Biblioteka Główna UMK Toruń
1371689
DEKLARACJA POROZUMIENIA STRONNICTW
DEMOKRATYCZNYCH
L O N D Y N 1948
Nakładem Komisji Porozumiewawczej Stronnictw Demokratycznych
N. MacNEILL & CO., PRESS LTD., 127, Walworth Road, London, S. E. 17.
Tel.: RODney 2839.
K O M U N I K A T
S tro n n ictw a dem o k racji polskiej: P o lsk a P a r tia S ocjalistyczna, P olskie S tronnictw o Ludow e i S tronnictw o P racy , po odbyciu n a ra d w P a ry ż u i Londynie, postanow iły utw orzyć Porozum ienie Stronnictw Demokratycznych, sta w ia ją c sobie za głów ny cel przyw rócenie Polsce niepodległości oraz w prow adzenie w niej i u g ru n to w an ie u stro ju rz e telnej dem okracji.
S tro n n ictw a te n a w spólnej k o n feren c ji w d n iu 15 listo p ad a 1948 uchw aliły Deklarację, za w ierając ą p ro g ra m polityczny i społeczny d em o k racji polskiej oraz zasady w spółdziałania obecnie i n a dalszą m etę.
D ek la rację podpisali: z ram ien ia Polskiego S tro n n ictw a L u d o wego — prez. S tan isław M ikołajczyk, K azim ierz B agiński i S tefan K orboński, z ra m ie n ia Polskiej P a r tii S ocjalistycznej — prez. Tom asz A rciszew ski, F ran ciszek B iałas, A dam Ciołkosz i O tton P e h r, z r a m ien ia S tro n n ictw a P ra c y — prez. K aro l Popiel, C y p rian O dorkiew icz i K o n rad Sieniewicz.
Ja k o o rg an w spółpracy pow ołana została Kom isja Porozu
miewawcza Stronnictw Demokratycznych, złożona z P rezydiów S tronnictw , k tó ra dla p row adzenia sp raw bieżących w yłoniła stały Sekretariat,
P on ad to w ym ienione stro n n ic tw a postanow iły wszcząć rozm ow y w sp raw ie w spółpracy z innym i polskim i stro n n ictw am i i u g ru p o w a
niam i dem okratycznym i.
W Londynie, dnia 15 listopada 1948 r.
JNIWERSYTECKA
D EKLA R A CJA
P O R O Z U M I E N I A S T R O N N I C T W D E M O K R A T Y C Z N Y C H
D em okratyczne stronnictw a, s ta now iące podstaw ę o rg anizacji po
litycznej n a ro d u i będące je d y nym w ykładnikiem woli k ra ju , sp e łn ia jąc swój obow iązek jed n o czą swe siły dla w yzw olenia P o l
ski.
One to podejm ow ały zawsze brzem ię zm agań z najeźdźcam i.
O ne też od początku n ajaz d u n ie m ieckiego p racow ały wspólnie, b u d u ją c R uch P odziem ny w k r a ju i tw orząc R ząd polski oraz R a dę N arodow ą n a em igracji. One to w ro k u 1939 pow ołały w sp ó l
ny o rg an k o n sp irac y jn e j działal
ności pod nazw ą Politycznego K o
m ite tu Porozum iew aw czego, a w r.
1943 zaw arły m iędzy sobą ścisłe porozum ienie w ram a ch K rajow ej R ep rezen tacji P olitycznej, w r . 1944 zaś pow ołały do życia R ade J e d ności N arodow ej — p a rla m e n t P olski Podziem nej — jako w yraz m yśli politycznej k ra ju .
W ówczas też w trosce o p rzy szłe, dem okratyczne obliczę P ol
ski odsunięto od w pływ u n a bieg zorganizow anego życia n aro d u w szelkie u g ru p o w a n ia sanacyjne i faszystow skie oraz postaw iono poza n aw ias to talistyczny ru ch kom unistyczny, będący obcą agen
tu rą . T ak sam o i dziś, d em o k ra
tyczne stro n n ic tw a, w yklu czając od w spółdziałania w szelkie o rg a
n izacje totalistyczne, bio rą na sie
bie ciężar rep rez en to w an ia s p ra
wy polskiej i w iązania je j ze sp raw ą d em o k ra cji św iata.
