Nowe znaleziska z Kamieńczyka, pow. wyszkowski

BULLETIN ARCHÉOLOGIQUE POLONAIS

WIADOMOŚCI

AR CHE OLO GICZ NE

PAŃSTWOWE MUZEUM ARCHEOLOGICZNE

w

Warszawie

WARSZAWA 2006 VARSOVIE

TOM (VOL.) LVIII

r

WIADOMOSCI

ARCHEOLOGICZNE

Redaguj e _zespó? 1 Editorial staff:

mgr Jacek Andrzejowski (sekretarz redakcji 1 managing editor), dr Wojciech Brzezi?ski (redaktor naczelny 1 editor in chief), prof. dr hab. Teresa _{D?browska (zast?pczyni} redaktora _naczelnego 1 _subeditor), mgr Gra?yna Orli?ska,

mgr Rados?aw Prochowicz, mgr Andrzej Jacek _Tomaszewski, doc. dr hab. Teresa _W?grzynowicz

T?umaczenia 1 Translations:

Anna _Kinecka, Marta _{Stasiak-Cyran, Andrzej} Jacek Tomaszewski

Jacek Andrzejowski

Sk?ad i ?amanie 1 _Layout:

]R]

Rycina na ok?adce: emaliowana _zapinka br?zowa

z _{Babiego Do?u-Borcza, pow. Kartuzy (rys.} L. _Kobyli?ska) Cover picture: enamelled bronze disc brooch from Babi Dó?-Borcz, distr. _Kartuzy (drawn by L. _Kobyli?ska)

© Pa?stwowe Muzeum _{Archeologiczne} w _Warszawie, 2006 © _Autorzy, 2006

Pa?stwowe Muzeum _{Archeologiczne jest instytucj? kultury}

finansowan? przez

Urz?d Marsza?kowski Województwa Mazowieckiego

Sprzeda? detaliczna _{publikacji Pa?stwowego} Muzeum _{Archeologicznego,} w _{tym egzemplarzy archiwalnych, prowadzona jest} w salach _wystawowych muzeum, ul. D?uga 52 _(Arsena?), 00-241 Warszawa. P?atno?? _{gotówk?; wystawiamy} rachunki i _faktury.

Ponadto nasze _ksi??ki i _czasopisma mo?na zamawia? w PMA, tel. +48 ₍₂₂₎ 831 3221-25/110 lub _pod adresem _internetowym wydawnictwapma@pma.pl

Cennik _{wydawnictw, wykaz publikacji} i _{pe?en spis} zawarto?ci _czasopism PMA: _{http://www.pma@pma.pl/wydawnictwa}

Adres _redakcji 1 Editorial office: Pa?stwowe Muzeum _{Archeologiczne} ul. _D?uga 52 _(Arsena?), 00-241 Warszawa

,

WIADOMOSCI

ARCHEOLOGICZNE

Tom

_(VoI.)

SPIS

TRE?CI

Contents

ROZPRAWY

El?bieta C i e_{p i} ele w s k a, Schy?kowopaleolityczne i mezolityczne materia?y krzemienne z bada? _{powierzchniowych}

w _{mi?dzyrzeczu Pilicy} i _Wis?y 3

Final Paleolithic and Mesolithic :flint materials from surface surveys between the Pilica and Vistula rivers

Barbara B a r_{g i}e _?, Kultura _strzy?owska w ?wietle znalezisk _grobowych

The Strzy?ów Culture in the light of burial finds

65

Jan S chu s te r, O pó?nych zapinkach kapturkowych (A 1141)

Late _spring-cover brooches _(A II ₄₁₎

101

MISCELLANEA

Anna D r z e w ic_{z, Niezdobiony naszyjnik br?zowy} z _{haczykowatym zapi?ciem} ze zbiorów _Pa?stwowego

Muzeum _{Archeologicznego} w Warszawie 121

Bronze _plain neck _ring with hooked terminal sfrom the collection of the State _{Archaeological} Museum in Warsaw

Anna St r o b in, P?setka br?zowa z _{cmentarzyska kultury oksywskiej} w _{Wyczechowie, pow.} kartuski

Bronze tweezers from Oksywie Culture cemetery at Wyczechowo, distr. _Kartuzy

127

Magdalena M ?c z _y

?

sk a, Agnieszka U rb a n i _{ak, Prowincj onalnorzymska zapinka} tarczowata z _cmentarzyska

kultury wielbarskiej w Babim _{Dole-Borczu, pow.} kartuski 145

Provincial Roman disc brooch from Wielbark Culture _cemetery at Babi Dó?

