Architektura i Budownictwo : miesięcznik ilustrowany, R. 5, Z. 6

IS f iS

1 9 5* M

m o m w. W i R i 1 I I i X E S 2 ¥ T G,

f e t s i B

•' - - ---

^{■y •;}

^■Vi<

^{t V'*,.}

^{■ ■}

i * • I ŁS ©S Sf I

r r r r r

r r r r r

i ; r r r r

r r r

_

■ . ■

itaSsftSwfc «dt,M

SSfeSŁ

I i :

X . rv

i f i S l

>; ; :;,

a. ’v

»ass

§ .

mm ¹

■M i

- i i '■, 1

■

mmm

^ g a gaSfcSBBga

p a p i p : ^h

?

M B

a

i i l f f t s

W Nttft

_MSW

H aH Sii

:

y>

g : , :■ .-•

TTT

■rrr rrr rrrr

rr ^m

.< M Ś - !

,,-c.■?,...

:;,|:rr'- . , ;v " '' ■ "

nie waha się, lecz poleca swoim klijeńtom do *■ "? ycia dachów r.aiodpowiedniejszy materiał, którym w kraju dysponujemy. J e s t n i m t y l k o '

B L A C H A C Y N K O W A

wyrabiana z czystego cynku w Polsce

\

w krajowych zakładach walcowana.

d n w-<Ak

^{- - ^ -1 i , -}

Tylko czysta blacha cynkowa jest materjąłem niezastąpionym i długotrwałym, .

■

¥ B Z S l K I O f l 8 i 0 i s « 6 t 4 f f N A Ż Ą D A . W I E D X) Ż T E L A s

B I U R O R O Z D Z IE L C Z E ZJE D -S)O O ZÓ N Y O H P O L S K I C H W A L C O W N I

i S $ @ g S P S P p 9 f K t P S W f l

P r z e d s i ę b i o r s t w o ! R o b o t I n ż y n i e r s k i c h

I n ż A B ^Z Y L P O Z N A ] ^ ^ b i ń s k * . 3-L

WYKONANIE ROBÓT ŻELBETOWYCH, KANALIZACYJNYCH, ZIEMNYCH I ASFALTOWYCH.

K o t ł o w n i a N o w e j E l e k t r o w n i w P o z n a n i u — P r o j e k t arc h. S t e f a n a C ^ b i c K o w s k i e g o .

WIEŻA WESTIBULU

REPREZENTACYJNEGO P. W. K. — proj. inż. arch. SŁAWSKI — wykonała firma A. BZYL inż.

C E G I E L N I E

P O Z N A Ń , PLAC WOLNOŚCI 11. TELEFON 21-90

w

b u d z y n i u F

A R R Yl^T

w g ł ó w n i e

POD MOSINA i /- V L 3 1\ 1 1 POD POZNANIEM

CEGŁY

— ( T O N Ó W K A ) —

DRENY — KLINKIERY — DACHÓWKA

Cegielnia w Głównie pod Poznaniem: roczna produkcja około 12000(XX)

Budowa Nowej Elektrowni

Miejskiej w Poznaniu.

Budowa Hali Maszyn na P. W. K. w Poznaniu.

E 1 C K X i L E W A N D O W S K I

B iu r o in ż y n ie r s k ie

Przedsiębiorstwo robót

inżyniersKich

Poznań

Towarowa 21

Tel. 38-49

OKNA

DRZWI

ARCHITEKTURĘ

WEWNĘTRZNĄ

W Y K O N U J Ą

ZJEDNOCZONE ZAKŁADY STOLARSKIE

J . W I T A J E W S K I , T . W O J C I E C H O W S K I

P O Z N A Ń ,

UL. W Y B I C K I E G O Nr. 13/14.

Miejskie Łazienki rzeczne w Poznaniu — W idok wschodni od strony Warty.

CZESŁAW LEITGEBER

A R C H I T E K T - B U D O W N I C Z Y

Przedsiębiorstwo robót inż.-budowlanych,

: : p o d. — nad ziem ny ch i żelbetow ych. : :

; : : FabryKa wyrobów drzewnych, : : :

okien, drzw i, w nętrz, p o sadze k parkietow ych.

; : : FabryKa wyrobów cementowych, ; : :

: ch o d n ik ó w , kraw ężnik ów , rur, sufitów ek. :

Poznań, ul. NaramowicRa Nr. 25* tel. 50 81.

Hotel Polonja w Poznaniu.

Słup oświetleniowy 14,— m. wys, przed Zamkiem w Pozna­

niu.

Stanisław Trawezyfiski

B u d o w n i c z y

Poznań, ul. św. Jerzego 8-10.

Telefon 10-08.

Żelbetony

Słupy żelbetowe oświetleniowe i do przewodów

Słupy oświetleniowe.

Ul.^Wyspiańskiego w Poznaniu.

Fundamentacje palowe

Własne Kafary parowe 1250 Kg., 1650 Kg.

i 2000 Kg.

Kafar parowy 1,25-tonowy. Kafar parowy, żelazny 1,65 tonowy.

PRZEDSIĘBIORSTWO ROBOT INŻYNIERSKICH

JÓZEF JÓŹWIAK

MISTRZ BRUKARSKI

P o z n a ń , ul. G ó r n a W ild a 47

Telefon 56-04-

W yKonywa wszelKie prace bruKarsKie, betonowe, ziemne, Kanalizacyjne i układanie Kabli.

Dostawa wszelKiego rodzaju materjałów bruKowych i żwiru z własnej żwirowni.

Układ kabli Elektrowni Miejskiej w Poznaniu

na Terenach Zachodnich P. W. K. Wykonywanie prac brukarskich na ul. Marszałka Focha w Poznaniu.

xxx xr3 Qc m3 00o ooo co oc x3o ac xxrocaxi300occxxxx)00ooccoocooocooooooocoooocxxoo;

KERAMENT” POLSKI

W Y R O B O W C E M E N T O W Y C H F A B R Y K A

I G L A Z U R O W A N Y C H

BIURO W POZNANIU, UL. 3-go M A JA 3a, TELEFON 14-63, FABRYKA W ŁAWICY POD POZNANIEM, TELEFON 68-99

ADRES TELEGRAFICZNY:

„KERPOL

STACJA KOLEJOWA ŁAWICA

PATENT POLSKI Nr. 313 i 1286. MEDAL ZŁOTY.

WYRABIA 1 MA STALE NA SKŁADZIE

PŁYTY CEMENTOWE, CH ODN IKOW E, PR ZE JA ZD O W E , SUFITOWE, GRANITOWE, PŁYTKI POSADZKOW E, TERACOWE, KRAWĘŻNIKI, RURY CEMENTOWE, SŁUPY

DO PŁOTÓW , GRA NICZN E I T. P.

PŁYTKI GLA ZU ROW A N E ŚCIENNE DO KUCHEN I ŁAZIENEK, DACHÓW KI GLA ZU ROW A N E CEMENTOWE, ORNAMENTA I T. P,

Pawilon „Okocim1* na P .rW . K. w Poznaniu. Pawilon „Dancing" — wnętrze z rusztowaniem

P I E R W S Z O R Z Ę D N Y Z A K Ł A D M A L A R S K I

J. P A W L A K

Tel. 6 i ~43 Poznań^ ul. Grunwaldzka

2

3 Tel. 76-61

Pawilon Poczt i Tel. na P. W . K.

tak

w m i e j s c u ,

jak

1 w c a ł e j P olsce

„Dancing" na P. W. K. w Poznaniu

Pawilon Ogrodnictwa na P. W* K, w Poznaniu

W y k o 11 u j e

p r a c e

m a l a r s k i e

s k r o 111 11 e 1 naj wy kwint^

— niejsze —

Zdjęcia przedstawiają pawilony, w których firma wykonała prace [[malarskie. Prócz tu wymienionych wykonano prace w pa­

wilonie Ministerstwa Rolnictwa w pawilo­

nie Spożywczym, pawilon Mleczarstwa i Jajczarstwa, w ochronce przy ul. Śnia­

deckich'z ramienia P. K. E. dla której się również wykonuje obecnie prace w no­

wo budującym się gmachu przy ul.Reja.

ZAKŁAD MALARSKI

LEOH JANISZEWSKI

POZNAŃ, GL. ZIELONA 2 part.

TELEFON 1191 ROK Z R Ł O Z E N in 1896

Westybul w Hotelu Polonja w Poznaniu.

Dom przy ul. Głogowskiej w Poznaniu.

Prace malarskie wyk. f. Leon Janiszewski.