C zynią to w obliczu groźnej sy
tu a c ji m iędzynarodow ej, wobec pogłębiającej się tra g e d ii Polski, u jarzm io n ej przez R osję Sowiec
ką p rzy pom ocy kom unistycznego rzą d u w arszaw skiego. P rzypom i
n a ją zarazem tę dan in ę k rw i i ofiar, ja k ą n a ró d polski złożył w m inionej w ojnie, oraz zobow ią
zania, zaciąg n ięte w obec Polski przez n aro d y dem okratyczne św iata.
P olska p ierw sza p rzeciw staw i
ła się zbro jn ie ag re sji Niem iec;
od pierw szego dnia w ojny an i na chw ilę nie za p rzestała w alki w k ra ju , w podziem iach kon sp i
ra c ji, b io rąc ponadto udział w zm aganiach n a w szystkich fro n ta c h św ia ta — n a lądzie, m orzu i w pow ietrzu. G dy po zw ycię
stw ie n ad N iem cam i nie odzyska
ła niepodległości, lecz p ad ła o fia
rą now ej okupacji, n aw e t w ów czas P o lsk a nie za niechała w alki o w olność i niepodległość a w t.zw.
referen d u m i w w alce w yborczej d ała w yraz dojrzałości n a ro d u oraz najgłębszem u, całe społeczeń
stw o o g arn ia jąc em u p rag n ie n iu wyzwolenia się spod kom unisty
cznej d y k ta tu ry i sowieckiego jarzm a.
P o d p isan e stronnictw a, d ają c w yraz dążeniom n arodu, u sta la ją
4
n astę p u ją c e w ytyczne ja k o w spól
ny p ro g ra m d em o k ra cji polskiej:
I- G łów ny cel stanow i odzyska
nie pełnej niepodległości P o lsk i i w prow adzenie w niej u s tro ju rzeteln ej d em okracji.
2. A k ty now ego zaboru ziem Rzeczypospolitej, dokonane przez obcych w brew woli i bez zgody n a ro d u polskiego, p ozostają n ie w ażne i nie obow iązują n aro d u polskiego.
3. Z iem ie zachodnie po O drę i N isę Ł użycką, odzyskane przez Polskę, m uszą należeć do Polski.
Ziem ie te, zniszczone podczas działań w ojennych, obecnie za lu d nione w yłącznie przez Polaków i odbudow ane ich w ysiłkiem , są niezbędne d la istn ien ia n a ro d u polskiego. Ich przynależność do Polski stanow i rów nież g w a ra n cję pokoju i wolności narodów środkow o-europejskich oraz bez
pieczeństw a całej Europy, u n ie m ożliw iając odrodzenie się p r u skiego m ilita ry z m u i im p erializm u oraz su p rem a cji gospodarczej N iem iec.
4. P olska, zgodnie ze sw ą t r a d y c ją dziejow ą i w ie rn a h asłu ,,wolni z w olnym i, rów ni z ró w n y m i“, w inna w ziąć udział w o r
ganizow aniu się w olnych ludów E u ropy na zasadach fed e ra cy j
nych. W ra m a c h te j organizacji eu ro p ejsk iej uw zględnione być w inny n a tu ra ln e ciążenia p o lity czne i gospodarcze, w ym agające tw orzenia porozum ień reg io n al
nych. W celu realizo w an ia tych idei d em o k ra cja polska w inna b rać udział w pokrew nych zrze
szeniach m iędzynarodow ych.
5. W Polsce urzeczyw istniona być m usi d em o k ra cja isto tn a, w ol
n a od przew agi jednej klasy lub p artii, d a ją c a w szystkim rów ne możliwości rozw oju, o p arta na praw orządności, gdzie praw o obo
w iązyw ać będzie zarów no rz ą dzących ja k i rządzonych. R ządy
o p a rte będą o większość p a r la
m e n ta rn ą z zag w aran to w an iem m niejszości pełnych p ra w dzia
łalności politycznej.
