Rozkład rocznej amplitudy temperatury powietrza na Ziemi
Wprowadzenie Przeczytaj Film edukacyjny Sprawdź się Dla nauczyciela
Na pewno dobrze wiesz, że wartość temperatury w ciągu dnia się zmienia. Gdy wychodzisz rano z domu, najczęściej jest chłodno, dopiero wraz z upływem godzin temperatura zaczyna rosnąć. Najcieplejszym momentem jest wczesne popołudnie, a najniższą temperaturę odczuwasz nocą. Podczas dzisiejszej lekcji dowiesz się, jak nazywa się różnica między najcieplejszym a najchłodniejszym momentem dnia i jak rozkłada się ona w ciągu roku.
Twoje cele
Wyjaśnisz, czym jest amplituda temperatury powietrza.
Omówisz, czynniki wpływające na amplitudę temperatury na Ziemi.
Przeanalizujesz rozkład rocznej amplitudy temperatury na Ziemi.
Rozkład rocznej amplitudy temperatury powietrza na Ziemi
Źródło: Pixabay License, h ps://pixabay.com/pl/service/terms/#license, dostępny w internecie:pixabay.com.
Przeczytaj
Temperatura powietrza ulega zmianom w cyklu dobowym i rocznym. Jest to odzwierciedlenie zmian w dopływie promieniowania słonecznego, w wyniku których następują zmiany temperatury podłoża.
Różnicę między maksymalną a minimalną wartością temperatury powietrza w ciągu doby nazywamy dobową amplitudą temperatury powietrza.
Na rozkład temperatury – a tym samym na wielkość dobowej amplitudy temperatury – mają wpływ m.in.:
szerokość geograficzna – najmniejsze amplitudy są w strefie równikowej i wysokich szerokościach geograficznych,
rodzaj podłoża – większe są nad lądami niż nad morzami,
zachmurzenie – duże są podczas bezchmurnego nieba, małe przy zachmurzeniu całkowitym, ukształtowanie powierzchni – większe w dolinach i kotlinach niż na grzbietach i szczytach gór.
Na obszarach pustyń zwrotnikowych, gdzie dopływ promieniowania słonecznego jest bardzo duży, podłoże silnie się nagrzewa i w rezultacie temperatura powietrza wzrasta do 50–60°C. Po zachodzie Słońca dopływ promieniowania zmniejsza się, a powierzchnia Ziemi oddaje ciepło. Brak zachmurzenia sprzyja silnemu wychłodzeniu podłoża. Temperatura powietrza przy gruncie spada w okolice 0°C.
Dobowa amplituda temperatury powietrza jest bardzo wysoka, miejscami przekracza 60°C. Dobowa amplituda temperatury powietrza nad obszarami oceanicznymi jest dużo niższa niż nad lądami położonymi na tej samej szerokości geograficznej.
Roczna amplituda temperatury powietrza to różnica między średnią temperaturą najcieplejszego i najchłodniejszego miesiąca roku. Wielkość rocznej amplitudy temperatury powietrza zależy m.in. od:
rozmieszczenia zbiorników wodnych i lądów – na tej samej szerokości geograficznej obszary położone w głębi kontynentu będą charakteryzować się wyższą amplitudą, niż położone nad oceanem,
ukształtowania terenu – amplitudy roczne spadają wraz ze wzrostem wysokości nad poziomem morza,
przeważającego kierunku napływu mas powietrza.
Termiczne rekordy na Ziemi
1. Najszybszy spadek temperatury w ciągu 24 godzin: z +6,7°C do -48,8°C w Browning, USA, 23–
24.01.1916 r.
2. Największa roczna amplituda temperatury powietrza: 104°C (miesięczne minimum -71°C, maksimum +33°C) w O jmiakonie na Syberii.