W YK O N U JE WSZELKIE PRACE W ZAKRES M ALA RSTW A W CHODZĄCE SUMIENNIE

AKURATNIE I GUSTOW NIE

PIERW SZORZĘDN E POLECENIA

CENY NISKIE

E J m u n cl R y c h l i c k i

o w m c z y

P r z e d s ię b io r s tw o r o b ó t in ż y n ie r s k i c Ł l

o z n a ń

Biuro: ul. Skryta

7

, I p. Konto bankowe:

Składnica: ul. M atejki nar. Konopnickiej Bank Zw iązku Spółek Zarobkowych,

Telefon

65

-

84

. Poznań.'

Dom w Parku Wilsona w Poznaniu. Dom przy ul. Łazarskiej w Poznaniu.

F E L I K S I DZI AK

F A B R Y K A ST O L A R SK O -B U D O W L A N A

ARCHIT EK TURA W E W N Ę T R Z N A I Z E W N Ę T R ZN A OBRÓBKA D R Z E W A

Tel. 69-01 P O Z N A Ń , ul. G łogow ska 10S (Marszałka Focha) Tel. 69-01 W łasny plac drzew a, ul. G ąsiorow skich 3.

Koraszewski i Marweg i

K O N T A B A N K O W E : Bank Związku Spółek Zarobkowych

Oddział Al. Marcinkowskiego Pożyczkowa Kasa Rzemieślnicza

w Poznaniu

Bank Pożyczkowy, Poznań— Łazarz

W Y R O B Y D R Z E ­ W N E . P O S A D Z K I D Ę B O W E . H A N ­ D E L D R Z E W E M

P O Z N A Ń

Plac Wolności Nr. 14-a

T E L E F O N Nr. 28-84

P r z e d s i ę b i o r s t w o B u d o w l a n e

JAN Ł Ę G O W S K I

B U D O W N I C Z Y

P O Z N A Ń , U L. J E Ż Y C K A Nr, 11, Telefon 69-38

Konta bankowe:

Bank Zw iązku Spółek Zarobkowych w Poznaniu Bank Przemysłowców w Poznaniu

Bank Ludowy w Poznaniu

Wykonuje wszelkie prace wcho­

dzące w zakres b u d o w n i c t w a po cenach przystępnych i na wa­

runkach dogodnych

O PA R K A N 1E N 1A w S Z T U C Z N Y M K A M IE N IU

Kiosk mleczarni Miejskiej w Poznaniu.

Dom przy ul* W ały Jagiełły róg Półwiejskiej w Poznaniu. Dom administracji spalarni śmieci w Poznaniu.

W ŁADYSŁAW SZMYT

ARCHIT EKT - BUDOW NICZY

Biuro Architektoniczne i Przedsiębiorstwo Robót Budowlanych

PO ZN A Ń , ul. Prusa 19 Telefon 68-97 B i u r o i S k ł a d n i c a , ul. A s n y k a 5.

K O N T A B A N K O W E ; B ank Przem ysłowców w Poznaniu B a n k Miasta P o z n a n i a .

Przeładowania śmieci Magistratu m. Poznania.

Dom przy ul. W ały Jagiełły róg Półwiejskiej w Poznaniu.

KRAJOW Y £ £ A \ . A ML d f flljf A J L POLN NrR?3105:

DO TYNKOWANIA FASAD

O d rollu 1910

zgórą miljon metrów kw. fasad we wszystkich dziel­

nicach Rzczpltej świetnie zachowanych.

Niedościgniony pod wzlędem efektów kolorystycz­

nych, struktury i trwałości.

Wyrabia się w nader obszernej skali kolorów i od­

cieni piaskowca, granitu, wapienia muszlowego, porfyru, bazaltu i inn.

Specjalność:

„TERRAZYT” dla obróbki kamieniarskiej, stoso­

wany w postaci tynku lub okładzin.

N o w o ś ć

dla architektury nowoczesnej „TERRAZYT" w ko­

lorach intensywnych, gwarant, trwałych.

Prosimy żądać wyHazu fasad i referencyj..

ZAKŁ. PRZEM. SP. Z O. O.

„ T E R R A Z Y T ”

W A RSZA W A: BIURO Chm ielna 72.

FABRYKA: Al. 3 Maja 22-24.

* TELEFONY: 72-14, 288-48.

Zarząd: T-wo „ SOLOMI T” Sp. z ogr. odp.

Warszawa, Śniadeckich 6/1, tel. 330-11.

Hotel w Biarritz (ściany: zewnętrzne, działowe, stropy z Solomitu),

SZLACHETNA, BARWNA ZAPJRAWA

Hotel Polonia na Powsz. Wyst. Kr. w Poznaniu.

Architekci: K. Ruciński i J. Tuszowski.

Wyprawa elewacji szlachetną zaprawą „Terrazyt".

R E W E L A C Y J N Y M A T E R J A Ł B U D O W L A N Y

„ S O L O M I T“

Tani, lekki, og­

niotrwały, higie­

niczny, ekono­

miczny, idealny izolator: termicz­

ny i akustyczny, nie gnijący.

Stosuje się do's ścian zewnętrz­

nych, wewnętrz­

nych, ścian dzia­

łowych, stropów, izolacji i t. p.

Układanie stropu z Solomitu w hotelu w Biarritz.

Wyrób Krajowy wystawiamy

na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu

(Pawilon Budowlany, Stoiska 37 i 38).

GANEK GICHTOWY (Rozpiętość 12 metrów, obciążenie 2000 kgm.2). Wykonany w żelazo betonie w roku 1921

dla „Huty Miedzi" T. A. Rudnicze pod Poznaniem

KOCE.NT m. G O Ź D Z IE .W IC Z

POZNAN,

ul. MielżyńsKiego 23, tel. 31*86.

WŁOCŁAWEK,

ul. HalisKa 44, tel. 120.

P R Z E D S I Ę B I O R S T W O B U D O W L A N E

Asfaltowanie ulic r ó ż n e m i s y s t e m a m i B u d o w a d r ó g i n a w i e r z c h n i W łasna FabryKa w P 0 Z N A N 1 U p r z e t w o r ó w a s f a l t o w y c h w y r o b ó w c e m e n t o w y c h .

B u d o w l e K o n s t r u K c j e żelazo - betonowe.

R o b o ty ziem ne.

W łasna FabryKa w WŁOCŁAWKU Destylacja smoły, w y t w ó r n i a preparatów asfal.

dla nawierzchni.

J E D Y N A W P O L S C E ^

W Y T W Ó R N I A P A P I E R Ó W Ś W IA T Ł O C Z U Ł Y C H g

„O Z ^{A L I D“ |}

W Y W O Ł U J Ą C Y C H S I Ę N A S U C H O , K

(PA T EN T Y W E W S Z Y S T K IC H P A Ń S T W A C H KU LTU RALNYCH)

W l O t t o n S ó d e r s t r o m &

L Ó D Ź --- K O P E R N I K A 55.

P A P I E R Ś W I A T Ł O C Z U Ł Y „O Z A L I D” P O S I A D A N A S T Ę P U J Ą C E Z AL E TY : Usuwa dotychczasowe kąpanie odbitek -w wodzie! Wywołuje się łatwo i szybko — n a s u c h o !

Daje kopje pozytywne o ciemno-brunatnych lub czarnych linjach na białem tle!

Jest odporny na działanie światła, wody i wapna!

21 Nie kurczy się, więc daje kopje wymiarami ściśle zgodne z oryginałem.

SA Przez swoją trwałość nadaje się na kopje papierów i aktów urzędowych,

M P R Z E D S T A W I C I E L S T W A :

W W a r s z a w a . A l b i n Z a b o r s k i , ul. W idok 22. U

V / K r a k ó w , R. A l e k s a n d r o w i c z , ul. Basztowa u . W

K a t o w i c e , E. B r a s z c z o k i S-ka, ul. Kościuszki 16.

W C z ę s t o c h o w a , Fabryka Przetworów Chemicznych „D ^ b i c“, Częstochowa. 14

V / B y d g o s z c z , E. N o r d m a n n , ul. Gdańska 6. W

r f P o z n a ń, „P a p i e r o d r u ku Tow. z o. p., Aleje Marcinkowskiego 6.

