Zadania, które m o g ą być w y k o n a n e przez ło dzie p o d w o d n e , d z ie lim y na trzy o d r ę b n e g r u p y : zadania walki, zadania u b e z p ie c z e n ia o ra z ró żn e inne zadania p o m o c n ic z e .
Zadan ia walki.
Z a da n ia t e g o ro dza ju łó d ź p o d w o d n a m o ż e w y k o n a ć przez in te rw en cję na s a m y m placu walki, b ą dź też po za p la c e m walki. In terw encja jej na s a m y m placu walki zn a jdzie w yraz p r z e d e w s z y s t k ie m w w y p u s z c z e n iu du żej ilości t o r p ed w ro z strz yg a jąc ym m o m e n c ie . Cel d o osiągn ięcia w d a n y m w y p a d k u — w y p r o w a d z e n ie z linji ja k n ajw iększej ilości o k r ę t ó w przeciw nika. N a l e ż y jed n a k liczyć się z t e m , ż e w y k o n a n i e t e g o zadania przez ło d z ie p o d w o d n e n apotka na duże trudności, a to z e w z g lę d u na ich m a łą szyb kość przez c o n iezaw sze zdążą o n e p r z y b y ć na m ie jsce walki. P o n a d t o ś c ią g n ię c ie łodzi p o d w o d n y c h na m ie js c e walki b ę d z ie nastręczało p e w n e trudności w n awią zywaniu z niemi łączności (p r zy k ła d łączności H o c h s e e flo t t e ze s w e m i ło dziam i w dniu 19 sierpnia 1916 r.). Z po w y ż sz y ch w z g l ę d ó w w yn ik i interw encji łodzi p o d w o d n y c h na placu walki t. j. m e ld u n k i o za to pien iu o k r ę t ó w nieprzyjacielskich m o g ą w niektórych w y p a d k a c h do jść d o w ia d o m o ś c i d o w ó d c y flo ty d o p i e r o p o z a k o ń c z e n iu bitwy, a w ię c w yk o rz y stan ie akcji łodzi p o d w o d n y c h nie b ę d z ie m o ż l iw e w czasie trwania bitwy.
J edn a k, o ile w y k o rz y s t a n ie łodzi p o d w o d n y c h w trakcie walki nastręcza p e w n e trudności, o tyle m o g ą o n e dzia ła ć z d o b r e m i w yn ik a m i w łączności po śre dn ie j z innem i siłami poza p o l e m walki. W tym w yp a d k u n ale ży p r z e w id z ie ć dla nich sp e cja ln e m iejsca i zadania w o g ó l n y m pla n ie o p e r a c y jn y m , b y nie przeszkadzały i nie k r ę p o w a ły w łasnych je d n o stek .
Zadania ubezpieczenia.
R o z r ó ż n ia m y u b e z p ie c z e n i e sił i u b e z p ie c z e n ie d o w ó d c y .
Ubezpieczenie s ił p o le g a na o c h r o n ie ich przed atakam i łodzi p o d w o d n y c h , k o n t r t o r p e d o w c ó w i lotnictwa. J e d n o s tk i u b e z p ie c z a ją c e m ają za zadanie u p rzed zić na czas o zbliżaniu się n iep rz y ja c iela i w razie p o t r z e b y muszą osłaniać o d w ró t, w z g l ę d n i e m a n e w r p r ze gru p o w a n ia , który je d n o s tk i u b e z p i e c z o n e b ę d ą m usiały w y k o n a ć za nim b ęd ą g o t o w e d o stawienia czoła n ie p rz y ja c ie lo w i. W y k o n a n i e p o d o b n y c h zadań p rze z ło d z ie p o d w o d n e p r z e d stawia d u ż e trudności, p o n ie w a ż p r z y s w o jej m ałe j szyb kości jest im trudno z a c h o w a ć w y z n a c z o n e m iejs ca w o g ó l n y m szyku, p o n a d t o m o ż liw o ś c i o b s e rw acji n ie p r z y ja c ie la przez ło d z ie p o d w o d n e są z n a c z n ie g o rs z e jak u j e d n o s t e k n a d
w o d n y c h .