D la zrealizow ania rzeteln ej d e
m o k racji w Polsce n a ty c h m ia st po u sta n iu przem ocy przeprow adzo
ne zostaną sw obodne w ybory do S ejm u K onsty tu cy jn eg o n a zasa
dach pięcioprzym iotnikow ei ord y n ac ji w yborczej. T ak ob ran e p rzedstaw icielstw o n aro d o w e u s ta li form y u stro jo w e p ań stw a i uchw ali dem okratyczną k o n sty tucję.
W okresie przejściow ym : a) — w inien pow stać rząd, o p a rty o zasady dem okratyczne, tj. odpow iedzialny p rzed re p re
ze n ta c ją polityczną, w yposażoną w a try b u ty inicjatyw y, stanow ie
n ia i k ontroli;
,b) — zabezpieczona będzie rów ność w szystkich wobec p raw a oraz pełn a wolność osobista i po
lityczna, wolność sum ienia i p rze
konań, wolność słow a m ówionego i pisanego, wolność zgrom adzania się i stow arzyszania politycznego, religijnego, zawodowego i społecz
nego.
W szelkie przeciw ne tym za sa
dom u staw odaw stw o tra c i n a ty c h m ia st sw ą moc, a t. zw. m i
n isterstw o bezpieczeństw a, sądy specjalne i w szelkie in sty tu cje, będące narzędziem kom unistycz
nego ucisku, zostaną bezwłocznie zlikw idow ane. S praw cy zbrodni, popełnianych pod reżym em ko m u nistycznym n a narodzie polskim , zostaną postaw ieni przed sąd i poniosą zasłużoną karę.
6. A rm ia, k tó rej jedynym zada
niem je st orężna obrona b ytu i całości państw a, m usi służyć ca
łem u narodow i i być przepojona duchem dem okracji. Siły zbrojne w inny być całkow icie podporząd
kow ane rządow i, a prow adzenie w łasnej polityki przez czynniki w ojskow e, jako zjaw isko zgubne i nieznane narodom dem okratycz
nym , m usi być wykluczone.
5
7. S traszliw e w yniszczenie bio
logiczne sił n aro d u , dokonane przez sam ą w ojnę, a zwłaszcza w ym ordow anie przez N iem ców m ilionów P olaków oraz sy stem a
tyczne likw idow anie n aro d u p ol
skiego przez R osję Sow iecką n a k ła d a n a w szystkich obow iązek szczególnej dbałości o k rew pol
ską. Z m usza rów nież do baczenia, by nie prow adzono w k r a ju ak cji, szafu jącej życiem ludzkim , a m ogącej być żerow iskiem dla prow okacji.
8. O dbudow a społeczno-gospo
darcza Polski w inna m ieć za cel dob ro b y t człow ieka, uw zględniać jego życiow e potrzeby, a szczegól
nie in te resy ludzi pracy, obecnie eksploatow anych i niszczonych przez system kom unistyczny.
P olska zapew ni całej swej lu d ności z a tru d n ien ie oraz zarobek, um ożliw iający należyty poziom życiowy. K ażdy obyw atel mieć bę
dzie praw o do pracy, a w ykonu
ją c obow iązek p racy zachow a swobodę w y b o ru zaw odu i w a r sz tatu pracy. D ążenia do usam o dzielnienia się gospodarczego i uzyskania w łasności, zapew nia jącej dob ro b y t jednostki, p o p ie ra ne będą w granicach s p ra w ie dliwego podziału dochodu spo
łecznego.
T roską p ań stw a będzie zapew n ien ie spraw iedliw ego podziału do
chodu społecznego oraz pom noże
nie tego dochodu drogą podnosze
nia k r a ju n a coraz to wyższy po
ziom życia gospodarczego, w ydo
b yw ając z niego w szystkie siły w ytw órcze, a przede w szystkim u p rzem y sław iając Polskę i pod
nosząc w ew nętrzne spożycie lu d ności m ia st i wsi. Tylko w ten sposób w m ożliw ie ja k n a jk ró t
szym czasie P olska osiągnie po
ziom życiowy zachodnio-europej
ski, sta ją c się pełnow artościow ym członem gospodarczej w spółpracy narodów . W sw oim w ysiłku n ad przyśpieszeniem rozw oju gospo
darczego P o lsk a p rag n ie k o rzy sta ć z pom ocy innych narodów
dem okratycznych, a zwłaszcza z pom ocy S tanów Zjednoczonych A m eryki.
