Przegląd artykułów związanych tematycznie z dziejami Kościoła na Śląsku

F. Maroń

Przegląd artykułów związanych

tematycznie z dziejami Kościoła na

Śląsku

Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 4, 343-350

1971

N

O

T

A

T

K

I

W

Y

D

A

W

N

I

C

Z

E

Ś lą s k ie S tu d ia H is to r y c z n o - T e o lo g ic z n e IV (1971)

PRZEGLĄD A R TY K U ŁÓ W Z W IĄ Z A N Y C H T E M A T Y C Z N IE Z D Z IE JA M I K O Ś C IO Ł A NA ŚLĄSKU

o p u b lik o w an y ch w la ta c h 1969— 1970 w „ Z a ra n iu Ś ląsk im ”, „ K w artaln ik u O p o l­ skim ", „Sobótce", „ N aszej P rz e sz ło śc i", „ P raca ch N a u k o w y c h U n iw e rsy te tu

Ś ląsk ieg o " i in n y c h p e rio d y k a c h .

„ZARANIE ŚLĄSKIE"

1969 r. (XXXII), zeszyt 4:

M. Szczepańska, W ćwierćwiecze ojczystego domu.

W . M rozek, K ierunki i charakter przemian społecznych w województwie k a ­ towickim w Polsce Ludowej.

B. Ja ło w ie c k i, Procesy urbanizacyjne w 25-lecie Polski Ludowej.

M. D utkiew icz, Zasadnicze przeobrażenia kulturalne województwa katowic­ kiego w okresie 25 lat istnienia PRL.

1970 r. (XX X III), zeszy ty 1 i 2:

W . K nobelsdorf, Województwo katowickie na mapie demograficznej Polski Ludowej.

J. Przew łocki, W okół I I powstania śląskiego.

P. D obrow olski, Pismo ślązakowskie — tygodnik „Ślązak" (1905— 1923). R. Bogacki, Rola Śląska Cieszyńskiego w polsko-słow ackich kontaktach kultu­ ralnych w X I X i X X wieku (do 1939 r.).

„ K W A R T A L N IK O P O L S K I "

1969 r. (XV), zeszyt 1/2: W c a ło śc i p o św ię c o n y je s t Z w iązkow i P olaków w N iem czech.

Z eszyt 3/4: R. O cieczek , W okół wydania unikatu „Ojficina Ferraria „W . Roź- dzieńskiego (W św ietle k o re s p o n d e n c ji ks, L. F ro m a n o w ic z a i prof. R. Polla- ka).

1970 r. (XVI), zeszyt 1: w y d a n y dla u c zc zen ia ju b ile u sz u 25-lecia p o w ro tu O pol­ szczyzny do M acierzy .

Z eszyt 2: A. P ry sz cze w sk a-K o zo łu b , Górnoślązacy o swoim piśmiennictwie (P rzegląd o p ra c o w a ń z la t 1913— 1922).

„Ś L Ą S K I K W A R T A L N IK H I S T O R Y C Z N Y S O B Ó T K A "

1969' r. (XXIV), zeszyt 4: E. M aleczy ń sk a, W yniki badań nad dawną polskością Wrocławia i postulaty badawcze.

1970 r. (XXV), zeszyt 1: R. H eck , O nowym zarysie historii Polski średniowiecz­ nej:

Z eszyt 2: W. U rb a n , A rchiw um -M uzeum A rchidicezjalne i Biblioteko Kapitul­ na, we W r o c ła w iu w latach 1945— 1970. P o d o b n e sp ra w o z d a n ia u m ieszczo n o

w ty m zeszycie ta k sam o o w sz y stk ich in n y c h p la c ó w k a c h n au k o w y c h , a r c h i­ w a ln y c h i m u z e a ln y c h w e W ro c ła w iu .

Zeszyt 3 zawiera wyłącznie artykuły na tle XXV-lecia wyzwolenia Dolnego

Śląska.

„NA SZA PRZESZŁOŚĆ”

Tom XXXI (1969) wydano jako zbiór artykułów o dziejach zakonu paulińskie-

go na ziemiach polskich, napisanych z myślą o przyszłej syntetycznej historii

Zakonu. Są to rozprawy O. Ferdynanda Pasternaka o kodyfikacji konstytucji

Zakonu Paulinów, E. Jelonka o autorstwie „Nowej Gigantomachii", O. Henryka

Czerwienia o obrazie M. B. Częstochowskiej i sejmie Grodzieńskim w 1793 r.,

Z. Rozanowej i E. Smulikowskiego o obrazie „translatio reliquiae" św. Pawła

Pustelnika, O. Janusza Zbudniewka o domach i rezydencjach polskich pauli­

nów i S. Małgorzaty Szmid o „historii o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pań­

skim" O. Mokołaja z Wilkowiecka.

