Antoni Bądkowski
Zmiany, jakie do obecnego stanu
prawnego wprowadza Księga
pierwsza Kodeksu cywilnego : (ciąg
dalszy)
Palestra 8/11(83), 13-22
N r 11 (83) Z m i a n y , j a k i e w p r o w a d z a K s i ę g a I k . c . 13
w dochodach zespołu tak że dlatego, że w p rzeciw n ym razie urlop b ez
p ła tn y sta łb y się p łatn ym urlopem , przekraczającym w y m iar ok reślon y
w art. 76 u. o u,a.
Z w ażyć n a le ży ponadto, że urlop b ezp łatn y m oże b y ć u d zielon y
tylk o na w n io sek zain teresow an ego, k tóry zgłaszając tak i w n iosek , sam
uznaje, iż w ok resie tego urlopu będzie brak jego p ełn ego u działu w pra
cach zespołu , i to brak tego rodzaju, że n ie m oże być u zn an y za uspra
w ied liw io n y w rozum ieniu § 36 rozporządzenia.
N a leżałob y w ięc uznać, że k ierow n ik zespołu m oże na w n iosek za
in tereso w a n eg o ad w ok ata u dzielić m u w szczególn ie u zasadnionych w y
padkach tzw . urlopu b ezp łatn ego na okres zależny od okoliczności, ale
n ie tak d łu gi, b y w y łą cza ł c n celow ość człon k ostw a w zesp ole danego
adw okata. W ty m ok resie do korzystającego z b ezp łatn ego urlopu ad w o
k ata będzie m ia ł zastosow an ie § 36 rozporządzenia.
X I.
U r l o p y a p l i k a n t ó w a d w o k a c k i c h . A p lik an ci adw o
k accy zatru d n ien i w zespołach podlegają w zak resie u rlopów w y p o -
c z y r k c w y c h o góln ym przepisom praw a pracy, stosują się w ięc do nich
przepisy u sta w y z dn. 16.V.1922 r., a to zgodnie z art. 89 p ow ołanej u sta
w y z dn. 19.XII.1963 r.
P onadto a p lik an tow i adw okackiem u dopuszczonem u przez radę
adw okacką do egzam inu na najbliższej sesji egzam inacyjn ej p rzysłu g u je
m iesięczn y p ła tn y urlop p rzed egzam in acyjn y (§ 36 R egulam in u aplikacji
adw okackiej
oraz
k ształcen ia i egzam inu ap lik an tów adw okackich,
u ch w alo n y przez N aczelną Radę A dw okacką dnia 24— 25.Y.1963 r. —
„P a lestra ” z 1963 r. nr 7— 8, s. 146).
ANTONI BĄOKOWSKI
Z m ian y, jakie do obecnego stanu prawnego
w p row ad za Księga pierwsza Kodeksu cywilnego
(ciąg d a ls z y ) T Y T U Ł I I I Mienie C z ę śc io w y m o d p o w ie d n ik ie m te g o t y t u ł u j e s t T y tu ł 1 P r a w a rzeczo w eg o . A rt. 44 o k r e ś la p o j ę c i e m i e n i a ja k o „ w ła sn o ś ć i in n e p r a w a m a j ą tk o w e ” i p o d a je ró ż n e k a te g o r ie m ie n ia w z a le ż n o śc i od p o d m io tu . K a te g o r ie te są n a s t ę p u ją c e : 1) m ie n ie o g ó ln o n a ro d o w e (p a ń s tw o w e ), 2) m ie n ie o rg a n iz a c ji sp ó łd z ie lc z y c h i in n y c h o rg a n iz a c ji sp o łe c z n y c h lu d u p ra c u ją c e g o ,
14 A n t o n i B ą d k o w s k i N r 11 (83) 3) m ie n ie in d y w id u a ln e o só b fiz y c z n y c h l u b o só b p r a w n y c h n ie b ę d ą c y c h je d n o s tk a m i g o s p o d a rk i u s p o łe c z n io n e j, 4) m ie n ie o s o b is te o só b fiz y c z n y c h E liż sz e o k r e ś le n ie k a te g o r ii w ła s n o ś c i o d p o w ia d a ją c y c h p o s z c z e g ó ln y m k a t e g o rio m m ie n ia z a w ie ra K się g a d r u g a k.c. (a rt. 129— 139). A r t. 44 n ie z n a jd u j e o d p o w ie d n ik a w n a s z y m p r a w ie z u n if ik o w a n y m , k tó r e w o g ó le n ie z n a te r m i n u „ m ie n ie ” , ch o c ia ż te r m i n te n z n a jd u j e m y w w ie lu p r z e p is a c h in n y c h u s ta w i ch o c ia ż je s t o n s z e ro k o u ż y w a n y w o p ra c o w a n ia c h n a u k o w y c h i o rz e c z n ic tw ie . P o n ie w a ż a r t . 44 w y m ie n ia o b o k w ła s n o ś c i in n e p r a w a ja k o w c h o d z ą c e w s k ła d m ie n ia , p rz e to n a le ż a ło b y p rz y ją ć , że ch o d zi tu n ie ty lk o o in n e p r a w a do rzeczy , a le ta k ż e o p r a w a do p rz e d m io tó w n ie m a te r ia ln y c h , j a k n p . m a j ą tk o w e p r a w a a u to r s k ie , w y n a la z c z e i1p. W s k a z u je n a to ró w n ie ż u m ie s z c z e n ie te g o p rz e p is u w K s ię d z e p ie r w s z e j k o d e k s u , a n ie w K s ię d z e d r u g ie j, p o ś w ię c o n e j p r a w o m r z e czo w y m . A r t. 45 z a w ie ra o k r e ś l e n i e r z e c z y s ta n o w ią c — t a k s a m o j a k a r t . 1 p r. rz e c z . — że rz e c z a m i s ą ty lk o p rz e d m io ty m a te r ia ln e . A r* 46 § 1 o k r e ; la p o j ę c i e n i e r u c h o m o ś c i . J e g o o d p o w ie d n ik ie m je s t a r t . 3 p r. rzecz. J e d n a k ż e u je c ie k o d e k so w e je s t częścio w o in n e . N ie ru c h o m o ś c ia m i w r o z u m ie n iu k.c. s ą n ie ty lk o części p o w ie rz c h n i z ie m s k ie j s ta n o w ią c e o d rę b n y p r z e d m io t w ła s n o ś c i, w s to s u n k u do k tó r y c h w p r o w a d z o n y z o s ta je d o d a tk o w y t e r m in „ g r u n t y ” , a le ta k ż e „ b u d y n k i tr w a le z g r u n te m z w ią z a n e lu b części ta k ic h b u d y n > ó w , je ż e li n a m o c y p rz e p is ó w s z c z e g ó ln y c h s ta n o w ią o d r ę b n y p rz e d m io t w ła s n o ś c i” . F r z e p is y d o ty c z ą c e o d re b n e j w ła sn o ś c i b u d y n k ó w z a w a r te są ta k ż e w s a m y m k o d e k sie . W s k a z a ć tu n a le ż y n a a r t . 235 i n a s t., k tó r e r e g u l u ją o d r ę b n ą w ła s n o ś ć b u d y n k ó w w z n ie s io n y c h p rz e z u ż y tk o w n ik a n a g ru n c ie p a ń s tw o w y m o d d a n y m 'w u ż y tk o w a n ie w ie c z y s te o ra z n a a r t. 135— 136 d o ty c z ą c e o d rę b n e j w ła s n o ś c i lo k a li.
