w W arszaw ie, o ile m ia sto Łódź zapew ni śro d k i n a jego u rz ą d z e n ie i u trzy m an ie ,
a) u tw o rz y ć w W arszaw ie S ąd N ajw yższy d la sp ra w cyw ilnych i k ry m in a l nych,
f) (kom plet o rze k ają cy sąd u okręgow ego s k ła d a się z p rez esa lu b sędziego ja k o przew odniczącego oraz d ru g ieg o sędziego i ła w n ik a w sp ra w a c h a p e la cy jn y c h i cyw ilnych, w h an d lo w y ch zaś i k a rn y c h z sędziego i dw óch ła w n ik ó w ; k o m p le t sąd u apelacyjnego w sp raw ac h cyw ilnych m a n ajm n ie j trz e c h sędziów , a w sp ra w a c h k a rn y c h dw óch sędziów i trze ch ław n ik ó w , g) ła w n ik ó w dla są d u okręgow ego p o w o łu je p rez es sąd u apelacyjnego, a d la
tego o sta tn ie g o — D y re k to r D e p a rta m e n tu S praw iedliw ości, w szy stk ich z lis ty p rze d sta w io n e j p rze z w ła d z e sa m o rz ąd u w iejskiego luib m iejsk ieg o ; lis ta p o w in n a za w ierać p o d w ó jn ą liczbę k a n d y d a tó w w sto s u n k u do w sk a zanej p rz e z p re z e sa sąd u ap elacy jn eg o lu b D y re k to ra D e p a rta m e n tu S p ra w iedliw ości,
h) p rac o w n ik ó w są d ó w w szy stk ich stopni, p ro k u ra to ró w S ąd u K asacyjnego i są d u ap elacy jn eg o m ia n u je n a w niosek D y re k to ra D e p a rta m e n tu , w y b ra n y c h zaś zatw ie rd z a — M arszałek K oronny, a są d u okręgow ego — D y re k to r D e p a rta m e n tu S p raw iedliw ości.
2 ł r 1 (121) W s p o m n i e n i a z P i o t r k o w a T r y b u n a l s k i e g o 103
i) re je n tó w i p is a rz y h ip o te cz n y ch m ia n u je D y re k to r D e p a rta m e n tu S p ra w iedliw ości n a p rz e d sta w ie n ie p rezesó w sądów okręgow ych, a se k re ta rz y k a n c e la rii, k o m orników i w oźnych — prezes w łaściw ego sąd u ,
j) n a d z ó r głów ny n a d d ziałalnością sądów należy do D y re k to ra D e p a rta m e n tu S p raw ied liw o ści; p ró c z tego S ąd K asa cy jn y , sąd y a p e la c y jn e i okręgow e ■mają n a d z ó r szczególny n a d są d am i niższych sto p n i w z a k resie sw oich okręgów sądow ych; n ad z ó r n a d p ro k u ra tu r ą s p ra w u je p ro k u ra to r S ądu K asacyjnego,
k) p r z y są d a c h istn ie je a d w o k a tu ra stosow nie do w łaściw y ch przep isó w , 1) w szy stk ie sąd y sta n o w ić b ęd ą w y ro k i w im ieniu p ra w a , u s ta w i sum ienia, ł) u rzę d y sądow e m o g ą zajm ow ać ty lk o o b y w atele polscy,
m) p rz e p isy w y ra żo n e w d ziale II k się g i u sta w y o rg an iz ac ji sąd o w n ictw a z 1804 roku, jeżeli są sp rze cz n e z tre śc ią pow yższych p rzep isó w , winny, być uchylone.
P rz e p isy p rzejściow e: są d y i u rz ę d y p o w o łan e n a m ocy ro zp o rzą d zen ia w ładz o k u p ac y jn y c h m ogą być czynne do czasu p rz e k a z a n ia sw oich czynności w ła ś ciw ym sądom i u rzę d o m p o lsk im n a m ocy now ej ustaw y.
W yłuszczone w yżej zasady zostały z niezn aczn y m i zm ianam i p rz y ję te p rz e z D e p a r ta m e n t S praw iedliw ości i ogłoszone w D zienniku U rzędow ym D e p a rta m e n tu "S praw iedliw ości T ym czasow ej R a d y S ta n u K ró le stw a P o lskiego N r 1 z 1917 ro k u ja k o ty m czasow e p rze p isy o u rz ą d z e n iu są d o w n ictw a — z n ie zn a cz n y m i zm ianam i.