Tom XXXII (1970) dedykowano oratorianom z okazji 300-lecia powstania pierw­

szej na ziemniach polskich w Gostyniu kongregacji kapłanów, żyjących ideą

św. Filipa Neri. Dlatego też pierwszy artykuł pióra ks. H. Jaromina traktuje

o dziejach tegoż zakonu w Polsce, następny ks. W. Zientarskiego o kapeli Gos­

tyńskiej, S. Śląskiego o fundatorach klasztom na Św. Górce pod Gostyniem oraz

S. Marii Manfredy Kornackiej o roli Świętej Góry w życiu Edmunda Bojanow-

skiego.

„PRACE N A U K O W E UNIW ERSYTETU ŚLĄSKIEGO”

Zastąpiły dotychczasowe „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej

W Katowicach". N a razie pojawiły się w oddzielnych zeszytach po jednym nu­

merze prace językoznawcze, matematyczne, wychowania technicznego, praw­

nicze oraz bliżej nas interesujące historyczne i historyczno-literackie. Prace

Historyczne nr l, Katowice 1970, 207 zawierają kilka ciekawych artykułów i to

J. Mądrego o dziejach badań nad prasą polską na Śląsku do r. 1939, M. Grzyby

o biedaszybach na terenie Katowic oraz A. Mrowca o Ślązakach zamęczonych

w Dachau.

Zestawił ks. F. Maroń

344 NOTATKI WYDAWNICZE

WAŻNIEJSZE POZYCJE WYDAWNICZE

Zaczynamy od bratnich publikacji. „

A n a le c ta Cracoviensia'",

praca zbiorowa

teologów krakowskich, Kraków 1969, t. I, 464, wyd. Polskie Towarzystwo Te­

ologiczne. Artykuły historycznej treści dostarczyli k s. B. K u m o r ,

Początki metropolii krakowskiej,

W. M. B a r t e l ,

W yd zia ł teologiczny UJ na p rze­ łom ie X I X i X X

w., k s. A. K u b i ś ,

Stan badań n a d literaturą p a try sty c zn ą o m ęczeństw ie

i k s . B. P r z y b y s z e w s k i , Z

p o szu k iw a ń archiw alnych za warsztatami m alarskiej szko ły k ra k o w sk o -są d e c k ie j.

Z zagadnień prawnych

ogłosił A. V e t u l a p i ,

O pory w obec p ra w a rzym skiego w d a w n ej Polsce,

Poza tym przeważają prace biblijne, filozoficzne oraz zagadnienia na tle en­

cykliki „Humanae vitae".

„ W rocławskie Studia Teologiczne. Colloquium S a lu tis

", Wrocław 1970, 286.

Jest to zbiór studiów wrocławskiego ośrodka teologicznego, podzielony na

pięć działów, 1) sprawy współczesności, 2) historia, 3) zagadnienia dogmatycz­

NOTATKI WYDAWNICZE 345

no-filozoficzne,

4) t e o l o g ia p r a k t y c z n a , 5) o m ó w ie n ia i r e c e n z je . D z ia ł h is to ­ r y c z n y z a o p a t r z y ł k S. b i s k u p W. U r b a n w d w a a r t y k u ł y 1) Polskie k a ­

zanie ze Smogorzowa z 1859 r. oraz 2) Pomoc Józefa Lompy dla kościoła w Smo-

gorzowie. P o n a d to o g ło s ił k s , J.

S w a s t e k

r o z p r a w ę o Proweniencji i roz­

woju kultu św. Jerzego w Polsce w świetle wezwań kościołów w okresie przed-

trydenckim. Pewne cechy historyczne zawiera również studium k s. K. Jan-

d i s z a k a z teologu praktycznej o powołaniach kapłańskich w archidecyzji

wrocławskiej w latach 1945—1961.

„Studia W armińskie", Olsztyn 1969, t. VI 638. Do omawianych w poprzed­

nim wydaniu „Śląskich Studiów Historyczno-Teologicznych” pięciu tomów

„Studiów Warmińskich" dołączył się szósty tom, wyróżniający się tym, że

oprócz licznych opracowań z rozmaitych dziedzin teologicznych jumieszczono

w nim szczegółowy i wszechstronny skorowidz do wszystkich dotychczas opu­

blikowanych tomów i tym samym stworzono coś w rodzaju regionalnej ency­

klopedii wiedzy teologicznej o 3247 stronach druku.

*

D z i e j ó w K o ś c i o ł a d o t y c z ą n a s t ę p u j ą c e k s i ą ż k i :

