Anna Boguszewska - K omuniKowanie artystyczne

p

^owojenneKształcenie w

^zaKresie ^graFiKi ^użytKowej

^wyższym

szKolnictwie

artystycznym w

p

^olsce

^KonteKście ^tradycjimiędzywojnia

z tradycjiwychowaniaestetycznegow polsce

W okresie międzywojennym rozważania nad rolą sztuki w wychowaniu pojęto w zakresie pedago-giki kultury. Zasłużonym jej przedstawicielem był Bogdan Nawroczyński, który odkreślał warunki realizacji wychowania estetycznego¹. ,„Zagadnienie wychowania przez sztukę nabiera właściwego sensu dopiero wówczas, gdy się je rozpatruje w najściślejszym związku z o wiele szerszym zagadnie-niem wychowania przez kulturę i do kultury. Tak stawia sprawę współczesna pedagogika kultury”². Uważał, że kultura, nastawiona na świat wartości, interesuje się wieloma rzeczami wyłącznie z uwagi na jej związek z życiem duchowym. Najgłębszym procesem duchowym jest twórczość, a człowiek jako jedyna z istot jest do niej uzdolniona, co stanowi o jego godności i odpowiedzialności. Swój ważny pogląd na temat sztuki sformułował następująco: „Sztuka wychowuje nie przez to jakoby ona tylko otwierała swoją drogę do moralności (...), ale przez to, że przemawia do takich stron duszy, których nie porusza sama kultura materialna czy intelektualna”³.

Podstawy filozoficzne teorii wychowania stanowiło zainteresowanie naukowe Sergiusza Hessena, u którego rozważania o sztuce dotyczą jej funkcji kształcącej i światopoglądowej. Stanowisko Hessena zbliżone było do twórców personalizmu chrześcijańskiego. W sferze kultury człowiek realizuje się przez miłość wartości, a najcenniejszą aktywnością jest sama twórczość. „Dla Hessena, najistotniej-szym przejawem wychowania w sferze kultury jest kształcenie, rozumiane jako współuczestnictwo w dobrach kultury, samorealizacja życia osobowego”⁴. Wychowanie nie polega na przekazaniu goto-wych treści kulturalnych, lecz na pokazaniu drogi, na której można znaleźć nowe, własne treści kul-tury. Celem wychowania w zakresie sztuki jest więc wdrażanie do twórczości artystycznej, która może doprowadzić do stworzenia nowej, prawdziwej sztuki. Sztuka jest obecna we wszystkich aspektach kształcenia, a zawarte w niej piękno nadaje temu procesowi kierunek i wartość⁵.

1. Bogdan Nawroczyński jest Studentem Struvego, później uczeń Twardowskiego. W jednej ze swoich prac napisał, że „poza kulturą nie ma wychowania”. Swoje poglądy zawarł w rozprawie Sztuka i wychowanie oraz w książce Życie duchowe z 1947 roku, gdzie podsumował swoje rozważania na temat sztuki i wychowania. Sztuka - według niego - jest w szczególny sposób związana z kulturą i powinna być rozważana w ujęciu pedagogicznym, razem z pozostałymi jej dziedzinami, religią, moralnością, nauką i techniką. Zob. M. Zalewska-Pawlak, Rola sztuki w wychowaniu. Polska tradycja wychowaniu, UŁ, Łódź 2001, s. 69.

2. B. Nawroczyński, Sztuka i wychowanie, „Życie Sztuki” 1936, t. IV, s. 25.

3. Tamże , s. 16

4. M. Zalewska-Pawlak, Rola sztuki w wychowaniu. Polska tradycja wychowaniu, s. 71.

5. M. Zalewska-Pawlak, Rola sztuki w wychowaniu. Polska tradycja wychowaniu, …s. 71-76.

anna boguszewsKa powojenneKształceniewzaKresiegraFiKiużytKowejwwyższym szKolnictwieartystycznymw polsce (...) Bogdan Suchodolski rozwijał i wzbogacał pedagogikę kultury o nowe ujęcia roli kultury w życiu

