Analiza ABC, XYZ oraz ABC/XYZ

Metoda ABC opiera się na znanej w ekonomii zasadzie „80-20”². Zgodnie z jej głównymi założeniami około 20% elementów w 80% decyduje o efektach danego działania.

Zastosowanie analizy ABC powoduje podział ogółu pozycji asortymentowych na trzy grupy (A, B, C), biorąc za kryterium tego podziału udział poszczególnych asortymentów w łącznej wartości [Cyplik, Głowacka-Fertsch, Fertsch, 2008, s. 67; Chu, Liang, Liao, 2008, s. 842-843;

Bujak, Zając, Zając, 2012, s. 241].

Wyniki tej analizy przedstawiono na rysunku 3.3.

Rys. 3.3. Analiza Pareto Źródło: [Le-Duc, 2005, s. 14]

Procedura podziału pozycji asortymentowych według tej metody obejmuje następujące kroki [Cyplik, Głowacka-Fertsch, Fertsch, 2008, s. 68]:

1. obliczenie rocznej wartości zużycia każdej pozycji asortymentowej, 2. posortowanie wartości zużycia w porządku malejącym,

3. zsumowanie wartości wszystkich pozycji,

4. obliczenie udziału każdej pozycji w wartości ogółem,

5. obliczenie skumulowanych udziałów procentowych i ustalenie podziału na grupy A, B oraz C – wyróżnienie 80% wartości zużycia wyznacza pozycje kwalifikujące się do

2 Zasada ta została sformułowana przez włoskiego ekonomistę, Vilfreda Pareto, dlatego bardzo często jest nazywana jest zasadą Pareto.

- 40-

grupy A, na którą składa się około 20% pozycji, 15% wartości zużycia wyznaczy pozycje kwalifikujące się do grupy B, pozostałe pozycje będą tworzyć grupę C.

Przy rozmieszczaniu zapasu w strefie składowania można wyróżnić dwa podstawowe kryteria:

1. częstość pobrań, 2. wielkość pobrań.

Dla każdego z wymienionych kryteriów uwzględnia się analizę ABC, której wyniki służą do rozmieszczenia towarów [Niemczyk, 2010, s. 132].

Racjonalne rozmieszczenie asortymentów w rzędach regałów w strefie składowania ma na celu takie ich rozlokowanie w stosunku do czół regałowych, aby zminimalizować odległość ich przemieszczania przy wydawaniu [Dudziński, Kizyn, 2002, s. 220].

W literaturze przedmiotu metoda ta znana jest również jako analiza ABC lub metoda Pareto, która służy podzieleniu towaru na trzy grupy oznaczone jako:

1. A – asortyment o najwyższej częstotliwości wydań, 2. B – asortyment o średniej częstotliwości,

3. C – asortyment o najniższej częstotliwości.

Częstotliwość wydawania należy ustalić na podstawie dokumentacji magazynowej, wyliczając dla każdego asortymentu liczbę wydań w ciągu poprzedniego okresu, np.

kwartału, roku. Następnie długość rzędów regałów trzeba podzielić na strefy asortymentowe A, B, C, przydzielając je do składowania tych grup [Dudziński, Kizyn, 2002, s. 202].

Asortyment grupy A jako najczęściej rotujący jest w najbliższej odległości od czół regałowych, dzięki czemu odległość przewozu przy wydaniu jest najmniejsza, a czas trwania cykli przeładunkowych najkrótszy. Asortyment o średniej częstotliwości wydania B jest składowany w strefie środkowej, natomiast C w najdalszej. W ten sposób zbiór miejsc składowania jest podzielony na podzbiory: od towarów najbardziej ważnych dla przedsiębiorstwa do mniej ważnych [Partovi, Anandarajan, 2002, s. 389-404; Yu, 2011, s. 3416-3417].

Analiza ABC według częstości pobrań służy do rozmieszczania towarów dla trzech przypadków [Niemczyk, 2010, s. 133]:

1. pobierania w celu wydania jednostek ładunkowych bez zmiany postaci, 2. pobierania w procesie kompletacji (kiedy nie wydzielono strefy kompletacji),

3. pobierania jednostek ładunkowych w celu uzupełnienia zapasu w strefie kompletacji.