W ykaz regestów dokumentów Archiwum Archidiecezjalnego we Wrocławiu,

opr. ks. b i s k u p W i n c e n t y U r b a n , Warszawa 1970, 320. Repertorium

dokumentów archiwalnych archidiecezji wrocławskiej podzielone jest na trzy

części: pierwsza obejmuje dokumenty oznaczone sygnaturą alfabetyczną, dru­

ga dokumenty uporządkowane chronologicznie, trzecia dokumenty odnoszące

się do miejscowości parafialnych lub instytucji kościelnych w obrębie archi­

diecezji. W powyższym wykazie zestawione są dokumenty w porządku cza­

sowym od r. 979 (nr. 1) do r. 1959 (nr. 2134). Regesty notują oczywiście tylko

w streszczeniu zawartość poszczególnych dokumentów: wystawcę, odbiorcę,

miejscowość, datę, świadków, materiał piśmienny, język, pieczęć i inne szcze­

góły ich sporządzenia. Z wykazanych dokumentów tylko pięć odnosi się do

terenów mieszczących się w granicach obecnej diecezji katowickiej. B p

W. U r b a n , Ostatni etap dziejów Kościoła w Polsce przed nowym tysiącle­

ciem (1815—1965),

Rzym 1966, 555. Są to w niektórych sprawach encyklope­

dycznie, a w innych znowu działach bardzo obszernie i szczegółowo przedsta­

wione dzieje Kościoła polskiego pod trzema zaborami. To właśnie rozbicie te­

rytorialne utrudniło uchwycenie jednolitej myśli przewodniej. Przypisy zastą­

pił Autor dokładną bibliografią, pozwalającą na lepsze zapoznanie się" z nie­

którymi marginesowo potraktowanymi tematami. J. P ł o c h a , Najdawniejsze

dzieje opactwa benedyktynów w Mogilnie, Wrocław-Warszawa-Kraków 1969,

247 + mapka. Jest to wartościowy przyczynek do badań nad dziejami czarnych

mnichów w naszym kraju, tak mało jeszcze znanych z braku źródeł. W trzech

rozdziałach omawia Autor najpierw zagadnienie pochodzenia pierwszego kon­

wentu mogileńskiego, następnie jego najstarsze dokumenty, a w końcu pier­

wotne uposażenie opactwa. A. V e t u 1 ar| i, Początki najstarszych wszechnic

środkowoeuropejskich, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970, 215. Autor przed­

stawił okoliczności, towarzyszące założeniom pierwszych środkowoeuropejskich

uniwersytetów. Przede wszystkim poddał analizie listy fundacyjne i omówił

trzy listy fundacyjne papieża Urbana V oraz inne pisma, związane z fundacja­

mi w Krakowie, Wiedniu i Pecs. P. S k w a r c z y ń s k i , Szkice z dziejów re­

formacji w Europie środkowo-wschodniej, Londyn 1967, 173 + mapka. Szkice

346 N OTATKI WYDAWNICZE

ram y geograficzne przez w łącz en ie im perium arabskiego oraz H iszpanii m u z u ł­ m ańskiej i chrześcijańskiej. Stąd p o w stały u o g ó ln ie n ia i uproszczenia. R ekom ­ p e n sa tą za ścieśniony m a te ria ł je st szczegółow a i różnojęzyczna bibliografia. O bszerną recenzję książki znaleźć m ożna w „S obótce" 1970 (XXV), 113 nn. H. P a t z e l t , Der Pietismus in Tesch n erSchlesien 1709— 1730, G ö ttin g e n 1969, 263. Ó w czesny ru ch sep a ra ty sty c z n y w ło n ie ew angelików na Ś ląsku C ieszyń­ skim je st o tyle ciekawy, że na sędziów rozjem czych p o w o łan o m. in. rów nież k ato lic k ic h d u ch o w n y ch z Cieszyna. M onografia o p arta je st przew ażnie n a nie w y d an y ch dotąd m a te ria ła c h arch iw aln y ch , z d e p o n o w an y ch w H alle i T ü b in ­ gen. N a to m ia st p o m in ą ł A u to r o pracow ania polskie i archiw um jelen io g ó rsk ie.

*

O o g ó l n o p o l s k i e j t e m a t y c e h i s t o r y c z n e j u k a z a ł y s i ę n a s t ę p u j ą c e d z i e ł a :

Bibliografia historii Polski, t. II:

1795

—

1918,

część pierw sza p. red. H. M a d u - r o w i c z-U r b a ń s k i e j , W arszaw a

1967,

XVII + 671. Obejmuje w szystkie p race h isto ry czn e ogólniejszej treści, odnoszące się do tego okresu. Atlas h isto­ ryczny Polski, p. red. W. C z a p l i ń s k i e g o i T. Ł a d o g ó r s k i e g o , W arszaw a 19702, 54 + 54 m ap. Ilustruje przede w szystkim d zieje polityczne i gospodarcze. O bszerne w yjaśnienia i skorow idz m iejscow ości u ła tw ia ją k o ­ rz y sta n ie z m ap i planów . Polska. P rzed ru k h a s ła z 9-go to m u Wielkiej Ency­ klopedii Powszechnej PW N ., W arszaw a

1967,

231. Jest

to

zbiór a rty k u łó w , ja ­ kie u k a z a ły się pod h a słe m POTSKA i p rz ezn aczo n y je st dla ty ch , k tó rzy nie zdążyli zap re n u m e ro w a ć c ało ści. Słownik historii Polski, W arszaw a 196 55, XV + 815. W pierwszej części um ieszczono w p o rzą d k u alfabetycznym o k o ło