społecznym kraju, adoptując elementy idei Nowego Wychowania⁶. W popularnonaukowym opra-cowaniu Kultura współczesna a wychowanie młodzieży wyraził pogląd o roli kulturotwórczej roli szkoły w środowisku oraz wychowawczych zadaniach szkoły w kształtowaniu nawyków kulturowych uczniów, nierozerwalnie związanych ze światem przekazywanych wartości⁷. Suchodolski ujmował kul-turę w kategoriach wartościowania i oceniania, co nie przysparzało jednak popularności jego poglą-dom⁸. Interpretował relację: kultura - sztuka - wychowanie, którą najpełniej przedstawił w książce z 1937 roku Uspołecznienie kultury. Uważał, że kultura estetyczna jest wszędzie tam, gdzie widać żywy, ważny i szczery stosunek człowieka do piękna, i wcale nie jest potrzebna fachowa znajomość osiągnięć w zakresie sztuki. Ta właściwa postawa jest osiągalna przez kształcenie i poprzez twórczość, ale - co podkreślał - ważniejszy jest sam proces niż jego rezultat. Według Suchodolskiego wzbudzenie postawy twórczej wobec kultury jest sprawą nie tylko indywidualną, ale uwarunkowaną społecznie.

Sztuka jako element kultury nie może być dziedziną oderwaną od życia. Prawdziwym celem wycho-wania musi być budzenie zapotrzebowycho-wania na kulturę i stwarzanie odpowiednich warunków do jego realizacji. Suchodolski proponował, aby stosunek do piękna, prawdy, obowiązku, rzeczywistości stał się podstawą życiowych doświadczeń człowieka. W swojej twórczości dawał odpowiedź na to, czym jest sztuka w kontekście życia społecznego. W sztuce widział możliwość twórczego zespolenia jed-nostki ze zbiorowością i możliwość głębszego poznania samego siebie i całej rzeczywistości społecznej.

Jednak główną przeszkodę w tej społecznej roli sztuki, widział w idei produktywizmu i wszechobecnej konsumpcji, które niewłaściwie ukierunkowują potrzeby człowieka i zniewalają go. Jako antidotum proponował zmianę stosunku do wszelkiej działalności tak, aby nadać jej uznane wartości⁹. Podkreślał, że miarą wszelkich czynności powinien być człowiek i jego rozwój duchowy. Zatem bardziej cenił typ postawy człowieka zorientowanego na kulturę i jej rozwój aniżeli orientację ludzi o wysokich dąże-niach ekonomicznych. Zaznaczał dużą role kontemplacji, która poprzedza kształcenie umiejętności selekcji, ponieważ to co wartościowe powinno skupiać uwagę a nie to co modne. Suchodolski ukazał twórczą role sztuki w zakresie wartości istotnych w życiu człowieka, najbardziej akcentowaną przez niego wartość jest miłość¹⁰.

W latach międzywojennych cenną koncepcję wychowania stworzył Stanisław Ossowski. Według niego wychowawcza rola sztuki przejawia się poprzez oddziaływanie estetyczne dzieła na odbiorcę, jako czynnik oczyszczający i uwrażliwiający oraz jako dokument integrujący ludzi przez wspólne reak-cje zachodzące pod wpływem percepcji i recepcji sztuki. Pisał: ,,sztuka stała się przywilejem tzw. elity, a najszersze warstwy społeczne są wyparte poza zakres życia artystycznego”¹¹. Przestrzegał też przed

6. Zob. opracowania I. Wojnar: Profesor Bogdan Suchodolski(1903-1992), ,,Nauka Polska’’, 1993, nr 6; Profesor Bogdan Suchodolski. Jego filozofia, myśl pedagogiczna i działalność, (pr. zb.) Warszawa 1996 i in.

7. Bogdan Suchodolski, Kultura współczesna a wychowanie młodzieży, Atlas, Biblioteczka wydana staraniem Stowarzyszenia Dyrektorów Szkół Średnich Państwowych pod red. E. Łozińskiego, seria II, Współpraca domu i szkoły dziele wychowania mło-dzieży, Lwów- Warszawa 1935, s. 23 i nast.

