Poprosić uczniów o zapoznanie się ze sposobem czytania map. Idealna byłaby książka do geografii zawierająca rozdziały na ten temat albo atlas.
Zadanie domowe
1. Poprosić uczniów o zwrócenie szczególnej uwagi na ich trasę z domu do szkoły. Jeśli mogą, niech uzupełnią mapki narysowane na lekcji.
2. Uczniowie powinni dokończyć Ćwiczenie 2, jeśli nie udało się go skończyć na lekcji.
3. Rozdać i omówić Arkusz pracy B2. Arkusz zakłada odkrycie wielu nowych faktów na temat miejsc zamieszkania własnych społeczności. Uczniowie będą musieli porozmawiać z różnymi osobami ze swojego otoczenia oraz spędzić dużo czasu w bibliotece, aby uzupełnić ten arkusz. W związku z tym, proszę ustalić wspólnie rozsądny termin oddania prac.
4. Przypomnieć o zadaniach związanych z Albumem i Słowniczkiem znajdujących się na Arkuszu pracy B2.
Podejście interdyscyplinarne
1. Plastyka/geografia – Proszę zaproponować uczniom takie zadanie:
Znajdź przykłady słynnych placów/rynków/skwerów na świecie - w Krakowie, Londynie, Paryżu, Rzymie czy Wenecji (na pewno w szkolnej bibliotece można znaleźć mapy). Jakie kształty możesz zaobserwować? Narysuj mały plan wybranych przestrzeni, przedstawiając budynki na czarno, a przestrzeń publiczną na biało. Rysunki podpisz nazwą placu oraz miejsca, w którym się znajduje.
Niech uczniowie narysują mapki sytuacyjne swojej okolicy albo fragmentu innego miasteczka lub miasta, które ich interesuje, korzystając z map wydziału geodezyjnego urzędów miast i gmin. Proszę omówić wspólnie kształty i wzory, które się wyłonią i zastanowić się, jakie mogą mieć znaczenie.
2. Plastyka – poprosić uczniów, aby nagrali film o jednej lub kilku przestrzeniach publicznych.
Niech zastanowią się, co chcą przekazać w filmie i uważnie dobierają ludzi, miejsca oraz przedmioty, które pomogą im przekazać zamierzenie reżyserskie.
3. Technika/nauki o środowisku – niech uczniowie zbadają zielone/otwarte tereny w okolicy i
DZIELNICA, WIEŚ, MIASTO, METROPOLIA
4. Język polski – niech uczniowie napiszą rozprawkę lub wiersz na temat interesującej ich przestrzeni publicznej.
5. Biologia/nauki o środowisku – otwarte tereny w miastach mogą być siedliskami różnych gatunków flory i fauny. Łączenie tych miejsc w ciągi i sieci ekologiczne może poprawić jakość życia wielu gatunków, a jednocześnie jakość życia człowieka. Niech uczniowie zastanowią się, czy takie powiązania istnieją w okolicy, a jeśli tak, czy mogą być poszerzone. Zwróćcie szczególną uwagę na takie przeszkody jak drogi szybkiego ruchu, trasy kolejowe czy gęsto zabudowane obszary.
DZIELNICA, WIEŚ, MIASTO, METROPOLIA
Lekcja 3: Początki osadnictwa
Podczas lekcji uczniowie zbadają czynniki mające wpływ na lokalizację i rozwój osadnictwa.
Materiały pomocnicze: Arkusze pracy B3 i B4, Arkusz informacyjny 17 „Miasta i miasteczka polskie” – stosowne wybrane warianty miasteczek 1-16, dodatkowe mapy powiększone do formatu A3, dowolnie wybrane plany tych miast. Kopie map okolicy z lokalnego wydziału geodezji i kartografii.
Problematyka
Początki i rozwój wybranego miasta.
Zagadnienia Kluczowe
Wybieranie lokalizacji – miejsca do zamieszkania.
Powtórka
Omówcie rezultaty analizy trasy do szkoły:
• Ile istnieje różnych tras do szkoły?
• Jakie nazwy miejsc i ulic były najczęściej zapamiętywane?
• Jaka może być etymologia tych nazw?
• Jakie tereny otwarte, parki czy place znajdują się po drodze?
• Czy z układu budynków można wyczytać zamysł urbanistyczny?
• Które budynki najbardziej zwracają uwagę? Dlaczego?
Ćwiczenie 1 – Zabawa w osadnictwo (tworzenie miejsca zamieszkania)
1. Podzielić klasę na grupy i rozdać Arkusz pracy B3.
2. Wybrać jeden z poniżej wymienionych scenariuszy.
3. Omówić Arkusz pracy z klasą. Niech uczniowie dyskutują i rozwiązują problemy w swoich grupach. Gdy podejmą ostateczną decyzję, niech zaznaczą miejsce na osiedle znakiem X.
Tło
Jest rok 3000 n.e. Globalne ocieplenie i zniszczenie warstwy ozonowej doprowadziło do drastycznego wzrostu temperatury i tym samym, poziomu mórz i oceanów. Prawie cała Ziemia jest obecnie oceanem.