2500

h a se ł en cy k lo p ed y czn y ch , a w drugiej części są osobne a r ty k u ły przeglą­ dow e, d o tyczące te ry to riu m , zalu d n ien ia, p rzem y słu , ustroju, w yznań, oświaty, sztuki i lite ra tu ry . Spośród d u chow nych śląskich w ybrano H londa, Tondzina i Szafranka. M im o piątego ju ż w ydania k sią ż k a nie je st wolria od rażący ch b ł ę ­ dów. Dla p rz y k ła d u : C horzów zaliczono do dóbr m y sło w ick ich , a Pszczyna by­ ła rzekom o w łasn o śc ią biskupstw a w rocław skiego. Zbiór dokumentów małopol­ skich, w y d a ł S. K u r a ś , W ro c ła w -W a rsz a w a -K ra k ó w 1962—1970. W yszło już pięć oddzielnych części, a szósta jest w opracow aniu. P om yślane są ja k o u zu ­ peł ni eni e Kodeksu Dyplomatycznego Małopolski, wydanego przez F. P i e k o -s i f| -s k i e g o, oraz in n y ch kodeksów z tego te re n u i zaw ierają d o k u m en ty z lat

1257

—

1450.

Kilka d o k u m en tó w odnosi się rów nież do parafii w daw nych d e k a n a ta c h bytom skim i pszczyńskim . B. G ó r s k a , Katalog kalendarzy X V II— — X V III w. w zbiorach Biblioteki Ossolineum, W rocław -W arszaw a-K raków 1968, XI + 27. W 1965 r. u k a z a ł się k atalo g z w ykazem m. i. k a le n d a ­ rzy z XVI stulecia. N iniejszy k atalo g zaw iera zestaw k ale n d a rz y od

1603

do 1821 r. W śród najróżniejszych ośrodków w ydaw niczych, ja k C zęstochow a, G dańsk, Kalisz, Tublin, P oznań, W arszaw a i ' W ro cław pierw sze m iejsce zaj­ m o w a ł Kraków , a tam ak ad em ick a d ru k a rn ia sem in ariu m duchow nego.· H. Ł o w ­ m i a f| s k i, Początki Polski, t. IV, W arszaw a 1970, 538. Sygnalizujem y d o p ie­ ro czw arty tom , gdyż w swym na szeroką skalę zakro jo n y m dziele A utor w ła ś ­ nie tu taj doszedł do zag a d n ien ia państw a w ielkom oraw skiego i w końcow ym rozdziale do początków państw ow ości na ziem iach P o lsk i p o łu d n io w ej, czyli w M a ło p o lsce i n a Śląsku. Z tym wiąże się szczególnie problem chrystianizacji. Historia nauki polskiej, t. I: B. S u c h o d o l s k i , w stęp i redakcja, P. C z a r ­ t o r y s k i , średniow iecze, P. R y b i c k i , o drodzenie, W ro cław -W arszaw a- K rak ó w 1970, TXXI + 448 + 127 rycin. C a ło ść s k ła d a ć się będzie z sześciu to

-NOTATKI WYDAWNICZE 347

mów. W pierw szych dw óch w o lu m in ach m ieścić się będ ą średniow iecze, o d ro ­ dzenie, b arok i ośw iecenie. M a te ria ł p rzed staw io n y będzie w histo ry czn y m ro z­ woju n au k i w sposób n a racy jn ie ciągły, bez szczegółów bio- i bibliograficznych oraz d o k u m en tacy jn y ch , k tó re dla pierw szych dw óch tom ów ogłoszone zosta­ n ą ja k o tom trzeci. Jak o p u n k ty o rien tacy jn e podajem y z pierw szego to m u szkol­ nictw o, u n iw ersy tet krakow ski, n au k i teologiczne i filozoficzne oraz ru c h y re ­ ligijne, a z te re n u Śląska a stro n o m ię , lecznictw o, ary sto telizm oraz zaburzenia religijne i sp o łeczn e.

W y d a w n i c t w a d o t y c z ą c e s p r a w ś l ą s k i c h :

Bibliografia Historii S l ą s k a ^ a rok 1968. O p r . R. G e l l e S , W r o c ł a w 1977, 88.

Bibliografia Ś l ą s k a 1965, K atow ice-K raków 1969, XXI + 298. Różni się od p o ­ przedniej tym , że n otuje a rty k u ły itp. z w szystkich dziedzin i spraw śląskich.

.