W przap feach tych odimiennie, niż to uchw aliło S tow arzy szen ie P ra w n ic z e w P io tr k o w ie, s k ła d są d u z udziałem dw óch ła w n ik ó w pod p rze w o d n ictw em sędziego p rz e w idziano w są d a c h p o k o ju i w p ierw szej in sta n c ji sądu Okręgowego w sp ra w a c h k a rn y c h oraz w sąd zie han d lo w y m , n a to m ia s t w innych sp ra w a c h i odw ołaniach s k ła d w sądach okręgow ych i ap e la cy jn y c h p rze w id zia n y został w liczbie trzech sędziów , bez udziału ław ników .
N ie w p row adzono prop o n o w an y ch są d ó w m iejsk ich .
W p rze p isac h tych p rzew id zian o o rg an iz ac ję se k re ta ria tó w , w ydziału hip o tecz nego, ko m o rn ik ó w i a d w o k a tu ry , lecz u stró j a d w o k a tu ry p o zostaw iono bez zm iany. P rz ew id z io n o ty lk o , że n o w ą o rg a n iz a c ję a d w o k a tu ry o k re ślą p rze p isy , ja k ie u ch w a li w ty m w zględzie R a d a S ta n u . Z astrzeżono, że adw okaci, je śli b ę d ą pow ołani do objęcia u rzęd ó w w są d ac h fcrólew sko-polskich, m a ją p ra w o u d z ie la n ia su b sty tu c ji innym u rz ę d u ją c y m w K ró lestw ie P o lsk im ad w o k ato m d la dokończenia po w ierz o n y ch iim sp raw , choćby p ra w o to w p le n ip o te n c ji n ie było zastrzeżone.
W yroki m ia ły być w y d aw an e „W im ien iu K o ro n y P o lsk ie j.” W ty m ż e dzienniku urzęd o w y m prócz p rz e p isó w o o rg an izacji i w y d aw an iu d zien n ik a u rzęd o w eg o um ieszczone są p rz e p isy p rze ch o d n ie do obow iązującej u sta w y p o stę p o w a n ia cy w ilnego i k arn e g o z 1864 roku, w dziale zaś I II p rz e p isy o budżecie, rac h u n k o w o śc i, dozorze i k o n tro li o ra z o d y slo k a cji sądów . P rz ew id z ian o ta k ż e w p ro w a d ze n ie w sp ra w a c h k a rn y c h k o d ek su k arn e g o z 1903 ro k u i p rze p isy p rze ch o d n ie do tego kodeksu.
W n u m e rz e 2 i dalszych D ziennika U rzędow ego zostały ogłoszone: tym czasow a in s tru k c ja ogólna dla sądów K ró le stw a Polskiego, n o m in a c je n a sta n o w isk a sę dziow skie, p r o k u ra to rs k ie i se k re ta rz y , tu d zież k o m o rn ik ó w i p isa rz y h ip o te ty c z nych.
Z 'p o w o d u p o d ziału te re n u K ró le stw a P olskiego n a d w ie okup acje: a u s tria c k ą i n ie m ie ck ą — z obszaru n ależącego do p rze d w o jen n eg o S ą d u O kręgow ego w P io tr
104 M a k s y m i l i a n E u d o i o s k i N r 1 (121)
kow ie stw o rzo n o cztery sąd y okręgow e: w Łodzi, P io trk o w ie, C zęstochow ie i S os now cu.
O p raco w an ie przytoczonych w yżej p rze p isó w było ró w n ież dziełem członków a d w o k a tu ry . N a czele D e p a rta m e n tu S p ra w ied liw o śc i sta ł ad w o k a t B ukow iecki, jego zastęp cą b y ł a d w o k a t W acław M akow ski, do w y d zia łu osobowego zaś pow ołany zo s ta ł a d w o k a t S m iarow ski.
U tw o rzo n e są d y obsadzone b yły — z m ały m i w y ją tk a m i — p rze z adw okatów . W n u m e rz e 2 D zien n ik a U rzędow ego um ieszczona została tym czasow a in s tr u k cja ogólna dla sądów K ró lestw a P olskiego, w n u m e rz e zaś 3 z n a jd u ją się w zory b la n k ie tó w i ksiąg , poleconych do p ro w a d ze n ia biu ro w o ści w sądach.