8. D. Drynda, Pedagogika Drugiej Rzeczypospolitej- warunki, orientacje, kontrowersje, Katowice 1987, s 128 i nast.

9. M. Zalewska-Pawlak, Rola sztuki w wychowaniu. Polska tradycja wychowaniu, s. 76-80.

10. M. Zalewska-Pawlak Rola sztuki w wychowaniu. Polska tradycja wychowaniu s. 81-82, T. Jroszuk , Żywa szkoła. O nowy model szkoły i wychowania w międzywojennej Polsce. Studio Poligrafii Komputerowej ,,SQL’’s.c., Olsztyn 2006, s. 76 i nast.

11. S. Ossowski, U podstaw estetyki, Warszawa 1933, s. 350.

niebezpieczeństwem sztuki o charakterze elitarnym, a w procesie wychowania podkreślał znaczenie roli wychowawcy.

Do wiedzy psychologicznej i do aktualnych badań nad twórczością plastyczną odwoływał się Stefan Szuman koncentrując się na zagadnieniach kształtowania odbiorcy sztuki. Główny cel wychowania estetycznego według niego polega na zgłębianiu dzieł sztuki. Jednak nie chodzi o kształcenie znawców sztuki, tylko ludzi „umiejących żyć na wysokości sztuki”, umiejących reagować na przeżycia zawarte przez twórcę w dziele sztuki własnym przeżyciem. S. Szuman sformułował typologię niewłaściwych postaw estetycznych, których błędy polegały na pozornym, powierzchownym obcowaniu z pięknem, bez jakiegokolwiek trudu jaki trzeba sobie zadać, aby wejść na poziom głębokiego odbioru. Przeżycie estetyczne określił jako proces poznania dzieła, czyli syntezy aktu poznania z aktem osobistego prze-życia¹².

Pedagodzy kultury dostrzegali zagrożenia wobec rozwoju kultury jakie niosą zmiany w pojmo-waniu wartości. Zmiana dotyczyła przede wszystkim: prawdy, piękna, prawa moralnego, szczęścia i ideału świętości¹³. Zmiany te wyraźnie uwydatniły się stylistyce sztuk plastycznych, tworząc nowe kanony piękna, niejednokrotnie odrzucając triadę starożytnych wartości. ,,Nikt chyba nie zaprzeczy, że Europa a wraz z nią cały świat cywilizowany przeżywa długotrwały okres kryzysu, nie tylko poli-tycznego i ekonomicznego, lecz także moralnego, który grozi niezmiernym obniżeniem duchowego poziomu kultury. (…) Ten stan rzeczy wiąże się z upadkiem autorytetu kultury europejskiej, która zdobyła sobie w okresie nowożytnym dziejów ludzkich rolę kierownicza na całym globie ziemskim¹⁴.

Na gruncie polskiej pedagogiki w kontekście praktycznego zastosowania J. B. Konstantynowicz podjął próbę uporządkowania myśli w dziedzinie wychowania estetycznego. Analizował i rozwinął teorię wychowania estetycznego uwzględniając wskazania psychologii dotyczące zagadnienia prze-życia estetycznego. Zaznaczył różnice w postępowaniu wychowawczym w zakresie kultury estetycz-nej w zależności od środowiska społecznego. Jego koncepcja wychowania estetycznego opierała się na kształtowaniu kultury estetycznej wychowanków: rozbudzanie wrażliwości, smaku w stosunku do sztuki przyrody, kontaktów z innymi, estetyki¹⁵. O roli dzieła sztuki w procesie wychowania pisał Stanisław Rogowski¹⁶. Stanisław Machniewicz za pierwszoplanowe działanie szkoły uznaje przygo-towanie do odbioru dzieła sztuki. Odbiór szaty graficznej książki stanowi pomost, który prowadzi do przyswojenia dzieła sztuki. ,,Plastyka oddziaływać winna w pierwszym rzędzie na oko i przez oko

12. M. Zalewska-Pawlak, Rola sztuki …, s. 116-118; M. M. Tytko, Stefana Szumana personalistyczna filozofia wychowania [W:] Franciszek Adamski (red.), Pedagogika na rozdrożu, wyd. UJ, Kraków 1999.