*

Z k u l t u r y i o ś w i a t y n a Ś l ą s k u

S. R o s p o n d , Polszczyzna Ś lą ska , W rocław-W arszawa-K raków 1970, 168. Jest to u z u p e łn io n e i u n o w o cześn io n e p o p u la rn o -n a u k o w e w y danie poprzed­ n ich prac tegoż A u to ra o zab y tk a ch języka polskiego na Śląsku (1948) oraz dzie­ ja c h polszczyzny śląskiej (1959). A. K o w a l s k a , Język polski 'w szesnasto- wiecznych księgach miejskich Tarnowskich Gór, W rocław -W arszaw a-K raków 1970, 153. A u to rk a p rz e p ro w a d ziła szczegółow ą an alizę s k ła d n i i słow nictw a najw cześniejszych zapisów p olskich i u w y d a tn iła c h a ra k te ry sty cz n e cechy li­ terack iej i d ialektycznej polszczyzny tarn o g ó rsk ie g o obszaru językow ego. Ś lą scy pisarze ludowi (1800— 1914). A ntologia poezji i prozy. W yboru do k o n a­ ła i o p raco w ała J. K u c i a n k a, W ro cław -W arszaw a-K rak ó w 1968, X T IX + + 434. Jest to trz eci tom w ydaw nictw a o pisarzach śląskich X IX i XX stu le­ cia, w którym A u to rk a ja k o zn ak o m ita znaw czyni śląskiego p iśm iennictw a lu­ dowego n a p ro w a d z iła 26 pisarzy, k tó rzy przy p racy zarobkow ej i w alce o spra­ wy narodow e, m im o ■ b ra k u w y k sz ta łc e n ia literack ieg o , potrafili swoje myśli i uczucia przen ieść na pism o. M łoda Polska na Ś lą sk u 1898— 1922. Antologia D o druku p rzy g o to w ał i przypisam i z a o p a trz y ł A. G ł a d y s z , seria Pisarze śląscy XIX i XX w ieku, t. IV, W ro cław -W arszaw a-K rak ó w 1969. W odróżnie­ n iu od ludow ych są tu ta j p rzed staw ien i pisarze z p o w o ła n ia w dw óch nieco od­ m ien n y ch środow iskach, cieszyńskim i górnośląskim . W śró d w ybranych dzie­ w iętn astu lite ra tó w aż trz y n a s tu p o ch o d ziło z C ieszyńskiego, gdzie duże zn a­ czenie m iało utw o rze n ie w r. 1895 polskiego gim nazjum a w 1907 r. założenie

„Zarania Śląskiego". S t. M a z u r e k , Z dziejów polskiego ruchu kobiecego

na Górnym Ś lą sk u w latach 1900— 1907, O pole 1969, 96. A u to r podjął pierwszą próbę opublikow ania m a te r ia łu o d ziałaln o ści polskich organizacji kobiecych na G órnym Śląsku w z a ra n iu XX w. Ruch amatorski na O p o lszc zy źn ie , Opole

1969, 184. C zterech A utorów przedstaw ia w obszernych szkicach rozwój pols­

kich chórów śpiew aczych i zesp o łó w te a tra ln y c h oraz ich w alk ę o język i n a ­ rodow ość polską w XIX i XX w. J. G 1 e t] s k, 1 Związki pisarzy polskich z. re­ gionem Ś lą ska (M a te ria ły bibliograficzne), O pole 19702, 67. Są to inf oramc je bibliograficzne o k o n ta k ta c h osobistych i lite ra c k ic h p o m ięd zy pisarzam i pols­ kim i poza k o rd o n em i śląskim i w czasie niew oli n aro d o w ej. Bibliografia, op ra­ cow ana pod tym sam ym kątem w idzenia o d z ien n ik arzach , ukaże się w osob­ nej broszurce. J. G 1 e r| s k, Nowiny Raciborskie w latach 1889— 1904, K ato ­ wice 1970, 350. W powyższej obszernej m onografii, w ydanej przez In sty tu t Śląs­ ki w O polu, o g ran iczy ł A u to r swoje wyw ody do r. 1904, kiedy to po zm ianie

3 4 8 NOTATKI WYDAWNICZE

w łaścic iela „N o w in y ” w ycofały się z pozycji bojow ego pism a i s ta ły się a n e ­ m icznym pism em lokalnym . J a n K a r o l M a ć k o w s k i . Wspomnienia śląskie. W y b rał i o p raco w ał J. G 1 e n s k, O pole 1970, 88. Po w stępnym ży­ ciorysie J. K. M aćkow skiego, w łaśc iciela i re d a k to ra „N ow in R aciborskich" w la ta c h 1891— 1894, n astęp u je szereg a rty k u łó w , opublikow anych przez niego w ówczesnej prasie, w śród k tó ry c h „W spom nienia Ś lą sk ie ” zaw ierają rów nież c h a ra k te ry s ty k ę n arodow ościow ą części d u ch o w ień stw a górnośląskiego w d ru ­ giej p o ło w ie XIX w. A. P r y s z c z e w s k a-K o z o ł u b, Wincenty Ogrodziń- s k i — historyk piśmiennictwa śląskiego, O pole 1969, 96. B roszurka je st ważnym· p rzyczynkiem do dziejów życia um ysłow ego na G órnym Ś ląsku w la ta c h m ię ­

