Zadania łłpp., użytych do obserwacji.
Z a d a n ie je d n o s t e k o b s e r w u ją c y c h p o l e g a na m o ż liw ie s z y b k ie m w y s y łaniu s w e m u d o w ó d z t w u wszystkich w ia d o m o ś c i, za u w a ż o n yc h p o d cz a s w y k o nania sw ej czynności. Jedn o stki o b s e r w u ją c e p o w in n y tak się umieścić, by za u w a ż yć w szelk ie pr zesunięcia nieprzyjaciela w d a n e m miejscu, a następnie m ó c ustalić p o trz e b n e dane co d o składu o b s e r w o w a n y c h sił (c o d o ilości i jakości), ich u szykow ania , kursu i szybkości. U z ysk a n e w i a d o m o ś c i muszą być n atych
miast p rzesła ne s w e m u d o w ó d z t w u , p r z y c z e m dla n ad aw a n ia s y g n a ł ó w radjo- t e leg ra ficz n ych n ależy w y b r a ć takie m iejs ce, g d z ie n ieprzy jac iel nie b ę d z ie m ó g ł pr zeszkadzać.
Ł o d z i e p o d w o d n e , w y k o n u ją c e o b s e r w a c ję , m u szą działać m o ż liw ie dyskretnie , g d y ż je ż e li z ostan ą z a u w a ż o n e przez npla, to ścią gną na sieb ie pościg o k r ę t ó w lekkich, które przez dłuższy czas u n ie m o ż liw ią im prze k a za n ie z eb ran yc h w ia d o m o ś c i.
Z w a ż y w s z y jedn ak, że ło d z ie p o d w o d n e , użyte d o o b serw a cji, często m o g ą o k a za ć się w d o g o d n e j p o z ycji d o w y k o n a n ia ataku, w s k a z a n e m b ę d z ie w n iektórych w yp a d k a c h p o z w o l ić im na w y k o n a n ie ataku z tem , że w i a d o m o ści z a o b s e r w o w a n e zostaną p r ze k a za n e p ó ź n iej. T r ze b a liczyć się, ż e w tym w yp a d k u w ia d o m o ś c i m o g ą nadejść ze z n a c z n e m o p ó ź n ie n ie m , n a w et d o je d n e j d o b y , np. jeż eli n ie przyjacie l zostanie z a a t a k o w a n y nad ra nem i przez cały dzień b ę d z ie m e t o d y c z n ie p r z e p r o w a d z a ł po ścig za łodzią p o d w o d n ą , u n ie m o ż liw ia ją c jej w ten sp o só b w yjś cie na p o w ie rz c h n ię przed n astan iem nocy.
W ten sp o só b zadanie, p o s t a w io n e o b s e r w u ją c y m ło d z i o m p o d w o d n y m , p o w in n o d o k ła d n ie ustalić, jaką p o s t a w ę mają z a ch o w a ć ło d z ie p o d w o d n e w obliczu n p la : a w ięc postawa bierna (działa lność dyskretn a), je ż e li w y ż s z e m u d o w ó d z t w u z a le ż y na otr zym a n iu szybkich w ia d o m o ś c i, tub też po sta w a a g r e sywna, jeżeli w y ż s z e d o w ó d z t w o uważa, ż e n ależy w y k o rz y s t a ć każdą o k a zję dla zadania strat siło m n ieprzy jac iela .
A n g ie ls k ie ło d z ie p o d w o d n e , o b s e r w u ją c e w pobliż u baz nie m ieckich , nie o tr z y m a ły na początku w o jn y żadnych im p e ra ty w n y c h w s k a z ó w e k , c o d o zach o w a n ia się w w yp a d k u n adarzającej się okazji d o p r z e p r o w a d z e n ia ataku.
W dniu 19 sierpnia 1916 roku E 23 z n a jd o w a ła się o 80 mil na z a c h ó d od H e l l g o l a n d ’ u i w pie rw szych p rom ien ia ch w s c h o d z ą c e g o sło ń ca (g o d z . 3 nad ra n e m ) zauw ażyła w y c h o d z ą c e z portu krążow niki H ip p e r ’a, p r z y c z e m z a a t a k o wała je d e n z nich b e z rezultatu. A d m ir a ł Hipper, o b a w ia ją c się ra d jo p o d - słuchu a n g ie ls k ie g o , nie uprzedził g ł ó w n o d o w o d z ą c e g o , który w y c h o d z ił z całą flotą wślad za nim, o o b e c n o ś c i łodzi p o d w o d n e j i z aniedbał wysłania lekkich o k r ę t ó w dla pościg u za ło dzią p o d w o d n ą . Skutki t e g o n ie d o p a tr z e n ia były f a t a l n e : E 23, p o zosta ją c na d a w n e m miejscu , z aatakow ała o g o d z . 5 okręt
60
linjowy „ W e s t f a l e n “ , z adając mu cię ż k ie uszkodzenia. J ak w idzim y , E 23 przedew szystkiem w yk o rz y sta ła o k a z ję d o ataku, nie zdając so bie sprawy, jak cen n e m o g ł y być uzyskan e przez nią w ia d o m o ś c i dla w y ż s z e g o d o w ó d z t w a a ngielskiego. D o p ie r o o go dz. 10, a w ię c w s ie d e m g o d z in p o nawiązaniu pierwszej styczności z esk ad rą H ip p e r ’a, i w p ięć g o d z . p o uzyskaniu d o k ł a d nych w ia d o m o ś c i o gros sił n iemieckich, E 23 z a w ia d a m ia w res zc ie A d m ir a lic ję , popełn iają c w dodatku p o d w ó jn ą o m y ł k ę : co d o m iejs ca i co d o czasu zau
w ażenia npla. P o w y ż s z a o k o lic zn o ś ć zw róciła u w a g ę a n g ie ls k ie g o do w ó d z tw a , któremu zależało na o trzym an iu szybkich i d o k ła d n ych w ia d o m o ś c i o wyjściu sił niemieckich z portu, w celu szukania okazji d o w y t o c z e n ia waln ej bitwy.