-Borcz, distr. _Kartuzy

Magdalena M ?c z _y

?

sk a, Uwagi o _{niektórych typach zapinek} II _grupy serii _wschodniej Oscara _Almgrena

On selected variants of Oscar _Almgren group II, eastem series, brooches

159

Jacek A ndr z_ej ow s _ki, ?ukasz _Maurycy S tan a s z _ek, Hanna Ma?k ow sk a- Pl i

s zk _{a, Mod?a, grób} 169

-pierwsza trepanacj a czaszki z okresu _{wp?ywów rzymskich} z ziem _polskich 185

Mod?a, grave 169

-first skull trepanation from the Roman Period at the territory of Poland

Aleksandra ? ó r a w sk a, Grób kultury wielbarskiej z _cmentarzyska z _{wczesnej epoki} ?elaza w _Tynwa?dzie

na _Pojezierzu I?awskim 201

AWielbark Culture grave from an _Early Iron _{Age cemetery} at _Tynwa?d in Ilawa Lake District

MATERIA?Y

Andrzej Jacek T o m as z e w s_{ki, Schy?kowopaleolityczne} i _{mezolityczne materia?y} krzemienne z _cmentarzyska

kultury grobów kloszowych w Wieliszewie 209

Final Paleolithic and Mesolithic :flint materials from a Cloche Grave Culture cemetery at Wieliszew

Teresa _{W ? g} r z_y n o wi c_{z, Cmentarzysko kultury grobów kloszowych} w _{Wieliszewie, pow. legionowski}

Cemetery of Cloche Grave Culture at Wieliszew, distr. _Legionowo

215

Rados?aw P r o c h o wi c_z, Osada z _m?odszego okresu _{przedrzymskiego} i okresu _rzymskiego w _Strzy?owie,

pow. hrubieszowski, w ?wietle bada? z lat 1935-1937 i 1939 265

Late Pre-Roman and Roman Period settelment from _Strzy?ów, distr. Hrubieszów. _Insights from _{investigation} made in 1935-1937 and 1939

Andrzej Ma ci a?o w i c_{z, Cmentarzysko kultury przeworskiej} z _m?odszego okresu _{przedrzymskiego}

w _{Suchodole, pow.} sochaczewski 283

Przeworsk Culture _cemetery from Late Pre- Roman Period at Suchodó?, distr. Sochaczew

ODKRYCIA

Marek Z ale w s k _{i, Rogowy harpun} z rzeki _Wilgi

An antler _harpoon from the _Wilga river

371

Jerzy L ib e r _{a, Niecodzienny zabytek} z Polesia _Lubelskiego

An unusual artefact from Polesie Lubelskie

372

Jerzy L ib e r a, Barbara Ma tr a s z e_k, Znaleziska _{grobowe (?) kultury mierzanowickiej} na Mazowszu

Burial finds _(?) from the Mierzanowice Culture in Mazowsze

374

Tadeusz W i ?

n ie w s k i, Unikatowy zabytek spod Starachowic

A_uniqe find near Starachowice

375

Marek F lor e _k, Siekierka _br?zowa z _miej scowo?ci _{Senis?awice, pow.} kazimier ski

Bronze axe from Senis?awice, distr. Kazimierza Wielka

377

Miros?awa A ndr z _ej o w s k a, ?ukasz Maurycy St a n a s z e_{k, Groby} kloszowe na _{warszawskiej Sadybie}

Cloche graves from Sadyba in Warsaw

378

Rados?aw Pr o ch o w ic _{z, Szpila holszty?ska} ze stanowiska 4 w _{Tomaszach, pow. ostro??cki}

Holstein pin from Tomasze, distr. Ostro??ka, site 4

384

Zbigniew N o w ako w s k _i, Nowe znaleziska z _{Kamie?czyka, pow. wyszkowski}

New finds from _Kamie?czyk, distr. _Wyszków

388

Piotr ?u c z k i e w i c_{z, Perespa}

-kolejne cmentarzysko z okresu _rzymskiego ze _{wschodniej Lubelszczyzny?} 390

Perespa

-a_previously unknown Roman Period cemetery from the eastem Lublin Region?

Renata _{Madyda-Legutko, Judyta} Rodzi?ska-Nowak, Joanna _{Zagórska-Telega,} Prusiek, pow. sanocki, stan. 25. Pierwsze _cmentarzysko ludno?ci _{kultury przeworskiej} w _{polskich Karpatach}

Prusiek, distr. Sanok, site 25. The first Przeworsk Culture _cemetery recorded in the Polish _Carpathians

394

Jacek An dr z _ej ow s_ki, ?ukasz _Maurycy St an a s z e_{k, Andrzej} Gr _zymkow s_ki, Nieznane _cmentarzyska

z okresu _{wp?ywów rzymskich} w

?mijewie

_?mijewie

New cemeteries from the Roman Period at _?mijewo Ko?cielne and _{?mijewo Gaje,} distr. M?awa

Aleksandra Rz e s z o ta r sk a -N

o w a k ie w ic_{z, Cezary} S o b c z a_k, A?urowa _zapinka ze wsi _Szczeberka,

pow. augustowski

-import czy na?ladownictwo? 407

Openwork brooch from Szczeberka, distr. _{Augustów: import} or imitation?