dzyw ojennych, kiedy to O g ro d ziń sk i, a u to r „D ziejów p iśm ien n ictw a śląskiego" po przybyciu na Ś ląsk n azw iązał k o n ta k t z ks. d rem Szram kiem i od niego b ra ł in sp iracje do p racy odkrywczej i poszukiw aw czej za zap om nianym i pisarzam i śląskim i. D. Z i e l o p k o w a , Stanisława Wasylewskiego związki z.e Śląskiem O pole 1969, 72. W śród rozlicznych tem ató w d z ie n n ik arsk ic h i lite ra c k ic h W a­ sylew skiego (1885— 1953) poczesne m iejsce zajm ują a r ty k u ły o Śląsku. P ierw ­ szy felieton o m niszk ach w C zarnow ąsach o g ło sił na ła m a c h „Słow a P olskie­ go" w dniu plebiscytu na Ś ląsku. Swoją trz y k ro tn ą podróż po O polszczyźnie u w ie c z n ił w książce N a Śląsku Opolskim, w ydanej w r. 1937 w K atow icach In n e p ra ce o podobnej treśc i u k a z a ły się dopiero po drugiej w ojnie św iatow ej, kied y W asylew ski na sta łe zam ieszkał w O polu. W. G o r i s z o w s k i , C zytel­ nic tw o i jego wpływ na w y n i k i nauczania, K atow ice 1968, 256. Pierwsza Część książki o teo rety c zn o -m e to d o lo g iczn y ch p ro b lem ach czytelnictw a stanow i wy­ ją tk o w o bo g aty przegląd odnośnej lite ra tu ry . D ruga część podaje re z u lta ty b a ­ d ań A u to ra na podstaw ie an k ie ty , przeprow adzonej w la ta c h 1962/3 w śród 2400 uczniów klas VI i V II, oraz sw obodnych rozm ów z rodzicam i i nauczycielstw em . W e d łu g k o ńcow ych w niosków g łów nych im pulsów przy wyborze lite ra tu ry do starczają rów ieśnicy. N a dalszym planie plasują się rodzice i pedagodzy, m i­ n im a ln y n a to m ia st je st pod tym w zględem w pływ rad ia i telewizji. B. P a w l i k , Problemy repolonizacji i narodowej integracji miejscowej ludności pow iatu prudnickiego w pierwszych latach po wyzwoleniu (1945— 1947), O pole 1970, 138. Po k ró tk im zarysie historycznym p ow iatu A u to r najszerzej p o tra k to w a ł p ro b lem y ty tu ło w e a n a stę p n ie n ie k tó re zjawiska i dane w łączen ia się m iejs­ cowej ludności w życie sp o łe czn e i oświatowe. W y b ran y okres tłu m a c z y się tym , że do r. 1947 trw a ła w zasadzie weryfikacja, czyli w tym czasie zag ad n ie­ nia n aro d o w e za ry so w a ły się szczególnie w yraźnie. S. Z a g ó r n y , Z badań nad działalnością kulturalno-oświatow ąna wsi opolskiej, O pole 1969, 88. Ba­ dania p rzep ro w ad zo n o na · przy k ła d zie grom ady Boguszyce pod O polem w la­ ta c h 1960— 1965, czyli w czasie w k raczan ia telew izji do wsi i o g ran iczały się do trz e c h problem ów : zasięgu bazy k u ltu raln o -o św ia to w ej, uczestnictw a w ieś­ niaków w życiu k u ltu ra ln o -o św ia to w y m i z ap o trzeb o w an ia m ieszkańców w tym zakresie. Z badań nad oświatą w mikroregionie raciborskim, O pole 1970, 91. Je st to ciekaw y i w stęp n y zarys b adań, p rz ep ro w ad zo n y ch przez pracow ników opolskiego In s ty tu tu Ś ląsk ieg o n ad rozwojem szkolnictw a i k u ltu ry w regio-, nie raciborskim .

*

'

D o s p r a w g o s p o d a r c z y c h n a Ś l ą s k u n a w i ą z u j ą :

S. M i c h a l k i e w i c z , Gospodarka magnacka na Śląsku w drugiej połowie X V III wieku (na p rz y k ła d z ie m ajątku Książ), W ro c ła w -W a rsz a w a - K raków 1967,

wy-NOTATKI WYDAW NICZE ₃₄₉

zyskaniu bogatego m a te r ia łu źró d ło w eg o , ja k ra c h u n k ó w gospodarczych, re ­ jestró w p o d d a n y c h i u rb a rz y daw nej w łasn o ści H ochbergów , k tó rz y rów nież

na G órn y m Ś ląsk u p o siad ali kilka m ajątk ó w . H . W e s o ł o w s k a , M łynarst- wo wiejskie Opolszczyzny od X V do X X wieku, O pole 1969, 281 + 78 nlb. Jest to bogato ilu stro w an a p ra c a o coraz bardziej zan ik ający m p rzem iale ziar­ na przy p o m o cy urząd ze ń , p o ru sz a n y c h siłą w iatru , w ody i zw ierząt. J. J a r o s , Historia górnictwa węglowego w Z agłębiu Górnośląskim w latach 1914— 1945, K ato w ice-K raków 1969, 278. Po k ró tk im w stęp ie o w a ru n k a c h w k o p aln ictw ie przed r. 1914 a n alizu je A u to r poszczególne okresy 1914— 1918, 1918— 1939, 1939 — 1945, sytuację g ospodarczą, rozw ój tech n iczn y , w a ru n k i so cjaln e oraz sto su n ­ ki w łasn o ścio w e przew ażn ie w la ta c h m iędzyw ojennych. Aktualne problemy