N a le ż y z w ró c ić u w a g ę n a to, że w k.c. n ie m a p rz e p is u o d p o w ia d a ją c e g o w s w e j tr e ś c i a r t. 2 p r. rzecz., k tó r y z a w ie ra p o d z ia ł rz e c z y n a ru c h o m o ś c i i n ie r u c h o m o ści. W '■ystem ie k.c. sp o -ró d rz e c z y w y d z ie la s ;e n ie ru c h o m o ś c i ja k o k a t e g o rie sz c zeg ó ln ą. T e rm in u „ ru c h o m o ś c i” k.c. w ogóle n ie zn a, n a to m ia s t u ż y w a o k re ś le n ia „ rz e c z r u c h o m a ” (np. a r t. 51). P o z o s ta ją w ię c jesz c z e in n e rzeczy , k tó r e n ie są a n i n ie r u c h o m o ś c ia m \ a n i rz e c z a m i r u c h o m y m i. C h o d zi tu p ra w d o p o d o b n ie w sz c z e e ó ln o fci o t a k ;e części p o w ie rz c h n i z ie m s k ie j, k tó r e n ie s ta n o w ią o d r ę b n e go p rz e d m io tu w ła sn o ś c i (np. m o rz a o tw a r te ) . P a r a g r a f 2 a r t . 46 s ta n o w i, że p ro w a d z e n ie k s i ą g w i e c z y s t y c h r e g u l u ją o so b n e p rz e p is y . P r z e p is te n d a je w y r a z w y łą c z e n iu z s y s te m u k.c. p rz e p is ó w d o ty c z ą c y c h k s ią g w ie c z y s ty c h i hipoteV i. W z w ią z k u z ty m w P rz e p is a c h w p r o w a d z a ją c y c h k.c. (a rt. I I I p k t 3 i 4) u tr z y m a n o w m o cy w te j d z ie d z in ie p rz e p is y d o ty c h c z a s o w e , a m ia n o w ic ie a r t . 14— 27, 1PP— ?49, ?90— 293, o ra z — w z a k re s ie , w ja k im d o ty czą k s ią g w ie c z y s ty c h i h ip o te k i — a r t . 114, 115, 118— 120, 122— 126 i 300 § 2 p r . rz e c z .: p o n a d to w ś r ć d p rz e p is ó w w p r o w a d z a ją c v r h p ra w o rz e c z o w e i D raw o o k s i^ p a r h w ie c z y s ty c h i't H v m a n o w m o cy a r t . X TX —X X V , X X X V II. X X X V II I, X L — X L V I, L i L IV —L X TI I w z a k re s ie k s ią g w ;p czv stv c h i h ip o te k i, w p r o w a d z a ją c w n ic h z m ia n y w y s z c z e g ó ln io n e w a r t . X V II— X IX p rz e p . w p ro w . k.c. A rt. 47 d o ty c z y c z ę ś c i s k ł a d o w e j rzeczy .
N r 11 (83) Z m i a n y , j a k i e w p r o w a d z a K s i ę g a 1 k . c . 15
n ie m o ż e b y ć p rz e d m io te m o d r ę b n y c h p r a w i o b o w ią z k ó w , z t ą j e d n a k ró ż n ic ą , że u m ie sz c z o n e w a r t . 9 p r. rzecz, w y r a z y „ w y ją w s z y p r z y p a d k i p rz e w id z ia n e w u s t a w ie ” z o s ta ły w a r t . 47 o p u sz c z o n e . T łu m a c z y ć to n a le ż y ty m , że w a r t . 48 i 49- p rz e w id z ia n o ta k i e w y ją tk i . P a r a g r a f 2 o k r e ś la część s k ła d o w ą rz e c z y ja k o „ w s z y s tk o , co n ie m o że b y ć od n ie j o d łą c z o n e b e z u sz k o d z e n ia l u b is to tn e j z m ia n y cało ści a lb o b e z u s z k o d z e n ia lu b is to tn e j z m ia n y p rz e d m io tu o d łą c z o n e g o ” . O d p o w ie d n ik ie m te g o p r z e p is u j e s t a r t . 4 p r. rzecz., k tó re g o r e d a k c j a z o s ta ła p o p ra w io n a p rz e z s k r e ś le n ie w y ra z ó w „co n a le ż ą c do n ie j ja k o c a ło ś ć ” w o b e c u z n a n ia ic h za z b ę d n e . P a r a g r a f 3 s ta n o w ią c , że p rz e d m io ty p o łą c z o n e z rz e c z ą ty lk o d la p r z e m i j a j ą cego u ż y tk u n ie są częścią s k ła d o w ą , p o w ta r z a tr e ś ć a r t . 7 p r. rz e c z , w ś c iś le js z e j r e d a k c j i.
A rt. 48 s ta n o w i, że do części s k ła d o w y c h g r u n tu n a le ż ą w sz c z e g ó ln o śc i b u d y n k i i in n e u r z ą d z e n ia tr w a l e z g r u n t e m z w ią z a n e , ja k ró w n ie ż d rz e w a i in n e r o ś lin y od c h w ili z a s a d z e n ia lu b z a s ia n ia . J e g o o d p o w ie d n ik ie m je s t a r t . 5 p r. rzecz., k t ó re g o r e d a k c ja z o s ta ła je d n a k z m ie n io n a . D o d a n o m ia n o w ic ie w y r a z y „z z a s t r z e ż e n ie m w y ją tk ó w w u s ta w ie p rz e w id z ia n y c h ” ; c h o d ziło tu p r z e d e w s z y s tk im o b u d y n k i s ta n o w ią c e o d rę b n ą w ła s n o ś ć , k tó r e w o b e c te g o n ie są c z ę śc ią s k ła d o w ą g r u n tu .
J e ś li ch o d zi o d rz e w a i r o ś lin y , to d o d a n o w y r a z y „od c h w ili ic h z a s a d z e n ia lu b z a s i a n ia ”. P rz e z o k re ś le n ie „ z a s a d z e n ie ” n a le ż a ło b y ro z u m ie ć s a m o d z ie ln e r o z d z ie la n ie się lu b ro z k łą c z o w a n ie ro ś lin . O p u szczo n o n a to m ia s t w y r a z y „ d o p ó k i n ie z o s ta ły o ć lą c z o n e ” p ra w d o p o d o b n ie ja k o z b ę d n e , bo p rz e d m io t o d łą c z o n y p r z e s ta j e b y ć częścią n ie ru c h o m o ś c i. W re s z c ie , w zg o d zie z te r m in o lo g ią u ż y tą w a r t . 46, u ż y to o k r e ś le n ia : część s k ła d o w a „ g r u n t u ”.
A rt. 49 w p ro w a d z a w y ją te k w s to s u n k u do u r z ą d z e ń s z c z e g ó l n y c h (d o p ro w a d z e n ie w o d y , p a r y , p r ą d u i t p ), p o w ta r z a ją c d o sło w n ie te k s t a r t . 8 p r. rzecz., 7. o p u sz c z e n ie m je d y n ie w y ra z ó w „ p o łą c z o n e z n ie r u c h o m o ś c ią ”.
A rt. 50 sta n o w i, że za część s k ła d o w ą n ie ru c h o m o ś c i u w a ż a się ta k ż e p r a w a z w i ą z a n e z je j w ła s n o ś c ią . O d p o w ie d n ik ie m te g o a r t y k u ł u je s t a r t. 6 p r. rz e c z . N a le ż y u w a ż a ć , że c h o d z iło tu p r z e d e w s z y s tk im o s łu ż e b n o ś c i g r u n to w e (a rt. 285— 295). A rt. 51 o k re ś la p r z y n a l e ż n o ś ć ja k o rzecz p o tr z e b n ą do k o r z y s ta n ia z r z e czy g łó w n e j z g o d n ie z je j p rz e z n a c z e n ie m . P o w ta r z a on tr e ś ć a r t . 10 p r. rzecz, z d r o b n ą p o p ra w k ą r e d a k c y jn ą i z p o m in ię c ie m , że ch o d zi o rz e c z y n a le ż ą c e do w ła ś c ic ie la rz e c z y g łó w n e j.
P a r a g r a f 2 u z u p e łn ia lu k ę p o w s ta łą p rz e z to p o m in ię c ie s ta n o w ią c , że n ie m o że b y ć p rz y n a le ż n o ś c ią rzecz, k tó r a n ie n a le ż y do w ła ś c ic ie la rz e c z y g łó w n e j.
