Zamek w Baranowie

Zamek w Baranowie

Ochrona Zabytków 2/2 (6), 134-135

s z c z y t a m i , w ś ró d k tó r y c h szczególnie in t e ­ r e s u j ą c e są n ie k t ó r e form y z czasów goty ku i re n e s a n s u , n i e s p o ty k a n e w infiych m iastach p o ls k ic h . Specyficzny w dzię k m a ją też szczyty b a rokow e, w z o ro w a n e (w epoce) n a p o p u la r­ n y c h ów cześnie w W ie lkopols ce fasadach p r o j e k t u P o m p e a F e rr a rie g o , w y k o n a n e , ja k -widać z n ie w ą tp liw y c h naiw ności kom pozy- rjyjnych i k o n stru k cy jn y ch , przez dom orosły ch m u r a rz y — dla n a s ty m c en n ie jsze przez s w ó j rd z e n n y „tu t e js z y “ c h a r a k t e r . Z acho­ w a ł o się do dziś, l u b dało się odw orz yć z r y s u n k ó w szereg elew acji z pocz. XIX w., kla s y cy zu jący ch lub b ie d e r m a ie ro w s k ic h .

Po o bie gających ongiś St. H ynek podcie ­ n i a c h zostały w elew acjach szczytowych z a ­ l e d w i e nikłe śla d y w układzie w y s u n ię t y c h nie co i ogzy m s o w an y ch p a r t e r ó w , oraz w ich w y ra ź n y m podziale p io n o w y m n a dw ie s y ­ m e t r y c z n e części o dużych, półkolis to z a m ­ k n i ę t y c h w n ęk ach , o b e jm u ją c y c h otw o ry

o k i e n n e i drzw iowe.

Załączone zdjęcia p o k a z u ją m a k i e tk i sze­ ś c i u k am ienic zek przy St. R ynku. Pierwsza p a r a zo stała w iern ie o d tw o rz o n a w edłu g a u te n t y c z n e g o r y s u n k u in w e n ta r y z a c y jn e g o -wykonanego na p o d sta w ie p o m i a r ó w przez k o n s e r w a t o r a v o n Q u a sta w poł. XIX w. K am ieniczki stoją o b o k sieb ie prz y w s c h o d ­ n i e j s t r o n ie St. Rynku (nr 49 i n r 50).

D ru ga p a ra p rz e d s ta w ia szczęśliwie z a c h o ­ w a n e kam ien iczk i przy n a r o ż n i k u ul. Z a m ­ ko w ej (nr 83 i n r 84) — fa s a d o m p otrzebne s ą j e d y n i e d r o b n e retusz e d eta lu.

Trzecia — to dwie ty p o w e dla fizjognomii •dawnego P oznania ele w acje (n r 81 i nr 82) o ce c h a c h p row incjonalnego re n e s a n s u , z c h a ­ r a k t e r y s t y c z n y m dla Poznania XVI w. u k ł a ­ d e m z z a m u r o w a n y m i p o d sie n ia m i.

K. J.

ZAMEK W BARANOWIE

Z am ek re n e s a n s o w y w B a ra n o w ie S a n d o ­ m i e r s k i m został z b u d o w a n y w latach 1579— 1602 przez Andrz eja Leszczyńskiego, w o je ­ w o d ę brzesko-kuja w skiego p r a w d o p o d o b n ie w g . p la n u a r c h i t e k t a ze szkoły S a n ti Guc- «i'ego.

Z am ek posiad a w narożach c z te ry baszty c y lin d ry c z n e , zw ie ńczone h e łm a m i w

ksztal-102. B aranów , pałac. (fo t. „ L a b o r “ T a r n o b r z e g ) .

cie dzw o n ó w , wjazd na dzie dzin ie c przez je d y n ą b r a m ę um ieszczo n ą w g ra n i a s to s łu - powej baszcie, k t ó r ą u s t a w i o n o n a osi ściany dłuższej. Ś c ia n a ta p osiada a t t y k ę w dolnej części re n e s a n so w ą , w g ó rn ej b a r o k o w ą d o ­ d an ą w XVII w.

W r o k u 1849 z a m e k spło n ął, w y p aliły się doszczętnie w sz ystkie s t r o p y pierwszego pię­ tra, urz ą d z e n ie w e w n ę t r z n e , a r c h i w u m , bi­ b liote ka i galeria ob razó w ; co ocala ło w ty m pożarze, ówczesn a w łaścicie lka sprzedała , w y ła m a n o w ów czas m a r m u r o w e k o m in k i i ocalałe posadzki.

W r o k u 1898 n a w ie d z ił z am e k d ru g i po­ żar, po k tó r y m dopie ro w obecnym stu leciu p rz e p r o w a d z o n o g r u n t o w n ą r e s ta u r a c j ę .