Marek F lor e _{k, Wczesno?redniowieczny pochówek szkieletowy} z Sandomierza

Early Medieval inhumation burial from Sandomierz

410

od do?u wci?cie, w które w?o?ono _{gotowe skrzyde?ka.}

_?wiadcz?

o _{tym ?lady} uderze? m?otka na _g?ówce i_{niestarannego zaklepania} boków _{wci?cia. Konstrukcj} a _{szpili jest wyra?nie} widoczna na

zdj?ciach rentgenowskich wykonanych w Pracowni Konserwator-skiej Pa?stwowego Muzeum _{Archeologicznego (Rtg} nr _6184).

unique pin of copper alIoy (Fig. la). It _belongs to a _large and morpho-logicalIy mixed group of pins, which are tied in their _origins with the area of Jastorf Culture. In relative _chronology these forms _belong in _phases

Lt _B2 and Lt Ci'

Further finds of Holstein pins in Poland are known from ?ó?win, distr.

Mi?dzyrzecz, Sobiejuchy, distr. _?nin, and ?uszczewo, distr. Konin _(Fig. l_{b-d). Previously they} were dated to the _Early Pre-Roman Period and considered Jastorf _imports in Pomeranian Culture. Still, their connection

to the latter culture unit is rather doubtful considering that none of these forms were discovered in context with Pomeranian Culture finds.

Szpile skrzydlate nale?? do _zabytków bardzo rzadko spotyka-nych na terenie kultury przeworskiej. S?jedn?z charakterystycz-nych form kultury jastorfskiej we _wczesnej fazie m?odszego okresu _{przedrzymskiego (R. Wo??giewicz} 1981, s. _192). Materia-?ami _stosowanymi do ich _{wyrobu by?y br?z} i ?elazo, przy czym g?ówk? zawsze _wykonywano z _br?zu, za? trzon z_{br?zu b?d?}

?e-laza _{(H. Keiling} 1969, s. _{49). Pierwszej klasyfikacji szpil}

skrzy-dlatych, opartej na _{niewielkiej jeszcze} liczbie _znalezisk, dokona? Józef Kostrzewski _(1919, s. _{79-82), który wyodr?bni? trzy typy,}

oznaczone _cyframi I, II i III. Ten _{rodzaj szpil pojawi? si? jeszcze}

okresie ?rodkowolate?skim na terenie _dzisiej szego Szlezwiku--Holsztynu iw_rejonie Hanoweru. _{Naj starszym typologicznie jest}

typ I, m?odszymi s? dwa pozosta?e, które wykszta?ci? si? mia?y dalej na _wschód, na obszarach _{pó?nocnej Brandenburgii} i

Pomo-rza _Przedniego. Nowa _{typologia szpil skrzydlatych, oparta} na

znacznie _wi?kszej liczbie _{zabytków, powsta?a niejako} na

margine-sie _{opracowania spokrewnionych} z nimi _{zapinek typu} Zachow kilka _{dziesi?cioleci} po poprzedniej (H. Schubart 1957, s. _81-94).

Mo?na _przyj??, ?e _{generalnie szpilom typu} I _{Kostrzewskiego} odpowiadaj? okazy typu Jastorf _{Schubarta, typowi} II _{szpile typu} wschodniomeklembursko-przedniopomorskiego (okre?lanego te?

jako typ klasyczny), za? typowi III _{szpile typu} dolnoodrza?skie-go (Odermiindungs- Typ).

New evidence from rescue excavations associated with construction in the last decade or so of the gas pipeline and motorways suggests the presence in the Polish Lowland between the Odra and the Vistula of a_previously unknown Jastorf group, different from the Oder and the Gubin _Groups. Most _probably, the _pin finds from ?ó?win, Sobiejuchy and ?uszczewo would be associated with this group. In terms of _chronology

they represent later forms of Holstein pins, datable to _phase Lt Ci'

A similar _dating may be adopted for the _pin from Tomasze, but the

question of its culture attribution is _slightly different. Jastorf finds to the

east ofthe Vistula are not as common as in the area west ofthat river and have aless narrow _dating. At the same _time, it is worth recalIing that the late _phase Lt Ci was the time of the emergence of Przeworsk Culture, its presence in north Mazowsze indicated by a smalI _body of finds of _early date.

At the present stage of research it the pin from Tomasze _probably may be considered a _stray find of Jastorf Culture in the area east of the Vistula and dated to a_{period slightly predating} or _contemporary with the emergence of Przeworsk Culture.

t?um. A. Kinecka

Szpila z _{Kamie?czyka ??czy cechy typów} I i II w _klasyfikacj i Kostrzewskiego. Cech? typu Ijest wygi?ty trzon _b?d?cy

przed?u-?eniem _g?ówki, za? _typu II _g?ówka w_{postaci odwróconego sto?ka,}

zdobiona _{grupami dookolnych} bruzdek lub linii. W_klasyfikacji Schubarta _szpil? z_{Kamie?czyka nale?y zaliczy?} do _typu

wschod-niomeklembursko-przedniopomorskiego. Opisywany zabytek pochodzi najpewniej z terenów obejmuj?cych Meklemburgi?, Pomorze Przednie oraz _{pó?nocn? Brandenburgi?, gdzie skupiaj?}

si? znaleziska szpil zaliczonych do _typów I i II _(J. Kostrzewski

1919, s. ₈₁₎ oraz _typu

wschodniomeklelnbursko-przedniopomor-skiego (H. Schubart 1957, mapa l). Okaz z _{Kamie?czykajest} nie-mal _identyczny z _{publikowan? przez} Schubarta _szpil? z