13. ,,Prawda jest to wartość związana z nauką jako dobrem kulturalnym, przy czem naukę rozumie się w najszerszym znaczeniu słowa. Piękno to wartość tkwiąca w wytworach działalności artystycznej; prawo moralne jest ponad życiem społecz-nym jako wspólnota wolnych osobowości; szczęście jako wartość obiektywna łączy się z miłością we wszystkich jej wyższych objawach; wreszcie ideał świętości pojmuje się jako wartość charakterystyczna życia religijnego’’. Czesław Białobrzeski, Nauka i kultura, [w:] Kultura i nauka, Pr. zb. Warszawa 1937, s. 10-11.

*w cytatach zachowano oryginalna pisownię.

14. Czesław Białobrzeski, Nauka i kultura, [w:] Kultura i nauka , Pr. zb. Warszawa 1937, s. 1

15. J. B. Konstantynowicz, Wychowanie estetyczne w nowoczesnej szkole, cz. I. Teoretyczna, nakładem Księgarni Nauczyciel-skiej, Lwów 1936; J. B. Konstantynowicz, Wychowanie estetyczne w nowoczesnej szkole, cz. II. Praktyczna, Lwowska Biblioteczna Pedagogiczna , nr 4, Lwów 1936.

16. S. Rogowski, Dzieło sztuki jako czynnik wychowania , Warszawa, brw.

anna boguszewsKa powojenneKształceniewzaKresiegraFiKiużytKowejwwyższym szKolnictwieartystycznymw polsce (...) trafiać do umysłu lub serca. Im bystrzejsze i do widzenia będzie wdrożone oko, tem głębiej zapadnie

prawdziwe dzieło sztuki, zostawiając w niej niezatarte i niezapomniane wrażenie¹⁷. Autor Estetyki życia codziennego zwraca uwagę, w odbiorze świata zewnętrznego analizuj się treść a nie formę plastyczną.

Podkreśla, że i umiejętność percepcji stanowi o możliwości doznania pełni przesłania dzieła zarówno w treści jak i formie. Pisał: ,,Zazwyczaj forma dzieła sztuki, a przede wszystkiem ogół czynników kompozycyjnych zwykł uchodzić uwadze przeciętnego widza. On zadawala się treścią i na niej zaczyna się i kończy estetyczne przeżycie. Ogól zwykł wzruszać się tem, czym artysta przedstawia, a nie tem jak to czymi”¹⁸. Spostrzeżenie to jest bardzo wyraziste i istotne przy analizie ilustracyjnej oprawy ksiązki, z racji roli ilustracji będącej wytworem plastycznym na usługach w tekstu głównego nośnika treści. Dalej autor podkreśla ,,W istocie dla wartości dzieła sztuki jest zupełnie podrzędnego znacze-nia temat i związana z nim treść. (...) Obcowanie z dziełami stylizowanymi wymaga większej kultury plastycznej, z tej przyczyny większa wziętością cieszyć się zwykły dzieła sztuki realistycznej, które jak najwierniej zbliżają się do zjawisk widzialnego świata, z pośród nich zaś te przede wszystkiem, które posiadają obfitą i zajmująca treść, które opowiadają coś rzewnego lub wstrząsającego’’¹⁹. Argumentacja ta stanowi ważne wskazanie do nauczania patrzenia na plastykę książki. Autor w wykładzie na temat kształtowania kultury estetycznej, jednoznacznie stwierdza: ,,Najbardziej wzniosły i wzruszający temat nie uratuje dzieła nikłej wartość formalnej, banalnego w kompozycji, błędnego w proporcji i perspek-tywie, lub nie właściwego w kolorycie. Najwznioślejszy temat będzie musiał ukorzyć się lub zgoła ustą-pić miejsca przed najpospolitszym przedmiotem, jeśli artysta odtworzy go znakomicie pod względem plastycznym’’²⁰. W powyższym stwierdzeniu zawiera się dotychczas aktualna tajemnica ilustracji dla dzieci, zawierająca jasne wyjaśnienie dlaczego jakość plastyczna pierwszych nośników sztuki jest tak istotna dla wychowania estetycznego dziecka.