2
18
U b e z p ie c z e n ie d o w ó d c y p o l e g a na dostarczen iu mu najbardziej d o k ł a d nych w ia d o m o ś ci o nieprzyjacielu, a to w celu p o w zię cia przez n ie g o decyzji co do sposobu p o stęp o w a n ia . P o d cz a s bitw y u b e z p ie c z e n ie t e g o rodzaju m o ż e b yć osiągn ięte przez w y k o n a n ie o d p o w i e d n i e g o m an ew ru . Po za p o l e m bitwy u b ez p iec ze n ie d o w ó d c y o siąga się w d r o d z e w y k o n a n ia rozpoznania, zwiadów, wywiadu i obserwacji.
Poniż ej ro zpa trzym y, w ja kim stopniu ło d z ie p o d w o d n e nadają się od w ykonania tych zadań.
Rozpoznanie p o l e g a na u tw o rzen iu przed g ł ó w n e m i siłami e la s t y c z n e g o uszykowania, z ł o ż o n e g o z lekkich jed n o stek , które m ają za zadanie uprzedzić d o w ó d c ę o zbliżaniu się n ieprzy jaciela i dostarczyć o nim (nplu ) ja k n ajb ar
dziej s z c z e g ó ło w y c h w ia d o m o ś c i z do sta teczną re ze rw ą co d o czasu i przestrzeni.
W niektórych w y p a d k a c h p o t r z e b n e w ia d o m o ś c i m o g ą być u zyska n e tylko kosztem z a a n g a ż o w a n ia się d o walki z le k k iem i je d n o stk a m i npla, stanowią- cem i je g o ro z p o zn a n ie . Z tych w z g l ę d ó w za stoso w a nia łodzi p o d w o d n y c h d o rozpoznania b ę d z ie nastręczało du że trudności, p o n ie w a ż trudno im p row a d z ić w a lk ę z siłami, które b ę d ą sta now iły r o z p o z n a n ie npla.
P o n a d to , w y k o n u ją c ro zpo zn a nie, ło dzie p o d w o d n e nie m o g ą a takow ać, gd y ż po ataku są za zw y czaj ś c ig a n e ; to też zanim b ęd ą w stanie p o d a ć u zys
kane w ia d o m o ś ci — m o ż e upły nąć s p o r o czasu.
J ed n a k w p e w n y c h okolic zn o ścia ch , g d z ie m o g ą być w y k o rz y s t a n e właściwości, p o z w a la ją c e na prze n ika n ie d o stref tru dn o d o s t ę p n y c h dla jednostek n a d w o d n ych , w y k o rz y s ta n ie łodzi p o d w o d n y c h d o takich zadań m o ż e dać dobre wyniki.
Zwiady — p o le g a ją c e na w yszu kiw aniu sił npla i nawiązaniu z n iem i styczności. O p e r a c je t e g o rodzaju w y m a g a ją za zw y czaj du żych przem a rszó w , c o pociąga za sobą k o n ie cz n o ść posia da nia du żej szybkości. L o t n ic t w o m o r skie m o że m ie ć w d z ię c z n e p o le d o działania w o p era cja ch t e g o rodzaju, p o n i e waż poza s z yb k oś cią m a ró w n ie ż d u ż e p o le w idzen ia, co w d u ż y m stopniu ułatwia w ysz u k a n ie sił npla. P o stronie ło dzi p o d w o d n y c h jest n ato m ia st dyskrecja i du ży p r o m i e ń działania.
Wywiad p o l e g a na otr zym a n iu p e w n y c h o k reś lon ych w ia d om oś ci, potrzebnych d o w ó d z t w u dla w y k o n a n ia z a m ie r z o n e j o peracji. P o trz e b n e w ia dom ości są z a zw y cz a j ujęte w f o r m ę k w estjo narju sza, na który należy dać w y cz er p u ją ce o d p o w ie d z i. W ia d o m o ś c i, któ re muszą b y ć o tr z ym a n e, m e zależą zate m od d o w o l n e g o w y b o r u w y k o n a w c y , ja k to m a m ie js c e po d cz a s r o z p o z nania, gd zie w szystkie w ia d o m o ś c i, z e b r a n e o nplu, m uszą być natychm iast m e ld o w a n e d o w ó d c y . W y w i a d w y m a g a długich i s y s te m a ty c z n y c h o b ser w a cy j, zestawienie których da je d o p ie r o rz e c zy w is te p rze d sta w ie n ie o po trzebn ych w ia dom ościa ch. S z y b k o ś ć w t y m w y p a d k u nie gra roli, o g r o m n e zna czen ie natomiast posiada dyskre cja , by nie w z b u d z ić czujności n ie przyjacie la. P o n a d t o łodzie p o d w o d n e , użyte d o p r z e p r o w a d z e n ia w y w ia d u , m o g ą w y k o n y w a ć s w o j e czynności p rze z dłuższy ok res czasu, c o p o z w o li im na d o k ła d n e sp ra w d ze n ie swoich o bserw a cy j.