X X X X X X X X X X X x x x x x x x x x x x x x x x x x

X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X M X X X X X X

X X X X X X X X « X X X X X X X X X X X X X X X X X X X

K X- XX X

X

X * XX *

X K*

X X*

X

X * X

X*

V X *

X X *

X*

X *X

x * x x * x

X

X X XX

X X *

X X XX X X

X

W. i ST. HEDI NGER

I N Ż Y N I E R O W I E

POZNAN, Św. Marcin Nr. 26

Telefon 2068 Telefon 2071

PROJEKTUJĄ I W Y K O N Y W U ją KOMPLETNE;

OGRZEWANIA CENTRALNE, WENTYLACJE, SUSZARNIE, WODOCIĄGI, KANALIZACJE, ŁAZIENKI, KUCHNIE MASOWE, PRALNIE MECHANICZNE, URZĄDZENIA LABORATORYJNE

I OPERACYJNE

DOSTARCZAJĄ WSZELKIE PRZYBORY:

RURY, ARMATURY, ARTYKUŁY KANALIZACYJNE I SANITARNE DO WYŻEJ WYMIENIONYCH URZĄDZEŃ.

x x

W

X

X

X

x *

* x * x ^ x * x * x * x * x * x K x * x \ * x * x * x * x * X * X * x * X * X * X * X * X * x * X * X * x *

t x x x x x x x x x x x x X X x x x x x x x x x x x x x

Do najcięższej pracy

Najodpowiedniejszy w budownictwie. Fabrykat Federal Truck Company, Detroit U. S. A. Jeneralne Przedstawiciel­

stwo na Polskę i w. m. Gdańsk B r a c i a Stefan i Piotr B e r g m a n

Inżynierowie

Warszawa, Marszałkowska 154 Kraków, Szpitalna 38 Z a s t ę p s t w a:

Katowice, Piotrków, Radom, Lwów, Poznań

Bracia Mikołajscy

mistrzowie malarscy

Dom na Tamie Garbarskiej

G en. R e p . n a P olsk ę: GUSTAW G OLDH EIM ER & Co W a r s z a w a , M o k o to w sk a 15, te l. 267-59.

„Sierociniec1* na Jeżycach w Poznaniu

P R A C O W N I A M A L A R S T W A A R T Y S T Y CZN O - D E K O R A C Y J N E G O

Poznań, R l. Marcinkowskiego 28

P. K. O. 207.055. Telefon Nr. 6113.

- = F A B R Y K A W Y R O B Ó W ŻE L A Z N Y C H = -

F R A N C I S Z E K R A D O M S K I

T E L. 66-S7 P O Z N A Ń U L . D Ą B R O W S K IE G O 32 T E L . 66-87

K O N T A B A N K O W E : B A N K Z W I Ą Z K U S P Ó Ł E K Z A R O B K . P O Z N A Ń - J E Ż Y C E , B A N K L U D O W Y — P O Z N A Ń - J E Ż Y C E

Pawilon m. Lwowa na P. W . K. Konstr. Żel. wyk. firma Fr. Radomski. Kiosk gazet wyk. firma Fr. Radomski.

Pawilon Zw. Hut Szklanych na P. W . K. wyk. firma Fr. Radomski. Konstr. Żel. Hangaru dla 3 p. Lot. wyk. firma Fr. Radomski*

S P E C J A L N O Ś Ć :

KONSTRUKCJE ŻELAZNE, HANGARY, DACHY ŻELAZNE, SCHODY, PARKANY, BALKONY, ORAN

j

ERJE, D RZW I OGNIOTRWAŁE, MARKIZY SAMO W IJĄCE, OKNA WYSTAWOWE, OKNA FABRYCZNE, W CIĄGI RĘCZNE I ELEKTRYCZNE, NAD GR OB K I, KOTŁY NITOWANE I AUTOG.

SPAJANE, OKUCIE D RZW I I OKIEN

W S Z E L K IE P R A C E W Z A K R E S Ś L U S A R S T W A W C H O D Z Ą C E

r y V ‘

P rz e d s ię b io rs tw o

dla

B u d o w l i F a k r y c z n y c k

Spółka z ograniczoną poręką

K r a k ó w , W o l s k a 24 T e l e f o n N r . 4^9^ A d r e s t e l e g r a f i c z n y E L S N E R S K A K R A K Ó W .

Projektowanie i budowa cegielń, fabryk da­

chów ek, wapienników, cementowni materjałów szamotowych, fajansowych i t. d.

Budowa kominów fa­

bryczkach

Podwyższanie i na­

prawa kominów bez przerwy w ruchu

Obmurowanie kotłów parowych i destylac.

Budowa generatorów i wszelkich zakładów

przemysłowych.

Antoni Jaworowicz

P rz e d s ię b io rs tw o m a la rs k o - d e k o r a c y jn e

WYPOŻYCZALNIA RUSZTOWAŃ FASADO­

WY C H , S K Ł A D N I C A M A T E R J A Ł Ó W B U D O W L A N Y C H

P O Z N A Ń , ul. M o s t o w a 5. T e l e f o n 51-55.

Gm ach A natom ji i .H em ji (Pawilon Rządowy na P. W . K. w Poznaniu).

K r a k o w s k i Z a k ł a d W i t r a ż ó w,

Oszkl eń i Moz aj k i

5. G. Ż E L E Ń S K I

KRAKÓW AL. KRASIŃSKIEGO 23 TEL. 137.

Paw. na P. W . K. Kraków Zakład Witraży, oszkleń i Mozajki S. G. Żeleński

Józef Włódarczak

M I S T R Z G A R N C A R S K I

BUDOWA PIECY KAFLOWYCH POSADZKI Z PŁYT TERRAKOTOWYCH PŁYTKI GLAZUROWANE DO WYKŁADANIA ŚCIAN

KAFLE BIAŁE I MAJOLIKOWE

Poznań, ul. Rybaki 29 Telefon 14-28 i 32-49 S k ł a d n i c a —DworzecT o w a r o w y

F\. S i w i ń s k i

S z k l a r n i a A r t y s t y c z n a i B u d o w I a n a

P O Z N A Ń ,

P a t r o n a J a c k o w s k i e g o 2 9 T e ł . 7 6 8 8

Wykonanie wszelkich prac szklarskich na te r e n a c h

P. W. K.

Z A L 1896.

P. S Z Y M A Ń S K I

MISTRZ BUDOWY PIECY

POZNAhl, GL. STRUMYKOWA 39

Budowa piecy kaflanych i transportowych

PRZESTAWIANIE I REPERACJE. PIECE TRANS- T E L 1137- PORTOWE I KAFLE ZAW SZE NA SKŁAD ZIE

Rok założenia 1904. Rok założenia 1904.

L u d w i k T h i e l m a n n

P r z e d s ię b io r s tw o P o k ry w a n ia D a chó w wł. J. T H I E L M A N N

P O Z N A Ń , GL. G R O B L A 29-a T E L E F O N 1 7 5 2 W YK O N A N IE W S Z E L K I C H P R A C D E K A R S K I C H

S P E C J A L N O Ś Ć :

K om pletne p okry cia dachówką wszelkich formatów

Pierwszorzędne referencje K o s z t o r y s y na żądanie

nHHnHnHHHHHMHMHKHHHMHHHHHHHHHMHHHHHHHHHHtl

n n

g ŚLU SA R N IA A R T Y ST Y C ZN O -B U D O W LA N A g

1 K A Z IM IE R Z S T E IN g

El MISTRZ ŚLUSARSKI

n

n PO ZN A Ń -W EN EC JA jŚT SK A 2/4. T E L E F O N 54-42.

n n n n n n n n n n n n n

n

n

n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n u n u n n n n n n n n n

S P E C J A L N O Ś Ć

KONSTRUKCJE ŻELAZNE

D A C H Y Ż E L A Z N E

S C H O D Y

P A R K A N Y B A L K O N Y

O R A N ŻER JE

D R Z W I O G N I O T R W A Ł E M A R K I Z Y S A M O W I J Ą C E O K N A W Y S T A W N E O K N A F A B R Y C Z N E

N A D G R O B K I

O K U C I E D R Z W I I O K I E N

W SZELKIE PRACE W ZA K RES ŚLUSARST W A W CHODZĄCE.

n

n

n u u u n n

u n n n

u n u n

S E W E R Y N P A W L I C K I

A r c H i t e K t w n ę t r z a

Zakłady stolarsKie, FabryKa. mebli stylowych

STOLARSTWO

BUDOWLANE

Urządzenie mieszkań i IoKali wedł. rysunKów

ProjeKty — Kosztorysy — Rysunki

Poznań,

Tama GarbarsKa 25-28

Tel. 57-71. Linja tramwajowa Nr. 6.

Bar Angielski przy Restauracji i Winiarni „Splendid"

w Poznaniu.