Karyna Szarassówna natomiast zaakcentowała wyraźnie aspekt ekspresji twórczej.²¹. Poglądy odno-śnie wychowania estetycznego upowszechniano poprzez czasopisma pedagogiczne: ,,wychowanie este-tyczne kroczy równolegle z wychowaniem społecznem (...).Wychowawcy będzie przede wszystkem zależało na doborze takich czynników estetycznych które pomogą mu realizować program wycho-wawczy’’²².

Ugruntowane poglądy okresu międzywojennego znalazły kontynuację w po II wojnie. Bogdan Suchodolski w pedagogicznych poglądach kontynuowanych po II wojnie światowej, mocno akcentuje twórczą rolę sztuki w kształtowaniu osobowości człowieka. Sztuki, jaką stanowi ona sama w życiu człowieka, przemawiając za pojmowaniem człowieka, jako: ,,stworzenia estetycznego - homo aestheti-cus (…). Pojęcie to oznacza, iż człowiek nie jest stworzeniem, które dodatkowo i przypadkowo zdolne

17. S. Machniewicz, Estetyki życia codziennego, nakładem Państwowego Wydawnictwa Książek Szkolnych, Lwów 1934, s. 3.

18. Tamże, s. 22.

19. S. Machniewicz, Estetyki życia codziennego, nakładem Państwowego Wydawnictwa Książek Szkolnych, Lwów 1934, s. 22.

20. Tamże, s. 22.

21. K. Szarassówna, Zarys rozwoju wychowanie estetycznego, [W:] Encyklopedia Wychowania, Pod redakcją S.tanisława Łem-pickiego, W. Wojciecha Gottlieba, B. Suchodolskiego, Józefa Włodarskiego, t. I, Wychowanie, cz. 2., Wydawnictwo ,,Naszej Księgarni’’ Zw. Naucz. Polskiego, Warszawa 1935.

22. L. Bandura, Czynniki wychowania estetycznego, ,,Przyjaciel Szkoły” 1935, nr 15, s. 696.

jest do przeżyć estetycznych jako luksus życia, jako rozrywka, lecz, że w samej jego naturze zakorze-niona jest potrzeba piękna, potrzeba artystycznej twórczości i artystycznej ekspresji’’²³.Jak podkre-ślał B. Suchodolski ,,Postawa estetyczna rodzi się żywego stosunku do sztuki, żywym zaś staje się ten stosunek wówczas tylko, gdy sztuka coś znaczy dla człowieka, gdy odpowiada jego przeżyciom, pragnieniom, wątpliwościom, marzeniom, działaniom, planom, a więc wówczas tylko, gdy stajecie osobistą sprawą człowieka’’²⁴. Autor wskazuje na dokonywanie się zmian w traktowaniu roli wycho-wania estetycznego w polskiej działalności oświatowej: ,,Wychowanie estetyczne stało się w dzisiejszej cywilizacji szczególnie ważna dziedziną pracy wychowawczej także i dlatego, że żyjemy w epoce głę-bokich zmian społecznych, dzięki którym szerokie kręgi ludności uzyskują dostęp do kultury, będącej w dotychczasowym rozwoju dziejowym raczej przywilejem nielicznych warstw”²⁵(…) Przygotować do pracy w nowoczesnych warunkach – to wykształcić postawę twórczą ludzi. Wychowanie estetyczne ma właśnie w tym zakresie zadania i możliwości ogromne”²⁶. Jest to znamienny rys obecny w pedago-gice okresu Polski Ludowej.

Wychowaniu estetycznemu w polskiej, powojennej koncepcji opracowywanej oraz przez wiele lat, wzbogacanej przez Irenę Wojnar, przypisano znaczącą rolę w kształtowaniu wielostronnej osobowości dziecka²⁷. Za jej orędownictwem przybliżona została między innymi koncepcja wychowania poprzez sztukę Herberta Read’a, w jego interpretacji sztuka przyjmuje wiodąca rolę w ogólnej aktywności czło-wieka, uczy radości z wartości objawiających się nie tylko poprzez sztukę, stając się twórczym i har-monijnym sposobem życia. I. Wojnar, autorka polskiej koncepcji wychowania estetycznego widziała w sztuce instrument zarówno edukacji jak i wychowania: ,,Nowa koncepcja uzasadnia potrzebę peda-gogicznej interpretacji wszystkich właściwie dziedzin sztuki i to zarówno w aspekcie >>odbiorczym<<