- 41-

Wyniki analizy ABC według wielkości wydań są wykorzystywane przede wszystkim przy określaniu rodzaju i wielkości lokalizacji, z której prowadzona jest kompletacja.

Stanowią również dodatkowe kryterium rozmieszczenia [Niemczyk, 2007, s. 84].

Przykład rozmieszczenia grup towarowych w poziomie w strefie składowania pokazano na rysunku 3.4, natomiast na rysunku 3.5 przedstawiono rozmieszczenie w układzie pionowym z zastosowaniem wózka podnośnikowego (rys. 3.5a) oraz w przypadku obsługi ręcznej z poziomu posadzki (rys. 3.5b).

Rys. 3.4. Przykładowe rozmieszczenie jednostek w magazynie metodą ABC Źródło: [Niemczyk, 2007, s. 82]

Rys. 3.5: a) rozmieszczenie towaru w układzie pionowym z wykorzystaniem środka transportu, b) rozmieszczenie towaru w układzie pionowym przy obsłudze ręcznej

Źródło: [Niemczyk, 2010, s. 135]

Wielu badaczy rozwija tę metodę wykorzystując sztuczną inteligencję, np. Li, Chen i Liu [2008, s. 254] zastosowali algorytmy genetyczne. Natomiast Partovi i Anandarajan z Uniwersytetu we Filadelfii [2002, s. 389-404] wykorzystali sztuczne sieci neuronowe.

Kryterium klasyfikacyjnym wykorzystywanym przez powyższych autorów była wartość wydawanych towarów.

- 42-

Metodę ABC często poszerza się o badania regularności zużycia materiałów nazywane metodą XYZ. Metoda XYZ klasyfikuje materiały na trzy grupy na podstawie regularności zapotrzebowania na nie. Wyodrębnia się następujące grupy:

1. X, 2. Y, 3. Z.

Grupa X składa się z jednostek na które istnieje regularne zapotrzebowanie.

Charakterystyczna dla tej grupy jest wysoka dokładność prognozowania poziomu tego zapotrzebowania (zużycia). Grupa Y to materiały, na które istnieje zapotrzebowanie mające charakter wahań sezonowych lub określonego trendu. Wahania wynoszą 20-50% stałego zużycia. Stosuje się wybrane metody statystyczne [Bendkowski, Radziejowska, 2005, s. 139].

Charakterystyczna dla tej grupy według Michlowicza [2002, s. 122] jest średnia dokładność prognozowania tego zapotrzebowania. Trzecia grupa to grupa Z, która składa się z materiałów, na które istnieje bardzo nieregularne zapotrzebowanie. Charakterystyczna dla tej grupy jest niska dokładność prognozy tego zapotrzebowania.

W procesie podejmowania decyzji zaleca się [Michlowicz, 2002, s.123]:

1. dla grupy X – opracowanie systemu zaopatrzenia zsynchronizowanego z procesami produkcyjnymi,

2. dla grupy Y – opracowanie systemu zaopatrzenia z zadaniem utworzenia określonego poziomu zapasów magazynowych,

3. dla grupy Z – opracowanie systemu zaopatrzenia zgodnego z nieregularnymi potrzebami.

W praktyce często stosuje się kombinację metody ABC i metody XYZ a połączenie metod ABC i XYZ przedstawia tabela 3.1.

Tabela 3.1. Połączenie metod Źródło: [Bendkowski, Radziejowska, 2005, s. 139]

- 43-

Przeprowadzona klasyfikacja pozwala na określenie sposobów realizacji procesów magazynowania. Towary znajdujące się w polu AX wymagają szczególnego traktowania z uwagi na ich wysoką wartość: dużej dokładności prognozy zużycia, wysoką wartość zapotrzebowania. Dla towarów znajdujących się z polu CZ w procesie magazynowania czynności można potraktować jako działania rutynowe. Towary nie powinny być składowane blisko strefy kompletacji/wydań ze względu na niski poziom wartości zużycia i niską dokładność prognozy.

Na podstawie metody kombinowanej można wytypować jednostki ładunkowe dla których magazynowanie powinno być zsynchronizowane z pozostałymi procesami występującymi w przedsiębiorstwie np. procesem zaopatrzenia.