T o też z k o ń c e m 1916 roku został w y d a n y rozkaz, że ło dzie p o d w o d n e , o b s e r w u ją ce w pobliżu baz nie m ieckich , nie p o w in n y a t a k o w a ć o k r ę t ó w nie m ieckich , lecz muszą m e ld o w a ć m o ż l iw ie s z y b k o o wyjściu ich z portów. Ł o d z i e p o d w o d n e m o g ł y a ta k ow a ć tylko okręty, p o w ra ca ją ce d o portów.
Co się tycz y N i e m c ó w , to wierni zasadzie, ż e p r ze d e w s z y s tk ie m nale ży dążyć do osłabien ia n ieprzy jac iela , nakazywali s w o im ł o d z io m p o d w o d n y m atakować przy lada nadarzającej się okazji. „ O s ła b ić n ieprzy jaciela najpierw, a następnie m e l d o w a ć o n im “ . W ten s p o s ó b w dniu 19 sierpnia 1916 roku łodzie p o d w o d n e , zna jdu ją ce się w ru ch o m yc h za gro da ch , atakują b e z końca, następnie w ynu rzają się, ż e b y z a m e ld o w a ć s w o je m u d o w ó d c y o z a u w a ż on yc h okrętach npla. N ie k t ó r e z tych w ia d o m o ś c i, ja k np. z e b r a n e przez U 53, były bardzo ważne. Ł o d z i e p o d w o d n e , u stawio ne przed b a z a m i angielskiem i, przed bitwą Jutlandską ró w n ie ż o tr z y m a ły ja k o g ł ó w n e zadanie — atak ow ać n ie p rz y jaciela, d o p ie r o p o t e m m ia ły m e ld o w a ć o za u w a ż o n yc h w ia dom ościa ch.
N ie z a le ż n ie o d tej czy innej f o r m y zadania łodzi p o d w o d n e j, w y k o n u jącej o b serw a cję sił npla, n ależy za zn a czyć, ż e po w in n a ona a tak ow a ć tylk o wielkie, s p e cja ln ie w a r t o ś c io w e jedn o stki, i to tylk o w ty m w ypa dk u, jeżeli istnieją p ew n e szanse na udanie się ataku.
Różne czynniki, m ające w p ły w na wykonanie obserwacji.
P o d o b n ie jak różnica w stosunku sił p r ze ciw n ik ó w w p ły w a na ustalenie charakteru zadania o b serw u ją cy ch łodzi p o d w o d n y c h , tak s a m o s z c z e g ó ły w y konania zależą w d u ż y m stopniu o d ró żny ch w a ru n k ó w położenia , ja k np. :
a) w z a j e m n e g o stosunku sił i z a m ia r ó w o p e ra c y jn y c h przeciw nikó w , b) w a ru n k ó w te re n o w y c h , g d zie o d b y w a się ob serw a cja ,
c) ś r o d k ó w o b ro n n yc h npla,
d) ś r od k ów , które się m a d o w y k o n a n ia o b ser w a cji ( c o d o ilości i jakości).
Wzajemny stosunek sił i zam iarów operacyjnych przeciwników.
Podcza s ostatniej w o j n y stosunek sił p r z e c iw n ik ó w by ł nader nierów ny.
Flota n ie m iecka nie miała chęci m ie rz en ia się z cało ścią flo ty angielskie j i przed e w en tu a ln em p r z y j ę c ie m w alnej bitw y zam ie rzała w y r ó w n a ć ten sto
sunek sił na s w o ją korzyść, prze z p r o w a d z e n ie t. zw. „ m a ł e j w o jn y " . Czując się bardziej słabą, flo ta n ie m ie c k a ukrywała się p o d o sło n ą swoich u m o cn ień nadbrzeżnych, skąd Grand F le e t nie była w stanie s p r o w o k o w a ć jej wyjścia.
Flota niemiecka w y ch o d z iła na m o r z e ty lk o w p e w n y c h , d o g o d n y c h dla niej momentach, dla w y k o n a n ia do k ła d n ie ustalonych zadań. W ten spo só b inic
jatywa działania p o z o s t a j e w rękach N i e m c ó w . Z drugiej strony flota angielska, jeżeli nie była na m orzu, to m usiała z a c h o w y w a ć stałe p o g o t o w i e d o wyjścia,
p o n ie w a ż szukała spotkania. J ed n a k , nie m o g ą c b y ć stale na m orzu, flota
62
1 1/2— 2 godz. p o z a c h o d z ie słońca (w y jś c ie N i e m c ó w w dniu 30 m aja 1916 roku i w dniu 19 sierpnia 1916 r o k u ; w y jś c ia flo ty austrjackiej z Catarro). Ta k sa m o strona przeciw na, jeżeli posiada d o b r z e z o r g a n izo w a n ą służbą w y w ia do w czą i o b serw a cy jn ą , zd ą ż y w yjś ć w m o r z e je s z c z e tej sa m e j nocy, jak np.