9. U stró j ro ln y P olski o p a rty będzie n a sam odzielnych, ekono
m icznie zdrow ych, jedn o ro d zin nych gospodarstw ach chłopskich, stanow iących in d y w id u a ln ą w ła sność. U su n ięty zostanie n arz u co ny Polsce szkodliw y gospodarczo i sprzeczny z psychiką chłopa pol
skiego system kolektyw izacji ro l
nictw a.
Rolnictw o jako niezm iernie w a ż ny w Polsce czynnik gospodarczy w inno być otoczone szczególnie tro sk liw ą opieką wobec g ru n to w nego niszczenia dorobku ro lnictw a przez reżym kom unistyczny, k tó ry w gospodarstw ach chłopskich, o p arty c h na p ry w a tn e j w łasności, widzi jed n ą z głów nych zapór w zbolszew izow aniu P olski. R e
fo rm a ro ln a obejm ie ziemie, po
zostające jeszcze w ręk a c h p a ń stw a i upełnorolni gospodarstw a karło w ate.
P rzeprow adzona będzie z po
m ocą p ań stw a i sam orządu ko m a sac ja i m elio racja ziem i oraz dokonane zostaną inw estycje, m a jące n a celu m odernizację m etod upraw y i podniesienie w ydajno
ści gospodarstw w iejskich.
D obrow olne o rg anizacje ro ln i
cze i odbudow any w pełni sam o
rzą d rolniczy stanow ić będą pod
staw ę szerzenia k u ltu ry i w iedzy zawodowej oraz podnoszenia w y
tw órczości wsi. W prow adzony obecnie system o rganizacji, ja k np. Sam opom oc Chłopska, sta n o w iący ty lk o k om unistyczne n a rzędzie ek sp lo atacji chłopa, zo
stanie zlikw idow any.
10. K luczowe gałęzie przem y słu, źródła energii, b an k i oraz środki k o m u n ik acji i tra n s p o rtu p o siad ające znaczenie państw ow e, jako też przed sięb io rstw a p rze
m ysłu zbrojeniow ego i zakłady użyteczności publicznej zostaną uspołecznione, przechodząc na w łasność p ań stw a, sam orządu,
6
spółdzielczości lub też in sty tu cji społecznych. P rzem y sł średni i d robny oraz całe rzem iosło pozo
sta n ą w ręk a c h p ry w atn y ch . Go
sp o d a rk a uspołeczniona w olna b ę
dzie od przerostów b iu ro k ra ty c z
nych, a g o spodarka i inicjaty w a p ry w a tn a dozna niezbędnej pomo
cy gospodarczej i pełnej ochrony p raw n ej. S am orząd społeczno-go
spodarczy stw orzy w aru n k i dla rozw oju i unow ocześnienia rz e m iosła, ch ału p n ictw a i przem ysłu ludowego.
II. W Polsce n a nowo wyzwolo
nej zniknąć m usi w szelki w yzysk człow ieka a rozpiętości w docho
dzie w inny być zm niejszone do g ran ic społecznej słuszności.
Zw iązki zawodowe robotników i pracow ników um ysłow ych k o rzy sta ć będą z całkow itej swobo
dy rozw oju i niezależności, k tó ra ich wyzwoli z niewolniczego s ta nu, ja k i w ytw orzyły zw iązki za
w odowe, upaństw ow ione przez kom unistów . Będzie tak że położo
n y k re s niebyw ałem u wyzyskowi p ra c y ludzkiej, k tó ry nosi oszu
k ańczą nazw ę „w spółzaw odnictw a p ra c y “.
U staw odaw stw o ochronne p r a cy, ubezpieczenia społeczne, h i
giena i bezpieczeństw o pracy, w czasy pracow nicze ro zw ijan e bę
dą zgodnie z in te rese m rzesz p r a cowniczych. Społeczne b u d o w n i
ctwo m ieszkaniow e przyczyni się do zapew nienia w szystkim p ra c u jącym w aru n k ó w bytu, odpow ia
dający ch w spółczesnym w y m ag a
niom . S zeroka sieć u kładów zbio
row ych p rac y będzie istotnym czynnikiem spraw iedliw ego po
działu dochodu społecznego. R ady zakładow e, uw olnione od nacisku politycznego k om unistów i k o n tro li policyjnej, będą podstaw o
w ym organem sam orządu społecz
no-gospodarczego i jed n y m z k ie row niczych czynników o rg anizacji p rodukcji.