P a r a g r a f 3 s ta n o w i, że p rz y n a le ż n o ś ć n ie tr a c i teg o c h a r a k t e r u p rz e z p r z e m i j a j ą c e p o z b a w ie n ie je j fa k ty c z n e g o z w ią z k u z rz e c z ą g łó w n ą . P o w ta r z a o n tr e ś ć a r t . 11 p r . rzecz, z d ro b n y m i p o p r a w k a m i r e d a k c y jn y m i. A rt. 52 s t a n w i , że c z y n n o ś ć p r a w n a m a ją c a za p rz e d m io t rz e c z g łó w n ą o d n o si s k u te k ta k ż e w z g lę d e m p rz y n a le ż n o ś c i, c h y b a że co in n e g o w y n ik a z tr e ś c i c z y n n o śc i a lb o z p rz e p is ó w sz c z e g ó ln y c h . A r ty k u ł te n je s t p o p ra w io n ą r e d a k c y j n ie w e r s ją a r t . 12 p r. rzecz. A rt. 53 § 1 o k re ś la p o ż y t k i n a t u r a l n e p rz e c z y ja k o je j p ło d y i in n e o d łą c z o n e od n ie j części s k ła d o w e , je ż e li w e c łu g z a sa d p ra w id ło w e j g o s p o d a r k i s t a n o w ią c n e n o rm a ln y d o c h ó d z rz e c z y . P r z e p is teg o p a r a g r a f u je s t o d p o w ie d n ik ie m a r t . 13 § 1 p r. rzecz., z tą ty lk o z m ia n ą , że p o m in ię to z d a n ie , iż za p o ż y tk i u w a ż a się r ó w n ie ż p rz y c h o d y , k tó r e z m n ie js z a ją s u b s ta n c ję rz e c z y ; z d a n ie to u z n a n o
16 A n t o n i B ą d k o w s k i N r 11 (83) p r a w d o p o d o b n ie za z b ę d n e , s k o r o i t a k z a s trz e ż o n a j e s t e k s p lo a ta c ja w e d łu g z a s a d p r a w id ło w e j g o s p o d a rk i. P a r a g r a f 2 o k r e ś la p o ż y t k i c y w i l n e rz e c z y ja k o d o c h o d y , k t ó r e rz e c z p rz y n o s i n a p o d s ta w ie s t o s u n k u p ra w n e g o . P o w tó r z o n a t u j e s t bez z m ia n tr e ś ć a r t . 13 § 2. A r t. 54 o k r e ś la p o ż y t k i p r a w a ja k o d o c h o d y , k tó r e p r a w o to p r z y n o s i z g o d n ie ze s w y m sp o łe c z n o -g o s p o d a rc z y m p rz e z n a c z e n ie m . O d p o w ie d n ik ie m teg o p rz e p is u j e s t w p e w n e j m ie rz e a r t . 162 p r. rz e c z ., z ty m i e d n a k z a s trz e ż e n ie m , że w a r t . 54 ch o d zi n ie ty lk o o p r a w a rzeczo w e. A rt. 55 § 1 p rz e w id u je , że u p r a w n io n e m u do p o b ie r a n ia p o ż y tk ó w p r z y p a d a j ą p o ż y tk i n a tu r a ln e , k tó r e z o s ta ły o d łą c z o n e od rz e c z y w cza sie tr w a n i a je g o u p r a w n ie n ia , a p o ż y tk i c y w iln e — w s to s u n k u do c z a su tr w a n i a teg o u p r a w n ie n ia .
O d p o w ie d n ik ie m te g o p a r a g r a f u je s t a r t. 139 i 142 p r . rz e c z ., k tó r e j e d n a k o d n o s z ą s ię ty lk o do u ż y tk o w a n ia .
P a r a g r a f 2 s ta n o w i, że je ż e li u p ra w n io n y do p o b ie r a n ia p o ż y tk ó w p o c z y n ił n a k ła d y w c e lu u z y s k a n ia p o ż y tk ó w , k tó r e p r z y p a d ły in n e j o so b ie, to n a le ż y m u się o d n ie j w y n a g ro d z e n ie za te n a k ła d y , je d n a k ż e w y n a g ro d z e n ie to n ie m o ż e p rz e k r a c z a ć w a r to ś c i p o ż y tk ó w .
O d p o w ie d n ik ie m te g o p rz e p is u je s t a r t. 140 § 1 p r . rzecz-, k tó r y j e d n a k s to s u je s ię ty lk o do u ż y tk o w n ik a .
Z p o w y ższeg o z e s ta w ie n ia w y n ik a , że k.c. p r z e n ió s ł s z e r e g p rz e p is ó w , k tó r e d o ty c h c z a s n a le ż a ły do p r a w a rzeczo w eg o , d o K się g i p ie r w s z e j, o d p o w ia d a ją c e j s w y m z a się g ie m P rz e p is o m o g ó ln y m p r a w a c y w iln e g o . P rz e n ie s ie n ie to tłu m a c z y s ię ty m , że p o ję c ie m ie n ia i rz e c z y w y k r a c z a p o za g ra n ic e p r a w a rzec z o w e g o . W z w ią z k u z ty m , t r a k t u j ą c o p o ż y tk a c h , k .c. r e g u l u je n ie ty lk o p r a w a u ż y tk o w n i k a , a le ta k ż e in n y c h o só b u p r a w n io n y c h do p o b ie r a n ia p o ż y tk ó w . T Y T U Ł IV C z y n n o ic i p r a w n e D Z IA Ł I P rz e p is y o g ó ln e D z ia ł te n o d p o w ia d a D z ia ło w i I T y tu 'u I I I p.o.p.c. p o d ta k ą s a m ą n a z w ą . A r t. 56 o k r e ś la s k u t k i c z y n n o ś c i p r a w n e j sta n o w ią c , że s k u tk a m i ty m i są n ie ty lk - ' s k u tk i w n ie j w y r a io n e , a le ró w n ie ż i te, k tó r e w y n ik a ją z u s t a w y , z z a sa d w sp ó łż y c ia sp o łeczn eg o i z u s ta lo n y c h z w y c z a jó w .