Grand Fleet, która o d k o tw ic z y ła o g o d z . 22 w dniu 30 m a ja i w n o c y z dnia 18 na 19 sierpnia. Jeżeli je d n a k służba ta nie z d ą ż y uprzedzić o wyjściu n ie przyjaciela, w tym w y p a d k u m o ż n a pr ze w id y w a ć , że w yjście floty, która szuka spotkania z p rzeciw nikiem , m o ż e nastąpić w każdej chwili, n ie zale żn ie o d po ry dnia, natychmiast p o otr zym a n iu m eldunku. W t y m w y p a d k u trudno b ę d z ie liczyć się z n ie b e z p ie c z e ń s t w e m ze strony nie przyja cielskich łodzi p o d w o d n y c h , obserw u ją cych w p o bliżu bazy, i o c z e k iw a ć nastąpienia nocy, by uniknąć t e g o niebezpieczeństwa. A z a te m ło d z ie p o d w o d n e , o b s e r w u ją c e w pobliżu baz npla, muszą p rzew id yw a ć, ż e w n iek tó r ych w y p a d k a c h o d k o t w i c z e n i e o b s e r w o w a n e j flo ty m oże nastąpić ró w n ież za dnia.
Warunki terenowe.
Teren w pobliżu bazy n ieprzy jaciela b ę d z ie w m n ie js z y m lub w ię k s z y m stopniu za n iec zy sz cz on y p rze z m in y z a g r o d o w e . W a r t o ś ć tych pó l m in o w y c h będ zie tem większą, je ż e li b ęd ą o n e z n a jd o w a ły się p o d obstrzałem bateryj nadbrzeżnych, w z g lę d n i e b ę d ą stale n a d z o r o w a n e przez jed n o stk i p a tro lo w e . Pola m in o w e b ęd ą m ia ły na celu ska n a lizo w a n ie ru ch ó w przeciw nika w w y padku, g d y b y p r ó b o w a ł fo r s o w a ć po d ejśc ia d o bazy. Z drugiej strony p o d e j ścia do bazy nieprzyjaciela m o g ą być ró w n ie ż z a m i n o w a n e przez nas. J ed n a k wartość takich pól m in o w y c h b ę d z ie zależała od m o ż liw o ś c i, ja kie p o s ia d a m y d o n adzorowania nad niemi. Ta k np. po d cz a s w o j n y św ia to w ej A n g l i c y usta
wili szereg z a gró d m in o w y c h w z a to c e H e lg o la n d z k ie j, p r z y c z e m stale n a d z o rowali te pola, u n ie m o żliw ia ją c pracę t r a w le r o m n ie m ie c k im . O sta teczn ie N ie m c y zaniechali p rób usunięcia tych pó l m in o w y c h , po zosta w ia jąc tylk o dwa wyjścia — j e d n o w p ó łn o c n e j, drugie w p o łu d n io w e j części zatoki — wyjścia te były stale t ra ło w an e p o d silną osło ną lekkich je d n o s t e k . Z e sw ej strony d o stawiania min z a g r o d o w y c h w pobliż u w y b r z e ż y angielskich N i e m c y u ż y wali wyłącznie ło d z i p o d w o d n y c h , p r z y c z e m m in y te były sta w ia n e na n ajb ar
dziej uczęszczanych szlakach.
W ten s p o s ó b teren, gd zie ło d z ie p o d w o d n e mają w y k o n y w a ć o b s e r wację, nie w s z ę d z ie b ę d z ie przedstawiał się je d n a k o w o . O b s e rw a c ja w n ie k tó rych miejscach b ę d z ie z u p ełn ie n iepo trzebn ą, g d y ż p o zbadaniu terenu o k a ż e się, że nieprzyjaciel nie m o ż e tam przejść. Da to m o ż n o ś ć bardzie j c e l o w e g o wykorzystania ło dzi p o d w o d n y c h , sk o n c e n tr o w a n ia ich w takich m ie jsca ch , gd zie ruchy nieprzyjaciela m o g ą b y ć bard ziej in tensyw ne.
Reasumując, m o ż n a p o w ie d z ie ć , że w y k o n a n ie o b ser w a cji b ę d z ie uza
leżnione od n astę pujących w a ru n k ó w :
a) charakteru terenu, w zale żności od j e g o w łaściw ości g e o g ra fic z n y c h i hydrograficznych;
b) przy g o to w a n ia terenu p o d w z g l ę d e m w o j s k o w y m (m in y z a g r o d o w e , ró żn e przeszkody itp.)
c) pr ze w id yw a n y ch k ieru n k ó w ruchu przeciw nikó w .
Środki obronne npla.