Scenariusz 1
Ty, Twoja grupa i Wasze rodziny uciekliście z Ziemi na statku kosmicznym. Statek jest jak Arka Noego, wyposażony w większość rzeczy potrzebnych do rozpoczęcia życia od nowa – narzędzia, nasiona, rośliny, zwierzęta domowe. Podczas tułaczki po galaktyce, lądujecie na małej planecie i odkrywacie
DZIELNICA, WIEŚ, MIASTO, METROPOLIA
Scenariusz 2
Ty, Twoja grupa i Wasze rodziny przeżyliście potop i uciekliście statkiem z przeludnionych kontynentów. Wyposażyliście statek w wiele rzeczy, które będą potrzebne do rozpoczęcia życia od nowa – narzędzia, nasiona, rośliny, zwierzęta domowe. Płyniecie przez oceany szukając miejsca dla siebie. Nagle, odkrywacie wyspę…
Ocena pracy
Jakie lokalizacje zostały wybrane przez grupy? Czy każda grupa wybrała podobne miejsce? Poproś przedstawicieli każdej grupy o uzasadnienie swojego wyboru. Zapytaj, jakie czynniki i elementy krajobrazu wpłynęły na wybór.
Ćwiczenie 2 – Miasto - według wyboru wariantu
Rozdaj następujące materiały:
Arkusz pracy B4
Arkusz informacyjny 17 „ Miasta i miasteczka polskie”
Historyczne mapy miasta powiększone do formatu A3
Do pracy na lekcji potrzebne będą kopie map wybranej okolicy z lokalnego wydziału geodezji i kartografii.
Omówić wspólnie mapy odnosząc się do treści Arkusza informacyjnego 17. Poprosić uczniów o uzupełnienie Arkusza pracy B4 i zachęcić do czerpania z wiedzy zdobytej podczas poprzednich lekcji na temat miejsca zamieszkania ich społeczności.
Zadanie domowe
1. Dokończenie Arkusza pracy B4, jeśli nie udało się wykonać na lekcji.
2. Poprosić o znalezienie wybranego miasta na mapie drogowej Polski, a następnie o narysowanie własnej mapki, która pokazuje lokalizację miasta w relacji do otaczających je miejscowości.
3. Przypomnieć o uzupełnianiu Albumu oraz Słowniczka.
Podejście interdyscyplinarne
1. Geografia/Historia – poprosić uczniów o wybranie dobrze znanego miejsca, np. gdzie jeżdżą na wakacje lub w odwiedziny. Niech dowiedzą się, jakie to miejsce miało początki, jak rozwijało się, jako osada oraz co mogło zachęcać ludzi do osiedlania się w tym miejscu.
2. Geografia – niech uczniowie zdobędą informacje na temat lokalnego klimatu (temperatury, wiatru, opadów, nasłonecznienia, okresów wegetacyjnych). Niech zastanowią się, czy jest jakiś czynnik klimatyczny, który mógł wpłynąć na rodzaj budynków w mieście lub na jego plan. Należy korzystać z atlasu i materiałów meteorologicznych.
3. Geografia/wiedza o społeczeństwie – w niektórych miastach znajduje się bardzo mało wolnej przestrzeni, ulice są wąskie a budynki wysokie. W związku z tym mnóstwo ludzi oraz ich
DZIELNICA, WIEŚ, MIASTO, METROPOLIA
działania muszą zmieścić się na małym obszarze. Poprosić uczniów, aby zastanowili się nad zaletami i wadami takich miast, biorąc pod uwagę takie czynniki, jak: warunki i dostęp do pracy, kontakty międzyludzkie, transport publiczny, jakość środowiska itd.). Niech przeanalizują gęsto zabudowane obszary, opierając się na przykładach miast dobrze im znanych lub miast, które znają z podróży, filmów lub literatury.
4. Biologia/nauki o środowisku – Poprosić uczniów o zgłębienie tematu lokalnych i globalnych zalet sadzenia drzew w miastach. Niech zwrócą uwagę na takie aspekty, jak: tłumienie hałasu, oczyszczanie i dotlenianie powietrza, retencja wody, jakość gleby, zdrowie mieszkańców i walory estetyczne. Następnie, niech podzielą się swoimi uwagami z klasą.
5. Geografia/plastyka - zaproponować uczniom następujące zadanie: porównaj Warszawę do innego miasta europejskiego, np. Paryża, Berlina, Pragi czy Amsterdamu. Które miasta mają gęstszą zabudowę? Jakie są różnice w wielkości, kształcie, historii i liczbie mieszkańców? Czy ludzie mieszkają w innych domach niż mieszkańcy Warszawy? Które miasto jest drugie, co do wielkości w wybranym przez Ciebie kraju?
6. Geografia/wiedza o społeczeństwie - zaproponować uczniom następujące zadanie:
wybierz dowolne miasto i spróbuj odróżnić części miasta, które powstały w różnych latach czy epokach. Spróbuj narysować mapę miasta, np. w roku 1960, 1970, 1980 i 1990. Zastanów się na dobrymi i złymi stronami zachodzących zmian. Jak według Ciebie mogą lub powinny zmienić się obrzeża miasta w następnych latach?
DZIELNICA, WIEŚ, MIASTO, METROPOLIA
Lekcja 4: Kształt miasta
Podczas lekcji uczniowie zgłębią zagadnienia związane z kształtem przykładowego zespołu miejskiego.
Materiały pomocnicze: Arkusz informacyjny 17 „Miasta i miasteczka polskie” – w wybranym wariancie miasta, Arkusz informacyjny 18 – „Skala, widok i oś”, mapy wybranego miasta, Arkusz pracy B5.
Problematyka
Kształt i struktura przestrzenna wybranego zespołu miejskiego.
Zagadnienia Kluczowe
Skala. Widok. Oś. Kompozycja przestrzenna.
Powtórka
Omówić z uczniami Arkusz pracy B4. Wypisać na tablicy ich spostrzeżenia i odkrycia. Zapytać:
• Jakie uwarunkowania geograficzne wpłynęły na wybór takiej a nie innej lokalizacji na osiedlenie się?
• Jakie czynniki historyczne wpłynęły na rozwój miasta wybranego do dyskusji?