3. Największy dobowy wzrost temperatury: z -39°C do +8°C w USA, 22.01.1943.
Obliczanie średniej rocznej temperatury oraz amplitudy temperatur
Ajn Salih, 27°12'N, 2°02'E (klimat zwrotnikowy, skrajnie suchy)
T °C
I 13,3
II 16,1
III 20,0
IV 25,0
V 28,9
VI 35,0
VII 36,7
VIII 35,8
IX 32,8
X 26,7
XI 19,1
XII 14,4
Średnia roczna temperatura: sumę temperatur wszystkich miesięcy dzielimy przez liczbę miesięcy (12), w tym przypadku otrzymujemy 25,3°C. Amplituda temperatur to różnica pomiędzy skrajnymi
wartościami: 36,7°C – 13,3°C = 23,4°C.
Najniższe roczne amplitudy temperatur powietrza można zaobserwować w strefie równikowej, gdzie wartości oscylują w okolicy 2,5°C; natomiast najwyższe wahania temperatur w ciągu roku występują na półkuli północnej między 60 i 80 równoleżnikiem, osiągając w północnej Rosji wartości ok. 60,0°C.
Największa wieloletnia amplituda temperatur wystąpiła w Rosji w miejscowości O jmiakon, wynosząc 104°C, gdzie najniższa odnotowana temperatura to -71°C, zaś najwyższa to 33°C. Najniższa wieloletnia amplituda temperatur (w latach 1927–1935) wystąpiła w Japonii w miejscowości Saipan, wynosząc 11,8°C, gdzie najniższą odnotowaną temperaturą było 19,6°C, zaś najwyższą 31,4°C.
Słownik
dobowa amplituda temperatury powietrza
różnica między maksymalną a minimalną wartością temperatury powietrza w ciągu doby kontynentalizm termiczny
zespół cech charakterystycznych dla klimatu kontynentalnego roczna amplituda temperatury
różnica między średnią temperaturą najcieplejszego i najchłodniejszego miesiąca roku
Film edukacyjny
Polecenie 1
Sformułuj zależność między amplitudą temperatury na kuli ziemskiej a wysokością nad poziomem morza.
Polecenie 2
Napisz, w których miejscach na świecie występują największe amplitudy roczne temperatury powietrza i dlaczego.
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl Film nawiązujący do treści materiału
Sprawdź się
Ćwiczenie 3
Wskaż właściwe dokończenie zadania.
Na fotografii przedstawiono region geograficzny położony na terytorium Rosji, na obszarze którego roczna amplituda powietrza wynosi:
Jakucja, Syberia
Źródło: pixabay.com, licencja: CC 0.
Ćwiczenie 5
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 1 Ćwiczenie 2
Ćwiczenie 4
輸 輸
輸 醙
Ćwiczenie 6 Ćwiczenie 7
Źródło: Grafiki: Pixabay License, h ps://pixabay.com/pl/service/terms/#license, dostępne w internecie: pixabay.com.
Ćwiczenie 8
Wyjaśnij, dlaczego dobowa amplituda temperatury powietrza na pustyniach jest wyższa od rocznej amplitudy temperatury powietrza.
醙 醙
難
Dla nauczyciela
SCENARIUSZ LEKCJI
Imię i nazwisko autora: Anna Ruszczyk Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Rozkład rocznej amplitudy temperatury powietrza na Ziemi
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa I Podstawa programowa:
Zakres podstawowy: III. Atmosfera: czynniki klimatotwórcze, rozkład temperatury powietrza, ciśnienia atmosferycznego i opadów, ogólna cyrkulacja atmosferyczna, mapa synoptyczna, strefy klimatyczne i typy klimatów.
Uczeń:
2. wyjaśnia rozkład temperatury powietrza i ciśnienia atmosferycznego na Ziemi.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne:
Uczeń:
Definiuje amplitudę temperatury powietrza.
Wymienia czynniki wpływające na amplitudę temperatury na Ziemi.
Analizuje rozkład rocznej amplitudy temperatury na Ziemi.