Na rów n i z m in a m i, które, jak w id z ie liś m y w y ż e j, m o g ą stanow ić dużą przeszkod ę dla je d n o s t e k o b ser w u ją cy ch , n ieprzy jac iel zastosuje o b r o n ę czynną w postaci patrolów, z ło ż o n y c h z j e d n o s t e k lekkich, ja k t o r p e d o w c e , ścig a cze
63 |
łodzi p o d w o d n y c h , ło d z ie p o d w o d n e , lo tn ictw o etc. T r u d n o w y m a g a ć , b y w strefie zasięgu działania tych je d n o s t e k pa tro low y ch ło d z ie p o d w o d n e m o g ł y w y k o n y w a ć o b s e r w a c ję w stanie n a d w o d n y m . W t y m w yp a d k u b y ły b y o n e s z y b k o z a u w a ż o n e przez jedn ostki pa tro low e, p o c z e m b y ły b y śc ig a n e i ata
ko w an e. J e ż e li za te m ło d z ie p o d w o d n e są z m u s z o n e d o p r o w a d z e n ia o b s e r w a cyj w takich strefach, to p o w in n y p o z o s t a w a ć p o d w o d ą . O c z y w iś c ie , że s p o w o d u je to du ży ro z ch ód e n e r g ji elek tr y c z n e j, zw łaszcza w takich m ie js c o w ościa ch, g d z ie istnieje prąd. L o d z i e p o d w o d n e b ę d ą musiały w yn u rzać się w n o c y dla za ła dow a n ia a k u m u la t o r ó w , a jeżeli system p a t r o lo w y n ie p r z y ja ciela b ę d z ie ró w n ie ż c z y n n y m i w n ocy , to ło dzie p o d w o d n e zostaną narażone na du że n i e b e z p ie c z e ń s t w o zaskoczenia, zwłaszcza p o z o sta ją c na noc i u skutecz
niając ła d o w a n ie a k u m u la to r ó w w t e m ż e m iejscu, g d z ie w y k o n y w a ł y o b s e r w a c ję za dnia. P o n ie w a ż z drugiej strony trudno pr ze w id y w a ć , b y m o g ł y o n e c o k o l w ie k z a u w a żyć w nocy, p r ze to nie n ależy p o z osta w ia ć łodzi p o d w o d n y c h na noc w strefie p a tro lo w a n ej przez o k rę t y npla.
Środki o bserw acji (co do ja kości i ilości).
Podcza s w o jn y za w s ze o k a zu je się, że ilość środk ów , które się ma d o d y s p o z y c ji jest nie wystarczającą. Zw łaszcza d o t y c z y to łodzi p o d w o d n y c h .
W y ż e j w yka za liśm y , że w ła ściw a o c e n a terenu j p r z e w id y w a n ie z a m ia r ó w n ieprzyjacie la d a je m o ż n o ś ć z lok aliz o w an ia m iejsc, które w y m a g a j ą o b s e r wacji. N a le ż y w y s tr ze g a ć się sto sow a n ia ś r o d k ó w o b s e r w a c ji w postaci kor
d o n u przez o k rą ż en ie npla pie rście n iem , z ł o ż o n y m z łodzi p o d w o d n y c h . N a l e ż y p r z e z w y c ię ż y ć w so b ie im puls d o z a b e z p ie c z a n ia się w szędzie, g d y ż w t y m w y padku ro z rz u ca m y s w o je siły, stając się w s z ę d z ie słabymi. B ę d z ie to z a te m kw estją charakteru uczynić w y b ó r m iejsc, g d z i e m a być w y k o n a n ą o b ser w a cja i następnie trwać przy s w o im w y b o r z e , nie z m ie n ia ją c dy spo zy cji. Być m o ż e , ż e w y b ó r o k a ż e się n ie o d p o w ie d n im , c o zresztą cz ęsto się zdarza p o d cz a s w o jn y . J e d n a k z p e w n o ś c ią zasada taka b ę d z ie m ia ła w i ę c e j słuszności, niż rozrzucanie swoich ś r o d k ó w na dużej przestrzeni w p r ze w id y w a n iu kilku m o ż liwych hipotez.
D o k ła d n e p r ze stu d jo w a n ie w a r u n k ó w p o ło ż e n ia m o ż e w t y m w yp a d k u usunąć d u ż o wątpliw ości.
T a k nprz. w y jś c i e z Catarro p o d cz a s w o jn y ś w ia to w e j m o g ł o być usku
t e c z n io n e trz em a kanałam i. J a s n e m jest, ż e bard ziej c e l o w e m b y ło s k o n c e n tro w a n ie posiadanych łodzi p o d w o d n y c h g d z i e k o l w i e k na linji Catarro-O tran to, c o sta n o w iło z w y k ły kieru nek o p e r a
c y jn y sił austrjackich, zam ia st usta
w ia nia ich w fo r m ie pierścienia w p o bliżu ujść k a n a łó w b ez p ie cz eń s tw a . W dniu 31 m aja 1916 roku z po śró d 11 łodzi p o d w o d n y c h , u ż y tych przez N i e m c ó w d o o bserw a cji d w ó c h g łó w n y c h baz angielskich, dw ie z n a jd n o w a ły się przy Scapa Flo w, a 8 przy Firth o f Forth. L o d z i e p o d w o d n e zostały u m ie s z c z o n e w dłu g im k o rd o n ie, k tó ry n iep rz y jac iel m ó g ł łatw o p rzebyć, nie b ę d ą c z a u w a ż o n y m . R z ecz y w iś cie, ty lk o d w ie ło d z ie p o d
w o d n e — U 32 i U 66 s y g n a liz o w a ły o k r ę t y n ieprzyja ciela, je d n a k in fo r m a c je ich by ły tak n ie k o m p le t n e , ż e a dm ir ał S c h e e r nie m ó g ł z o r je n to w a ć się w o g ó
l-W ła ściw e m ie jsc e d la o b se rw a c ji Ł . Ł. P. P.
