Ameryka Północna

Jak już wspominano w pierwszym punkcie tego rozdziału, Stany Zjednoczone stały się prekursorem tworzenia parków technologicznych, a Dolina Krzemowa stanowi symbol ich pozytywnego oddziaływania na region. Ważną rolę w rozwoju parków odegrał również Research Triangle Park (RTP) zlokalizowany w Północnej Karolinie, USA. Ośrodek ten stanowił wzorzec dla parków tworzonych na całym świecie. Koncepcja założenia RTP wynikała z konieczności odwrócenia szeregu negatywnych tendencji gospodarczych, przed którymi stała gospodarka Północnej Karoliny, gdzie w połowie roku 1950 dochód na mieszkańca należał do najniższych w kraju. Ponadto stan gospodarki był zdominowany nisko opłacanym sektorem produkcyjnym w branży meblarskiej, tekstyliów, leśnictwa czy rolnictwa na małą skalę. Północna Karolina stanęła w obliczu odpływu kapitału ludzkiego, gdyż absolwenci uczelni wyższych poszukiwali lepszych perspektyw w innych lokalizacjach. Biorąc pod uwagę spodziewane konsekwencje, władze podjęły działania zmierzające do odwrócenia tej negatywnej tendencji. Za namową niektórych liderów sektora prywatnego zlecono opracowanie koncepcji utworzenia parku technologicznego w celu dywersyfikacji bazy gospodarczej tego stanu. Do projektu dołączyły także trzy tamtejsze uniwersytety. Utworzony po rocznych konsultacjach z różnymi instytucjami Research Triangle Park miał zyskać status miejsca, gdzie firmy mogą skorzystać przede wszystkim z dużego kapitału intelektualnego regionu oraz nowoczesnej infrastruktury. Celem nadrzędnym było stymulowanie możliwości mieszkańców regionu w zakresie zatrudnienia i zwiększenia dochodu per capita.

Do składowych Research Triangle Park należy: (1) fundacja będąca własnością trzech uniwersytetów (Duke University of North Carolina at Chapel Hill i North Carolina State University), (2) park – spółka należąca do fundacji, której wypracowane

zyski są przekazywane na badania rozwojowe, (3) organizacja non-profit Research Triangle Park Institute, działająca jako instytut badawczy podległy fundacji i parkowi [Vogel i Larson 1985].

Początkowo proces lokowania firm w parku trwał stosunkowo długo. Dopiero rok 1965 był przełomowy w rozwoju przedsięwzięcia ze względu na zwiększenie dostępności obszaru do zabudowy z 10% do 15% oraz rozszerzenie terenów przydzielonych do działalności produkcyjnej. Ponadto władze stanowe zainwestowały w poprawę infrastruktury, budując nowe autostrady oraz lotnisko. Firmy decydowały się na zlokalizowanie siedziby w Parku ze względu na niższe koszty zatrudnienia wykwalifikowanych specjalistów. Zaraz po tym jak IBM zasiedlił park, rząd federalny w celu ożywienia działalności badawczej zdecydował o ulokowaniu w parku, najpierw w 1965 roku, Narodowego Instytutu Nauk o Środowisku i Zdrowiu, a następnie pięciu innych laboratoriów. W wyniku różnych zabiegów została utworzona „masa krytyczna”, która zagwarantowała przedsięwzięciu powodzenie. Park ewaluował w stronę największego na świecie parku technologicznego pod względem zatrudnienia oraz wielkości.

Rysunek 4. Lokalizacja Research Triangle Park

Innym miejscem, będącym fenomenem, który pociągnął za sobą rozwój podobnych instytucji na całym świecie jest Dolina Krzemowa. Jedyną jednostką naukową w dolinie Santa Clara był Uniwersytet Stanforda, którego domenę stanowiło kształcenie studentów pod kątem praktycznego wykorzystania nabytej wiedzy. Założyciel uczelni, Leland Stanford6 przekazał na rzecz Uniwersytetu grunt do zagospodarowania, bez możliwości jego sprzedaży.

Rysunek 5. Lokalizacja Doliny Krzemowej

Źródło: http://dailycontributor.com [dostęp: marzec 2011].

Niewątpliwie rozwój Doliny Krzemowej ściśle korelował z nowymi technologiami informatycznymi, które tam powstawały. Branża IT została zrewolucjonizowana przez trzy następujące innowacje: w 1958 roku powstał pierwszy układ układy scalony (składający się z dwóch tranzystorów na wspólnym podłożu), w 1976 roku komputery osobiste, zaś w 1993 roku internet. Dolina Krzemowa miała swój udział we wszystkich trzech wspomnianych krokach milowych, dzięki firmom

6 Amasa Leland Stanford (ur. 9 marca 1824 roku, Watervliet, NY, USA, zmarł 21 czerwca 1893, Palo Alto, Kalifornia), amerykański senator z Kalifornii i biznesman – budował linie kolejowe.

zlokalizowanym na jej terenie tj. Hewlett Packard, Fairchild, Intel, Apple, Netscape, Yahoo. Tempo rozwoju nowych technologii informatycznych było tak ogromne, że w 1965 roku zostało sformułowane „Prawo Moore'a”: liczba tranzystorów, które można

umieścić w układzie scalonym podwaja się co roku = koszt produkcji tranzystora spada

o połowę w każdym roku, co w efekcie spowodowało, że użytkownikom oferowano sprzęty o ulepszonych parametrach po niższych cenach.

