Proszę podzielić klasę na 3-4 osobowe grupy i przedstawić następujący scenariusz:
„Podczas wycieczki wzdłuż Amazonki, Ty i Twoi przyjaciele odłączyliście się od grupy i zgubiliście się w dżungli. Postanawiacie pozostać tam, gdzie jesteście, aby łatwiej było Was znaleźć i uratować.
Tymczasem, musicie zbudować schronienie. Dostępne są jedynie materiały naturalne: drewno, piasek, kamienie, liście, trawy, woda. Zbudujcie makietę schronienia np. w skali 1:20”.
Każda grupa powinna:
• Ustalić istniejące zagrożenia.
• Zastanowić się, które z dostępnych zasobów naturalnych będą odpowiednie do zbudowania właściwego schronienia.
• Narysować plan swojego schronienia.
• Zbudować makietę np. w skali 1:20, tak, aby przedstawiała schronienie zbudowane z naturalnych materiałów.
Blaty ławek powinny zostać zabezpieczone kartonami lub folią. Jeśli pozwoli na to pogoda, makietę można wykonać na zewnątrz. Uczniowie mogą wykonać film dokumentujący ich pracę. Powinni wykonać zdjęcia makiet i dodać je do Albumu.
HISTORIA ARCHITEKTURY
Ocena pracy
Każda grupa przedstawia klasie swój rysunek (koncepcję) oraz makietę. Niech uczniowie wspólnie się zastanowią:
• Które zasoby naturalne były najbardziej odpowiednie do budowy? Dlaczego?
• Czy wśród dostępnych materiałów znalazły się bezużyteczne? Wymieńcie je i uzasadnijcie wybór.
• Poproś uczniów o wybranie najlepszej koncepcji. Niech uzasadnią swój wybór.
Zadanie domowe
Na ziemiach polskich nadal znaleźć można budynki o konstrukcji tradycyjnej (rodzimej). Niech uczniowie skorzystają z pomocy literatury (historia, architektura, archeologia, etnografia, strony internetowe skansenów architektury, muzeów budownictwa regionalnego) i narysują prehistoryczną lub wczesnohistoryczną osadę. Niech dowiedzą się, gdzie powstawały takie osady i jak oraz z czego je konstruowano.
Osada Biskupin
Album
Poprosić uczniów, aby uzupełniali wiedzę wyniesioną z Lekcji zbierając różne materiały do swoich Albumów. Rozdać i omówić Arkusz informacyjny 1 – Album. Niech uczniowie przeznaczą dział swoich Albumów Schronieniom, gromadząc zdjęcia budowli z różnych stron świata, wzniesionych wyłącznie z materiałów naturalnych.
Słowniczek
Uczniowie powinni założyć Słowniczek, który co lekcję będzie uzupełniany o nowe terminy i słownictwo.
HISTORIA ARCHITEKTURY
Podejście interdyscyplinarne
1. Plastyka – poprosić uczniów o zbudowanie makiety siedziby/grodziska w tradycyjnej konstrukcji drewnianej.
2. Język polski: omówić grodziska drewniane z perspektywy języka polskiego – opanować terminologię.
3. Historia – zorganizować wycieczkę do najbliższego zrekonstruowanego grodziska drewnianego/skansenu architektury drewnianej. Niech uczniowie zrobią zdjęcia, wykonają szkice i zanotują swoje obserwacje. Zastanówcie się wspólnie, jak się żyło w grodzisku/tradycyjnych chatach zrębowych.
Omówić z uczniami pierwotne schronienia budowane przez ludy Europy, Afryki, Azji lub obu Ameryk.
4. Technika – niech uczniowie dokonają pomiarów rodzimego budynku drewnianego odnosząc się do rozdziału „Jak mierzyć”. Rysunki można dokończyć na kolejnej lekcji.
5. Geografia – przeprowadzić lekcję na temat wykorzystania naturalnych materiałów do wznoszenia budowli. Można ograniczyć zagadnienia do obszaru jednego kontynentu lub konkretnej grupy ludności.
6. Matematyka – przeprowadzić lekcję na temat geometrii „siedzib” zwierząt, takich jak muszla ślimaka czy gniazdo os.
HISTORIA ARCHITEKTURY
Lekcja 2: Budowanie z drewna i kamienia
Podczas lekcji uczniowie poznają właściwości podstawowych, tradycyjnych materiałów budowlanych i dawne metody konstruowania budowli.
Materiały pomocnicze: Arkusz informacyjny 20 „Ściskanie, rozciąganie, zginanie, rozpiętość”, Arkusz pracy C1 oraz, opcjonalnie, slajdy lub ilustracje grodziska w Biskupinie i rotundy piastowskiej.
Problematyka
Materiały i techniki budowlane.
Kluczowe zagadnienia
Rozpiętość.
Powtórka
Omówcie wspólnie rysunki i makiety grodziska, wykonane na poprzedniej lekcji, zapytaj:
• Jakie materiały były najczęściej wykorzystywane do budowy grodziska?
• Dlaczego budowano je według określonej zasady?
• Jaka była ich konstrukcja?