| 64
n e m położeniu sił angielskich, które z a o b s e r w o w a n o w pobliżu w y ż e j w y m i e nionych m ie jscowości. T o też, uważając na p o d sta w ie m e ld u n k ó w łodzi p o d w od n y ch , że ma przed s o b ą tylk o o d d z ie ln e g r u g y sił angielskic h, ja kie często w ych odziły na m o rz e , admirał Scheer p o s z e d ł dalej na N, ani na ch w ilę nie przypuszczając, że o tr z y m a n e m eldu nki d o t y c z y ł y całej flo t y a ngielskiej.
N a leży przyznać, że ilość łodzi p o d w o d n y c h , użytych w ty m w yp a d k u d o obserwacji, była niew ystarczającą. W szczeg óln oś ci d w ie ło d z ie p o d w o d n e , umieszczone p rze d Sca pa Flo w, nie m o g ł y p o d o ła ć sw em u zadaniu, i r z e c z y w iście zupełn ie nie z a u w a ż yły wyjścia g łó w n y c h sił admirała J o e llic o e . Przed Firth o f Forh zn a jd o w a ło się 8 ło dzi po d w o d n y ch , p r zy c z e m tylk o jed n a ( U 66) zauważyła nieprzyjacie la. G d y b y ło dzie p o d w o d n e zostały lepiej u m ies zc zo n e, w yn ik ich pracy by łby bardziej prod u k ty w n y. Ł o d z i e p o d w o d n e zostały umieszczone w tym w ypa dk u w ew ną trz w y c in k ó w , z w ę ż a ją c y c h się w stronę zatoki. P o d o b n y sy stem jest bardzo z a c h ę c a ją c y na papierze, g d y ż w y d a je się, że wszystkie drog i są d o b rz e o b s e r w o w a n e . W rzeczywistości je d n a k system taki jest trudny d o zrea lizo w a n ia , g d y ż wycin ki mają bard zo małą szerokość, zaledw ie 3 — 4 mili, co w w yp a d k u p o ścig u zm usza ło d z ie p o d w o d n e d o w y c h o dzenia na pełne m o r z e w o b a w ie , b y nie p r ze sz k o d zić w pracy sw o im sąsiadom.
W id z im y zatem , że ilość lodzi p o d w o d n y c h o d g r y w a dużą rolę, jeżeli chod zi o skuteczność obserw a cji. Z drugiej strony ja kość je d n o s t e k o b s e r wujących, t. j. ich szybkość, w łaściwości m a n e w r o w e (s z y b k o ś ć zanurzania się, cich ość ruchu p o d w o d ą ), d o b r e środki łączności i silne u z b ro je n ie r ó w n ie ż m a ją duże znaczenie . P o z atem , o cz yw iście, w łaściwości co d o p row a dzen ia obserwacji.
W łaściw ości o b serw a cji łodzi p o d w o d n e j są n astępujące : łó d ź p o d w o d n a widzi dobrze w dzień, b ę d ą c w stanie n a w o d n y m , zasięg o b s e r w a c ji w t y m wypadku w ynosi mniej w i ę c e j to s a m o c o dla m a łe g o okrętu n p w o d n e g o ; z chwilą zanurzenia się zasię g obserw a cji łodzi p o d w o d n e j zm n iejsza się o g r o m n ie — d o t e g o stopnia, że jedn ostki npla m o g ą przejść, nie b ę d ą c s p o strzeżone w o d le g ło ś c i 12— 15 m i l ; w n o c y łodzie p o d w o d n e w idzą ba rd zo źle, a p o zanurzeniu się stają się praw ie zu pełn ie ślepe.
Praktyka w skazu je, że w p o rz e dz ien n e j przez p er ysk o p m o ż n a z a u w a ż y ć : d y m w i e l k i e g o okrętu w o d le g ło ś c i 2 0 0 0 0 — 2 4 0 0 0 m,
maszty i k o m in y okrętu oraz g ó r n e n a d b u d ó w k i — 14000— 16000 m, s y lw e tk ę d u ż e g o okrętu — 12 000 m.
A m e r y k a n ie przyjmują, że za sięg o b s e r w a c ji łodzi p o d w o d n e j przez peryskop w p o r z e dz ien n e j (d ivin g d a n g e r area) w y n o s i w przybliż en iu 10— 14 mil, natomiast w stanie n a d w o d n y m (su rfac e d a n g e r a rea ) — o k o ł o 22 mil.
Reasumując, analiza w a ru n k ó w p o ło ż e n ia prow adzi d o następu jących w n i o s k ó w :
1. S y stem u o b s e r w a c ji nie n ale ży s to s o w a ć w postaci kordonu, o k a la j ą c e g o pierścien iem ba zy npla i o b e j m u j ą c e g o wszystkie wycinki, w ew nątrz których znajdują się d r o g i w yjś cia npla na p ełn e m orze.