P re ze sam i u tw o rzo n y ch sądów o k ręg o w y ch b y li w zasadzie ta k że adw okaci: w Ł odzi — R ossm an, w P io trk o w ie — C y b u lsk i, w C zęstochow ie — K o k o w sk i i w S osnow cu — Ja sień sk i.
P ie rw sz y m P re z e se m S ą d u N ajw yższego m ia n o w an y został S ta n is ła w Srzednicki* w icep rezes daw nego S ąd u O kręgow ego w P io trk o w ie , sędziam i zaś zostali A n to n i Żydok, sę d z ia te g o ż S ąd u , i ad w o k a t J a n J a k u b L ita u e r, a se k re ta rz e m adw , L eon B abiński.
D o S ąd ó w A p ela cy jn y ch w W arszaw ie i L u b lin ie o raz do sądów o k ręg o w y ch i są dów p o k o ju i do p ro k u ra tu ry , ja k ró w n ie ż n a sta n o w isk a sędziów śledczych te ż p o w ołano w w iększości a d w o k a tó w (nazw iska ich p rzytoczone są w n u m e rz e 4 D zien n ik a U rzędow ego).
P rz e d obsadzeniem sta n o w isk zw rócono się do S to w arzy szen ia P ra w n ik ó w w P io trk o w ie, a zap ew n e i do in n y c h ośrodków a d w o k a tu ry , o zgłoszenie k a n d y d a tó w n a sta n o w isk a sędziow skie i p ro k u ra to rsk ie . P ra w ie w szyscy zostali m ia n o w an i zgodnie z p rz e d sta w io n y m w nio sk iem S to w arzy szen ia, n ie w y łączając P re ze sa S rz e d - nickiego.
W P io trk o w ie n a stanow isko p rez esa m ia n o w an y został, ja k ju ż zaznaczono, a d w o k a t C ybulski, a n a stan o w isk o p ro k u ra to r a — a d w o k a t K azim ierz R u d n ick i, ró w n ież zgodnie z w n io sk iem S to w arzy szen ia P raw niczego w P io trk o w ie.
W Łodzi, ja k w sp o m n iałem , p rez ese m został m ia n o w an y ad w o k a t K az im ie rz R ossm an, w ice p reze sem zaś ad w o k a t A dolf K on, a n a stanow isko p ro k u ra to ra p o w ołany został a d w o k a t T om asz S tożkow ski.
Sędziow ie z a tru d n ie n i n a ty c h sta n o w isk a c h p rz e d 1 w rz e śn ia 1917 ro k u pozo s ta li n a n ic h — zgodnie z p rze p isam i o u rzą d zen iu sąd o w n ictw a — n ad a l.
P ow yższe f a k ty p o z w a la ją n a stw ie rd z en ie, że a d w o k a tu ra w b. K ongresów ce, dzięki sw ej w y sokiej etyce i w y b itn e m u udziałow i w życiu publicznym , z a sk a rb iła sobie sz ac u n k iem i p o w ażan ie całego spo łeczeń stw a i b y ła o b d arz an a szczególnym zau fan iem , skoro została p o w o ła n a d o sp ra w o w a n ia ta k p o d staw o w ej fu n k c ji ja k w y m ia r sp ra w ie d liw o śc i i jego zorganizow anie.
A d w o k a tu ra ze sw ej stro n y o ddała są d o w n ictw u n ajlep szy ch spośród siebie, p rz e p o jo n y c h d ąż e n ie m do w zn iesien ia w y m ia ru sp raw ied liw o ści n a ja k n a jw y ż sz y po
ziom.
W edług m ego p rz e k o n a n ia w y siłk i a d w o k a tu ry pow iodły się. C h lu b n ie w y p e łn iła ona sw ój obow iązek i dobrze zasłużyła się społeczeństw u i p ań stw u .
Z a u fa n ie do a d w o k a tu ry znalazło w y ra z n ie ty lk o w początkow ym o k resie o rg an i zacji sąd o w n ictw a, lecz ta k ż e w p o w o ły w an iu ju ż p rzez P a ń stw o P o lsk ie a d w o k a tó w ń a czołow e sta n o w isk a. N ależy p rzypom nieć, że m in istre m spraw ied liw o ści b y ł w sw oim czasie ad w o k a t W yganow ski, p ie rw sz y m prezesem S ąd u N ajw yższego a d
N r 1 (121) P y t a n i a i odpowiedzi p r a w n e 105
w o k a t F ra n cisz ek N ow odw orski, p re z e se m Izby C yw ilnej S ąd u N ajw yższego Bo le sła w F ohorecki, prezesem iziby k a rn e j A le k sa n d e r M ogilnicki, a w ice m in istram i sp raw ied liw o ści K azim ierz R u d n ick i i S ieczkow ski.