Założone 1899 roku Założone 1899 roku

J a n iS o b e c k i

W Ł A Ś Ć.:

Z. D Y K IE R T i J. M A R C IN IA K

F a b r y k a p a p y na d a c h y , P o z n a ń , a s f a l t u i p r z e t w o r ó w P l a c W o l n o ś c i 1 7 s m o l o w c o w y c h T e ] e f o n 3 2-5 0 i 1 0-9

Ą

P O L E C A :

Papę na dachy, Lepik, Smolę, Asfalt, Gudron, Karbolineum, Papę iozlacyjną, Pak, Cement, Gips murarski, Trzcinę sufitową

Przedsiębiorstwo pokryw ania dachów i asfaltow ania

M. CZUBEK i

M A T E R J A Ł Y B U D O W L A N E Parowa Cegielnia i Fabryka Ceramiczna

A N T O N I N

d o s t a r c z a i wy k o n u j e

posadzki terrakotowe, klinkierowe, ksylolitowe, paikietowe TERRAZZO i MOZAJKI.

płytki glazurowane i majolikowe do wykładania ścian, licówki, klinkry, tynki szlachetne, sztuczny kamień.

Z a r z ą d : Poznań, ul. Gwarna 8, telefony: 3212 i 3691.

J u n k e r _s a

G a zo w e P l e c e K ą p i e l o w e

N a w i e l e m i e j s c c z e r p a l n y c h Grzejniki u m jw a lk o w e A p a r a t y zbiornik ow e

i i n n e .

J . H e r c z y ń s k i

T e le fo n a 8 - 2 3 P O Z N A Ń P o c z to w a 28

ROK ZAŁÓŻ.

1904

Specjalne Przedsiębiorstwo Instalacji, Urządzeń Zdrowotnych, W odociągów, Św iatła i Kanalizacji. Hydranty Pożarowe

i Wodotryski

Biuro Teclini czne

P r o j e k t y ' K o s z t o r y s y N a ż ą d a n i e

W a r s z t a t r e p e r a c y j n y

W s z e l k i e a r t y k u ł y

Posadzki Parkietowe

dębowe, taflowe, posadzki ksylolitowe, g u m o w e , lino­

leum, posadzki korkowe „Suberit” i „N ovoid“ , torfowo- izolacyjne „Torfisotherm” , nowy lekki materjał budow la­

ny „Ksylotekt” , płyty trocinowe „Tekton“ i „H eraklit"

dostarcza i wykonuje

Przemysł Budowlany

S t a n i s ł a w P o t o c z n y

P o z n a ń

ul . F r e d r y 2 t e l e f o n 5 0 -3 2.

DOM HANDLOWY

K . K O Z Ł O W S K I i H . G Ó R S K I

Poznań, ul. Gwarna 12. tel. 40-66.

cement, wapno, gips, trzcina sufitowa, papa dachowa, gwoździe i wszelkie

■ inne mate’ jały budowlane---

hurtownie i detalicznie

własna składnica przy ul. Spichrzowej 36a.

POLSKA FABRYKA FARB I LAKIERÓW

E D W A R D LUTZ

S-ka z ogr. por.

K R A K Ó W X X I I KflLW flRYJSKA 66

Poleca następujące artykuły specjalne:

Irnrit czyni beton, cement i zaprawę hydrauliczną wo- 01&.U111 doszczelnemi.

Mikrn^nl TT

n'e dopuszcza do wytwarzania się grzybów do­

ili IM U O Ul 11. mowych, drzewnych, pleśni, wilgoci murów i t.p.

MinPPfllit i

nailePsza farba na fasady, całkowicie odpor- ililUOICUJU Ai na na dzia[anie atmosfery. Do nabycia w ka­

żdym żądanym kolorze.

Minmlit 901

n a tfe P s z a powłoka, chroniąca przed ogniem:

lUiUOI&Ut O vl chroni budowle drewniane przed zapale­

niem się.

Japońska Emalja PEF

trzymuje wpływy atmosferyczne.

Thermowit ^a^'er

na °£rzewalniki, wytrzymujący wysoką F arha R ocoom ornw ota marki „Kowadło" do powlecze­

n i Ud Dt3&aCłUCIUHbli(L nia wszelkich konstrukcyj żela­

znych celem zabezpieczenia ich przed rdzewieniem.

POZATEM WSZELKIE FARBY I LAKIERY DO SPECJALNYCH CELÓW

WARSZAWA, ZŁOTA 49.

T E LE FO N 260-76 i 260-06.

P A Ł M 1 A B N I A W P O Z N A N I U — P A R K W I L S O N A N A T E R E N I E P . W . K . 1 9 2 9 .

HÓNTSCH i S-Ka POZNAŃ-RATAJE

iS. Z. O. P.

TEL. 3792 ■ S P E C JA L N O Ś Ć ■ ■ ■ TEL- 3792

PALMIARNIE I OGRODY ZIMOWE NAJNOWSZEGO STYLU (ORAN- ŻERJE). KONSTRUKCJE ŻELAZNE I DRZEWNE (DACHY SZKLANE BEZ KITU). URZĄDZENIA OGRZEWAWCZE CIEPŁO-WODNE I PARĄ- NISKO PRĘŻNE KOTŁEM ELEMENTOWYM „PATENTU HONTSCH‘A “

— P I E R W S Z O R Z Ę D N E R E F E R E N C J E ~ —

FABRYKA Ż Y R A N D O L I E L E K T R Y C Z N Y C H

A . M A R CIN IA K , S. A .

Tow. Akc. Budowy M aszyn i Urządzeń Sanitarnych

DRZEW IECKI I JEZIORAŃSKI

R o k założenia 1893

WARSZAWA, Al. JerozolimsKie 71

O d d z i a ł y : n||- .. I O d d z i a ł y

K R A K Ó W , | Ł Ó D Ź ,

ul. Szpitalna 7. I j ul. Naw rot 85.

P O Z N A Ń , W a ły Zygm unta

Augusta 2.

W I L N O , ul. W iłkom ierska 3.

Kotłownia w kinoteatrze „Słońce" w Poznaniu

O G R Z E W A N IA C E N T R A L N E . P R Z E W I E T R Z A N I A . S U S Z A R N IE . W O D O C IĄ G I.

K A N A L I Z A C J E . Z A K Ł A D Y K Ą P I E L O W E . P R A L N I E M E C H A N IC Z N E . K U C H N IE P A R O W E I G A Z O W E . U R Z Ą D Z E N IA D E Z Y N F E K C Y J N E .

F A B R Y K A P A P Y DACHOWEJ

S E W E R Y N W R Z E S I Ń S K I

POZNAŃ, PL. WOLNOŚCI 18 TELEFON 32-98.

P o l e c a s w e ogólnie z p i e r w s z o r z ę d n e j jaKości Z n a n e w y r o b y ja h o to:

ogniotrwałą papę dachową we wszystkich gatunkach, papę asfaltową na iundamcnta, papę asfaltową „ASBIT”

(Fabrykat prawnie zastrzeżony) na podbitki sufitów, podkładki pod dachówkę, podłogi i posadzki w spichle­

rzach, magazynach etc. Preparaty do uszczelnienia i reperacji dachów papowych, lepik, smołę i lakier do sma­

rowania dachów.

W Y K O N U J E R Ó W N I E Ż :

przez specjalnie wyszkolonych majstrów, podbitki sufitów papą „ASBIT“ w stajniach, oborach etc., kładzenie

„ASBITU“ na posadzki, podłogi i t. p. w spichlerzach, magazynach i t. d.,

krycie dachów, papą ogniotrwałą podług wszelkich systemów oraz remonty i reperacje starych lub uszkodzonych dachów papowych.

Długoletnie gwarancje Długoletnie gwarancje

Liczne referencje i uznania Klienteli za dosKonałe wyroby i wyKonanie prac.

MYNT yCHNOTALE

■ AR C HIT EKT-BYD DY/NI CZY ■

T O R V H

P I A X T O V / / l f A - r

T E L E F O H - 5 5 2

m z m / i Ę B I O R / T W O

R O B O T I N i V N I E R V U N O - B V I > O Y / Ł A N X C M

G u s t a w G l a e t z n e r

Centrala Materjałów Budowlanych i Dachówek Poznań 3, ul. Mickiewicza 36

Telefon 6580 i 6328 Z a ł ó ż . 1907 r.

Specjalność:

płyty posadzkowe i ścienne, licówki

glazurowane.

NAGRODZONY ZŁOTYM MEDALEM

na Wystawie Budowlanej VI Targów Wschodnich we Lwowie 1926 r.

HYDROFUGE CASTOR od w 1L G O C I,

przeciekania, wstrzymuje ciśnienie WODY we wszystkich przypadkach, jako to: izolacji rezerwoarów, murów, kanałów basenów, tuneli, tarasów, fasad, szczytów i fundamentów

H Y D R O F G G E C R S T O R

d o d a j e s i ę d o z a p r a w y c e m e n t o w e j . W LO NDYNIE przy placu PICCflDILLY

C1RKGS największa z istniejących kolej podziem na została u s z c z e l n i o n a H Y D R O F G G E C f l S T O R E M .