Ł o d z ie p o d w o d n e muszą być u m ie s z c z o n e w najb ardziej w a żn yc h odcinkach, które zostaną w y b r a n e na p o d sta w ie analizy terenu oraz p rzy p u sz
czalnych kieru n kó w o p e ra c y jn y c h npla.
2. Ł o d z i e p o d w o d n e p o w in n y o b s e r w o w a ć w stanie n a d w o d n y m , g d y ż tylk o w ten s p o s ó b m o ż n a o c z e k iw a ć od ich działalności w y n ik ó w dodatnich.
Ł o d z ie p o d w o d n e m uszą z n a jd o w a ć się po za strefą zasięgu działania ruchomych ś r o d k ó w o b ro n n yc h npla i w takiej o d le g ło ś c i od b a z y npla, że jeżeli eskadra o b s e r w o w a n a o d k o tw ic z y p o zapadnięciu zmroku, to b ę d z ie mu siała wym inąć system o b serw a cji za dnia. O d le g ło ś ć ro zstaw ienia łodzi p o d w o d
65 |
nych o b serw u ją cy ch o d ba zy npla b ę d z ie z a te m zależała o d po ry roku i s z y b kości esk ad ry o b s e r w o w a n e j. O d le g ło ś ć ta musi być z m ien ia n ą c o p e w ie n czas, a by zm ylić npla, który m ó g ł b y p r z y p a d k o w o w y k r y ć p o ło ż e n ie o b s e r w u ją cych łodzi po d w o d n y ch .
3. W przewid yw aniu , że esk ad ra o b s e r w o w a n a m o ż e o d k o t w i c z y ć za dnia, n ależy ustawić jedn ą, w z g lę d n ie d w ie ło d z ie p o d w o d n e w b e z p o ś r e d n ie j bliskości od b a z y ; ło dzie te b ęd ą o b s e r w o w a ły w stanie p o d w o d n y m , w s p o s o b spe cja ln ie dyskretny. W n o cy ło d z ie p o d w o d n e w yruszają na p e łn e m o r z e dla unik nięcia pościgu ze strony lekkich je d n o s t e k npla. Ł o d z i e p o d w o d n e , usta
w io n e na przodzie, muszą być z m ie n ia n e c o p e w ie n czas ze w z g lę d u na n ad
zw yczaj trudne warunki ich obserw a cji. Z a m ia n ę uskutecznia się z tem i ło d z ia m i p o d w o d n e m i, któ re pełnią służbę o b s e r w a c y jn ą w w ięk sz ej o d le g ł o ś c i o d bazy.
4. S y s t e m o b ser w a cji nie m o ż e być p r z e ry w a n y z chwilą w yjścia npla z portu, przeciw nie , w ty m o k r e s ie n ale ży g o raczej w z m o c n ić , b y w y k o rz y s t a ć s p o s o b n o ś c i d o ataku, k ie d y flo ta n ie przyja ciels ka b ę d z ie w ra ca ła d o portu.
P o w r ó t tej floty, w w y p a d k u je ż e li miała m ie js c e bitwa, nastąpi nie j e d n o r a z o w o , lecz w kilku o d d z ie ln y c h gr upach, a n iektóre o k ręty , np. u szk o d zon e, m o g ą w ra ca ć n aw et p o p e w n y m czasie.
5. Jeżeli, w reszcie, ło d z ie p o d w o d n e zostały tak ustawio ne, że flota, p o w ra c a ją c a d o portu, przejdzie p r ze z sy s te m o bserw a cji po d cz a s p o ry n ocn ej, to s y s t e m ten n ależy przesu nąć w taki spo só b, b y s f o r m o w a ć z łodzi p o d w o d nych z a g r o d ę d z ien n ą p r ze c iw k o o k r ę t o m npla.
Ukształtow anie systemu o bserw acy jnego .
L o d z ie p o d w o d n e , u żyte d o obserw a cji, m o g ą być ustawion e w fo rm ie z a g r o d y prostolinijn ej, o r je n t o w a n e j w e d łu g punktu z a s a d n ic ze g o i s k ie ro w a n ej w ta kim kierunku, skąd p r z e w id u je się n a d ejście npla. O ile się ma d o d y s p o zycji d o sta te cz n ą ilość łodzi p o d w o d n y c h , to zamiast z a g r o d y p o je d y n c z e j m o ż n a s to s o w a ć z a g r o d ę p o d w ó jn ą , zw ła szcza w tym w ypa dk u , jeżeli k ieru n ek ruchu n iep rz y ja c iela je st d o k ła d n ie znany.
P o d o b n y system z a g r o d y n ie z a w s z e b ę d z ie d o g o d n y przy p r o w a d z e n iu o b serw a cji, s z c z e g ó ln ie w n iektórych w a ru nk ach te r e n o w y c h . W ó w c z a s p o s z c z e g ó l n e ło d z ie p o d w o d n e m o g ą b y ć u sta w io n e na stanowiskach , p o ło ż e n ie których ustala się w stosunku d o m ie jsca d o w ó d c y sy stem u o b s e r w a c y jn e g o .
