R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T . X I X , Z. 1, W A R S Z A W A 1968
A D A M FIR EK , ST A N ISŁ A W Z A SO Ń SK I
W CISK A CZ DO PO B IER A N IA PR Ó B E K GLEBOW YCH O NIEN A RU SZO N Y M U K ŁA D ZIE DO O ZN A C ZEŃ N IEK TÓ R Y CH
W ŁA SN O ŚCI FIZY C ZN Y CH
K atedra G leb o zn a w stw a W SR , K ra k ó w K ierow n ik : prof. dr T. K om orn ick i
W celu oznaczenia n ie k tó ry c h w łasności fizycznych gleby, tak ic h jak ciężar objętościow y, pojem ność w odna, porow atość, kapilarność pobiera
się prób ki glebow e znorm alizow anym i cylinde^kam i [2].
W aru n k iem uzysk an ia w lab o ra to riu m w yników odpow iadających rzeczyw istości jest w łaściw e p o b ran ie próbki; a więc:
— aby u k ład gleby w c y lin d e rk u b y ł w m ożliw ie m ałym stop niu n a ruszony,
— aby n aru szenie u k ład u było w każdy m p rzy p a d k u w p rzyb liżeniu jednakow e.
P o b ra n ie p ró b k i cy lindrem o pojem ności 250 cm3 bez n aru szen ia jej
u k ład u jest najczęściej uciążliw e, zwłaszcza w p rzy p a d k u gleb zw ięzłych. Stosow anie zalecanego w lite ra tu rz e w ciskacza jest w ted y u tru d n io n e z uw agi na konieczność użycia znacznej siły p rzy w ciskaniu. W bijanie cy lin d ra przez u d erzanie w ciskacza pow oduje przeniesienie d rg ań na ścianę cy lin d ra i w y p ełn iającą go glebę, k tó ra w ty ch w a ru n k a ch pęka i ulega ro zluźnieniu.
A by u łatw ić i uspraw nić pobieran ie p ró b ek do cylindrów o pojem no ści 250 cm 3, d ający ch dokładniejsze w yn ik i niż cy lin d erk i o pojem ności
100 cm3 [1], skon stru o w an o w ciskacz, p rzed staw io n y n a rys. 1. W ciskacz
zbudow any jest z tu le i a zakończonej k ołnierzem b, do którego zakłada się cy lin d e r c. Do tu le i p rzy spaw ana je st listw a zębata d, um ieszczona przesuw nie w obudow ie e. O budow a zao patrzona jest w zębatkę f, dźw ig nię z zapad k ą g, h oraz stopę oporow ą i.
R y s.~ l. W ciskacz do pob ieran ia próbek g leb o w y ch o n ie n aru szon ym u k ła d zie a — t u l e j a , b — k o ł n i e r z , с — c y l i n d e r , d — li s t w a z ę b a t a , e — o b u d o w a , f — z ę b a t k a ,
g — d ź w ig n ia , h — z a p a d k a , i — s t o p a o p o r o w a P r e ss-in d ev ice for ta k in g u n d istu rb ed so il cores
a — s le e v e , L> — f l a n g e , с — s a m p l i n g c y l i n d e r , d — t o o t h e d b a r , e — c a s in g , f — c o g g e d w h e e l , g — le v e l, h — p a w l, i — b a s e
odkryw ki, a poruszając dźw ignią w bijam y cy lin d er do przeciw ległej ściany. By w yjąć cy lin d er z pró b ką, należy po w ciśnięciu do połow y tu lei (tak, aby gleba w y pełn iała całkow icie cy lind er i sięgała 1—2 cm poza kraw ędź cylindra) przestaw ić zapadkę, w sunąć listw ę do obudow y, zdjąć wciskacz pozostaw iając cy lind er w glebie. T u leja nie pow inna p rzy ty m odryw ać górnej części m onolitu.
Długość wciskacza bez cylin d ra: m inim aln a — 400 mm, m aksy m alna 700 mm, ciężar ok. 2,5 kg.
K ołnierz w ciskacza pow inien odpow iadać n a stę p u jąc y m w aru n kom : — średnica zew n ętrzn a cy lin dra pow inna być m niejsza od średn icy w ew n ętrzn ej kołnierza, ta k aby cy lin d er lekko w nim się m ieścił,
— średnica w ew n ętrzn a tu le i pow inna być w iększa od w ew nętrznej średnicy cylindra, by p rzy zdejm ow aniu w ciskacza gleba nie pozostaw ała w tulei.
W stępne prace z w ciskaczem w ykazały przy datność a p a ra tu do pobie ran ia próbek, zwłaszcza na glebach zw ięzłych. Nie w y daje się rzeczą w skazaną zm niejszanie p rze k ro ju poszczególnych części, osłabiłoby to bo w iem k o n stru k c ję wciskacza.
N ajp ro stszy sposób pob ieran ia próbek opisanym w ciskaczem p rze d sta w ia rys. 2. W p o b ran y ch w ten sposób p ró b kach nie n ależy oznaczać
W ciskacz do p ob ieran ia próbek g leb y 213
przepuszczalności w odnej gleby, cy lin der bow iem w ciska się w ścianę odkrywiki poziomo, a nie pionowo, tj. niezgodnie z k ieru n k iem p rze siąk a nia wody w w a ru n k a ch n a tu ra ln y c h [3].