ALB IM ZABORSKI

iZ a ^ /a d 7D yó7oJełIa/27a £>ysvaJkóx>

TOcrrsurtoa ZCiitfoi 2 2.. $/>/ 7Eoa/o 2i% 0 9544.

I!1A(lfliEPOWiĘKSIOf/Y

zakład uySw/mMiA rysunkóh w SPicjAtnii r/A Tin

^cu

urządzonym LOK Al U PARTEROWYM. ZAOPATRZONY

^~

CZTFRY ffA/ttOWSZ£J KONSTRUKCJI MASZYNY CLfKTRYlZNl S f a / p a a sk ła d zie : ^kalkż . ^{pap jery pysuhkowe} , /? ^ysown / ^ce , PRZYKŁADNICE /M i szyny ^ SUWAK/, CYRKLE, TUSZE,GUMY, KREDKI, OŁÓMii.r.p.

B u d o w a g m a c h u S p ó łd z ie ln i w W a r s z a w ie w Al. U ja z d o w s k ic h 9.

Wszystkie maszyny do zmechanizowania budowy, betoniarki, wciągi, wózki, wapniarki, maszyny do stropów, żórawie, taczki dostarczyła fabryka maszyn

R Z E W U S K I i S-ka

^AKC.sp.

WARSZAWA, UL. ORDYNACKA 7.

TELEFONY 28-17 i 28-95

Posiada na składzie

SPRZEDAŻ: w Warszawie: Koszykowa N° 7. Telefon 27-95. W Krakowie: Biuro C A S T O R Klepa N° 5.

Telefon 218. W Katowicach; inż. Kazimierz Wretowski, Gen. Zajączka N° 19. Telefon 14-15.

W Poznaniu Tow. Akc. Materjał Budowlany. Sew. Mielżyńskiego N° 23. Telefony 29-76 i 38-74

W . N ow akow ski i S y n o w ie

]P O ^ iŁ I^T

F i ł B R Y K i ł B

e

B Ł I

] P i O « O W i i C K G I E L N I J Ł I E A K lR Y K i l D A C H Ó W E K

J B J [ 1 Q & a C E K T M f i l L K E

D L I C S G Ó K K A W I L D J 1 1 3 4

TELEFONY' 1 3 * 9 1 , 2 0 *7 2 , 4 0 - 1 1 7

ADRES TELEG1TS A1FI C7/. IVY: „X O W A K O W S Y K "

~PL B H . Y K . i Ł TVJ[ E B L I

O o D * i A fc Jt. O L <Ó> W N iŁ F iS. M H Y IKII M E B L I GÓRN A W ILD fi 134 TEŁ. 40-70

W ^aŚ N A BOCZNICA KOLE.IOWH TEREN FABRYCZNY: 1S.5 M Ó RG SBiBUDOWUNia : 45 600 M.

0]DDZIA3b]lI. ITI5.I3HRYKIS. M E B L I TEL.:#7-!ie ULICA JP R 7A E M Y S JŁ O W A NI*. U2

O D D Z M Ł III. WYSTAWA I S P R Z E B ilŹ M E B U

CL. 27. GRUDNIA • 6, NAR. UL. KANTAKA

MASOWJI P R O D U K C JA C n / .ą D Z E * M IESZKA NIOW YCH .TUKO TO:

M D A L K IE , SYPIALNIE, GABINETY, HAI-O^Y, MASOWE « O B O X V n i ; p o « i , a M E , u n z ^ P z E N m h o t e l i , p e n s j n a t ó w i b i u r

I - A R K I E T M j E ] [ £ X , ] E W Y Ś C I E X a T L N E I * « K K I E T

m i iŁ <G V iŁ ^ Y W ][ s ]p R ^ f i D) iŁ ^

ULICA GÓRNA WILDA 13-*

P A S Ó W ił. O E G I J E L N I i Ł

][ W TL :B K Y ]K iŁ JD > iŁ <D ILI Ó W ]E K

F A B J f l ^ O W O 3PO J D P O Z N A N I E M T E L . 6 9 * 9 7

W Ł A S N A B O r a ^ I C A K O L E J O W A S T A C J A

Ś W . Ł A Z A H Z a T E R E N C E G I E L N I : 3 4 5 M O 1 ! « -

G Ó W Z A B U D O W A N I A : 4 0 < G G M . K W . R O C Z ­

N A P R O D U K C J A G I R K A : 1 5 0 0 0 0 0 0 C E G Ł Y

I D A C H Ó W K I

W 8 Z E L K I E T J R T L 3 V S J Ł I Ł C J E 2 5 A \ L U T W I i i . :

B I U R O C E N T R A L N E G Ó H N f l W I I . D A N R . 1 3 4

T E L E F O M Y : 1 3 - 9 1 , 2 9 -7 2 , 4 0 - 1 7

31

iSzafranek i I^o szc zy k Inżynierowie

3? o z n a n

Fabryka Budowy Ogrzewań Centralnych i Wentylacji

R O K Z A Ł O Ż E N I A 1 8 9 8

WARSZTATY: ul. Dąbrowskiego 83-85 B IU R A : ul. Fredry 6 Tel. 36-29 z bocznicą kolejow ą tel. 66-37

O ddział w W arszawie:

INŻ. T. NOWIŃSKI,

ulica M okotowska Nr. 24 Telefon Nr. 188-22

Ogrzewanie parą niskiego ciśnienia — Ogrzewanie parą odlotową — Ogrzewanie parą wysokiego ciśnienia — Ogrzewanie vakuum — Ogrzewania mieszkaniowe — Ogrzewania wodne z p o m pą — Ogrzewania wodne — W entylacje mechaniczne dopływ owe i wyciągowe — Suszarnie drzew a— Suszarnie m y d ła — Pralnie m e cha­

niczne — Kuchnie parowe — Łaźnie parowe — W odociągi i kanalizacje — Cieplarnie Budowa aparatów dezynfekcyjnych — Fabrykacja bojlerów, rezerwowarów itp.

K l e j o g r z e j n i k i — S t o ł y nagrzewcze stolarskie— K o t ł y do gotowania kleju.

RoK założenia 1892.

FabryKa Has Pancernych Stalo-Betonowych

H E N R Y K J A R D Ł L

W arszaw a, u l. Miodowa, 14 tel. 137-99.

BUDOWA SKARBCÓW i DRZWI PANCERNYCH

Budowa urządzeń wewnętrznych w skarbcu:

Urządzenia wentylacyjne—Instalacje Alarmowe—Budowa safes— Szafy do depozytów Półki do ksiąg i aktów.

Kasy i kasety do wmurowania w ścianę.

Na Kasy Stalo-betonowe wszystkie Towarzystwa Ubezpieczeniowe udzielają zniżki 25?ó od stawki.

PRZEDSIĘBIORSTWO W YROBÓW ŻELAZNYCH, KONSTRUKCYJ I OKUĆ BUDOWLANYCH

J . T o m a s z e w s k ; i J . T a r a s i e w i c z

W A R S Z A W A , M A R S Z A Ł K O W S K A 14. T E L E F O N Y 134-98 i 284-14.

K o n s t r u k c j e ż e l a z n e , O g r o d z e n i a żelazne i d r u c i a n e , D r z w i i O k n a O g n i o t r w a ł e , K r a t y , B r a m y ,

U r z ą d z e n i a fabryczne. Balustrady i w s z e l k i e o k u c i a b u d o w l a n e .

K. G R Z Y B O W S K I

Kasy na P. W . K w Poznaniu. W illa w Poznaniu wyk. przez firmę K. Grzybowski.

B u d o w n i c z y

B i u r o T e c h n i c z n o - B u d o w l a n e

P O Z N A Ń , O L . O N . KOPCZYŃSKIEGO NR. 28 TELEFON B I U R A 60-54 M I E S Z K A N I E 63-44

Budowa dróg żelaznych W y k o n y w a n i e robót Sporządzanie projektów i domów mieszkalnych z i e m n y c h i k o s z t o r y s ó w Roboty ż e l a z o b e t o n o w e i betonowe W y t w ó r n i a p ł y t g r a n i t o i d o w y c h

POSADZKI SKAŁODRZEWNE

M A G N E Z Y T O W O - A Z B E S T O W O - D R Z E W N E (K SY L O L IT ).

Jednolite, Ogniotrwałe, Elastyczne, Niegnijące, Ciepłe, Higieniczne w różnych kolorach W G A T U N K A C H :

Jedno lub Dwuwarstwowa, — dla: biur, szpitali, hoteli, mieszkań, teatrów i t. p. do froterowania P o d ł o g a u b i j a n a d l a : f a b r y k , m a g a z y n ó w , koszar, i t. p. bardzo tw arda Podłoga ślepa (jastrych) pod linoleum, posadzki dębowe, dywany i t. p. dobre przykle­

janie lub gwożdżenie.