miejsco-wo?ci _Demmin, Kr. loco _(op. cit., ryc. 6). Zbigniew Nowakowski

NOWE ZNALEZISKA Z

_KAMIE?CZYKA,

Interesujacego odkrycia w _{pobli?u Kamie?czyka} dokona? _jego

mieszkaniec, miejscowy mi?o?nik staro?ytno?ci pan Jerzy

Sad-kowski. Podczas _jednej zwielu _wycieczek po okolicach rodzinnej miejscowo?ci znalaz? _{fragmenty br?zowej szpili} tzw. _skrzydlatej

i_{br?zowej zapinki kapturkowej. Miej} sce znaleziska oddalone _jest

o ok. 500 In na wschód od znanego cmentarzyska w

Kamie?czy-ku-Suwcu _(T. D?browska 1997); znajduje si? ono na _{skraju lasu,} na _{nieu?ytku poro?ni?tym g?st? traw?} oraz _samosiejkami sosen

i brzóz. Jest to stok _d?ugiego pasa niskich, zalesionych wydm, ?agodnie opadaj ?cych na _po?udnie ku bezimiennemu ciekowi. Prospekcj a terenowa autora notatki _doprowadzi?a do znalezienia kilku _{niecharakterystycznych fragmentów r?cznie lepionej} cerami-ki i_stopu szk?a _{(?). Wszystkie zabytki przekazane zosta?y} do zbio-rów _Pa?stwowego Muzeum _{Archeologicznego} wWarszawie _(inw. IV/l _0480).

Szpile skrzydlate i inne _{zabytki jastorfskie spotykane} spora-dycznie na obszarze _{kultury przeworskiej (T. D?browska} 1988a,

mapa 23) s? istotnym elementem poznania wzajemnych relacji obu kultur we _wczesnej fazie m?odszego okresu przedrzymskiego. Znalezisko z_Kamie?czyka ma tu _jednak, z _uwagi na brak _innych zabytków towarzysz?cych, mniej sze znaczenie. Z _pobliskiego cmentarzyska w _{Kamie?czyku-Suwcu} znane _{s?jednocz?onowe}

klamry do pasa, okre?lane _{jako importy jastorfskie (T. D?browska}

1988a, mapa 23; 1997, tabl. _{III/3:l, CXLVI/325:2, CLXX/365:4,}

CLXXX/386:3). Przyjmuje si?, ?e _{koncentracja zabytków}

jastor-fskich w _Wielkopolsce i na zachodnim Mazowszu _jest

?wiadec-twem w?drówki plemion Skirów i Bastarnów w III i II wieku

przed Chr. w kierunku _{dzisiej szej} Mo?dawii i Rumunii _(T.

D?b-rowska 1988b, s. _{75). Zabytki} z _Kamie?czyka mo?na uzna? za

przejaw kontaktów ludno?ci _miejscowej z _{przemieszczaj?cymi}

si? obcymi grupami, Mo?e to _by? równie? ?lad _{krótkotrwa?ego} osadnictwa _tych ostatnich na trasie _w?drówki wzd?u? _{Bugu (por.} Zachowany fragment szpili skrzydlatej ma 4 cm _{d?ugo?ci (Rys.}

l_{a). Br?zowa g?ówka} ma _{form? odwróconego} sto?ka o _kolistym

przekroju, zaopatrzonego w dwa boczne _skrzyde?ka. Sto?ek zdo-biony jest trzema _{grupami dookolnych} ??obków. Ko?ce _skrzyde?ek maj? posta? prostok?tnych p?ytek, których przednie p?aszczyzny pokryte s? szerszymi i g??bszymi oraz _krótszymi i delikatniej

ry-tymi bruzdkami; ich d?u?sze, zewn?trzne kraw?dzie pokryte s?

szeregiem krótkich _{naci?? (Ryc.} l_b).

_?elazny

przed?u?eniem g?ówki, jest ?ukowato _wygi?ty do _przodu.

T. _{D?browska 1994).}

Br?zowa zapinka znaleziona w _{Kamie?czyku (Rys.} l_c) ma

esowato _wygi?ty kab??k zdobiony pod?u?nymi bruzdkami oraz

czterema _pojedynczymi oczkami _{powy?ej niewielkiego grzebyka} Bardzo _{interesuj?cy jest sposób po??czenia skrzyde?ek} z

g?ów-k?szpili. W_g?ówce, w _{miejscujej przej?cia} w _{trzon, znajduje si?}

A.38-39a _ogranicza si? w

za-sadzie do _{cz??ci podfazy B2a} i _ca?ej lub _{znacznej cz??ci} podfazy B2b (M. Ol?dzki 1992,

s. _{56). Zapinki} z _cmentarzyska w_{Kamie?czyku-Suwcu} dato-wane s? na _horyzont

odpowia-daj?cy podfazie B2b (T. D?b-rowska 1997, s. _119). o 3cm ----?====?---a.c o 10mm