Strategie nauczania: asocjacyjna, problemowa
Metody nauczania: odwrócona klasa, pogadanka/dyskusja, praca z e‑materiałem (z grafiką interaktywną, z tekstem, wykonywanie ćwiczeń)
Formy zajęć: praca indywidualna, praca w parach, praca zbiorowa
Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/monitor dotykowy/tablety, e‑materiał, podręcznik, mapa świata, atlasy geograficzne
Materiały pomocnicze:
L.J. Battan, Pogoda, tłum. S. Moszkowicz, PWN, Warszawa 1979.
PRZEBIEG LEKCJI Faza wprowadzająca
Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę zajęć – prosi uczniów o przeczytanie wstępu do e‑materiału.
Nauczyciel podaje temat i cele lekcji.
Następnie prosi uczniów o przygotowanie w parach pytań związanych z tematem lekcji: czego
uczniowie chcą się dowiedzieć? co ich interesuje w związku z tematem lekcji? Nauczyciel zbiera przygotowane przez uczniów pytania.
Faza realizacyjna
Nauczyciel prosi uczniów o indywidualne zapoznanie się z częścią „Przeczytaj” e‑materiału oraz mapami rozkładu amplitudy temperatury powietrza na świecie zamieszczonymi w atlasach, następnie zapisanie w zeszycie pięciu pytań do przeczytanego tekstu (każde z pytań musi rozpoczynać się od słowa „dlaczego”).
Następnie uczniowie spacerują po klasie i na znak ustalony z nauczycielem szukają kogoś do pary, zadają i odpowiadają na pytania sformułowane podczas czytania tekstu.
Po zadaniu sformułowanych pytań i po odpowiedziach uczniowie wracają na swoje miejsca.
Nauczyciel pyta o to, czego się dowiedzieli, czy były jakieś trudności w formułowaniu pytań lub odpowiedzi – możliwa krótka dyskusja.
Nauczyciel następnie prosi uczniów o zapoznanie się z grafiką interaktywną oraz filmem
edukacyjnym i wykonanie zawartych w tej części e‑materiału poleceń. Uczniowie pracują w parach.
Po upływie określonego przez nauczyciela czasu wybrana para uczniów prezentuje swoją odpowiedź na forum klasy. Nauczyciel w razie potrzeby pomaga, wyjaśnia wątpliwości.
Nauczyciel wprowadza uczniów do fazy ćwiczeń na podstawie poznanego materiału – uczniowie indywidualnie wykonują ćwiczenia z e‑materiału. Nauczyciel w razie potrzeby wspomaga uczniów.
Faza podsumowująca
Nauczyciel zadaje pytania sprawdzające stopień opanowania omawianych zagadnień – wykorzystuje pytania uczniów sformułowane w parach na początku lekcji.
Podsumowuje etapy lekcji, zestawiając je z założonymi celami; ocenia pracę uczniów, ich zaangażowanie.
Uczniowie dzielą się swoimi doświadczeniami, uwagami dotyczącymi lekcji – co było dla nich ciekawe, nowe, trudne etc.
Praca domowa
Przeprowadź w ciągu weekendu (sobota–niedziela) pomiar temperatury powietrza w swoim miejscu zamieszkania, w godzinach 6:00, 10:00, 14:00, 18:00, 22:00. Na podstawie przeprowadzonych
pomiarów oblicz – dla każdego z dwóch dni – wartości dobowych amplitud temperatury powietrza.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium:
film edukacyjny może zostać wykorzystany w celach powtórzeniowych, samodzielnego rozszerzania i pogłębiania wiedzy przez ucznia, a także przy omawianiu tematów dotyczących temperatur powietrza i klimatów na Ziemi (zakres podstawowy III. 5 i III. 6).
grafikę interaktywną można wykorzystać przy omawianiu tematów dotyczących temperatur powietrza i klimatów na Ziemi (zakres podstawowy III. 5 i III. 6), może być wykorzystana także do samodzielnego rozszerzania i pogłębiania wiedzy przez ucznia w domu i w czasie lekcji.