Najsolidniej i z dokładną znajomością składników i według długoletniego doświadczenia

wykonuje: EDMUND SZMIDT

W ytwórnia W yrobów Betonowych i Ksylolitowych Warszawa, Al. Grójecka Nr. 56 tel. 328-39 i 3 1 1 -08

Firma wyKonała dotąd przeszło 50.000 mt2. posadzeK. — Referencje na żądanie.—

U W A G A : W prow adzone w handlu powyższe posadzki pod różnemi nazwami jak: Linotol, Kronoment, Linolit, Fama, Targoment, Paperolit, Terralit, Technoxyl, i t. p. są niczem innem, jak mieszaniną skałodrzewną, określoną w Niemczech i Austrji ogólną nazwą „S T E IN H O L Z ".

33

WŁ. S T O P A

(dawnie] BALLO i SCHOEPE)

POZNAŃ, u l 3-go Maja 3a. Telefon 31-93.

F A B R Y K A T E K T U R Y S M O Ł O W C O W E J , P R Z E T W O R Ó W S M O Ł O W C O W Y C H I A S F A L T U .

P R Z E D S I Ę B IO R S T W O ATA K R Y C I A D A C H Ó W

D O S T A R C Z A N A J L E P S Z E J J A K O Ś C I :

P a p ę d a c h o w ą , s u f i t o w ą , izolacyjną, preparowaną s m o ł ę k a m i e n n o - w ę g l o w ą , lepik, gudron i t. p,

W Y K O N U J E F A C H O W O :

Pokrycia papowe i ich konserwacje, cegłowe, łupkowe i i n n e oraz p o s a d z k i

a s f a l t o w e , i z o l a c j e m o s t ó w , t u n e l i , f u n d a m e n t ó w i t. p.

W IT R A Ż PEO JEH T U AKTYSTY M A Ł A E 2 A

J a c es o w s m a js <s o w Poaim siiniiia.

w ZaMadlzi© św. IFSoe,=

faiaa w B yi«8 g5 o sjsjc S y

S Z Y B K O B IE Ż N Y W Y C IĄ G

i______ B O B _______ i

M U S I

B Y Ć Z A S T O S O W A N Y N A K A Ż D E J B U D O W IE

K A T A L O G I B/4 D O S T A R C Z A

BIURO TECHNICZNE

Inż. JÓZEF WEINGRUN

K ra kó w G r o b le 19. T e l. 2145

W P o s r a a n i u

«&S. © Ą lb jro w o l& ie g © 7® .

T ele co m 78“G>4!'.

ZS A KL Ł A B Y AETYSTYCZ NE W 1 T E A Ż O W K IC 1 W A

M A L A K S T W A K O Ś C IE L K E G O

I © E K O K A C Y JN E iC i©

C siłe ry MęezeBŁniicsIM

2

® ś w . Ł «ł

«2

w ai

2

Ł ą

•

M. JASKÓLSKI

SZKLARNIA ARTYSTYCZNO- BUDOWLANA

P O Z N A Ń , ROK ZAŁOŻENIA 1906.

ul. Św. Marcina N° 54.

Telefon M> 25-73.

35

R O K Z A Ł O Ż E N I A 1 9 0 0 .

ST. DUZEWSKI

M I S T R Z R Z E Ź B I A R S K O - S Z T U K A T O R S K I

P O Z N A Ń — - U L . Ł A Z A R S K A N R . 13 — T E L E F O N 66-26

NAJSTARSZA FIRMA ARTYSTYCZNA RZEŹBIARSKO-SZTUKATORSKA ff POLSCE

ZAKRES R Z E Ź B Y I SZTTJKATORSTW A

S Z T U C Z N Y M A R M U R (S T IU K ) R A B I C , O Ł T A R Z E , M O D E L E A R C H IT E K T O N IC Z N E I T . D.

ZAKRES KAMIENIARSTWA

A R C H I T E K T O N I C Z N E W Y K O N A N I E W S Z T U C Z N Y M K A M I E N I C

Model Kościoła i Zakładu im. iw . Florjana w Bydgoszczy Rastauracja w Parku Wilsona w Poznaniu prof. arch. A. Ballenstedta

Model Wyższej Szkoły HandL w Poznaniu prof. arch. A. Ballenstedta

D r u k a r n i a T e c h n i c z n a

•SPÓŁKA AKCYJNA

S P E C JA L N O Ś Ć D R U K I

ILU ST R A C YJN E

i

W IELO B A RW N E

W A R S Z A W A , U L . C Z A C K I E G O 3 -5 T E L E F O N 14 - 67 .

37

Przyśpiesza dostawy,

otwiera nowe rynki i

powiększa zyski

W walce z konkurencją ciężarówka Chevrolet odgrywa olbrzymią rolę.

Nie istnieją dla niej, ani odległości, ani przeszkody w postaci uciążliwych dróg. Oszczędna w zużyciu smarów i benzyny, dociera z łatwością do najdalszych zakątków Polski. O b ­ niża do m inim um koszta transportu.

Potężny, sześciocylindrowy silnik, cztery biegi wprzód, hamulce na cztery koła, wszelkie najbardziej współczesne ulepszenia, oraz silna konstrukcja ramy gwarantują trwałość i niezawodny, szybki transport.

Ciężarówka Chevrolet, nadająca się idealnie do polskich warunków, jest do nabycia po niskiej cenie na ułat­

wionych warunkach płatności, o któ­

rych poinformuje najbliższe zastęp­

stwo Chevrolet’a. N a żądanie zade­

monstruje ono modele ciężarowe lub półciężarowe tego pierwszorzęd­

nego samochodu. Wyrób General Motors.

Upoważnione Zastępstwa na całem terytorjum Polski i w W ólnem Mieś­

cie Gdańsku.

Ciężarówka C H E V R O L E T

G E N E R A L M O T O R S w P O L S C E , W A R S Z A W A

E

Ś. p. Paweł Wędziagolski urodził się w 1983 roku w majątku rodzinnym Jaworowie na Wileń­

szczyźnie, gimnazjum klasyczne ukończył w Wilnie 1903 roku-, studjował w Petersburgu gdzie w roku 1908 ukończył ze złotym medalem Uniwersytet na wydziale matematycznym, w r. 1911 Pedagogiczną Akademję Wojskową, wykładając zarazem matematykę w wojskowych zakładach Petersburga.

W r. 1912 wstąpił do Akademji Sztuk Pięknych w Petersburgu, do pracowni architektury profesora Leontja Benois i pracowni sztycharstwa prof. Mate. W r. 1917 ukończył Akademję z dyplomem artysty- architekto, otrzymując za pracę konkursową najwyższe odznaczenie — stypendjum wyjazdu zagranicę.

W r. 1916, powołany do wojska rosyjskiego, pracował nad fortyfikowaniem pobrzeża fińskiego, W końcu 1919 r■ powrócił do kraju, zameldował się w wojsku połskiem do saperów i razem z p. inż. Jędrzejem MOraczewskim pracował przy fortyfikacjach w Modlinie, zaco otrzymał krzyż walecznych.

W latach 1920—1921 wykłada w Szkole Saperów w Warszawie, w r. 1921—1922 wykłada wyższą matematykę na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, zaś w r. 1922—1923 jako asystent prof.

Cz. Domaniewskiego na katedrze budownictwa. W latach 1926—1928 wykłada w Państwowej Szkole Budo­

wlanej w Warszawie iw latach 1928— 1929 obejmuje kierownictwo katedry architektonicznego modelowania na Wydziale Architektury P. W.

W r. 1928—29 pracował przy Państwowym Banku Rolnym, jako architekt konsultant przy tworzeniu osad w parcelach osadniczych; wykonał m. in. zabudowę wzorowej osady rolniczej w rozparcelowanym majątku Krotoszyn.

W r. 1922 wespół z prof. Marjanem Lalewiczem opracował w Biurze Projektów Przebudowy Węzła Kolejowego w Warszawie architekturę wiaduktu linji średnicowej.

W 1923 r. z polecenia wojskowości wykonał pomiary szeregu budowli monumentalnych w Modlinie' m. in. gmachu byłego składu Banku Polskiego. Pomiary te znajdują się obecnie w Zakładzie Architektury Polskiej przy Politechnice Warszawskiej.

W l. 1926— 1927 przeprowadził badanie pomników we Włoszech (Colleoni'ego w Wenecji, Marka Aureljusza w Rzymie, Gattemalaty w Padwie i Cosimo Medici w Florencji), z których wykonał pomiary, zakupione przez Politechnikę Warszawską. Przed tragicznym wypadkiem przystąpił do opracowania i wydania tych pomiarów dla uzyskania doktoratu z historji Sztuki.