W p o ró w n a n iu z lo tn ictw em , które m o ż e dać tylk o obraz statyczny, t. j. przedstawienie o p o ło ż e n ie npla, w p e w n y m m o m e n c ie , p o n ie w a ż czas lotu jest o g r a n ic z o n y i aparaty lo tn icze m o g ą p o z o s t a w a ć nad o b s e r w o w a n e m i objektami tylk o w p e w n y c h o g ra n ic z o n y c h ram ach czasu — ło d z ie p o d w o d n e mają m o ż n o ś ć przedstawienia w ia d o m o ś c i w św ietle d y n a m ic z n e m , p o n ie w a ż m o g ą o b s e r w o w a ć ruchy npla przez w i e l e dni.
19
Obserwacja cz yli cz u w an ie w pobliżu baz, g d z ie zna jdu je się n i e p r z y jaciel, ma na celu z a g w a ra n to w a n ie , że d o w ó d c a z os ta n ie zawczasu p o w ia d o m i o n y o w yjściu n iep rz y jac iela . L o d z i e p o d w o d n e d o s k o n a le nadają się do t e g o celu, dzięki swej dysk re cji i m o ż n o ś c i pełnienia słu żby przez d łu ższy o k r e s czasu. M o g ą o n e z p o w o d z e n i e m zastąpić p o d ty m w z g l ę d e m jednostki n a d w o d n e , k tó re zbytn io narażają się przy w y k o n y w a n iu tych czyn n ości.
Różne inne zadania pomocnicze.
Patrolowanie, czyli z a p e w n ie n ie stałej kontroli nad p e w n ą strefą w celu u n ie m o żliw ien ia przenik an ia w ew n ą trz niej s iło m npla. Z a s t o s o w a n ie łodzi p o d w o d n y c h d o zadań t e g o rodzaju b ę d z ie w s k a z a n e zw ła szcza w tych w yp a d k ac h , k ie d y b ę d ą o n e dzia ła ły przeciw n ieprzy jacielskim ło d z io m p o d w o d n y m . L o d z ie p o d w o d n e , w y k o n u ją c e patrole, m o g ą w y k o rz y s t a ć w t y m w y p a d k u sw o ją nie- w id o c z n o ś ć , b y z a s k o c z y ć n ieprzyja ciels kie łodzie , z m u s z o n e d o w yjścia na p o w ierzchnię .
W strefach w ysu n iętych ło d z ie p o d w o d n e często b ę d ą przedsta w ia ły j e d y n y śr odek, k tó ry m o ż e b y ć użyty d o patrolo w ania . N a l e ż y je d n a k m ie ć na w z g lę d z ie , że patrole n a d w o d n e i łodzi p o d w o d n y c h m uszą być d o k ła d n ie ro z gr a n icz o n e co d o stre fy działań, by uniknąć p o m y łe k .
Ustawianie min zagrodowych: O ile ło d z ie p o d w o d n e zu pełn ie nie nadają się d o o rg a n iz o w a n ia w ła s n e g o terenu, o tyle m o g ą być użyte z p o w o d z e n ie m d o z a nieczy szcza nia terenu npla. Zw ła szcza w tych w ypa dk ac h , gd zie z a g r o d y m uszą być ustawione p o t a je m n ie dla z d e z o r je n t o w a n ia nieprzy jaciela i zm u sz en ia g o d o piln ow a n ia jak ja k w ięk szy ch stref — ło d z ie p o d w o d n e przed stawiają środe k niezastąpio ny. N ie chodzi w t y m w y p a d k u o ilość min, lecz o ustawienie ich n iespo dzia nie i to w takim m o m e n c ie , k ie d y n ieprzyjacie l nie
ma czasu na z a j m o w a n ie się t ra ło w an iem .