--?==?--===---Opisany sposób

mocowa-nia _wolnego ko?ca _spr??ynki

jestwa?nymszczegó?emtech-nologicznym wzmacniaj?cym jej konstrukcj?, samguzekjest b natomiast istotnym elementem

plastyki wyrobu. W kulturze przeworskiej kapturkowe za-a

pinki ztak mocowanym ko?ca spr??ynki to _{prawie wy??cznie}

egzemplarze starsze, nale??ce

dotypówA.38-39,znaneprze-de _wszystkim ze _wschodniej

strefie _{tej kultury (J. Andrzej}

0-wski 2001, s. _63). Kilka fibul

typu A.38-39, których cz???

mia?a spr??ynki zako?czone guzkami, znanych jest z odda-lonego o kilka kilometrów na

wschód _cmentarzyska w Nad-kolu _{(J. Andrzejowski} 1998,

tabl. VI/6:7.8, XXIII/ 33:2, XLV/63:5, XLVIII/78:3). Obecno?? _tego elementu cha-rakterystuje tak?e _wszystkie fibule _mieszanej grupy A.II/IV

c

Ryc. 1. Ka mie ?c z_{y k, pow. Wyszków,} stan. 11. G?ówka _{br?zowej szpili skrzydlatej C a),} ornament

na _{skrzyde?kach szpili (b), br?zowa zapinka kapturkowa C c). Rys.} A. _Potoczny

Fig. 1. Ka mie? c z_{y k,} distr. _Wyszków, site 11. Head ofbronze _{Fliigelnadel (a),} ornament _pattern

on the pin's wings (b), bronze spring-cover brooch (c). Drawn _by A. _Potoczny

(J. Andrzejowski 2001, s. 53--54), równie? _{jedyn? zapink? tej} grupy znalezion? w

Kamie?czy-ku-Suwcu _{(T. D?browska} 1997, s. _18). Podobne _rozwi?zanie

techniczne stosowane _by?o te? przy produkcji serii _zachodniej zapinek kapturkowych z obszaru kr?gu nad?abskiego, jednak koniec spr??ynki by? tu zawsze _{sklepany p?asko} z _kab??kiem

(J. Andrzejowski 1994, s. _92).

z _{ryt? bruzdk?.} Na _{spodniej p?aszczy?nie kab??ka} widoczne s?

delikatne _?lady kucia, które zapewne nale?y wi?za? z _ostateczn?

obróbk? odlewu. _{Ci?ciwa znajduje si?} w _{cylinderku powsta?ym}

przez nawini?cie na _ni? od do?u blaszki _wyklepanej z _g?ówki.

Zachowana _{jest po?owa spr??ynki; jej pocz?tek zako?czony} pó?-kulistym guzkiem przechodzi przez otwór w _{g?ówce zapinki.}

Uszkodzone _{kapturki zachowa?y si?} w formie _szcz?tkowej. N ó?-ka nieznacznie rozszerza _si? ku _{ko?cowi, który jest} nieco _zagi?ty ku _górze. Wnó?ce, w _{miejscu brakuj?cej pochewki, znajduj? si?}

dwa otwory. Zapinka mierzy 4,9 cm.

Do?? rzadko spotykane s? zapinki, na _których stwierdzono ?lady uszkodzenia i_próby ich naprawy. Wwypadku zapinki z Ka-mie?czyka nie wiadomo, czy szcz?tkowo zachowana nasada pochewki jest ?ladem po pochewce od?amanej ju? w czasie u?y-wania _fibuli, czy te? _jest to ?lad _{b??du powsta?ego podczas} pro-dukcji. Dwa _otwory w nó?ce _wskazuj? na _sposób umocowania

nowej pochewki; naprawiana pochewka musia?aby mie? w prze-kroju kszta?t zbli?ony do litery C, umo?liwiaj?cy przynitowanie jej do nó?ki.

Zapinka nale?y do _typu 38-39 serii _wschodniej II _grupy Alm-grena (1923, s. 11-20, tabl. 11:38.39). Zapinki takie tworz? do??

liczn? izwart? terytorialnie grup? w_{rejonie dolnego Bugu} iN arwi,

kilka _{egzemplarzy znanych jest} z obszarów na zachód od _Wis?y, niewielka ich liczba _pochodzi te? z terenu _{kultury wielbarskiej} ,

znad _{dolnej Wis?y (M. Ol?dzki} 1992, mapa 2). Tak du?e nagroma-dzenie _zapinek w _pierwszym z _rejonów mo?e _wskazywa?

jedno-znacznie na _miejsce ich _powstania. W?ród fibul _typu A.38-39 M. _{Ol?dzki (1992; 1998) wydzieli? odmiany} "a", "b" i"c". Opisy-wany egzemplarz nale?y do _odmiany "a". Charakteryzuje j? obec-no?? mniej lub bardziej wydatnego, sto?kowatego lub pó?kuliste-go guzka zwie?czaj?cego wolny koniec _spr??ynki umocowany do

otworu w_{g?ówce zapinki.} Na _{pobliskim cmentarzysku} w

Kamie?-czyku-Suwcu spo?ród 16 zapinek typu A.38-39 do tej odmiany zaliczy? mo?na _{pi?? egzemplarzy (T.} D?browska 1997, s. 81, tabl.