W r. 1928 wspólnie z prof. Marjanem Lalewiczem i prof. Zygmuntem Kamińskim podpisuje wniosek w celu stworzenia z Funduszu Kultury Narodowej Glyptoteki przy Muzeum Narodowem w Warszawie.

Ważniejsze architektoniczne prace wykonane:

Architektura wiaduktu linji średnicowej w Warszawie (wspólnie z prof. M. Lalewiczem, 1922).

Projekt odrestaurowania pałacu Mostowskich w Warszawie (1924). Projekty domów mieszkalnych dla 36 p. p. na Pradze w Warszawie (1925). Kościół św. Ignacego w Wilnie (rozp. 1925 r.). Projekt domu agentury Państwowego Banku Rolnego w Gdyni (1928). Gmach Wolnej Wszechnicy w Warszawie (1928—9).

Projekt osad wzorowych dla parcel Faństwowego Banku Rolnego (1928). Pawilony dla Zarządu Tramwajów Elektrycznych w Warszawie Willa-pałac we własnym majątku Jaworowie (rozp. w 1925 i nieukończony)

Ś. p. Paweł Wędziagolski przyjmował czynny udział w konkursach architektonicznych, z których wyróżnia się m. in. jego projekt regulacji i zabudowy placu Marszalka Piłsudskiego w Warszawie.

Z ważniejszych publikacyj ś. p. Pawła Wędziagolskiego wymienić należy:

„Rozwiązania równań Ii-go stopnia z dwoma niewiadomemi w liczbach całych“ (1908, Petersburg).

„Obliczanie mostów wojennych" (1920, Warszawa). „O szkołę Architektury" („Arch. i Bud.", 1928 r., str.41),

„Próba charakterystyki twórczości prof. St. Noakowskiego" („Arch. i Bud.“, 1928 r., str. 377), „Pierwszy doroczny salon S. A. P.“ („Arch. i Bud.“, 1927 r., str. 147), „ II salon doroczny S. A. P. w „ Warszawie"

(„Arch. i Bud.“, 1928 r., str. 167), „Konkurs na dworzec Główny w Warszawie" („Arch. i Bud.", 1929, str. 137).

Ś. p. Paweł Wędziagolski pozostawił ogromną ilość rękopisów, przygotowanych w celu wydania tomu o architekturze współczesnej.

Rys, i. Miejski Urz^d Bud. Naz, w Poznaniu. Arch,: Kazimierz Ruciński i Stanisław Kirkin (Poznań) Wejście monumentalne do Parku W ilsona w Poznaniu.

Okucie żelazne bramy wyk. firma „Fr. Radomski" (Poznań).

R Z U T O K Ą N A B U D O W N I C T W O M IE J S K IE w P O Z N A N IU .

KAZIMIERZ RUCIŃSKI.

Zarząd miasta Poznania przeszedł już w końcu roku 1918 w ręce polskie. Upłynęło jednak dość dużo czasu, nim poszczególne Wydziały Magistratu zostały spolszczone. Do­

piero z dniem 1-szym kwietnia 1920 r. objął Polak kierow­

nictwo wydziału budownictwa miejskiego. Pierwsze bowiem czasy nie dawały możności dla twórczej pracy w budownic­

twie. Były one raczej wypełnione trudnościami, wynikający­

mi z dokonanego przewrotu i troskami, które pozostawiła miastu w spuściźnie wielka wojna. W początku działalność budownictwa miejskiego ogranicza się do najpilniejszych zadań: usunięcie z miejskich gmachów emblematów, napi­

sów i godeł niemieckich; rozebranie i usunięcie pomników pruskich i przeprowadzenie koniecznego remontu budynków nrejskich. Wiele trudności nastręczyło doprowadzenie do porządku i stanu normalnego licznych szkół miejskich, któ­

re w czasie wojny zostały zamienione na szpitale wojsko­

we. Również remont Szpitala miejskiego, niesłychanie zanied­

banego przez zarząd niemiecki, pochłonął dużo pracy i za­

chodów.

Dopiero rok 1923 sitanowi punkt zwrotny w dziedzinie

budownictwa miejskiego. Miasto podejmuje na nowo dzia­

łalność twórczą. Nowe zadania jednakże zmieniły zasadni­

czo zakres budownictwa miejskiego. Na pierwszy plan bo­

wiem wysunęła się sprawa mieszkaniowa, załatwiana w przedwojennych czasach przez inicjatywę prywatną.

BUDOWA DOMÓW MIESZKALNYCH.

Zaległości na tem polu były i są olbrzymie. Przez czas wojny i po wojnie nie budowano mieszkań wcale. Istnie­

jące zaś w zastraszający sposób niszczały, niepodtrzymywa- ne normalną renowacją. Przyrost ludności wzrastał z każ­

dym rokiem. Brak kredytów długotrwałych a tanich unie­

możliwił inicjatywę prywatną przedsiębiorstw i spekulan­

tów. A niska stopa płacy we wszystkich dziedzinach i dyka- sterjach spowodowała niemożność płacenia przez ludność czynszów dzierżawnych za mieszkanie w tej wysokości, któ­

rej wymagała kalkulacja. Na podstawie pomocy rządu przez uruchomienie kredytów Banku Gospodarstwa Krajowego, potworzyły się wprawdzie z łona samego społeczeństwa koo-

Roboty murarskie wyk. firma „Edmund Rychliński” (Poznań). Roboty żelbetowe wyk. firma „Inż Antoni Bzyl” (Poznań). Roboty ciesielskie wyk. firma „Czesław Leitgeber” (Poznań). Prace kamieniarskie, sztukatorskie i rzeźby wyk. St. Duźewski (Poznań). Drzwi i okna wyk. firmy: „Zjedn. Zakł. Stoi. J. Witajewski i T. W oj­

ciechowski" (Poznań) i „Poznańskie Zakł. Stoi. A. K inkiel” (Poznań). Posadzki terazowe wyk. firma „Kerament Polski" (Poznań). Parkiety wyk. firma „Koraszewski i Marweg* (Poznań). Oszklenie wyk. firma „ M. Jaskólski" (Poznań). Roboty ślusarskie wyk. firma „Fr, Radomski” (Poznań). Instalacje wodociągowe i kanalizacyjne wyk. firma „J. Herczyński” (Poznań), centralnego ogrzewania wyk. firma „St. Hedinger" (Poznań), inst. światła elektrycznego i oświetlenie stylowe własnego wy­

robu wyk. firma „Strzała”, Zakł. Przem. Inż. Ewaryst Namysł (Poznań). Prace malarskie wyk. firma „L. Janiszewski" (Poznań).

Rys.

2

, Miejski Urząd Bud. Naz. w Poznaniu. Arch.: Kazimierz Rucińsłti i W ładysław Czarnecki.

Gmach w Parku W ilsona.

O W / t i

7 0 0 ( O O O O O O O O JUUJM Hi

1

*

0 , 0

W ds<b

ZYMJL l i o o

!-: f ' T i T i T i T

O O O O O O Q O O Q O Q O O X

j f gpp

yf,

M.

/rnij/ia nu* i n o r u s a h l a s/c u '

u t C A t n acurrcTT

'

...

Rys. 3. Usj-tuowanie wejścia do Parku W ilsona.

Rys.

Ą.

Miejski Urząd Bud

.1

Naz. w Poznaniu, Arch,: K. Ruciński i W ł.^Czarnecki (Poznań), Sala restauracyjna Gmachu w Parku W ilsona,

Prace kamieniarskie, sztukatorskie i rzeźby wyk. firma „St. Dużewski" (Poznań), Instalacje elektr. i oświetlenie stylowe wi, wyrobu wyk, firma „Strzała", Zakl.

Przem. Inż. Ewaryst Namysł (Poznań). Roboty murarskie wyk. firma „Edmund Rychlicki“ (Poznań). Roboty ciesielskie wyk. f. „Czesław Leitgeber" (Poznań). Robo­

ty żelbetonowe wyk. f. „Inż. Antoni Bzyl" (Poznań). Drzwi i okna wyk. firmy: „Zjedn. Zakł. Stoi. J. Witajewski i T. Wojciechowski" (Poznań) i „Pozn. Zakl. Stoi.