Atakowanie lin ij komunikacyjnych przez ło d z ie p o d w o d n e tylk o w tym w yp a d k u m o ż e p r o w a d z ić d o w y t k n ię t e g o celu, jeż eli o p e r a c j e t e g o rodzaju zostaną u z g o d n io n e z polityką. W o j n a p o d w o d n a p r z e c iw k o o k r ę t o m h a n d lo w y m , p o d ję t a przez N i e m c ó w p o dcza s w o jn y św iatow ej, da je b o g a t y m aterjał p o d tym w z g l ę d e m .
Rajdy i wypady na terytorjum nieprzyjaciela, a w ię c znis zczenie urządzeń w o js k o w y c h na w yb r z eż a c h n ieprzyjaciela , dostarczanie broni o d d z ia ło m p o w s ta ń c z y m ( p o m o c a ra b o m i sinn-feinis tom przez N i e m c ó w ), niszczenie z a g ró d stałych i t. p. — m o ż e ró w n ie ż w ch o d z ić w zakres działania łodzi p o d w o d n y c h .
Utrzymanie łączności z państwami neutralnemi, zwłaszcza w w y p a d k u b lo k a d y — jak to m ia ło z a stoso w a n ie p o d cz a s w o j n y św ia tow ej. N a le ż y je d n a k zaznaczyć, ż e ło d z ie p o d w o d n e m ają ba rd zo m a łe p o m ie s z c z e n ia dla ładunku, z a te m z a s to s o w a n ie ich w t y m w y p a d k u b ę d zie c e l o w e tylko dla p r ze w o ż e n ia spe cja ln ie c e n n y c h p r z e d m io t ó w .
W i d z i m y zatem , że ło d z ie p o d w o d n e m o g ą w y k o n y w a ć p ra w ie w szystkie zadania, ja kie nastręcza p r o w a d z e n ie o p e r a c y j w o je n n y c h . J e d n a k m o żliw ośc i ich działania są bardziej o g ra n icz o n e, jak o k r ę t ó w n a d w o d n ych . W każdej o p era cji dla łodzi p o d w o d n y c h musi b y ć w y z n a c z o n e o d p o w ie d n ie m ie jsce, nie m o ż n a je d n a k w y m a g a ć od nich w ię c e j, niż fa ktyc zn ie m o g ą w y k o n a ć . „ T h e right p la c e ” , w ed łu g przysło wia a n g ie ls k ie g o , b ę d z ie n ajle pszym d r o g o w s k a z e m przy rozw ażaniu m o ż liw o ś c i ich wykorzystania .
2
*20
Różne typy łodzi podwodnych.
W y l i c z o n e w y ż e j zadania narzucają w p o s z c z e g ó l n y c h w y p a d k a c h k o nieczność ro z w in ię c ie n iektórych wła ściw ości ta ktyczn ych k o s z t e m u p o ś le d z e n ia innych. T a k n aprzykład z a s to s o w a n ie łodzi p o d w o d n y c h d o o p e ra c y j r o z p o z nawczych w y m a g a z a op a trzen ia ich w d o b r e środki ł ą c z n o ś c i ; dla za da ń b o j o w ych p o trz eb n e jest silne u z b ro jen ie t o r p e d o w e ; ło dzie p o d w o d n e , p r ze zn a czone d o stawiania min z a g r o d o w y c h , m uszą o tr z y m a ć s p e cja ln e urządzenia, co w ramach p e w n e g o tonnażu m o ż e być u sk u teczn ion e tylko k o s z te m innych zalet taktycznych.
N a le ż y za te m z a stan o w ić się jak d a le c e m o ż e b y ć posunię ta ..s p ecja lizacja" łodzi p o d w o d n y c h dla w y k o n a n i a p e w n y c h o k re ś lo n y c h zadań.