O d le g ł o ś ć p o m i ę d z y p o s z c z e g ó ln e m i ło d z ia m i p o d w o d n e m i musi być taka, b y o k rę t y n ie przyjacie lskie nie m o g ł y przejść w odstępach, nie będ ąc z a u w a ż o n e m i. O d l e g ł o ś ć ta b ę d z i e z a le ż n ą o d w id o c z n o ś c i w d a n y m m o m e n cie i m o ż liw o ś c i o b s e r w a c y jn y c h łodzi p o d w o d n e j. N o r m a l n y o d stęp p o m i ę d z y ło d z ia m i p o d w o d n e m i p o w in ien w y n os ić p o d w ó j n y za sięg o b s e r w a c ji łodzi p o d w o d n e j przy danej w id o cz n o ści. P r z y jm u je się, ż e przy średn iej w id o c z n o ś c i na m o rzu B a łty ckiem łó d ź p o d w o d n a m o ż e d o b r z e o b s e r w o w a ć na o d l e g ł o ś ć 6 mil, z a te m o d s t ę p p o m ię d z y ło dzia m i p o d w o d n e m i b ę d zie w yn o s ił w t y m w y p a d k u 12 mil. N a m o rz a c h p o łu d n io w y c h zasięg o bserw a cji łodzi p o d w o d n e j przy średniej w id o c z n o ś c i w y n o s i o k o ł o 10 mil, z a te m o d s tę p p o m i ę d z y ł o dziam i p o d w o d n e m i b ę d z ie w yn o s ił 20 mil.
Jeżeli ło dzie p o d w o d n e m ają być w y k o r z y s t a n e d o ataku, to o d s t ę p y p o m i ę d z y n ie m i muszą być z n a cz n ie z m n ie js z o n e , c o n ajm n ie j o p o ł o w ę w y ż e j w skazanych.
C ało ścią system u o b s e r w u ją c e g o d o w o d z i najstarszy z d o w ó d c ó w grup ło dzi p o d w o d n y c h , je ż e li w o b s e r w a c ji bierze udział kilka grup. Z a d a n ie d o w ó d c y systemu o b s e r w a c y jn e g o p o l e g a na ustawieniu łodzi p o d w o d n y c h na
5
| 66
wyzn aczon ych stanowiskach, a następnie na przesuwaniu cało ści w zależności o d o trzym an ych ro z k a z ów . Po d cz a s w y k o n a n ia czyn n ości o b s e r w a c y jn y c h , ł o dz ie p o d w o d n e nie p o w in n y u żyw a ć ra d jo t e le g ra fu . W s z e lk ie zarzą dzenia co d o zmiany m ie jsca, z w ię k s z e n ia w z g lę d n ie z m n iejsz en ia o d s t ę p ó w i t. p. d o w ó d c a systemu p o d a j e z a p o m o c ą s y g n a łó w św ie tlnych z bliskiej odległości.
L o d z ie p o d w o d n e muszą uważać na z a ch o w a n ie sw o ich m iejsc. Z a c h o w a n ie tego warunku b ę d zie ba rd zo trudne w tych m ie js c o w o ś c ia c h , g d z ie ist
nieją prądy. W t y m w y p a d k u m o ż n a s to s o w a ć m e to d ę , że całość u szykow ania trzyma się na w o d z ie , ró w n a ją c się w stosunku d o łodzi p o d w o d n e j k ier u n k o w ej, nie zwracają c u w agi na prąd, w ten spo só b unika się k o n ie cz n o ści z a c h o wania sw eg o m ie js c a w e d łu g g łę b o k o ś c i dna.
Ze w z g lę d u na n ie b e z p ie c z e ń s t w o ze strony n ieprzyja cielskich łodzi podw odnych, w sk a z a n em jest, a b y ło dzie o b s e r w u ją c e zanurzały się c o p e w ie n czas po u przed niem zlustrowaniu horyzontu z w yso k o ści b o c ia n ie g o gniazda.
Z tych sa mych w z g l ę d ó w w s k a z a n e m b ę d z ie uru chamianie c o p e w ie n czas m o torów .
Trudności, c o d o z achow ania w y z n a c z o n y c h miejsc, b ę d ą znaczn ie m niejsze, jeżeli o b ser w a cja ma m ie jsce w pobliżu br ze g ó w .
Jeżeli o b ser w a cja ma trwać przez dłuższy czas, to n ależy p r z e w id z ie ć zam ia nę łodzi p o d w o d n y c h . Z m ia n a za dnia m o ż e b y ć uskutecznioną w d rod z e nawiązania b e z p o ś r e d n ie g o kontaktu g ł o s o w e g o , w z gl. przy p o m o c y s y g n a łó w optycznych, p o m i ę d z y grupą o d c h o d z ą c ą i w stępującą d o służby. Trze ba liczyć się w tym w y p a d k u z m o ż liw o ś c ią interw encji ze stron y lekkich je d n o s t e k p a t ro lo wych npla, któ re m o g ą p rze s z k o d zić w p r z e p ro w a d z e n iu p la n o w ej zm ian y, ponadto skupie nie dużej ilości łodzi p o d w o d n y c h na s t o s u n k o w o m ałe j p r z e strzeni m o ż e sta n o w ić dla nich duże n ie b e z p ie c z e ń s t w o . T o też bardziej w sk a zanem będzie p r z e p r o w a d z a ć z a m ia n ę w p o rz e n o cn ej, je d n a k w ty m w y p a d k u nie stosuje się żadnych s y g n a ł ó w r o z p o z n a w c z y c h p o m i ę d z y z m ie n ia ją c e m i się z e s p o ła m i: grupa, o d d a ją ca służbę, o d c h o d z i w e w sk a z a n y m czasie w kierunku, o zn a cz o n y m w rozkazie o p e r a c y j n y m ; grupa, o b e jm u ją c a służbę, po w in n a p r zy
być na m iejsce w o z n a c z o n e j g o d z in ie, je d n a k n ale ży uważać, by kursy z m ie n ia ją cych się z e s p o łó w nie k r zy ż o w a ły się, b y z a p o b ie d z n ieb ez p iec ze ń stw u z d e
rzenia się w nocy.