W p rzy p a d k u p o b ieran ia prób ek do oznaczeń przepuszczalności, po b ieran ia dokonuje się w pozycji pionow ej (rys. 3). W ty m celu n ależy w odpow iednim m iejscu ściany o d kry w k i zrobić „podkop” i um ieściw szy
R ys. 2. P o b iera n ie próbek w cisk a czem w p o zio m ie P r e ssin g -in th e sam p ler in h orizon tal p o sitio n
R ys. 3. P o b iera n ie próbek w cisk a czem w p io n ie P r e ssin g -in th e sam p ler in v e r tic a l p o sitio n
w nim w ciskacz w bić cy lin d er w dolną lub górną część podkopu. W celu u łatw ien ia pob ieran ia pró b ek ty m sposobem m ożna w ykonać k ró tsz y wciskacz, nie m a bow iem obawy, że jego długość nie w y starczy na szero kość odkryw ki.
Jed n ak że p rzy oznaczaniu ciężaru objętościow ego, porow atości, m aksy m alnej k a p ila rn e j pojem ności w odnej itp. różnice w yników , k tó re by pochodziły od innego ułożenia k a p ila r w próbce, nie pow inny p rzekraczać różnic w y n ik a ją c y c h ze zm ienności gleby i błędów sam ej m etody.
B adania m ające na celu p orów nanie oznaczeń w ym ienionych w łasno ści gleby w p ró b k ach p o b ran y ch poziom o i pionowo oraz om aw ianym w ciskaczem i bez niego, są w to k u i zostaną podane w o ddzielnym ko m unikacie.
L IT E R A T U R A
[1] K o m o r n i c k i T., Z a s o ń s k i S.: P o w ta rza ln o ść w y n ik ó w ozn aczeń n ie k tó ry ch w ła sn o śc i fizy czn y ch gleb . R oczn. G lebozn., t. 15, 1965, z. 2.
[2] M u s i e r o w i c z A.: G leb o zn a w stw o ogóln e. W yd. II. PW R iL, W arszaw a 1956, s. 160— 168.
[3] Z i e m n i c k i S., D o b r z a ń s k i B.: M etoda oznaczania w sp ó łczy n n ik a p rze p u szcza ln o ści gleb. A n n a les U M C S, sectio E., vol. V III, L u b lin 1953, s. 41— 59.
А . Ф И Р Э К , С. З А С О Н Б С К И П Р И Б О Р ДЛЯ В ЗЯ Т И Я П О Ч ВЕН Н Ы Х О Б Р А ЗЦ О В С Н ЕН А РУ Ш ЕН Н Ы М СТРОЕНИЕМ ДЛЯ ОП РЕДЕЛЕН И Я Н Е К О ТО РЫ Х Ф И ЗИ Ч Е С К И Х СВОЙСТВ К а ф е д р а П о ч в о в е д е н и я , В ы с ш а я С е л ь с к о х о з я й с т в е н н а я Ш к о л а , К р а к о в Р е з ю м е Чтобы сделать возм ож ны м в зя ти е п очв ен н ы х образцов с ненаруш ен ны м строением р азработан новы й тип прибора, пок азан н ы й на рис. 1. Этот прибор состоит и з сл едую щ и х частей: — зубч атой рейки (d), к которой прип аяна втулка (а) с ф лан ц ем (м ан ж е той) (Ь). — к ор п уса (е) сн абж ен н ого п одп орн ой подош вой (г), зубч атк ой Cf) и ры чагом (g , h). Ц и ли ндр зак лады в аю т во ф л а н ец (в м ан ж ету) втулку, п одпорную подош ву опираю т о стен у р а зр е за (транш ейки) и приводя в д в и ж ен и е ры чаг вдавливаю т ц илин др в п р оти вол еж ащ ую стен у (рис. II и III). О тобранны й прибором образец, благодаря отсутствию р езк и х толчков, с о х р а няет строение бол ее сх о д н о е с естественны м , чем обр азец взяты й путем вбивания ц и л и н дра в почву.
W ciskacz do p ob ieran ia próbek g leb y 215
A . F I R E K , S. Z A S O W S K I
A N EW P R E S S -IN DEV IC E TO TA K E U N D IS T U R B E D SO IL CORES FOR D ET E R M IN A TIO N OF SOM E P H Y S IC A L P R O PE R T IE S OF SO IL
D e p a r t m e n t o f S o il S c ie n c e , C o lle g e o f A g r i c u l t u r e , K r a k ó w
S u m m a r y
A n e w ty p e o f d ev ice to p ress into th e so il cy lin d ers ta k in g u n d istu rb ed so il cores is d escribed (see F ig. 1). T he d ev ice is com p osed of th e fo llo w in g parts:
— a tooth ed bar d to w h ich is w e ld e d a s le e v e a w ith fla n g e b,
— a ca sin g e p ro v id ed w ith a b a sem en t i as w e ll as a cogged w h e e l f and a le v e r g w ith r e v e r sib le p a w l h.
T he sa m p lin g cy lin d er is fitte d into th e s le e v e fla n g e , th e b a se r ested on th e p r o file w a ll a n d th e sa m p lin g cy lin d er is p ressed in to th e o p p o site p r o file w a ll by m o v in g th e le v e r (F igs 2, 3).
T h e sa m p le ta k en w ith th e h elp of th is d ev ice — o w in g to th e elim in a tio n o f jo lts — is m uch le s s distu rb ed th a n th e sa m p le ob tain ed b y b ea tin g a h am m er (p a rticu la rly in th e ca se of h e a v y soils).