N ie u lega w ą tp liw o ści, że zbytnia specja liza cja nie je s t pożądan ą, p o n i e waż charakter w o j n y mors kiej w y m a g a , by środki walki m o g ł y być ła tw o p r z y stosowane d o ró ż n y ch okolic zn o ści. Z dru g iej stron y nie n a le ży w p a d a ć w drugą krań co w ość , stosując tylk o je d e n typ łodzi p o d w o d n e j dla wszystkich operacyj, — w t y m w y p a d k u p o łą c z e n ie p o s z c z e g ó ln y c h słabych w ła ściw o ści da w całości ty lk o p r z e c ię t n y typ. S p e cja ln ie w yraźn ie uwidatnia się ta zasada w odniesieniu d o p o d w o d n y c h z a g r o d o w c ó w , urządzenia m in o w e których są ciężkie i w y m a g a ją du żo m iejsca , a z a te m j e ż e li u rzą dzen ia m i n o w e m ają odpo w ia da ć sw e m u przeznaczeniu, to da się to u czyn ić tylk o k o s z t e m z m n i e j szenia in n e g o uzbro jenia, z r e d u k o w a n ia siły m o t o r ó w i t. p.
N ie da się z a te m uniknąć p e w n e j specjalizacji łodzi p o d w o d n y c h , pr zeznaczonych d o stawiania min z a g r o d o w y c h . L o d z i e t e g o ro d z a ju da się podzielić na dw a t y p y : pierwszy, p r z e z n a c z o n y d o stawiania min w strefach niezbyt o d d a lo n y c h o d w łasnych baz, — drugi — dla w y k o n a n ia o p e ra c y j m in owych na linjach k o m u n ik a c y jn y c h npla i w strefach ba rd ze j o d d a l o n y c h . Pierwszy rodzaj ło d z i — z a g r o d o w c ó w b ę d z ie posiadał sto su n k o w o m a łą p o j e m ność, g d y ż o p e ru ją c w pobliż u wła sn ych baz nie n ap otka trudności w u z u p e ł
nianiu z a p a s ó w m i n ; drugi — prze ciw n ie, musi p o sia d a ć dużą p o je m n o ś ć , by m óc zabrać d o sta te cz n y zapas min, duży p r o m ie ń działania, w re s zc ie o d p o wiednią ilość re z e rw o w y c h t o r p ed i am u n ucji artyleryjskiej, która przyda mu się podczas d ł u g i e g o p o b ytu w strefach, gd zie reakcja nieprzyjaciela b ę d z ie miała n ieco inny charakter niż w stre fa ch ba rd zo zbliżon yc h d o w ła sn ych baz (nprz. typ a m e r y k a ń s k i e g o z a g r o d o w c a p o d w o d n e g o „ V - 4 “ tonn, 2 działa
4080 14,6 150 mm., 4 aparaty t o r p e d o w e , za pa s 60 min z a g r o d o w y c h , szyb kość — „ — w ęzłó w ).
Dla zadań obserwacji, w yw ia d u lub pa trolow a n ia b ę d z ie się u ż y w a ło łodzi p o d w o d n y c h o średnej p o je m n o ś c i, o g ó l n ie p r z y ję t e g o typu, po sia da ją cych dobre warunki m a n e w r o w e , z a o p a t r z o n e w silne stacje r a d jo t e le g r a fic z n e i d o bre u zbroje n ie t o r p e d o w e . Z w a ż y w s z y , że w y k o n a n ie o p e ra c y j t e g o ro dza ju naraża ło d z ie p o d w o d n e na c z ę s t e spotkania z lo tn ic t w e m npla., k tó re m u b ę d ą o ne musiały stawiać c z o ło, n ale ży p r ze w id zie ć dla nich silne u z b ro je n ie p ln.
Łodzie p o d w o d n e t e g o rodzaju m o g ą być u ż y w a n e dla o p e ra c y j w łączności pośredniej z flotą w f o r m ie stałych w z g l ę d n i e ru c h o m y c h z a g ró d (nprz.
„ 1109 16 . . . 7000
cuskie ło d z ie typu ,,Requin t o n n ' T ^ w ę z łó w , p r o m ie ń działania X
10 1400 1 0
węzł. u z b ro jen ie — 10 a p a ra tó w t o r p e d o w y c h 550 m m ., 6 t o r p e d r e z e r w o wych, 1 działo 100 mm ., 2 km. p ln.).