W 2001 roku nastąpił jednak kryzys po nadmiernej ekspansji z powodu spadku przychodów firm z branży IT o ponad 30% poziom bezrobocia wzrósł do 6,1%, w porównaniu do 1,3% w 2000 roku. Trzeba również pamiętać, że Dolina doświadczyła gospodarczej recesji już w latach 80-tych, kiedy takie przedsiębiorstwa jak Fairchild, Intel, National Semiconductors i inne nie wytrzymały konkurencji ze strony firm japońskich, ze względu na mało elastyczną organizację masowej produkcji podzespołów elektronicznych [Saxenian 1954]. Jednak odpowiednia reakcja na otoczenie rynkowe spowodowała, że w efekcie obydwa kryzysy zostały przezwyciężone.

Oprócz postępu technologicznego w branży IT, duże znaczenie dla rozwoju Doliny Krzemowej miała bliskość renomowanych uczelni (Stanford University, University of California w Berkeley, San Jose State University, sześć Community Colleges w regionie, które również oferowały wiele programów technicznych, wśród nich Foothill College w Los Altos Hills, Mission Community College w Santa Clara w De Anza College oraz w Cupertino [Gibbons 2000]. W 1953 roku Frederic Terman utworzył fundusz na rzecz współpracy nauki z gospodarką, który umożliwił inżynierom kontakt z przedsiębiorstwami po to, aby na bieżąco mogli śledzić najnowsze osiągnięcia technologiczne. Równolegle Terman w tym samym czasie założył pierwszy uniwersytecki park przemysłowy, Stanford Research Park, w którym w 2000 roku zatrudnionych było dwadzieścia trzy tysiące pracowników, zarówno w zlokalizowanych tam przedsiębiorstwach jak i instytutach badawczych, które spajały Uniwersytet Stanforda z przemysłem działającym w Dolinie Krzemowej [Richter 2002].

Literatura przedmiotu jednoznacznie wskazuje na to, że pomimo tego, iż Dolina Krzemowa jest synonimem sukcesu kojarzonego ze środowiskiem innowacyjnym, powielanie jej modelu w żaden sposób nie gwarantuje powodzenia. Sprzyjające trendy ekonomiczne spowodowały, że Uniwersytet Sanforda wykorzystał odpowiedni moment początków nowej ekonomii, rewolucji przemysłowej związanej z dużymi nakładami

na przemysł zbrojeniowy w związku z prowadzeniem między USA a ZSRR zimnej wojny. Jednocześnie sektor IT w dalszym ciągu intensywnie się rozwija, dostarczając rynkowi coraz nowszych rozwiązań technologicznych. Co więcej, branża ta łączy się z innymi dziedzinami nauki, co inicjuje badania multidyscyplinarne.

Analizując oba przypadki pierwszych parków technologicznych na świecie można doszukać się zarówno cech wspólnych, jak i zasadniczych różnic. W każdej z inicjatyw kluczową rolę odegrały powiązania z uczelniami. Co prawda intensywność współpracy pomiędzy uniwersytetami a lokatorami jest dyskusyjna, niemniej jednak w momencie tworzenia udział środowiska akademickiego jest bardzo istotny.

Tabela 3. Podobieństwa na etapie tworzenia pierwszych parków w USA

Atrybuty parku ^{Stanford Research}

Park

Research Triangle Park

Rola powiązań ze środowiskiem akademickim

przy tworzeniu parku ^{bardzo istotna bardzo istotna}

Dostępność udogodnień na terenie parku tak tak

Rola strategicznych lokatorów w rozwoju parku duża - Fairchild duża - IBM Udział w tworzeniu parku administracji

publicznej ^{tak tak}

Indywidualna inicjatywa (Frederic,

Terman-SRP, Gubernator Hodges- RTP) ^{tak tak}

Tworzony w celu pobudzenia rozwoju

gospodarczego regionu ^{tak tak}

Źródło: opracowanie własne.

Warto zaznaczyć, że w Stanach Zjednoczonych władze regionalne odegrały istotną rolę w rozwoju parków technologicznych. Do tego celu posłużyły im narzędzia w postaci darowizny gruntu i infrastruktury, ulgi i zwolnienia podatkowe czy kampanie promocyjne.

W ostatnich latach w Stanach Zjednoczonych obserwowany jest trend tworzenia parków „niszowych” jako odpowiedzi na regionalną politykę innowacyjną. Amerykańskie władze stanowe są zdania, że każdy region w celu poprawy konkurencyjności powinien specjalizować się w określonym obszarze działalności. Potwierdzeniem tego kierunku jest coraz więcej parków zorientowanych branżowo,

najczęściej w sektorze biotechnologii, np. Clemson University’s Advanced Materials Center i Cornell’s Agriculture and Food Technology Park.