F r z e p is te n ró ż n i s ię od a r t. 40 p.o.p.c., k tó re g o je s t o d p o w ie d n ik ie m , ty m , że po p ie r w s z e o p u szczo n o z a w a r te w a r t . 40 o k r e ś le n ie cz y n n o śc i p r a w n e j ja k o c z y n n o śc i z m ie rz a ją c e j do u s ta n o w ie n ia , z m ia n y lu b z n ie s ie n ia s t o s u n k u p ra w n e g o (u z n a ją c p ra w d o p o d o b n ie to o k re ś le n ie za z b ę d n e ), po d ru g ie d o d a n o w y r a z y „z z a s a d w sp ó łż y c ia sp o łe c z n e g o ’’, k tó r y c h n ie m a w a r t . 40 p.o.p.c. (w te n sp o só b k.c. p o d k re ś la c h a r a k t e r p o w sz e c h n y ty c h z a sa d ), i w re s z c ie po trz e c ie , je ś li c h o d z i o z w y c z a je , d o d a n o w y ra z „ u s ta lo n y c h ” p ra w d o p o d o b n ie b y p o d k re ś lić w y m a g a n ie s t a ’ości n o rm z w y c z a jo w y c h ). A rt. 57 p o w ta r z a za a r t. 42 § 1 p.o.p.c. z a s a d ę , że n ie m o ż n a p rz e z c z y n n o ść p r a w n ą o g ra n ic z y ć u p r a w n ie n ia do p rz e n ie s ie n ia o b c ią ż e n ia lu b z n ie s ie n ia p r a w a ,
№ 11 (83) Z m i a n y , j a k i e w p r o w a d z a K s i ę g a 1 k . c . 17 je ż e li w e d łu g u s t a w y p r a w o to j e s t z b y w a ln e . J e d n a k ż e z o b o w ią z a n ie n ie d o k o n a - n i a o z n a c z o n y c h ro z p o r z ą d z e ń ta k i m p r a w e m je s t d o p u sz c z a ln e . R ó ż n ic a w s to s u n k u d o a r t . 42 p.o.p.c. p o le g a ty lk o n a ty m , że o p u sz c z o n o w y r a z y „z z a s trz e ż e n ie m w y ją tk ó w w u s ta w ie p rz e w id z ia n y c h ” , ja k o z b ę d n e . A rt. 58 d o ty c z y n i e w a ż n o ś c i c z y n n o ś c i p r a w n e j s p r z e c z n e j z u s ta w ą l u b z z a s a d a m i w sp ó łż y c ia sp o łe c z n e g o . J e g o o d p o w ie d n ik ie m je s t a r t . 41 p.o.p.c., je d n a k ż e u ję c ie je s t t u o d m ie n n e . U tr z y m u ją c z a s a d ę n ie w a ż n o ś c i c z y n n o śc i p r a w n y c h s p r z e c z n y c h z u s ta w ą i z a s a d a m i w s p ó łż y c ia sp o łeczn eg o , a r t . 58 o b e jm u je n ie w a ż n o ś c ią ró w n ie ż i te c z y n n o śc i, k tó r e m a ją n a c e lu o b e jś c ie u s ta w y , i u z u p e łn ia w y m ie n io n y p rz e p is a r t . 41 p. o.p.c. w y r a z a m i: „ c h y b a że w ła ś c iw y p rz e p is p r z e w id u je in n y s k u te k , w sz c z e g ó ln o śc i te n , iż n a m ie js c e n ie w a ż n y c h p o s ta n o w ie ń c z y n n o śc i p r a w n e j w c h o d z ą o d p o w ie d n ie p r z e p is y u s ta w y .” U z u p e łn ie n ie to z o sta ło w p r o w a d z o n e ze w z g lę d u n a to , że w ie le p rz e p is ó w t a k i w ła ś n ie s k u t e k p rz e w id u je . P r z y k ła d o w o m o ż n a tu p rz y to c z y ć a r t . 537—542 d o ty c z ą c e sp rz e d a ż y
-W y p a d e k , g d y n ie w a ż n o ś c ią d o tk n ię ta je s t ty lk o część cz y n n o śc i p r a w n e j, r e g u lu je a r t. 58 o ty le o d m ie n n ie o d a r t . 41 p.o.p.c., że u tr z y m u je c z y n n o ść p r a w n ą w m ocy, c h y b a że z o k o lic z n o śc i w y n ik a , iż b e z p o s ta n o w ie ń d o tk n ię ty c h n ie w a ż n o ś c ią c z y n n o ść n ie z o s ta ła b y d o k o n a n a . P o d k re ś lo n o w ię c s u b ie k ty w n y c h a r a k
t e r o c e n y w a g i i z n a c z e n ia n ie w a ż n y c h p o s ta n o w ie ń . A rt. 59 n ie m a o d p o w ie d n ik a w p.o.p.c. S ta n o w i o n , że w ra z ie z a w a r c ia u m o w y k tó r e j w y k o n a n ie c z y n i c a łk o w ic ie l u b częścio w o n ie m o ż liw y m z a d o ść u c z y n ie n ie ro s z c z e n ia o so b y tr z e c ie j, o so b a t a m oże ż ą d a ć u z n a n i a u m o w y z a b e z s k u t e c z n ą w s t o s u n k u do n ie j, je ż e li s tr o n y o je j ro s z c z e n iu w ie d z ia ły a lb o je ż e li u m o w a b y ła n ie o d p ła tn a . T o u z n a n ie u m o w y za b e z s k u te c z n ą je s t o g r a n ic z o n e te r m in e m , g d y ż n ie m o ż n a go ż ą d a ć po u p ły w ie r o k u od j e j z a w a rc ia . M am y t u do c z y n ie n ia z s y tu a c ją p o d o b n ą do te j, ja k a d a je p o d s ta w ę do a k c ji p a u lia ń s k ie j (a rt. 527—534), ch o c ia ż n ie j e s t tu w y m a g a n a n ie w y p ła c a ln o ś ć d łu ż n ik a . M ożna b y w ię c a k c ję tę n a z w a ć „ a k c ją q u a s i p a u li a ń s k ą ” . N a to m ia s t t e r m in y o b u a k c ji są ró ż n e (1 ro k i 5 la t). P r a k t y k a w y k a ż e , czy a r t . 59 s t a n ie się s k u te c z n y m n a rz ę d z ie m w a lk i p rz e c iw k o n ie s u m ie n n y m k o n tr a h e n to m . A rt. 60 — s ta n o w ią c y , że z w y ją tk i e m w y p a d k ó w w u s ta w ie p rz e w id z ia n y c h o ś w i a d c z e n i e w o l i o so b y , k tó r a d o k o n u je cz y n n o śc i p r a w n e j, m oże b y ć w y ra ż o n e p rz e z k a ż d e z a c h o w a n ie się t e j o so b y u ja w n ia j ą c e je j w o lę w sp o só b d o s ta te c z n y — je s t o d p o w ie d n ik ie m a r t . 43 p.o.p.c. z d ro b n ą ty lk o z m ia n ą s t y lis ty c z n ą . A rt. 61 § 1 o k r e ś la c h w i l ę z ł o ż e n i a o ś w i a d c z e n i a w o l i in n e j o s o b ie ja k o c h w ilę , g d y d o sz ło o no do n ie j w ta k i sp o só b , że m o g ła z a p o z n a ć się z je j tr e ś c ią . O d p o w ie d n ik ie m te g o p r z e p is u je s t a r t . 44 p.o.p.c. § 1, k tó r e m u n a d a n o śc iś le js z ą re d a k c ję .
P a r a g r a f 2, u z a le ż n ia ją c y s k u te c z n o ś ć o d w o ła n ia o ś w ia d c z e n ia w o li o d te g o , b y d o szło ono je d n o c z e ś n ie z ty m o ś w ia d c z e n ie m lu b w c z e ś n ie j, p o w ta r z a tr e ś ć a r t . 44 § 2 p.o.p.c. z d ro b n ą p o p r a w k ą r e d a k c y jn ą .
A rt. 62 — s ta n o w ią c y , że o ś w ia d c z e n ie w o li, k tó r e m a b y ć złożone in n e j o so b ie, n ie tr a c i m o cy , m im o że z a n im do te j o so b y doszło, s k ł a d a ją c y o ś w ia d c z e n ie z m a r ł l u b u t r a c i ł z d o l n o ś ć d o c z y n n o ś c i p r a w n y c h , c h y b a że co in n e g o w y n ik a z tr e ś c i o św ia d c z e n ia , z u s ta w y lu b z o k o lic z n o śc i — s ta n o w i d o sło w n e p o w tó rz e n ie a r t . 45 p.o.p.c. z d o d a n ie m ty lk o w y r a z u „z u s t a w y ”. M a m y t u do c z y n ie n ia je d y n ie z p o p r a w k ą r e d a k c y j n ą , g d y ż je s t rz e c z ą z ro z u m ia łą , że u s ta w a m o ż e z a w sz e w p o sz c z e g ó ln y c h w y p a d k a c h s p r a w ę u re g u lo w a ć in a c z e j. 2 — P a l e s t r a
18 A n t o n i B ą d k o w s k i N r 11 (83> A r t. 63 p r z e w id u je , że je ż e li do d o k o n a n ia c z y n n o śc i p r a w n e j p o tr z e b n a j e s t z g o d a o s o b y t r z e c i e j , to zgoda ta m o ż e b y ć w y ra ż o n a p r z e d a lb o po d o k o n a n iu c z y n n o śc i p r a w n e j, p rz y c z y m w ty m o s ta tn im w y p a d k u m a o n a m o c w s te c z n ą . W te j czę śc i p rz e p is te n o d p o w ia d a a r t . 46 p.o.p.c. W d a ls z e j je d n a k czę śc i ró ż n i się on od a r t . 46 p.o.p.c., bo w p rz e c iw ie ń s tw ie do n ie g o w y m a g a , b y w w y p a d k a c h , g d y d o w a ż n o śc i c zy n n o ści p r a w n e j w y m a g a n a je s t f o r m a sz c z e g ó ln a , o św ia d c z e n ie o so b y tr z e c ie j b y ło zło żo n e w te j s a m e j fo rm ie .