XXIII/46:1, XCI/171:1, CXXXI/278:1.2). Datowanie _odmiany

Spo?ród kilku _{niecharakterystycznych fragmentów} ceramiki znalezionych na _{stanowisku, tylko jeden} mo?e _pochodzi? z okre-su _zwi?zanego z_{omawianymi zabytkami,} co _dotyczy tak?e _stopu szk?a spieczonego z wtórnie przepalon? skorup?. Trudne do wy-ja?nienia jest obecnie _po?o?enie tego nowoodkrytego stanowiska

w tak _{niewielkiej odleg?o?ci} od znanego wspó?czesnego zespo?u osady i _cmentarzyska w _{Kamie?czyku-Suwcu,} stan. 1 i 2.

Lokalizacj a _{opisywanych zabytków odpowiada} stanowisku zarejestrowanemu na terenie kolonii Suwiec _podczas bada? po-wierzchniowych przeprowadzonych w roku 1984 ioznaczonemu

jako Kamie?czyk, stan. 11 _(AZP, arkusz _49-71/10). Znaleziono

tam wówczas nieliczne _fragmenty ceramiki _{staro?ytnej, których} bli?sze datowanie _b?d? okre?lenie _{przynale?no?ci kulturowej} nie by?o mo?liwe.

retaining a_fragment ofits iron shaft, aform distinctive for JastorfCulture,

dated to the _{early phase} of the Late PreRoman Period. In the classifica-tion of H. Schubart (1957) this piece represents aelassie form, defined as

Ostmecklenburgisch-vorpommerscher Typ (op. cit., p. 87,92-93). Objects

associated with JastorfCulture discovered in Przeworsk Culture area _may be connected to the passage ofthe Sciri and Bastami in the 3rd and 2nd c. BC _through the area on their way to the Black Sea _{(T. D?browska} 1988b,

p. 75). The other find from Kamie?czyk is abronze brooch, a local form

produced on the lower _Bug and Narew Rivers. The brooch _belongs to

Almgren type 38-39, variant 'a' acc. to M. _{Ol?dzki (1992; 1998). Dating}

of this variant is confined in general to a _part of subphase B2a and entire or _part of _subphase B2b (op. cit., p. 56).

Mgr Zbigniew Nowakowski ul. Blaszana 1 m. 64 03-703 Warszawa

LITERATURA

Almgren, O.

1923 Studien iiber _{nordeuropdische Fibelformen} der ersten nach-christlichen Jahrhunderte mit _{Beriicksichtigung} der provin-zialromischen und siidrussischen Formen, Mannus-Biblio-thek _{32, Leipzig (Stockholm' 1897).}

t?um. A. Kinecka

Andrzej owski, J.

Piotr ?uczkiewicz

1994 _Zapinki o cechach _mieszanych II iIV _{grupy Almgrena,}

Bar-baricum3, Warszawa, s. 87-115.

1998 A _{Cemetery oj'} the Przeworsk Culture in Eastern Poland,

Monumenta _{Archaeologica} Barbarica _V, Kraków.

PERESPA - KOLEJNE CMENTARZYSKO Z OKRESU

RZYMSKIEGO ZE WSCHODNIEJ LUBELSZCZYZNY? 2001 Wschodnia _{strefa kultury przeworskiej}

-próba definicji,

WA, LIV, 1995-1998, s. 59-87.

Wiosn? 2003 roku za _{po?rednictwem} dr _{El?biety K?osi?skiej} 1

do zbiorów _Instytutu Archeologii Uniwersytetu Marii Curie-Sk?o-dowskiej w Lublinie trafi?o kilka _{interesuj?cych zabytków, jakie} wyora? na swoim _{polu jeden} z _gospodarzy ze wsi _Perespa w

gmi-nie _Tyszowce, pow. tomaszowski (lubelski). W_przekazanej

ko-lekcji znajdowa?y si?: 1. _{Fragmentarycznie} zachowane umbo

?e-lazne z _{cz??ciowo od?amanym, grubym masywnym} kolcem (Ryc. la), bardzo _{skorodowane, rytualnie zdeformowane,} wyka-zuj?ce miejscami ?lady patyny ogniowej. Ko?nierz umba nachy-lony jest do ?rodka, brzeg lekko _uko?ny, dach _sto?kowaty, propor-cj onalnie do?? niski. _Wym.: ?redn. rekonstruowana 15 cm, w _tym

brzeg 2 _{cm; wys.} zach. 8,8 cm, w _tym ko?nierz ok. 1,5-1,7 cm,

zach. _d?ug. kolca 4 cm. 2. _{Cztery fragmenty} wtórnie _przepalonej, grubo?ciennej ceramiki (Ryc. 1_b-e) o barwie ciemnoszaro-brunat-nej. Wszystkie one _{maj? gruboziarnist? domieszk? mineraln?,}

która _miej scami _wychodzi na ?cianki _zewn?trzne. Jeden _fragment jest zdobiony ornamentem _{rytych uko?nych} ??obków. _Trzy

frag-menty pochodz? zbrzu?ców _{du?ych naczy? zasobowych,} natomiast

czwarty z dna _naczynia o lekko _{wyodr?bnionej,} bardzo _niskiej

stopce. 3. Sze?? _{nieprzepalonych paciorków szklanych. Cztery} egzemplarze nale?? do grupy I w _typologii M. _Tempelmann- M?-czy?skiej (1985, s. _18), natomiast dwa _pozosta?e do grupy X (naj-prawdopodobniej typ 91b) oraz XX _{(najpewniej typ 198e; op. cit.,}

s.19-20f·

D?browska, T.