Z au fa n ie to n ie w ygasło, gdyż po zakończeniu d ru g iej w o jn y św ia to w ej w ładze P o lsk i L ud o w ej w y d ały d e k re t o p o w o ły w an iu a d w o k a tó w n a sta n o w isk a sędziow skie. H isto ria p o w tó rzy ła się p rzy ty m . M in istre m S praw iedliw ości został ad w o k a t H e n ry k Ś w iątk o w sk i, a p ie rw sz y m p rez ese m S ą d u N ajw yższego adw . W acław B a r-
cikow ski.
U zn an ie dla a d w o k a tu ry za zorganizow anie są d o w n ictw a polskiego znalazło w y ra z w obchodzie 30-lecia tego są d o w n ictw a w styczniu 1948 ro k u . M in ister S p ra w iedliw ości w ez w a ł w ów czas do W arszaw y sędziów i p rac o w n ik ó w sądow ych, k tó rz y sp raw o w ali czynności w sądach od 1 w rz e śn ia 1917 ro k u .,O d b y ła się w M in ister stw ie ak a d em ia, w czasie k tó re j z pow odu 30-lecia są d o w n ictw a polskiego w ręczono m e d ale „za n ie p rz e rw a n ą trz y d z ie sto le tn ią służbę w w y m ia rz e sp raw ied liw o ści”. Z d aw nych ad w o k ató w z a tru d n io n y ch w S ąd zie N ajw yższym b y li w ezw an i i obecni n a uroczystości: E d m u n d K ro to w sk i, J a n N am itk iew icz, S ta n isła w E m il R a p p ap o rt, M ak sy m ilian R udow ski i K azim ierz R udn ick i.
O becne 50-lecie sąd o w n ictw a polskiego skłoniło m n ie do podzielen ia się w spom n ie n ia m i p rz e d e w szy stk im z tyimi, k tó rzy n ie zn a ją p rzeło m o w ej d la naszeg o w y m ia ru sp raw iedliw ości, a ta k fu n k c jo n a ln ie zw iązanej z naszy m zaw odem h isto rii ro k u 1917.
S ąd o w n ictw u , w k tó ry m n a ro zm a ity c h sta n o w isk ac h p rze p ra c o w a łe m 37 la t, w rocznicę 50-letniego ju b ileu sz u sk ła d a m życzenia dalszego pom yślnego rozw oju z po ży tk iem d la społeczeństw a, n a ro d u i p a ń s tw a i za sk a rb ia n ia sobie n a d a l p ow szechnego p oszanow ania i zau fan ia. Id e n ty c z n e życzenia sk ła d am ad w o k a tu rze.
*
Ź ródłam i, z k tó ry c h czerpałem p o d an e w e w sp o m n ien iach w iadom ości, są m oje osobiste spostrzeżenia, Dz. U rz. D e p a rta m e n tu S p raw ied liw o ści z ro k u 1917 oraz o p rac o w a n ie sędziego SW W ład y sław a P o la p t. „O S to w arzy szen iu P ra w n ik ó w w P io trk o w ie T ry b u n a lsk im ”.
P r M W M f O D P O W I E D Z I P H A W W E
P Y T A N I E :
A dw . L esław S. sp o tk a ł się z p r a k ty k ą są d o w ą tego rodzaju, że w w y p a d k u c z ę ś c i o w e g o u p r a w o m o c n i e n i a s i ę w y r o k u w s p r a w i e p r z e c i w k o p r z e d s i ę b i o r s t w u i z a s k a r ż e n i a p r z e iz p o w o d a w y r o k u w c z ę ś c i o d d a l a j ą c e j p o w ó d z t w o s ą d y o d m a w i a j ą w y d a n i a t y t u ł u e g z e k u c y j n e g o d o c z a s u r o z s t r z y g n i ę c i a s p r a w y p r z e z s ą d r e w i z y j n y . W z w i ą z k u z p o w y ż s z y m z a p y t u j e , c z y t e g o r o d z a j u p r a k t y k a j e s t u z a s a d n i o n a .