Z p o w y ż sz e g o w y n ik a , że z a s trz e ż e n ie to n ie s to s u je s ię d o w y p a d k ó w , g d y f o r m a p is e m n a w y m a g a n a je s t ty lk o d la c e ló w d o w o d o w y c h .
A rt. 64 n ie m a o d p o w ie d n ik a w p.o.p.c. S ta n o w i on, że p ra w o m o c n e o r z e c z e n i e s ą d u l u b p a ń s t w o w e j k o m i s j i a r b i t r a ż o w e j , s tw ie r d z a ją c e o b o w ią z e k d a n e j o so b y do z ło ż e n ia o z n a c z o n e g o o ś w ia d c z e n ia w o li, z a s tę p u je to o ś w ia d c z e n ie .
Je g o o d p o w ie d n ik ie m p ro c e s o w y m j e s t n a to m ia s t a r t . 834 k .p .c . P o n ie w a ż j e d n a k ch o d zi tu o s k u tk i m a te r ia ln o p r a w n e o rz e c z e n ia , a n ie o je g o w y k o n a n ie , w ię c u z n a n o za p o ż ą d a n e u re g u lo w a ć tę s p r a w ę w k.c.
A r t. 65 § 1 j e s t o d p o w ie d n ik ie m a r t . 47 § 1 p.o.p.c., z t ą je d n a k ró ż n ic ą , że s t a n o w ią c , iż o ś w i a d c z e n i a w o l i n a le ż y t a k t ł u m a c z y ć , j a k teg o w y m a g a ją ze w z g lę d u n a o k o lic z n o śc i z a s a d y w sp ó łż y c ia sp o łeczn eg o o ra z u s ta lo n e z w y c z a je , u z u p e łn ia z a ra z e m te k s t a r t . 47 § 1 p.o.p.c. w y r a z a m i „ze w z g lę d u n a o k o lic z n o ś c i” i „ u s ta lo n e z w y c z a je ” , p rz e z co n o w a r e d a k c j a z o s ta ła u z g o d n io n a
z a r t . 56. i
P a r a g r a f 2, k t ó r y n a k a z u je p rz y u m o w a c h r a c z e j b a d a ć , j a k i b y ł z g o d n y z a m i a r s tr o n i c e l u m o w y , a n iż e li o p ie r a ć się n a je j d o sło w n y m b rz m ie n iu , p o w ta rz a b ez z m ia n t e k s t a r t . 47 § 2. D Z I A Ł I I Z a w a r c i e u m o w y J e g o c z ę śc io w y m o d p o w ie d n ik ie m j e s t D z ia ł I I I T y tu łu I I I p.o.p.c. o t e j s a m e j n a z w ie . A r t. 66 n o r m u je s k u t k i o f e r t y , p o w ta r z a ją c te k s t a r t . 57 p.o.p.c. z n i e z n a c z n y m i p o p r a w k a m i r e d a k c y jn y m i. A r t. 67 r e g u l u je w y p a d e k n a d e jś c ia o ś w i a d c z e n i a i p r z y j ę c i a o f e r t y z o p ó ź n i e n i e m w s p o s ó b id e n ty c z n y j a k a r t . 58 p.o.p.c. A r t. 68 r e g u l u je w y p a d e k , g dy p rz y ję c ie o f e r ty d o k o n a n e z o sta ło z z a s trz e ż e n ie m z m ia n l u b u z u p e łn ie ń , w sp o s ó b id e n ty c z n y j a k a r t . 59 p.o.p.c. A rt. 69 s ta n o w i, że je ż e li w e d łu g is tn ie ją c e g o w d a n y c h s to s u n k a c h z w y c z a ju lu b w e d łu g tr e ś c i o f e r ty d o jś c ie do s k ła d a ją c e g o o f e r tę o św ia d c z e n ia d ru g ie j s t r o n y o je j p r z y ję c iu n ie je s t w y m a g a n e , w sz c z e g ó ln o śc i je ż e li s k ła d a ją c y o f e r tę ż ą d a n ie z w ło c z n e g o w y k o n a n ia u m o w y , to u m o w a d o ch o d zi do s k u tk u , s k o ro d r u g a s tr o n a w c z a sie w ła ś c iw y m p r z y s tą p i do j e j w y k o n a n ia ; w p rz e c iw n y m r a z i e o f e r ta p r z e s ta j e w ią z a ć .
O d p o w ie d n ik ie m teg o p rz e p is u je s t a r t . 60 p.o.p.c., k tó r e g o tr e ś ć z o s ta ła o d d a n a w z m ie n io n e j r e d a k c j i, le c z is to ta p o z o sta ła t a s a m a .
Z w ró c ić n a le ż y u w a g ę n a to, że k.c. n ie p r z e j ą ł p rz e p is u a r t . 61 p.o.p.c. p r z e w id u ją c e g o , iż o f e r e n t, k tó r y p r z y s tą p ił do w y k o n a n ia o fe r ty n ie c z e k a ją c n a jej> p rz y jś c ie , p o n o s i ry z y k o w r a z ie n ie d o jś c ia u m o w y do s k u tk u .
N r 11 (83) Z m i a n y , j a k i e w p r o w a d z a K s i ę g a I k ć . 19
A rt. 70 § 1 o k r e ś la c h w i l ę z a w a r c i a u m o w y s ta n o w ią c , że „ w r a z i e w ą tp liw o ś c i p o c z y tu je się u m o w ę za z a w a r tą w, c h w ili o tr z y m a n ia p rz e z s k ł a d a ją c e g o o f e r tę o ś w ia d c z e n ia o j e j p rz y ję c iu , a je ż e li d o jś c ie d o s k ła d a ją c e g o o f e r tę o św ia d c z e n ia o je j p r z y ję c iu n ie j e s t p o tr z e b n e — w c h w ili p r z y s tą p ie n ia p r z e z d r u g ą s tr o n ę d o w y k o n a n ia u m o w y ” . P a r a g r a f 2 o k r e ś la m i e j s c e z a w a r c i a u m o w y ja k o m ie js c e o tr z y m a n i a p rz e z s k ła d a ją c e g o o f e r tę z a w ia d o m ie n ia o je j p rz y ję c iu , a w w y p a d k u g d y z a w ia d o m ie n ie t a k i e n ie j e s t w y m a g a n e — w m ie js c u z a m ie s z k a n ia o f e r e n ta w c h w ili z a w a r c ia u m o w y .
O d p o w ie d n ik ie m a r t . 70 j e s t a r t . 62 p.o.p.c., k tó r y k w e s tie c h w ili z a w a r c ia u m o w y r e g u lu je je d n a k o w o . N a to m ia s t w w y p a d k a c h , g d y p r z y ję c ie o f e r ty n ia j e s t w y m a g a n e , k.c. — o d m ie n n ie od p.o.p.c. — o k r e ś la m ie js c e z a w a r c ia um ow y, ja k o m ie js c e z a m ie s z k a n ia o f e r e n ta , a n ie ja k o m ie js c e p r z y s tą p ie n ia d o w y k o n a n ia u m o w y .
A rt. 71 — s ta n o w ią c y , że o g ło s z e n ia , r e k la m y , c e n n ik i itp . n ie są w ra z ie w ą t p l i w o śc i o f e r tą , le c z ty lk o z a p ro s z e n ie m do w sz c z ę c ia r o k o w a ń — z n a jd u j e s w ó j o d p o w ie d n ik w a r t . 73 § 1 k o d e k s u z o b o w ią z a ń .