1988a Wczesne _{fazy kultury przeworskiej. Chronologia}

-zasi?g

-powi?zania, Warszawa.

1988b _Bemerkungen zur _Entstehung der Przeworsk-Kultur, PZ

63/1, s. 53-80.

1994 _{Wp?ywy jastorfskie} na _{kultur? przeworsk?} w _m?odszym

okresie _{przedrzymskim,} Kultura Przeworska _I, Lublin, s.

71-87.

1997 _Kamie?czyk. Ein _Grdberfeld der Przeworsk-Kultur in

Ost-masowien, Monumenta _{Archaeologica} Barbarica III,

Kra-ków.

Keiling, H.

1969 Die vorromische Eisenzeit im Elde-Karthane-Gebiet _(Kreis

Perleberg und Kreis _{Ludwigslust), Beitrage} zur Ur- und

Fruhgeschichte der Bezirke _Rostock, Schwerin und

Neu-brandenburg 3, Schwerin.

Kostrzewski, J.

1919 Die _{ostgermanische} Kultur der _{Spdtlatenezeit,}

Mannus--Bibliothek 18, Leipzig.

Ol?dzki, M.

1992 _Uwagi o _niektórych odmianach _{fibul kapturkowych} serii

wschodniej jako przyczynek do _{zagadnienia kwalifikacji}

kulturowej wschodnich obszarów _{kultury przeworskiej,}

PArch. 40, s. 49-70.

1998 _{Rollenkappenfibeln} der ostllchen _Hauptserie O. _Almgren

37-41 und die Varianten _Fig. 42-43, [w:] 100 Jahre

Fibel-Klasyfikacja typologiczna umba nie _{nastr?cza wi?kszych} pro-blemów. Ze _wzgl?du na obecno?? _grubego, masywnego kolca,

niewykazuj?cego ?ladów _{zw??ania si?} ku _{górze, nale?y} ono

nie-w?tpliwie do _typu 7a w _systematyce M. Jahna _(1916), a

stosunko-wo niski dach i ko?nierz oraz ma?a szeroko?? _{brzegu wskazuj?}

dodatkowo na _odmian? 2. wg T. Liany (1970, s. _451--452). Od-miana ta nie _{jestjednakjednolita}

-jej obr?bie mo?na zaobserwo-wa? wyra?ne ró?nice w uformowaniu ko?nierza oraz kszta?cie i_{wysoko?ci pokrywy.} Jako _{najlepsze analogie} dla _omawianego egzemplarza mo?na wskaza? _okazy z _Choruli, pow. krapkowicki, groby 6 i 103 _(J. Szyd?owski 1964, s. 21, ryc. 6:4, s. 91-92, ryc. 89:3), Garwolina, pow. loco, grób 30 _{(A. Niew?g?owski} 1991, s.

formen nach Oscar _Almgren. Internationale _{Arbeitstagung} 25.-28. Mai 1997 in Klein Machnow, Land _Brandenburg, Forschungen zur _Archaologie im Land _{Brandenburg 5,} Wunsdorf _{[druk 2002],} s. 67-84.

Schubart, H.

1957 Fibeln in Berliner _Museen, .Berlincr Blatter fur Vor- und

Fruhgeschichte" 6, s. 81-96.

Wo??giewicz, R.

1981 _Grupa nadodrza?ska, [w:] Prahistoria ziem _{polskich V,} s.

192-196.

NEW FINDS FROM

KAMIE?CZYK,

l

Której sk?adam tutaj wyrazy podzi?kowania z _{udost?pnienie tych}

za-bytków.

Two _interesting finds _originating from random discoveries at _Kamie?czyk

on the _Bug River recently entered the collections of the State

Archaeologi-cal Museum in Warsaw. One ofthem is abronze _{winged pin (Fliigelnadel)}

2

Paciorki te s? szczegó?owo opracowywane przez mgr M.

G?adysz-Ju?ci?-sk? w ramach _{katalogu importów rzymskich} z _{Lubelszczyzny.}

WYKAZ

SKRÓTÓW

TYTU?ÓW

LIST OF ABBREVIATIONS OF PERIODICALS AND SERIAL PUBLICATIONS "Acta Archaeologica Carpathica", Kraków

"Acta Archaeologica Academiae Scientiarum Hungaricae", Budapest

"Materia?y Zachodniopomorskie" , Szczecin .Pamatky archeologicke" (wcze?niej: .Pamatky archeologick? a _{mistopisn?"),} Praha

AAC

AAHung.