jak i a ekspresyjnym choć terminu >>odbiór<< jest mało adekwatny na tle postulatu aktywnego uczestnictwa w kulturze, inspirowania psychicznej mobilności, postawy otwartego umysłu, zaintere-sowania i zaangażowania. Opowiadamy się za szeroka koncepcją sztuki, obejmującą zarówno sztuki podstawowe: literaturę, muzykę plastykę w całej ich różnorodności i bogactwie”²⁸. Zatem wychowanie estetyczne w sensie szerszym rozumiane jest jako ,,wychowanie przez sztukę’’, czyli trwający całe życie

23. B. Suchodolski, Kim jest człowiek? Wiedza Powszechna, Warszawa 1976 s. 131. Przedstawioną koncepcję człowieka prezentował myśliciel G. Vico, rozwinął F. Schiller stwierdzając, że ,,piękno jest naszym drugim stwórcą’’, upatrując w nim możliwość do rozwoju ludzkości ku człowieczeństwa.

24. B. Suchodolski, Współczesne problemy wychowania estetycznego, [w:] I. Wojnar, (red.) Wychowanie przez sztukę, PZWS, Warszawa 1965. s. 35. Por. A. Tchorzewski (red.), Wychowanie w kontekście teoretycznym, WSP w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1993, s. 86.

25. B. Suchodolski, Współczesne problemy wychowania estetycznego, [w:] I. Wojnar, (red.) Wychowanie przez sztukę, PZWS, Warszawa 1965. s. 18.

26. B. Suchodolski, Współczesne problemy wychowania estetycznego, [w:] I. Wojnar, (red.) Wychowanie przez sztukę, PZWS, Warszawa 1965. s. 21.

27. I. Wojnar adoptuje i przeszczepia na grunt polski koncepcję H. Reada, E. Souriau, V. Lowenfelda,, C. Frieneta oraz kontynuuje twórcze przemyślenia S. Szumana i B. Suchodolskiego.

28. I. Wojnar, Możliwości wychowawcze sztuki,[W:]II Biennale Sztuki dla Dziecka, Poznań, 1975, s. 5. (Materiały powie-lane); Zob. I. Wojnar Możliwości wychowawcze sztuki, [W:] I. Wojnar (wybór tekstów pod red.), Teoria wychowania estetycznego, autorzy polscy, wyd. Żak, Warszawa 1997.

anna boguszewsKa powojenneKształceniewzaKresiegraFiKiużytKowejwwyższym szKolnictwieartystycznymw polsce (...) proces kształcenia i samokształcenia dzięki przyswajaniu sobie wartości sztuki. W wąskim rozumieniu

,,wychowanie do sztuki’’ to kształcenie kultury estetycznej²⁹.

Podsumowując, należy stwierdzić, że stanowiska pedagogów kultury sztuka jako wycinek kultury człowieka, jest ze swej istoty zorientowana na świat wartości, z których piękno jest jej najdoskonal-szym atrybutem. Istotny jest całościowy, integralny charakter procesów edukacyjnych oraz potrzeba wewnętrznej aktywności jednostki w procesach rozumienia i współtworzenia sztuki. „Nie ma wycho-wania bez kultury. Ta integralność i współzależność sztuki i kultury w procesie wychowycho-wania stanowi zasadniczy kontekst rozważań o sztuce. Sztuka jest istotną, niezbywalną częścią edukacji kulturalnej”³⁰. W edukacji nauczyciel kształtujący podmiot wychowania jest odpowiedzialny za relacje i komunikacje wobec swoich podopiecznych. Jego dziania można uznać za najważniejszy czynniki procesu dydak-tycznego.

KształceniagraFicznegow oKresiemiędzywojennym

Warszawa stanowiła największe centrum studiów akademickich w Polsce okresu międzywojennego³¹. Już w Polsce niepodległej w Warszawie od 1918 roku, funkcjonuje Miejska Szkoła Sztuk Zdobniczych i Malarstwa(MSSZ), z czteroletnim cyklem nauczania, w której powstaje dział graficzny z nauczaniem w zakresie grafiki użytkowej³². Dwa pierwsze lata przygotowywały do kształcenia specjalistycznego.