N a le ż y t u n a d m ie n ić , że a r t . 73 § 2 k.z., k tó r y p r z e w id u je o b o w ią z e k o d s z k o d o w a n ia w r a z ie u c h y le n ia się d a ją c e g o o g ło sz e n ie itp . od z a w a r c ia u m o w y b e z u s p r a w ie d liw io n e g o p o w o d u , z o s ta ł p rz e z k.c. p o m in ię ty (p ra w d o p o d o b n ie d la te g o , że w p r a k t y c e z n a jd o w a ł on ty lk o rz a d k o z a s to so w a n ie ). G d y je d n a k o b e c n ie s p o ty k a m y się t a k c z ę sto z o d m o w ą s p rz e d a ż y lu b ś w ia d c z e n ia ze w z g lę d ó w s p e k u la c y jn y c h , n a r z u c a s ię p y ta n ie , czy ob o k a d m in is tr a c y jn y c h i k a r n y c h ś r o d k ó w w a lk i z ty m o b ja w e m n ie b y ło b y celo w e z a s to s o w a n ie ró w n ie ż ś r o d k ó w c y w iln o p ra w n y c h . A rt. 72 s ta n o w i, że je ż e li s tr o n y p ro w a d z ą ro k o w a n ia w c e lu z a w a r c ia u m o w y , to u m o w a z o s ta je z a w a r ta , g d y s tr o n y d o jd ą do p o ro z u m ie n ia co do w s z y s tk ic h j e j p o s ta n o w ie ń , k tó r e b y ły p rz e d m io te m ro k o w a ń . O d p o w ie d n ik ie m te g o p rz e p is u je s t a r t . 56 p.o.p.c. J e d n a k ż e u ję c ie je s t t u in n e . B o g d y a r t . 56 p.o.p.c. u s t a la o g ó ln ą z a s a d ę , że u m o w a d o c h o d z i do s k u t k u , g d y s t r o n y zło żą z g o d n e o ś w ia d c z e n ie co do je j is to tn y c h p o s ta n o w ie ń , to k.c. w y m a g a ty lk o u z g o d n ie n ia p o s ta n o w ie ń b ę d ą c y c h p rz e d m io te m r o k o w a ń m ię d z y s t r o n a m i. T a k ie u ję c ie o c p o w ia d a w s p ó łc z e s n y m w a r u n k o m o b ro tu , w k tó r y c h tr e ś ć u m ó w je s t w s z e r o k im z a k re s ie re g u lo w a n a p rz e z p rz e p is y p r a w n e i p rz e z o p a r t e n a n ic h z a rz ą d z e n ia w ła d z (p o r. c h o c ia ż b y p rz e p is y o c e n ie s p r z e d a ż y — a r t . 536 i n a s t.). W te n s p o s ó b z a k re s p o z o s ta w io n y do sw o b o d n e g o u z n a n ia s tr o n , a w ię c m o g ą c y b y ć p r z e d m io te m ro k o w a ń , z o s ta je z n a c z n ie zw ę ż o n y i d la te g o u z a le ż n ie n ie d o jś c ia do s k u t k u u m o w y zo sta ło o g ra n ic z o n e do u z g o d n ie n ia ty c h p o s t a n o w ie ń , k tó r e z a le ż ą o d u z n a n ia s tr o n . P o z a ty m p rz e p is y o o fe r c ie c z y n ią a r t . 56 p.o.p.c. z b ę d n y m .
Z a z n a c z y ć n a le ż y , że p rz e p is a r t. 56 p.o.p.c. z o sta ł n a p o d s ta w ie a r t . X I I p rz e p . w p ro w . k .c. u tr z y m a n y w m o cy , je ś li c h o d z i o s to s u n k i p ra c y . T łu m a c z y się to d ą ż e n ie m do p o z o s ta w ie n ia p r a w a p r a c y w s ta n ie m o ż liw ie n ie z m ie n io n y m a ż d o p rz y s z łe j k o d y f ik a c ji te g o p r a w a . D Z I A Ł n i F o r m a c z y n n o ś c i p r a w n y c h O d p o w ie d n ik ie m je g o je s t D z ia ł IV , T y tu łu I I I p.o.p.c., n o s z ą c y tę s a m ą n a z w ę .
20 A n t o n i B ą d k o w s k t N r 11 (83)
A r t. 73 § 1 sta n o w i, ż e je ż e li u s ta w a z a s trz e g a d l a c z y n n o śc i p r a w n e j f o r m ę p i s e m n ą , to c zy n n o ść d o k o n a n a b ez z a c h o w a n ia z a s trz e ż o n e j f o r m y je s t n ie w a ż n a ty lk o w te d y , g d y u s ta w a p r z e w id u je r y g o r n ie w a ż n o ś c i.
P rz e p is te n je s t z a sa d n ic z o ró ż n y od o d p o w ia d a ją c e g o m u a r t . 63 p .o .p .c , k tó r y p r z e w id u je z a w sz e r y g o r n ie w a ż n o śc i. K o d e k s c y w iln y n a w r a c a w ię c do p r z e p i só w a r t . 109 i n a s t. k.z., u c h y lo n y c h p rz e z a r t. IV p rz e p . w p ro w . p.o.p.c., a d a le j w s te c z — a ż do p rz e p is ó w K o d e k s u N a p o le o n a (a r t. 1347 k.N .). N a w r ó t te n n a le ż y tłu m a c z y ć ty m , że p r z y j ę ta p rz e z p.o.p.c. z a s a d a n ie w a ż n o ś c i z p o w o d u b r a k u p is m a , w z o ro w a n a n a k o d e k sie a u s tr ia c k im i n ie m ie c k im , o k a z a ła s ię w p r a k t y c e n ie d o g o d n a i n ie d o s to s o w a n a do o b e c n y c h w a r u n k ó w . W z w ią z k u z ty m n a w r o te m ju r y s p r u d e n c ja f r a n c u s k a - o p a r t a n a K o d e k sie N a p o le o n a , a p rz e d e w s z y s tk im ju r y s p r u d e n c j a p o ls k a o p a r t a n a z g ó rą 1 0 0 -letn im o b o w ią z y w a n iu te g o k o d e k s u n a o b sz a rz e b. K r ó le s tw a K o n g re so w e g o i n a k o d e k s ie z o b o w ią z a ń , b ę d z ie m o g ła b y ć o b e c n ie — w p e w n e j m ie rz e — w y k o rz y s ta n a . P a r a g r a f 2 o k r e ś la s k u t k i n ie z a c h o w a n ia z a s tr z e ż o n e j p rz e z u s ta w ę f o r m y s z c z e g ó l n e j . S k u tk ie m ty m j e s t n ie w a ż n o ś ć c z y n n o śc i p r a w n e j z w y ją tk ie m w y p a d k u , g d y f o r m a s z c z e g ó ln a je s t z a s trz e ż o n a ty lk o d la w y w o ła n ia o k re ś lo n y c h s k u tk ó w te j c zy n n o ści. T u ta j w ię c d y sp o z y c ja k.c. o d p o w ia d a u r e g u lo w a n iu p r z y ję te m u p rz e z p.o.p.c. W p r a k ty c e m a m y n a jc z ę ś c ie j do c z y n ie n ia z w y m a g a n ie m f o r m y n o ta r ia ln e j, j a k n p . p rz y ro z p o r z ą d z e n iu p r a w a m i rz e c z o w y m i do n ie ru c h o m o ś c i, p rz y d a r o w iz n a c h , d a le j — z w y m a g a n ia m i ró ż n y c h f o r m s z c z e g ó ln y c h p rz y te s ta m e n ta c h , o d r z u c e n iu s p a d k u itp . T y p o w y m p r z y k ła d e m , k ie d y fo r m a sz c z e g ó ln a z a s trz e ż o n a j e s t je d y n ie d la w y w o ła n ia o k re ś lo n e g o s k u tk u , s ą u m o w y p rz y r z e c z e n ia s p r z e d a ż y n ie ru c h o m o śc i, k tó r e d a j ą p r a w o ż ą d a n ia p rz e n ie s ie n ia w ła s n o ś c i ty lk o w te d y , g d y b y ły z a w a r te w fo r m ie a k t u n o ta r ia ln e g o , w p rz e c iw n y m b o w ie m ra z ie d a ją o n e ty lk o p ra w o do o d s z k o d o w a n ia (a rt. 390). A r t. 74 § 1 o k r e ś la s k u t k i n ie z a c h o w a n ia p rz e z u s ta w ę f o r m y p is e m n e j c z y n n o ści p r a w n e j, z a s trz e ż o n e j b ez r y g o r u n ie w a ż n o ś c i. S k u tk i te — to n ie m o ż n o ść u d o w o d n ie n ia p rz e z ś w ia d k ó w lu b p rz e s łu c h a n ie s t r o n f a k t u d o k o n a n ia czy n n o ści p r a w n e j. R ó w n ie ż i t u t a j p rz e w id z ia n y je s t w y ją te k , g d y f o r m a p is e m n a z a s t r z e żo n a j e s t je d y n ie d la w y w o ła n ia sz c z e g ó ln y c h s k u t k ó w cz y n n o śc i p r a w n e j. P a r a g r a f 2 p r z e w id u je p e w n e z ła g o d z e n ie r y g o r u n ie d o p u s z c z a ln o ś c i d o w o d u z b a d a n ia ś w ia d k ó w i s tr o n . B ę d z ie o n o m ia n o w ic ie d o p u s z c z a ln e w w y p a d k u zgo d y s t r o n o r a z w w y p a d k u is tn ie n ia tzw . p o c z ą t k u d o w o d u n a p i ś m i e , k tó r y k.c. o k r e ś la ja k o p is m o u p r a w d o p o d a b n ia ją c e d o k o n a n ie c zy n n o ści p ra w n e j.