MZP

PA

.Arbeits- und _{Forschungsberichte} zur sachsichen

AFB _PArch.

PMMAE

"Przegl?d Archeologiczny", Pozna? Bodendenkmalpfiege", Berlin _(Stuttgart)

"Archeologia Polski", Warszawa

"Prace i _Materia?y Muzeum _{Archeologicznego} i _{Etnograficznego} w ?odzi. Seria

Archeologicz-na", ?ód? APolski

AR _{"Archeologicke rozhledy",} Praha

- British

Archaeological Reports, International

Series, Oxford B.A.R. Int. Series

PomAnt .Pomorania Antiqua", Gda?sk Prahistoria ziem _polskich

-Prahistoria ziem _polskich, tom I: Paleolit

imezolit _(red. W. _Chmielewski, W. _Hensel),

Wroc-?aw- Warszawa- Kraków-Gda?sk 1975; tom II:

"Bericht der Romisch-Gcrmanischen

Kommis-sion", Frankfurt a.M.-Berlin BerRGK

BJahr. BMJ

.Bonner J_ahbucher", Koln/Bonn

.Bodcndcnkrnalpflcgc in _Mecklenburg-

Vorpom-mern", Lubstorf (wcze?niej:

.Bodcndcnkmal-pfiege in _Mecklenburg. Jahrbuch ... ", Schwerin/

Rostock! /Ber lin)

Neolit _(red. W. _Hensel, T. _Wi?la?ski), Wroc?aw--Warszawa-Kraków-Gda?sk 1979; tomIl!:

Wcze-sna _{epoka br?zu (red.} A. _Gardawski, J.

Kowal-czyk), Wroc?aw- Warszawa-Kraków-Gda?sk 1978;

tom IV: Od _{?rodkowej epoki br?zu} do _?rodkowego okresu _{late?skiego (red.} J. _D?browski, Z. Rajew-ski), Wroc?aw- Warszawa- Kraków-Gda?sk 1979;

tom V: _Pó?ny okres late?ski iokres _{rzymski (red.} J. _{Wielowiejski),} Wroc?aw- Warszawa-Kraków--Gda?sk 1981

Corpus der romischen Funde im _europaisohen Barbaricum

CRFB

"F ontes _{Archaeologici} Posnanienses" _(wcze?niej: .Fontes Praehistorici"), Pozna?

FAP

Inf.Arch. "Informator Archeologiczny. Badania rok ... ", Warszawa

InvArch. .Juventaria Archaeologica, Pologne",

Warszawa--?ód?

"Sitzungsberichte der _{Altertumsgesellschaft} Prussia" (pó?niej: .Prussia, Zeitschrift fur Heimat-kunde"), Konigsberg i.Pr.

Prussia

"J ahresschrift fur mitteldeutsche _{Vorgeschichte",} Halle/Saale

JmV

.Praehistorische Zeitschrift" , Berlin-New York

.Recherches _{Arch?ologiques",} Kraków

"Rocznik Bia?ostocki", Bia?ystok

PZ

RArch. RB RO

"Jahrbuch des Romisch-Gcrmanischcn

Zentral-museums Mainz" ,Mainz

JRGZM

"Kwartalnik Historii Kultury Materialnej",

War-szawa

KHKM

"Rocznik Olszty?ski", Olsztyn SJahr.

SIA SovArch

"Saalburg Jahrbuch", Berlin-New York

"Slovenska archeológia", Bratislava

"Sovetskafi Arheologia" (CoBeTCKa5I apxeono-rM5I), Moskva

- Kratkie soob?enia

Instituta arheologii Akademii nauk SSSR _(KpaTKMe C006rn;eHM5I IIHcTMTyTa

apXeOJIOrMM AKa,IJ;eMMM nayx CCCP), Moskva KSIA

-Materialy iisslcdovania po arheologii SSSR (Ma-TepMaJIbI MMCCe,IJ;OBaHM5I no _{apXeOJIOrMM CCCP),}

Moskva MIA SprArch. SprPMA WA ZNUJ

"Sprawozdania Archeologiczne", Kraków "Sprawozdania P.M.A.", Warszawa

"Wiadomo?ci Archeologiczne", Warszawa

"Zeszyty Naukowe Uniwersytetu J

agiello?skie-go", Kraków MatArch.

MS MSiW

"Materia?y Archeologiczne", Kraków "Materia?y Staro?ytne", Warszawa

"Materia?y Staro?ytne i W

czesno?redniowie-czne", Warszawa

"Z otch?ani _wieków", Warszawa

ZOW "Materia?y i _{Sprawozdania Rzeszowskiego}

O?-rodkaArcheologicznego", Rzeszów-Krosno-San-domierz- Tarnów _{(-Przemy?l/Tarnobrzeg)} MSROA

Pa?stwowe Muzeum _{Archeologiczne.} Warszawa 2006. _Wydanie I. Nak?ad 500 _egz. Druk _{i oprawa:} DRUKARNIA Janusz _Bieszczad, ul. Moszczenicka _2, 03-660 Warszawa