Szkoła poszerzała specjalności, funkcjonował dział: rzeźby, grafiki, malarstwa ściennego, wnętrza han-dlowego i najmłodszy dział technik metalowych (rzeźbiarskich). Powstaje dział graficzny z naucza-niem w zakresie grafiki użytkowej. W listopadzie 1921 roku nauczanie grafiki użytkowej obejmuje artysta grafik Wacław Radwan. Edmund Miller bardzo wysoko oceniał kształcenie pod kierunkiem W. Radwana, w zakresie projektowania książki jako całości edytorskiej oraz ilustracji: ,,Szkoła speł-nia pionierską pracę przygotowując uczniów do walki z tandetą drukarska zalewający nasz drukarski rynek.(...) Uczeń musi wiedzieć, ze nigdy w życiu nie powtórzą się te same kompozycje. Warunki, otoczenie będzie miał za każdym razem inne. To tez by nie powtarzać wciąż tego samego, by pobudzić inwencję ucznia, w pracowni prof. Radwana eksperymentuje się na rozmaite sposoby. Uczniowi pozo-stawia się zupełna swobodę w pracy ilustracyjnej. Czy w kompozycjach ulega pewnym wpływom, czy też jest na nie odporny, prowadzi się go ostrożnie tak, by znalazł swą drogę³³’’.

Podbudowę dla umiejętności graficznych stanowił, prowadzony przez Mieczysława Trautmana, w pierwszych latach kształcenia, przedmiot: rysunek dla grafików, gdzie dominował rysunek z natury, modela żywego. Istotnym przedmiotem było też liternictwo, naukę zaczynano na drugim kursie pod kierunkiem Wiktora Podolskiego. W pierwszym roku nauczania następuje zapoznanie z typami, kro-jem i konstrukcją litery. Następują ćwiczenia liternicze z zastosowaniem rożnych narzędzi, ćwiczenia

29. B. Suchodolski, Współczesne problemy wychowania estetycznego, [w:] I. Wojnar, (red.) Wychowanie przez sztukę, PZWS, Warszawa 1965, s. 20-21.

30. M. Zalewska-Pawlak, Rola sztuki w wychowaniu, polska tradycja pedagogiczna, Łódź 2001, s. 85.

31. Zob. K. Poznański, Sieć i struktura szkolnictwa wyższego w okresie międzywojennym,[W:] K. Poznański (red.) Oświata, szkolnictwo i wychowanie w latach II Rzeczpospolitej, UMCS, Lublin 1991, s. 466 i nast.

32. J. Puciata -Pawłowska, Dzieje Miejskiej Szkoły Sztuk Zdobniczych i Malarstwa, Towarzystwo Przyjaciół Miejskiej Szkoły Sztuk Zdobniczych i Malarstwa, Warszawa 1939.

33. E. Miller, Miejska Szkoła Sztuk Zdobniczych i Malarstwa, ,,Plastyka’’, 1938, nr 7, s. 189-190.

sprawności ręki i umiejętności kompozycyjnych. Na trzecim kursie następuje dostosowanie programy do wybranej specjalizacji. Funkcja napisu, zastosowanie układu drukarskiego powoduje wybór odpo-wiedniego materiału, narzędzia i budowy kompozycyjnej. Graficy projektują okładkę literniczą, ex librys, plakat literniczy, monogram, sygnet drukarski. Stopniowo komplikowane staja się zadania, wprowadzany jest kolor, geometryzacje form i inne zadania plastyczne. Zawsze należało pamiętać o przeznaczeniu projektu, jego otoczeniu i użytkowaniu. Pismo indywidualne z użyciem narzędzia płasko ściętego należało do końcowych i najtrudniejszych zadań literniczych polecanych w kształce-niu grafików.³⁴ W 1927 roku szkoła prezentowana była na wystawie światowej w dziale grafiki, który uzyskał Złoty Medal. W 1931 roku szkoła posiadała maszynę drukarską oraz zestaw czcionek czyli kompletny zestaw poligraficzny. Sytuacja ta umożliwiła rozwój nauczania w zakresie sztuki książki,

W dokumencie K omuniKowanie artystyczne (Stron 60-69)