P o ję c ie d o w o d u n a p iś m ie z n a n e b y ło n ie ty lk o k o d e k so w i z o b o w ią z a ń , a le ta k ż e n a s z e m u p r a w u p ro c e s o w e m u (nie o b o w ią z u ją c y o b e c n ie a r t . X IX p rzep . w p ro w . k.p.c.). J e d n a k ż e o k re ś le n ie u ż y te w k.c. je s t sz e rs z e od z a w a rte g o w w y ż e j p o w o ła n y m a r t . X IX , k tó r y w y m a g a , że b y p is m o s ta n o w ią c e p o c z ą te k d o w odu n a p iś m ie p o c h o d z iło o d osoby, „ p rz e c iw k o k tó r e j je s t s t a w i a n e ” .
T a k ie g o w a r u n k u k.c. n ie u s ta n a w ia , id ą c ś la d a m i o rz e c z n ic tw a p rz e d w o je n n e g o , k tó r e tr a k to w a ło p o ję c ie d o w o d u n a p iś m ie ro z s z e rz a ją c o .
W re s z c ie a r t . 74 § 2 p rz e w id u je , że s ą d lu b p a ń s tw o w a k o m is ja a r b itr a ż o w a m o ż e d o p u śc ić d o w ó d z b a d a n ia ś w ia d k ó w lu b p rz e s łu c h a n ia s tr o n , „ je ż e li ze w z g lę d u n a sz c z e g ó ln e o k o liczn o ści u z n a to za k o n ie c z n e ”. K o d ek s c y w iln y n ie o k r e ś la b liż e j, ja k ie to m a ją b y ć o k o lic z n o śc i, le c z ju ż z s a m e g o u ż y c ia w y r a z u „ s z c z e g ó ln e ” w y n ik a , że b a d a n ie ś w ia d k ó w lu b p r z e s łu c h a n ie s tro n , z b r a k u p o
N r 11 (83) Z m i a n y , j a k i e w p r o w a d z a K s i ę g a I k . c . 21 c z ą tk u d o w o d u n a p iś m ie , m o ż e b y ć d o p u szczo n e ty lk o w w y p a d k a c h w y j ą t k o w y c h . W p r z e c iw n y m ra z ie p r z e p is § 1 s ta łb y się b e z p rz e d m io to w y . A rt. 75 w p r o w a d z a n o w ą d la o b o w ią z u ją c e g o u s ta w o d a w s tw a z a s a d ę , że c z y n n o ść p r a w n a o b e jm u ją c a r o z p o r z ą d z e n i e p r a w e m o w a r t o ś c i p r z e s z ł o 1 0 0 0 0 z ł p o w in n a b y ć p is m e m s tw ie rd z o n a . D la ś w ia d c z e ń o k re s o w y c h p r z y j m u je się — ja k o w a rto ś ć p r a w a — w a r to ś ć ś w ia d c z e ń o k re s o w y c h za je d e n ro k , a je ż e li ś w ia d c z e n ia m a ją tr w a ć k ró c e j — w a r to ś ć ś w ia d c z e ń za czas ic h tr w a n ia . P r z e p is te n n ie m a o d p o w ie d n ik a w p.o.p.c. Je g o c e le m je s t s tw o r z e n ie w ię k s z e j p e w n o ś c i o b r o tu p ra w n e g o . N a le ż y z a u w a ż y ć , że n ie je s t k o n ie c z n e , b y s a m a
czy n n o ść p r a w n a b y ła d o k o n a n a w fo r m ie p is e m n e j. O k re ś le n ie , że cz y n n o ść p o w in n a b y ć p is m e m s tw ie r d z o n a , w s k a z u je n a to, że w y s ta r c z a r a c h u n e k , p o tw ie r d z e n ie o d b io r u itp . A rt. 76 r e g u l u je w y p a d k i, g d y s t r o n y z a s t r z e g ł y w u m o w i e , że o k re ś lo n a c z y n n o ść p r a w n a m a b y ć d o k o n a n a w sz c z e g ó ln e j fo r m ie . J e ż e li w ię c cz y n n o ść n ie z o s ta ła d o k o n a n a w ta k i e j fo rm ie , n ie d o c h o d z i o n a w o g ó le d o s k u tk u .
J e d n a k ż e g d y s t r o n y z a s trz e g ły , że c zy n n o ść m a b y ć d o k o n a n a w fo r m ie p i s e m n e j, n ie o k r e ś la ją c s k u tk ó w n ie z a c h o w a n ia te j fo rm y , to w ó w c z a s p o c z y tu je się w ra z ie w ą tp liw o ś c i, że b y ła o n a z a s trz e ż o n a w y łą c z n ie w c e la c h d o w o d o w y c h W ta k ic h w ię c w y p a d k a c h d o w ó d z b a d a n ia ś w ia d k ó w lu b s t r o n b ę d z ie , w g r a n ic a c h p r z e w id z ia n y c h p rz e z a r t . 74 § 2, d o p u sz c z a ln y .
A rt. 76 n ie m a o d p o w ie d n ik a w p.o.p.c.