Dla w spó łdzia ła n ia b e z p o ś r e d n i e g o z eskadrą muszą być pr ze zn a cz o n e łodzie p o d w o d n e , p o sia d a ją ce d o sta te cz n ą s z y b k o ś ć nad w odn ą , — jest to z a g a d
nienie, które da się z tru d em rozwiązać, g d y ż w y m a g a p o ś w i e c e n i a szeregu innych w łaściw ości, je d n a k wysiłki w tym kierunku są c z y n io n e (nprz. angielskie
„ 4| 2170 , . . . 24 . . . . v<( 2820 . . . . 20
typu „ K -2gj 0- s z y b k o s c — — , a ngielskie „ X , s z y b k o ś ć a m e r y
kańskie ,,V“ — szyb kość w ą złó w ).
Ł o d z i e p o d w o d n e , p r z e z n a c z o n e d o a tak ow a n ia linij kom unikacyjn ych, bądą posiadały n a s tę p u ją c e w ła ś c iw o ś c i: d u ży p r o m ie ń działania, silne u z b ro je n ie artyle ryjs kie ( b y o s z c z ę d z a ć t o r p e d y ), do sta te czn ie o b sz ern e p o m ie s z c z e n ia m ie sz k a ln e, b y m ó c c h o c ia ż b y c h w ilo w o p o m ie ś c ić za łogi z a to p io n y c h o k r ę t ó w h a n d l o w y c h ; m uszą o n e p osia dać d o b r e środki lo k o m o c ji (m o t o r ó w k i ) dla badania n ap otkan ych o k r ę t ó w , oraz je d e n lub dw a aparaty lo tn icze dla z w iększen ia pola
2880 o b ser w a cji (nprz. typ korsarzy p o d w o d n y c h — francuskia : „ S u r c o u f — 4300 szyb kość — 18 u zbro jen ie 2 działa 8” , 14 a paratów t o r p e d o w y c h 21” , 36 torped
za pa sow a ch , p r o m ie ń działania 10.000 mil przy 10 w ęzła ch , „ R e d o u t a b l e ” — szyb k oś ć 18 w ęz łó w , u zbro jen ie — 1 dzia ło 3,9” p ln., 1 — 37 m m p ln., 11
apa-2425 ra tó w t o r p e d o w y c h , p r o m ie ń działania — 30 d n i ; a n g ie ls k ie : „ X I ” 3500' tonn s zyb kość — — g ’— w ę z łó w , u b ro jen ie — 4 działa 130 m m w dw u 19 5 w ieża ch
pancernych, 6 apa ra tów t o r p e d o w y c h , łó d ź m o ż e p o z osta ć przez 2 1/2 dni pod
1450 15 5
w od ą, „ M ” — TokcT’ szyb koś ć w ęz łó w , u zb ro jen ie 1 działo 3 ” p o d n o s z o n e , 4 aparaty t o r p e d o w e ).
D o atakow ania m n iej o d d a lo n y c h linij k o m u n ik a c y jn y c h m o g ą być u ż y w a n e ło dzie p o d w o d n e o m n iejsz ej p o je m n o ś c i . N a l e ż y ró w n ie ż p r z e w i
d zieć dla nich m o ż n o ś ć z a stoso w a nia m n ie jszy ch t o r p e d (nprz. 450 m m ).
W r e s z c ie dla o b r o n y w y b r z e ż a m o g ą być z a s t o s o w a n e ło d z ie o małej p o je m n o ś c i (nprz. ty p „ O n d i n e ” szyb kość u zb ro jen ie 7 a p a ra t ó w
tor-775
p ę d o w y c h , 1 dz ia ło 100 mm ., 2 ckm . p ln., p r o m ie ń działania 2000 mil przy 10 w ęzła ch ). P o w y ż s z e da n e t a k ty cz n e w zu pełn oś ci w ystarczają, b y ło d z ie p o d w o d n e t e g o ro dzaju były w stanie u n ie m o żliw ić o p e r a c j e d e s a n t o w e npla, na w ybrzeżu. P o n a d t o m o g ą o n e b y ć użyte d o pa tro lo w a n ia przeciw n ie p r z y ja cielsk im ł o d z io m p o d w o d n y m , o p eru ją cy ch w pobliż u naszych baz.
21 J
n
R O Z D Z I A Ł III.