P ra c a um ysłow a w inna być oto
czona n ależy tą opieką, a in te li
gencji p ra c u ją c e j, przetrzebionej przez w ojnę i okupację, w inny być zapew nione w aru n k i należytego rozw oju.
12. Spółdzielczość w e w szy
stkich jej o d m ianach i fo rm ach o p a rta będzie n a zasadach d obro
wolności i d em okratycznej s tr u k tu r y organ izacy jn ej oraz pełnym sam orządzie.
13. S am orząd te ry to ria ln y , spo
łeczno-gospodarczy i k u ltu ra ln y będzie w prow adzony w g ran icach m ożliwie n ajszerszych; odciąży on a p a r a t państw ow y, stanow iąc z a razem szkołę życia o b yw atelskie
go i społecznego.
14. Celem podniesienia docho
du narodow ego całość gospodarki narodow ej w inna być o b ję ta p la now aniem gospodarczym . W jego o pracow aniu w inna w ziąć w y b it
n y u dział naczelna izba g o sp o d a r
cza, będąca nad b u d o w ą sam orzą
du społeczno-gospodarczego, przy udziale p rzedstaw icielstw sam o
rząd u tery to rialn eg o , spółdziel
czości i zw iązków zaw odowych.
15. N auka w inna być w olna.
B ad an ia naukow e i głoszenie ich w yników będą całkow icie swo
bodne. W yższe uczelnie korzystać będą z autonom ii. K orzystanie ze zdobyczy k u ltu ry w inno być udo
stępnione najszerszym rzeszom ludow ym n a wsi i w mieście.
Szkoła na w szystkich szczeblach nauczan ia w inna być bezpłatna.
N auczanie nie może być k ręp o w a
ne żadną n arz u co n ą ideologią, sprzeczną z zasadam i uczciwej d e
m okracji. W szelka tw órczość n a ukow a, techniczna, lite ra c k a i a r tystyczna dozna szerokiego p o p a r
cia a w ram a ch sam orządu k u l
tu raln eg o zapew nione będą w a
ru n k i dla jej pełnego rozkw itu.
16. R odzina, jako podstaw ow a k om órka społeczeństw a, w inna być otoczona ochroną p raw n ą, społeczną i k u ltu ra ln ą oraz po
m ocą ze stro n y państw a.
>U<
jhV6%
17. Z asady m oralności i etyki chrześcijań sk iej w inny stanow ić podstaw ę życia publicznego.
W szczególności p rzen ik ać je w i
nien tk w iący w tra d y c ji c h rz e ścijań sk iej szacunek człow ieka d la człow ieka oraz um iłow anie wolności.
Złączone n iniejszym porozum ie
niem dem okratyczne stro n n ictw a zobow iązują się w jdężyć w szy
stk ie swe siły, by działając zgod
nie i solidarnie uw olnić P olskę od
ja rz m a sow ieckiego, a w wyzwo
lonej O jczyźnie w prow adzić i za
bezpieczyć u stró j rzeteln ej dem o
k ra c ji politycznej i społecznej.
M ają one głęboką w iarę, że je d nocząc swe siły, przy czy n iają się ty m sam ym do skonsolidow ania w szystkich dążeń, zm ierzających do Polski N iepodległej, N iepo
dzielnej, W olnej, D em okratycznej i Społecznie S praw iedliw ej.
W L ondynie, 15 listo p ad a, 1948 r.
P O LSK A PARTIA PO LSK IE S T R O N N IC T W O S T R O N N IC T W O S O C JA L IS T Y C Z N A : L U D O W E : PRACY:
Tomasz Arciszewski Franciszek Białas Adam Ciołkosz Otton Pehr Zygmunt Zaremba
Stanisław Mikołajczyk Kazimierz Bagiński Stefan Korboński
Karol Popiel
Cyprian Odorkiewicz Konrad Sieniewicz
Biblioteka Główna UMK
300020873435
8