A rt. 77 s ta n o w i, że je ż e li u m o w a z o s ta ła z a w a r ta n a p iśm ie , to je j u z u p e ł n i e n i e , z m i a n a a l b o r o z w i ą z a n i e za z g o d ą o b u s tr o n , j a k ró w n ie ż o d s t ą p i e n i e od n ie j p o w in n o b y ć s tw ie rd z o n e p is m e m . A w ię c ró w n ie ż i t u t a j d o w ó d z b a d a n ia ś w ia d k ó w lu b s tr o n b ę d z ie d o p u s z c z a ln y w g r a n ic a c h a r t . 74 § 2. T a k ż e i te n p rz e p is n ie m a o d p o w ie d n ik a w p.o.p.c. A rt. 78 j e s t o d p o w ie d n ik ie m a r t . 65 p.o.p.c. S ta n o w i o n , że do z a c h o w a n ia f o r m y p is e m n e j w y s ta r c z y z ł o ż e n i e p o d p i s u n a d o k u m e n c ie o b e jm u ją c y m tr e ś ć o św ia d c z e n ia o ra z że do z a w a r c ia u m o w y w y s ta r c z y w y m ia n a p o d p is a n y c h p rz e z s t r o n y d o k u m e n tó w z a w ie r a ją c y c h ic h o ś w ia d c z e n ia . A rt. 79 r e g u l u je s p o s ó b s k ł a d a n ia p is e m n y c h o św ia d c z e ń w o li p rz e z o s o b y m o g ą c e c z y t a ć , l e c z n i e m o g ą c e p i s a ć , z u p e łn ie ta k sa m o j a k a r t . 66 p.o.p.c., k tó r e g o t e k s t p o w ta r z a ze z m ia n a m i r e d a k c y jn y m i. A rt. 80 p r z e w id u je , ta k s a m o j a k a r t . 67 p.o.p.c., że o so b y n ie m o g ą c e c z y t a ć s k ł a d a ją p is e m n e o św ia d c z e n ie w o li w fo r m ie a k tu n o ta r ia ln e g o . A rt. 81 d o ty c z y d a t y p e w n e j czy n n o śc i p r a w n e j. J e g o o d p o w ie d n ik ie m j e s t a r t . 68 p.o.p.c., je d n a k ż e r e d a k c ja j e s t t u t a j in n a . P a r a g r a f 1 p r z y jm u j e z a s a d ę , że „ je ż e li u s ta w a u z a le ż n ia w a ż n o ś ć a lb o o k r e ś lo n e s k u t k i c z y n n o śc i p r a w n e j od u rz ę d o w e g o p o ś w ia d c z e n ia d a ty , p o ś w ia d c z e n ie ta k i e je s t s k u te c z n e ta k ż e w z g lę d e m o só b n ie u c z e s tn ic z ą c y c h w te j c z y n n o śc i p r a w n e j (d a ta p e w n a ) ” . P a r a g r a f 2 z r ó w n u je z u rz ę d o w y m p o ś w ia d c z e n ie m d a ty : 1) s t w ie r d z e n ie d o k o n a n ia c z y n n o śc i w ja k im k o lw ie k d o k u m e n c ie u rz ę d o w y m ; w ó w c z a s d a tą p e w n ą j e s t d a ta s p o r z ą d z e n ia te g o d o k u m e n tu ; 2) u c z y n ie n ie n a d o k u m e n c ie ja k ie jk o lw ie k w z m ia n k i p rz e z o r g a n p a ń s tw o w y ; w ó w c z a s d a t ą p e w n ą je s t d a t a d o k o n a n ia w z m ia n k i.
22 F l o r i a n D o r o i a U N r 11 (83) Z w ró c ić n a le ż y u w a g ę n a to , że z m o c y a r t . X I I P rz e p . w p ro w . k.c. a r t y k u ł 63 p.o.p-c. u tr z y m a n y z o s ta ł w m o cy d la s to s u n k ó w p r a c y i że a r t . 73— 77, je ś li d o ty c z ą w y m a g a n ia f o r m y p is e m n e j d la c e ló w d o w o d o w y c h , n ie m a ją d o n ic h ró w n ie ż z a s to s o w a n ia . P a r a g r a f 3 s ta n o w i, że w ra z ie ś m ie rc i o so b y p o d p is a n e j n a d o k u m e n c ie za d a tę p e w n ą z ło ż e n ia p o d p is u u w a ż a się d a tę ś m ie r c i te j osoby.
P o m im o o d m ie n n o ś c i r e d a k c j i tr e ś ć te g o a r t y k u ł u n ie o d b ie g a o d tr e ś c i a r t . 68 p.o.p.c.
(d o k o ń c z e n ie n a s tą p i)
FLORIAN D O RO ŻA ŁA
Z b y c ie udziału w spadku obejmujqcym
gospodarstwo rolne — w świetle przepisów
w prow adzajqcych kodeks cywilny
1. N o w y k o d e k s c y w iln y w c h o d z i w ż y c ie z d n ie m 1 s ty c z n ia 1965 r .1, n ie k tó r e je d n a k jeg o p rz e p is y , m .in . a r t . 1058— 1088 o d z ie d z ic z e n iu g o s p o d a r s tw ro ln y c h , w e s z ły w ż y c ie ju ż z d n ie m o g ło sz e n ia k o d e k s u , tj . z d n ie m 18 m a ja 1964 r . 2
Je d n o c z e ś n ie z o s ta ła u c h y lo n a u s ta w a z d n ia 29 c z e rw c a 1963 r. o o g r a n ic z e n iu p o d z ia łu g o s p o d a r s tw ro ln y c h .1 P o n a d to p r z e p is y w p r o w a d z a ją c e k.c. s ta n o w ią , że ile k ro ć w y m ie n io n e w y ż e j p rz e p is y z a w a r te w t y t u le X k się g i c z w a rte j o d sy ła j ą do p rz e p is ó w z a w a r ty c h w in n y c h t y t u ła c h te j k się g i, s to s u je s ię z a m ia s t n ic h p rz e p is y d o ty c h c z a s o w e .4 P rz e p is y w te j części k o d e k s u m a ją m oc w s te c z n ą , s to s u je się je b o w ie m do s p a d k ó w o tw a r ty c h p rz e d je g o w e jś c ie m w ż y c ie ze s k u tk ie m p o c z ą w sz y od d n ia 5 lip c a 1963 r. N a le ż y z a u w a ż y ć , że w e d łu g o rz e c z n ic tw a u s ta lo n e g o po d r z ą d e m u s ta w y z 1863 r. d z ie d z ic z e n ie g o s p o d a r s tw r o ln y c h p o d le g a ło z a s a d o m b y n a jm n ie j n ie id e n ty c z n y m z z a s a d a m i w y ra ż o n y m i w a r t . 1059— 1062 k .c .5 W m y ś l ty c h p rz e p is ó w d z ie d z ic z y ć g o s p o d a rs tw o r o ln e m oże s p a d k o b ie r c a u s ta w o w y , k tó r y w k o n k r e tn y m w y p a d k u n ie je s t p o w o ła n y do d z ie d z ic z e n ia c a łe g o s p a d k u (a rt. 1060 § 2 i 1061 k.c.). P o d rz ą d e m u s ta w y z 1963 r. o b o w ią z y w a ła z a s a d a w rę c z o d w ro tn a.*
W ed łu g o b o w ią z u ją c y c h o b e c n ie p rz e p is ó w p r a w o d z ie d z ic z e n ia g o s p o d a r s tw a ro ln e g o , n a b y te g o p od rz ą d e m d o ty c h c z a so w e g o p r a w a sp a d k o w e g o a n a le ż ą c e g o do s p a d k u o tw a r te g o p rz e d 5 lip c a l.r 63 r., p o d le g a je d y n ie s p r a w d z e n iu pod w z g lę d e m zg o d n o ści z p rz e p is a m i k o d e k s u c y w iln e g o 7 d o ty c z ą c y m i s p a d k ó w o tw a rty c h p o jeg o w e jś c iu w życie. C h o d z i m ia n o w ic ie o s p r a w d z e n ie , czy s p a d k o b ie rc y , k tó
i A r t . I p r z e p . w p r o w . k .c ; * A r t . I p r z e p . w p r o w . k . c . 3 A r t . I V p r z e p . w p r o w . k . c . 4 A r t . L V § 2 p r z e p . w p r o w . k . c . * J . W a s i l k o w s k i : U c h w a l e n i e k o d e k s u c y w i l n e g o , n r 6'04, s t r . 580. * T . B o g u s z : Z p r o b l e m a t y k i u s t a w y z 29.V I.1S6T r ., B M S n r 5/63, s t r . 21. 7 K o d e k s c y w i l n y ( D z . U . z 1964 r. N r 16. p o z . 93). W d a l s z y m c i ą g u p r z e p i s y t e g e k o d e k s u o z n a c z o n e b ę d ą t y l k o l i c z b ą o d p o w i e d n i e g o a r t y k u ł u .