A. K inkieł" (Poznań). Posadzki terazowe wyk. f. „Kerament Polski" (Poznań), Parkiety wyk. f. „Koraszewski i Marweg" (Poznań). Oszklenie wyk. f. „M. Jaskólski"

(Poznań). Roboty ślusarskie wyk. f. „Fr. Radomski" (Poznań). Instalacje centralnego ogrzewania wyk. f. „W. i S t Hedinger" (Poznań).wodociągowe i kanalizacyjne wyk. f. „J. Herczyński" (Poznań). Roboty malarskie wewn. wyk. firma „L. Janiszewski" (Poznań),

peratywy, związki i spółdzielnie budowlane, oraz znaczna ilość jednostek przystąpiła do budowy jedno- lub dwu-ro- dzinnych domków. Wszystkie te wysiłki były jednakże w swym efekcie wobec ogromu nędzy mieszkaniowej zupełnie nikłe i nie uwzględniały całych kategoryj niezliczonych za­

stępów bezdomnych, którym los nie dozwolił nawet należeć choćby do jakiej kooperatywy. Do tej kategorji należeli tak­

że i optanci, przybywający z Niemiec, jak również eksmito­

wani z walących się domów, zniszczonych wiekiem i brakiem zachodów.

Budowanie domów mieszkalnych stało się koniecznoś­

c i i obowiązkiem dla miasta, obowiązkiem do pewnego stopnia opieki społecznej, t. j. nawet wtenczas, gdyby się budowanie wobec niemożności płacenia przez ludność odpo­

wiednio wysokich czynszów dzierżawnych przejściowo nie opłacało.

Wychodząc z tego założenia, przystąpił Magistrat do budowy domów mieszkalnych.

Akcja ta przedstawia w sześcioleciu 1923—1928 nastę­

pujące rezultaty:

w r. 1923/24 pobudow. 41 mieszkań o 106 ubikacj. mieszk.

1925 „ 83 „ „ 231

1926 „ 282 „ „ 753

1927 „ 15 „ „ 52

dom samotnych 130 „ „ 130

1928 pobudowano 389 „ „ 962

R a z e m: 940 mieszkań o 2244 ubikacj. mieszk.

+ 34 mieszkania w barakach na Zawadach.

Koszt ogólny budowy domów mieszkalnych za sześcio­

lecie 1923/28 osiągnął kwotę 10.386,132,— zł.

W przeliczeniu na 1 m3 wynosił koszt budowy:

w roku 1925 koszt budowy za 1 m’ przeciętnie 28,32 zł.

1926 ... „ 35,23 „

„ 1927 „ ... ... „ 35,65 „ 1928 , „ „ „ od 37,67 do 49,42 „

W budynkach tych stworzono ponadto 31 składów, 6 pracowni malarskich, 1 wielką restaurację, komisarjat Po­

licji Państwowej, agencje Poczty oraz Łazienki publiczne w kolonji na Górczynie.

Rys. 5. Miejski Urząd Bud. Naz. w Poznaniu. Arch.: K. Ruciński i’ W l. Czarnecki (Poznań).

Sala restaurac

3

'jna w Gmachu w Parku W ilsona.

Prace kamieniarskie, sztukalorskic i rzeźby wyk. firma „St Dużewski" (Poznań). Instalacje elektr. i oświetlenie stylowe wl. wyrobu wyk. firma „Strzała", Zakl.

Przem. Inż. Ewaryst Namyst (Poznań). Roboty murarskie wyk- firma „Edmund Rychlicki" (Poznań). Roboty ciesielskie wyk. f. „Czesław Leitgeber"|.(Poznań).

Roboty żelbetonowe wyk. firma „Inż. Antoni Bzyl“ (Poznań). Drzwi i okna wyk. firmy: „Zjedn. Zakl. Stoi. J. Witajewski i T. Wojciechowski" (Poznań), i „Pozn.

Zakl. Stoi. A. Kinkiel" (Poznań). Posadzki terazowe wyk. f. „Kerament Polski" (Poznań). Parkiety wyk. f. „Koraszewski i Marweg" (Poznań). Oszklenie wyk. firma

„M. Jaskólski" (Poznań). Roboty ślusarskie wyk. f. „Fr- Radomski” (Poznań). Instalacje centralnego ogrzewania wyk. f. „W. St. Hedinger" (Poznań). Wodociągowe i kanalizacyjne wyk. f. „J. Herczyński" (Poznań). Roboty malarskie wnętrz, wyk. f. „L. Janiszewski" (Poznań).

Na całą ilość 940 pobudowanych mieszkań przypada 831 czyli 88,5% na mieszkania małe, liczące łącznie z kuchnią 1—3 ubikacyj. 62 mieszkania małe, czyli 7,5% są zaopatrzo­

ne w łazienkę. Wszystkie mieszkania posiadają osobne ustępy w mieszkaniu lub przy mieszkaniu w sieni. Pod względem sytuacyjnym dąży miasto do stwarzania całych kompleksów osiedli jia wolnych terenach peryferjii miasta.

Poza zabudowaniem przykrych szpecących luk w śródmieś­

ciu, na Chwaliszewie, przy ul. Półwiejskiej, Wałach Jagieł­

ły i na Rybakach (rys. 41—42), poza budową w Parku Wil­

sona i przy ul. Głogowskiej nr. 63/64, (rys. 35—38), stwo­

rzono zwarte osiedle przy ul. Rolnej i Wspólnej na W il­

dzie na 240 mieszkań małych z obszernem podwórzem we­

wnątrz o przeszło 9,000 m2 przestrzeni, przeznaczonem na boiska dla dzieci i zieleń (rys. 49—53). Druga wielka kolonj a stanęła na Górczynie o odmiennym otwartym typie zabu­

dowania, obejmującym w 16 osobnych budynkach 273 miesz­

kania o 550 ubikacjach (rys. 61 i 63; rysi. na str. 272 „Arch.

i Bud." 1928 r.). Mniejsze osiedla powstały przy ul. Wspól­

nej na Wildzie (rys. 47) i przy reducie Radziwiłła na Za­

górzu (rys. 48). Gotowe projekty przewidują budowę na­

stępnych osiedli przy ul. Łanowej i Zielnej na Wildzie i na

Zawadach. Wykończenie osiedli na Wildzie a Górczynie przewiduje budowę ochronki dla dzieci (rys. 67—68), łaźni z natryskami i wannami i Miejskiego Ośrodka Zdrowia.

W bezpośredniem zaś sąsiedztwie osiedli na Wildzie stanie m:ijska szkoła powszechna^

Akcja budowlana miejska nie jesi jednakże w stanie zaspokoić głodu mieszkaniowego. Budowa masywnych mieszkań pochłania znaczne sumy. Czas od chwili zadecy­

dowania budowy przez organa miejskie aż do wykońozenia jest dość długim okresem. Wobec tego powstały rozważania, czy nie należy budować lekko, prowizorycznie, szybko, byle dać dach nad głową mnogim rzeszom bezdomnych. Uwzglę­

dniając poniekąd słuszne te wywody, przystąpiło miasto w październiku i listopadzie 1928 r. do budowy i. zw. ba­

raków dla bezdomnych na Zawadach przy lorze do Gniezna.

Rozpoczęto budowę 9 domów o 62 mieszkaniach (rys. 69—

—71), z których połowa, t. j. 34 mieszkania, do końca roku była gotowa. Są one budowane z drzewa i z płyt prasowanych

> drutem wiązanej trzciny. Wewnątrz i zewnątrz tynkowa­

ne. Wydział budownictwa rozpatruje i przygotowuje także i inne sposoby i typy budowy prowizorycznych mieszkań.

Co się tyczy samego zagadnienia, to stwierdzić należy, żę

Rys. 6. Miejski Urząd Bud. Naz. w Poznaniu. Arch.: K. Ruciński i 'W l. Czarnecki (Poznań).

W nętrze restauracji w Gmachu w Parku W ilsona.

Roboty sztukatorskie i rzeźbiarskie wyk. f. „St. Dużewski" (Poznań). Instalacje elektryczne i oświetlenie stylowe wł. wyrobu wyk. f. „Strzała", Zakł. Przem. Inż.

Ewaryst Namysł (Poznań). Roboty malarskie wyk. f. „L. Janiszewski" (Poznań). Parkiety wyk. f. „Koraszewski" i Marweg" (Poznań). Oszklenie wyk. firma „M.

Jaskólski" (Poznań).

Wejście obecne.

Rys.

7

—

8

. Miejski Urząd Bud. Naz, w Poznaniu. Arch.: K. Ruciński i Stan. K irkin (Poznań).

Wejście monumentalne do Parku W ilsona w Poznaniu.

Okucie żelazne bramy wyk. firma „Fr, Radomski" (Poznań).

Rzut parteru.

Rzut^przyziemia.

Miejski Urząd Bud. Naz. w Poznaniu. Arch.: K. Ruciński i Jerzy Tuszowski (Poznań

Gmach Hotelu „Polonja" w Poznaniu.