M a n ew r w chwili ukazania się npla.
L o d z ie p o d w o d n e o b s e r w u ją c e p o w in n y d ą ż yć d o zbadania wszystkich objawów, które nasuw ają p r zy p u sz cz en ie o ukazaniu się n iep rz y ja c iela . W tym celu zbliżają się o n e d o z a u w a ż o n y c h o b je k t ó w , je d n a k w s p o s ó b d y skretny, by nie zdradzić s w o jej o b e c n o ś c i. J e ż e li o k a ż e się, że z a u w a ż o n e o b j e k t y nie przedstawiają nic c i e k a w e g o — mają w r ó c ić c z e m p r ę d z e j na s w o je stanowiska.
Z chwilą z a o b s e rw o w a n ia n ie przyjacie la, ło d z ie p o d w o d n e zanurzają się, jak tylko za cho dzi oba w a , że m o g ą być z a u w a ż o n e . N a s tę p n ie m a n e w ru ją w za leżności o d o t r z y m a n e g o zadania.
J e ż e li za da n ie nie p rze w id u je w yk o n a n ia ataku, ło d z ie p o d w o d n e z a j mują takie stanowiska, skąd m o g ą d o b r z e o b s e r w o w a ć ruchy npla p rze z p e r y skop. O b s e r w a c je muszą ustalić ilość ok rętó w , ich rodzaje , skład o s ło n y d u żych o k r ę t ó w , u sz y k o w a n ie całości, kurs i szyb kość, w re s zc ie w s z elk ie inne okaliczności, które m o g ł y b y in te reso w a ć w y ż s z e d o w ó d z t w o . P o uzyskaniu tych w ia d o m o ś c i ło d z ie p o d w o d n e odda la ją się o d npla i w yn u rzają się, jak t y k o z o s ta n ie stw ierd zo n e, ż e nikt nie m o ż e przeszkod zić w n ad aw a n iu syg- n a ó w ra d jo teleg ra ficzn ych . G d y b y w trakcie nadaw ania tych s y g n a ł ó w ukazały sie je d n o s t k i lekk ie npla — ło d z ie p o d w o d n e m a n e w ru ją dalej, b y przerw ać
67 |
kontakt z niemi, lub też — je ż e li chod zi o ba rd zo pilne s y g n a ł y — p o z o s t a ją na pow ierzchni tak dłu go, ja k na to p o z w o lą warunki ich w ła s n e g o bez p ie cz eń s tw a , starając się za w szelk ą c e n ę c z e m p r ę d z e j przeka za ć uzyskan e w ia d o m o ś ci. J e żeli j e d n a k z a ch o d z i k o n ie cz n o ść zanurzenia się p rze d u k o ń c z e n ie m n ad aw an ia sy gnału, ło d z ie p o d w o d n e zanu rza ją się, m a n ew ru ją c, b y p rze rw a ć kontakt z je d n o s t k a m i p a t r o lo w e m i npla, c h o c ia ż b y n a w e t k o sz tem z a ata k o w an ia ich, n as tę pn ie szukają m iejs ca, skąd b ę d z ie m o ż n a dalej n ad aw a ć t eleg ra m .
J e ż e li za da n ie p rze w id u je o b s e r w a c ję a g r e s y w n ą , ło d z ie p o d w o d n e m a n e w ru ją w ten spo só b, b y z a a ta k o w a ć npla i p o t r z e b n e w i a d o m o ś c i zbierają p o d c z a s w y k o n a n ia pościg u. W ia d o m o ś c i te są p r z e k a z y w a n e d o w ó d z t w u później, po w y k o n a n iu p ierw szej części zadania, A tak n ależy w y k o n a ć tylk o w t y m w ypa dk u, je ż e li się ma d o b r e szanse trafienia.
J e ż e li za da n ie p rze w id u je o b s e r w a c ję a g r e s y w n ą , ło d z ie p o d w o d n e m a n e w ru ją w ten spo só b, b y z a a ta k o w a ć npla i p o t r z e b n e w i a d o m o ś c i zbierają p o d c z a s w y k o n a n ia pościg u. W ia d o m o ś c i te są p r z e k a z y w a n e d o w ó d z t w u później, po w y k o n a n iu p ierw szej części zadania, A tak n ależy w y k o n a ć tylk o w t y m w ypa dk u, je ż e li się ma d o b r e szanse trafienia.