Państwowych Gospodarstw Rolnych w województwie o p o lskim , p. r e d . J. G ó r a l ­ c z y k a , O pole 1969, 84 + 8 ta b lic . Jest to p raca zbiorow a o osiągnięciach i p o trz e b a c h w państw ow ej g o sp o d arce ro ln e j, w y d an a przez In sty tu t Ś ląski w O polu. J. K a r d y ś, Rolnicza integracja w świetle obcych i polskich do­ świadczeń, O pole 1969, 106. Jest to próba an a liz y n ie k tó ry c h bardziej in te re ­ sujących dośw iadczeń ze zak resu p rodukcji ro ln iczej, o p a rty c h na w y n ik ach uzy sk an y ch w ro ln ic tw ie w ojew ództw a opolskiego. K. K w a ś n i e w s k i , S y ­ tuacja społeczna kobiety wiejskiej na Ś lą sku Opolskim, O pole 1970, 37+ 1 2 ry­ sunków . A u to r stw ierdza, że g ospodarstw a ro ln e na O polskiem są bardziej sfe­ m inizow ane a m im o to w a ru n k i życia i p ra c y k o b ie ty w iejskiej pod w ielu w zględam i lepsze, niż p rz e c ię tn ie w skali o gólnopolskiej. A. G o r y w o d a , Z problematyki rozwoju rzemiosła na Ziemiach Zachodnich i Północnych w la­ tach 1945— 1965, O pole 1970, 109+10 tab lic. Jest to szkic p o d staw o w y ch p ro b ­ lem ów polskiego rz e m io sła in d y w id u aln eg o i u s p o łe c z n io n e g o na ziem iach od­ zyskanych w okresie d o k o n u jąc ej się in teg racji z p o zo stały m i ziem iam i Polski Tudowej. J. J a g a s, Rezerwy wzrostu wydajności pracy (na p rz y k ła d z ie prze­ m y słu cem entow ego re jo n u opolskiego), O pole 1970, 303. A u to r ro zp atru je p ro ­ b le m aty k ę w ykryw ania i w yzw olenia rezerw n a p rz y k ła d z ie cem en to w n i opol­ skich, k tó ry c h zn a c z en ie w g o sp o d arc e narodow ej je st b ard zo duże.

100-lecie

Banku Spółdzielczego w Zawadzkiem, O pole 1970, 108. Z tej okazji ogłoszono w b ro szu rce cztery a r ty k u ły o ru c h u spółdzielczym w Z aw adzkiem i okolicy, zaw ierającym w sw oich dziejach p ię k n e k a rty w alk o polskość Ś ląsk a O polskie­ go.

J.

K a r) t y k a, XXV lat władzy ludowej w Województwie Katowickim, Ka­ tow ice 1970, 140. Je st to p ró b a całościow ego ujęcia w a ru n k ó w sp o łeczn y ch , p o ­ lity czn y ch i g ospodarczych, k tó re stan o w ią specyfikę b u d o w n ictw a socjalistycz­ nego na te re n ie w ojew ództw a k atow ickiego. J. P i e t r u c h a , Wizja demogra­ ficzna Województwa Katowickiego, K atow ice 1969, 136. Po n a k re śle n iu stan u dem ograficznego z lat 1950— 1965 rozwija A u to r wizję przyszłościow ego roz­ w oju ludnościow ego do r. 1985.

*

O k r e s p o w s t a ń i p l e b i s c y t u n a Ś l ą s k u :

Źródła do dziejów Powstań Ś lą skich , p. red. K. P o p i o ł k a, t. I: październik 1918—s ty c z e ń l9 2 0 , cz. I, W ro cław -W arszaw a-K rak ó w 1963, 454. T. II: styczeń — grudzień 1920, W ro cła w -W arszaw a-K rak ó w 1970, 578. N a razie m ożem y j e ­ dynie stw ierdzić, że z a p la n o w a n e n a dużą skalę w yd aw n ictw o z tru d n o śc ią d o ­ chodzi do sk u tk u . D o p iero siedem lat po u k a z a n iu się części pierw szego tom u u k a z a ł się drugi tom a n ie w iad o m o , k ied y d o czek am y się drugiej części pierw ­ szego to m u . Tak sam o nie w y k o rz y stan o archiw ów n ie m ie c k ic h a ograniczono się do ź ró d e ł k ra jo w y c h . J. . P r z e w ł o c k i , Między so ju szn ic za Komisja