• Czy istnieją dziś autentyczne, zachowane starożytne grodziska?
Dyskusja 1 – Kamień i drewno Zagadnienia Kluczowe
Wytrzymałość. Elastyczność. Trwałość.
Materiały: surowy kamień, gałąź drzewa lub krzewu.
Pokaż kamień i gałąź uczniom; zastanówcie się wspólnie nad ich przydatnością w budownictwie.
Napisz na tablicy wszystkie właściwości tych dwóch materiałów, które wynikają z odpowiedzi na poniższe pytania:
• Czy dany materiał jest ciężki?
• Czy jest elastyczny?
• Czy łatwo poddaje się obróbce?
• Jak reaguje na różne temperatury?
• Jak reaguje na kontakt z wodą?
• Czy jest trwały?
• Czy jest łatwo dostępny?
• Czy można go wykorzystać na wiele sposobów?
• Który z materiałów jest bardziej wytrzymały?
HISTORIA ARCHITEKTURY
Ćwiczenie 1 – Budowanie ściany
Materiały: Zgniecione gazety tworzące nieregularne „bryły”, pudła kartonowe, dwie deski.
Ściana z gazet Ściana z pudeł z otworem
Proszę wybrać dwie pary uczniów, jednej zlecić zbudowanie ściany za pomocą pomiętych gazet, przypominających nieregularne głazy, a drugiej zbudowanie ściany z pudeł kartonowych, przypominających regularne kamienne bloki. Niech uczniowie postarają się, aby powstająca ściana była jak najbardziej wytrzymała. Proszę obserwować ich pracę i omówić rezultaty. Zakładając, że budowano je z prawdziwego kamienia, niech uczniowie zastanowią się:
• Która metoda budowania ściany jest bardziej skuteczna? Dlaczego?
• Która ściana jest bardziej wytrzymała i trwała? Dlaczego?
• Która metoda wymagała więcej wysiłku? Pomyśl o transporcie, podnoszeniu i cięciu kamieni.
Ćwiczenie 2 – Wykonanie otworu na drzwi
Poprosić uczniów, aby spróbowali wykorzystać deski do wykonania otworu na drzwi, w każdej ze ścian. Ponownie obserwuj ich pracę i omów wyniki.
Dyskusja 2 – Rozpiętość
Rozdaj Arkusz informacyjny 20 – „Ściskanie, rozciąganie, zginanie, rozpiętość”, który obrazuje różne pojęcia związane z zagadnieniami konstrukcyjnymi. Odnieść się do zawartych tam ilustracji podczas tłumaczenia poniższych pojęć:
• Deska w ścianie z pudeł tworzy nadproże – belkę nośną podtrzymującą ścianę nad otworem okiennym lub drzwiowym.
• Odległość między podporami, np. mostu nazywana jest rozpiętością.
Ściskanie, rozciąganie, zginanie
Różne materiały w różny sposób reagują na ściskanie, rozciąganie, zginanie.
Np. obciążone fragmentem ściany nadproże jest narażone na zginanie - ściskanie belki w górnej jej części i rozciąganie w dolnej.
Poproś uczniów o odpowiedź na następujące pytania:
• Który materiał jest najbardziej wytrzymały na ściskanie: kamień, drewno czy stal? Który najlepiej znosi rozciąganie?
HISTORIA ARCHITEKTURY
Odpowiedź: Kamień jest bardzo wytrzymały na ściskanie. Drewno jest bardzo wytrzymałe na rozciąganie. W stosunku do swojej niewielkiej wagi, drewno jest całkiem wytrzymałe na siły ściskania i rozciągania.
• Co się stanie, jeśli zbudujemy kamienne nadproże?
Odpowiedź: jeden blok kamienia nie jest w stanie pełnić roli nadproża dla otworu o dużej rozpiętości. Można wykorzystywać go do wykonywania raczej wąskich otworów.
• Jak można skonstruować kamienne obramienie otworu o większej rozpiętości?
Odpowiedź: można zbudować łuk.
• Jak zbudować pomieszczenie z kamiennym stropem?
Odpowiedź: można np. użyć kroksztynów/podpór kamiennych. W Polsce istnieje wiele przykładów ich zastosowania, np. w gotyckich czy renesansowych wykuszach.
W czasach antycznych stosowano dla dużych rozpiętości, tzw. sklepienie pozorne – układane z wysuwanych stopniowo kamiennych bloków. Klasycznym przykładem jest grobowiec Agamemnona (skarbiec Atrydów) w Mykenach, w Grecji. Opisywał go m.in. wieszcz epoki romantyzmu, Juliusz Słowacki.
Podobnie, konstruowanie sklepienia pozornego na planie koła polega na układaniu płaskich kamieni jeden na drugim tak, aby obwód każdej kolejnej warstwy był mniejszy niż poprzedniej.
Bardziej wyrafinowanym sposobem skonstruowania kamiennego stropu jest zbudowanie sklepienia beczkowego na planie prostokąta. Zapytaj uczniów, czy znają jakieś budynki, w których znajdują się łuki lub sklepienia beczkowe.