Podczas dzia łań w o je n n y c h w r o k u 1939 pocis ki a r t y le r y js k i e zerw ały g ó rn ą część d a c h u baszty p ó łn o cn o -zach o d n iej, w k tó r e j n a dole mieści się pre z b ite r iu m kap licy zam kow ej; basz ta celo w o nieza bezp ieczo na prz ez o k u p a n t a , ule gła c z ę ś c io w e m u

zniszcze-103. Baranów , dziedziniec pałacu, { f o t . „ L a b o r “ T a r n o b r z e g ) .

niu, i tak strop jej na wysokości pierwszego

piętra całkowicie zgnił. Również uszkodzony

nad „Salą Tronową“ dach, okupant pozo­

stawił bez zabezpieczenia, co spowodowało

zawalenie się

belek stropowych nad „Salą

Tronową“, oraz przegnicie belek nad kory­

tarzem oraz pokojem „Sali Tronowej“.

W czasie działań wojennych w roku 1914

powstały liczne uszkodzenia w pokryciu da­

chu, wybite zostały wszystkie szyby, znisz­

czone w znacznej części ramy okienne oraz

meble, instalacje elektryczne oraz urządzenia

wodociągowe i kanalizacyjne, rozbite piece

kominki i rurv spustowe do wysokości

m.

Również zostały zniszczone witraże Me­

hoffera w kaplicy zamkowej.

*

W związku z przeprowadzeniem Reformy

Rolnej zamek uznano za własność Państwa

i w roku 1945 przystąpiono do prac zabez­

pieczających, oczyszczono dziedziniec i salę

ze śmie i, zabito okna deskami, uniemożli­

wiając w ten sposób wejście do zamku ele­

mentom niepowołanym, nakryto prowizo­

rycznym dachem basztę | óln.-zach. Następnie

naprawiony został dach przez wymianę lat

i krokwi, założono nowe belki stropowe,

ustawiono nową blachę w częściach stycz­

nych baszt z dachem.

X p i ś m i e n n i c t w a

PRZEGLĄD LITERATURY Z ZAKRESU K O N S E R W A T O R S T W A

ZA ROK 1948

I. W Y D A W N I C T W A S P E CJ A L N E Tadeusz Sew eryn,

K o n s e r w a c j a o k a-

z’ó w e t n o g r a f i c z n y c h . Biblioteka Mu­

zeologiczna, Etnografia — T. I. Nakładem

Związku Muzeów w Polsce, Kraków 1948.

Ukazanie się wymienionej pracy zapełnia

w pewnej mierze lukę w naszej bardzo ubo­

giej liferaturze, dotyczącej konserwacji mu­

zealiów.

Zastanawia jednaa poświęcenie

więcej niż połowy publikacji konserwacji

obrazów, które w zbiorach etnograficznych

stanowią znikomy odsetek. Obok cennych

wskazówek dla konserwacji różnych rodza­

jów okazów etnograficznych, większość me­

tod i środków zalecanych do konserwacji

obrazów należy już dziś do historii tej wie­

dzy.

Poważne zastrzeżenia budzi wiele wska­

zówek, z pośród któiych, omówię z braku

miejsca, część tylko. Polecenie stosowania

hygrometru (str.

) bez podania odsetek

wilgotności względnej, najwłaściwszej w mu­

zeum, jest zbędne jas również rozdziały

o farbach odpornych na światło i cie­

mnienie farb

oraz

przyczyny

pękania

farb fstr. 11, 12 i 14), gdyż te zagadnienia

wchodzą w dziedzinę technologii malarskiej.

Opisanie konserwacji obrazów na deskach

oraz przenoszenia farby z deski na płótno,

zabieg potępiony i wykonywany w niesły­

chanie rzadkich wypadkach i nigdy na

klajster z mąki, nasuwają pytanie, kto i gdzie

będzie te delikatne zabiegi wykonywał. Od

tego są specjalne pracownie konserwacji ma­

larstwa.

Rozdział „Patyna“ (str. 23) w ujęciu au­

tora może być szeroko dyskutowany. Ogra­

niczam się do krótkiej uwagi, że szacunek

dla patyny, jako wyniku normalnego starze­

nia lub zużycia, jest zrozumiały. Zawsze

jednak będziemy więcej uwagi przywiązywać

i cenić okazy zacbowaue dobrze, od de-

struktów. Usprawiedliwieniem dość pow­

szechnego umiłowania nadmiernej patyny,

a w'aściwie zniszczenia, może być chyba

przyzwyczajenie do niestety zbyt często

spotykanych u nas okazów zniszczonych.

(W muzeach holenderskich, np świeczniki

mosiężne są stale czyszczone i wyglądają

tak, jak je w malarstwie przedstawiali mi­

strzowie od van Eycka aż po w. XVIl-ty)

„Igranie z robakami“ (str. 25) omawia walkę

ze szkodnikami drewna, które nie są roba­

kami lecz larwami owadów. O ile wskazówki

do walki gazowej są właściwe, to zalecanie

stosowania wyziewów ropy naftowej wydaje

się niebezpieczne ze względu na działanie

zmiękczające na farby olejne. Co do kito­

wania otworów wywierconych przez szkod­

niki, powszechnie uznane jest ono za ko­

nieczne dla kontioli czy drewno nie zostało

na nowo zainsekowane, lecz musi być wy­

135