Rzą-350 NOTATKI WYDAWNICZE

dząca i Plebiscytowa na Górnym Ś lą sku w latach 1920— 1922, W ro cław -W arsza- w a-K raków 1970, 193. T em atem p ra cy jest zobrazow anie d ziałaln o ści tej K om is­ ji na tle jej po su n ięć w ojskow ych i zarządzeń ad m in istra cy jn y ch oraz jej sto ­ su n k u do w szystkich w ażniejszych w y darzeń w owym czasie na G órnym Śląs­ k u i n a staw ien ia jej poszczególnych członków do obozów - polskiego i n ie m ie c ­ kiego w okresie pow stań. Z. S z y m a ń s k i , Niemieckie korpusy ochotniczy na Górnym S lą sku (1 9 1 8 — 1922), O pole 1969, 75. A u to r n a k re ślił genezę i u d z ia ł bojów karzy n iem ieck ich we w alce z polskim ru ch em w yzw oleńczym . N ie po*· d a ł je d n a k d o k u m en tacji ani przeglądu bibliograficznego. W Zagłębiu D ąbrow ­ skim i na Górnym Ś lą sk u u progu i na początku niepodległości (1918— 1922), p. red. H. R e c h o w i c z a , K atow ice 1968, 115. W b ro szu rce zaw arte są trzy a rty k u ły i to J. W a l c z a k a o u g ru p o w an iach p o lity czn y ch w Z ag łęb iu D ąb ­ row skim , J. K ę p s k i e g o o Polskiej P a rtii Socjalistycznej oraz J. P r z e ­ w ł o c k i e g o o N arodow ej P a rtii R obotniczej na G órn y m Śląsku, w k tó re j je d n y m z g łó w n y ch d z iałaczy b y ł ów czesny proboszcz k o śc io ła N M P . w K ato ­ w icach, a późniejszy pierw szy biskup częstochow ski, ks. dr T eodor K ubina. 1

*

C z a s y o k u p a c j i h i t l e r o w s k i e j n a Ś l ą s k u p r z y p o m i n a j ą : Studia Ś lą skie. Seria nowa, t. XVI, O pole 1969, 407. P ośw ięcone ofiarom drugiej w ojny światowej w trzy d z iesto lecie W rześnia z a m ieściły kilka rozpraw , jak E. J ę d r z e j e w s k i e g o o niem ieckiej ad m in istracji na te re n a c h w łą c z o ­ n y c h do rejencji opolskiej, A. K o n i e c z n e g o o fingow anym nap ad zie n a ra d io sta c ję gliwicką, E. P i o n t k a o zało d ze kop aln i „K nurów " w la ta c h o k u ­ pacji oraz oprócz in n y ch jeszcze w spom nienie o pierwszej w ojnie gospodar­ czej N ie m iec przeciw ko P.olsce w la ta c h 1920— 1922. T. M u s i o ł , Dachau 1933— 1945, K atow ice 1968, 504. Je st to pierw sza obszerna m onografia o n ajsta r­ szym obozie k o n c e n tra c y jn y m w N ie m czech i w zorcu dla in n y ch obozów, o p ar­ ta n a szerokiej bazie źró d ło w ej, licznych p u b lik acjach krajow ych i zag ran icz­ n y ch oraz z e z n a n iac h n a o cz n y ch świadków.

O p i s y g e o g r a f i c z n o - h i s t o r y c z n e :

Miasto Nysa. Szkice monograficzne, W ro cław 1970, 279. D zieło zbiorow e, wy­ dan e przez In s ty tu t Śląski w O polu, opisuje w trz y n a stu ro z d z ia ła c h p rzeszłość i teraź n iejszo ść daw nej stolicy księstw a biskupiego i m iasta praw ie całkow icie zniszczonego w czasie d z ia ła ń w ojennych w 1945 r. a po w ojnie o d b u d o w an e­ go. Ziemia Strzelecka. Szkice m onograficzne, W ro c ła w 1970, 412. W ydane tak sam o przez In sty tu t w O polu ukazują w ujęciu ogólnym pow iat strzelecki, z n a ­ ny ze swej dzielnej postaw y w czasie plebiscytu i pow stań. K ilk ak ro tn ie w spo­ m n ia n y je st rów nież ks. proboszcz J. W ajda w Kielczy, założyciel Polskiego B anku Ludowego w S trzelcach oraz o rg an izato r licznych k ó łe k rolniczych w p o ­ w iecie i p o seł do p a rla m e n tu Rzeszy, k tó ry z m a rł na w y gnaniu u swego daw­ niejszego w ikarego, ks. C zem piela w H ajdukach. Siemianowice. Zarys rozwoju miasta. O p raco w ał H. R e c h o w i c z , K atow ice 1969, 328. Z ram ien ia In sty tu ­ tu Śląskiego w K a to w icach p rzy c zy n iło się sie d em n astu A utorów do w szech­ stro n n e g o o p raco w an ia kolejnej m onografii p o p u la rn o -n au k o w ej o m iastach w o­ jew ództw a katow ickiego. Bardzo pobieżnie p o tra k to w a n o je d n a k okres aż do

d ru g ie j p o ło w y X V III stulecia.