R O Z D Z I A Ł VIII.
Zadan ia łodzi po dw odnych patrolujących.
Istota służby pa tro low ej p o l e g a na u n ie m o żliw ie n iu je d n o s t k o m npla przenikania d o p e w n y c h stref, nad k t ó r e m i ro z c ią g a się stały nadzór. Przez z a s to s o w a n ie słu żby p a t r o lo w e j d o w ó d z t w o d ą ż y d o z a p e w n ie n ia z u p e łn e g o b e z p ie c z e ń s tw a w w yko rzy stan iu p e w n e j stre fy p r ze z u n i e m o ż liw ie n ie o k r ę t o m npla przenikania d o niej, w z g lę d n ie , je ż e li taka strefa zn a jdu je się zdała od własnych w y b r z e ż y , d o w ó d z t w o stara się p rze z z a stoso w a n ie patroli utrudnić w yk o rz y stan ie tej strefy przez n ie przy jac iela , w k a ż d y m razie uczynić takie w y k o rz y s t a n ie ja k n ajbardziej n ie b e z p i e c z n e m .
N a d z o r o w a ć , ro zpo zn a ć, a n astępnie z a a t a k o w a ć — takie są trzy g ł ó w n e części s k ła d o w e zadania j e d n o s t e k pa tro lu jących .
O k r ę t y n a d w o d n e nie m o g ą być u ż y w a n e d o służby pa tro low ej w strefach, o d d a lo n y c h o d w łasnych baz, p o n ie w a ż b y ły b y z b ytn io n a ra żo n e na r e a k cję ze stron y npla. Słu żba p a t r o lo w a w y m a g a zazw yczaj d łu ż s z e g o pobytu na morzu, g d zie o k r ę t y p a tro lo w e, idąc m a łe m i sz yb k oś cia m i, p r ze p ro w a d za ją m e t o d y c z n e p o s z u k iw a n ia w p e w n e j stre fie, o d p ę d z a ją c sp o t k a n e o k rę t y npla, k t ó re b y m ia ły zamiar przenikn ą ć d o p a tro lo w a n ej stre fy. O k r ę t y n a d w o d n e , p r a c u ją c e w takich warunkach, zdała o d sw oic h baz i o d sił, któ re m o g ł y b y przyjść im z p o m o c ą w w y p a d k u p o t rz e b y , b ę d ą n a ra żo n e na o d c i ę c i e i z n is z c z en ie p rze z p r ze w a ż a ją c e siły npla. P o d o b n e n ie b e z p ie c z e ń s t w o nie istnieje dla łodzi p o d w o d n y c h , dzia ła ln ość których, jak w id z ie liś m y w y ż e j, nie z a le ż y o d siły przeciw nika.
P o w y ż s z e w z g l ę d y p o w o d u ją , że ło d z ie p o d w o d n e m o g ą b y ć bardzo p r zy d a tn e d o pa tro lo w a n ia w strefach, o d d a lo n y c h o d w ł a s n e g o w y b r z e ż a . I o d w r o t n i e d o p a tro low a n ia w pobliżu wła sn ych w y b r z e ż y n ale ży w y k o r z y s t y w ać o k rę t y n a d w o d n e , ch o c ia ż i ło d z ie p o d w o d n e m o g ą b y ć u ż y w a n e ró w n ie ż, z z a c h o w a n i e m je d n a k p e w n y c h w a ru n k ó w , o któ rych b ę d z i e m y m ó w ili niżej.
W ten s p o s ó b ło d z ie p o d w o d n e m o g ą p a t r o l o w a ć tak w strefach w y suniętych, jak i w pobliżu w ła s n e g o w y b r z e ż a — w p ie r w s z y m w y p a d k u b ęd ą o n e m iały d o cz yn ien ia z o k r ę t a m i n a d w o d n e m i i ło d z ia m i p o d w o d n e m i , w d ru g im — p r z e d e w s z y s t k ie m z ło d z ia m i p o d w o d n e m i . W y ż e j ro z w a ż y liś m y , jakie m o żliw ośc i posiada łó dź p o d w o d n a w spotkania ch z o k r ę t a m i n a d w o d nemi, to też ja s n e m jest, że w y k o n u ją c patrol, w yk o rz y sta ona w s z elk ie o k a z je dla a tak ow ania tych je d n o s t e k . P o z o s t a je d o ro z w aż en ia , w ja k im stopniu łó d ź p o d w o d n a nadaje się d o patrolow a n ia p r z e c iw k o n ie p rz y ja c ielsk im ł o d z i o m p o d w o d n y m . O d p o w i e d ź na to py ta n ie m o g ą dać wyniki p o d o b n y c h o p e ra c y j p o d cz a s w o j n y św ia t o w e j.
W o k res ie o d 1915 d o 1918 roku 19 n ie m ie c k ic h łodzi p o d w o d n y c h z o s ta ło z n is z c z o n y c h przez ło dzie p o d w o d n e państw s p r z y m ie rz o n y c h . Z a t e m na udział łodzi p o d w o d n e j przy p a d a o k o ł o 10 % całej ilości n iem iec k ich łodzi p o d
70
w od ny ch, zniszczon ych p o dcza s w o j n y św ia tow ej. W y ż e j w y m i e n i o n e c y fry nabierają właściwej watości, sko ro p o ró w n a się ilość łodzi p o d w o d n y c h , użytych w celach pa trolow ych p r ze c iw k o ło d z io m p o d w o d n y m , d o liczby je d n o s t e k patrolowych n a d w o d n ych , u ż y w a n y ch w t y m ż e celu. A nglja w chwili z a w i e szenia broni posiadała 134 ło d z ie p o d w o d n e , które zniszczyły 18 n iem iec k ich łodzi podw odnych, a z a tem w y d a jn o ś ć pracy angie ls kich ło d zi p o d w o d n y c h w ynosiła w tym w y p a d k u 13 %- Ilość je d n o s t e k p a t ro lo w y c h n a d w o d n y c h w chwili zawie szenia broni w yn os iła o k o ło 6 — 7000, p r zy c z e m znis zczyły o n e o k o ł o 60 nie m ieckich lo dzi p o d w o d n y c h , a z a tem z a le d w ie 1 % - M o ż n a z a tem śmiało twierdzić, że łó d ź p o d w o d n a d o s k o n a le nadaje się d o walki z nieprzy- jacielskiemi ło dzia m i p o d w o d n e m i.
Warunki działania ł. p. podczas patrolowania.
Warunki działania łodzi p o d w o d n e j przy pa tro low a n iu b ę d ą ró żn e w zależności o d te g o , czy łó dź p o d w o d n a patrolu je w strefach w ysu n iętych , czy też w strefach tyłow ych , g d z ie d o służby p a t ro lo w e j m o g ą być użyte rów nie ż okręty n a d w o d n e.
W pierw szym w yp a d k u lo d z ie p o d w o d n e nie b ęd ą p o t r z e b o w a ły używać sygn ałów ro zp o zn a w czych , g d y ż teren działania b ęd zie z a r e z e r w o w a n y w y łą c z n ie dla nich. T o też ka żdy o kręt w o je n n y , w z g l ę d n i e pła towie c, n ap otka n y w strefie patrolow a n ej, b ę d ą m o g ł y uważać za w ro ga . W y k o n a n i e zadania przez łodzie p o d w o d n e b ę d z ie w t y m w y p a d k u z na czn ie ułatwione.
Jednak trzeba lic zyć się z t e m , że w takich w ysu n iętych strefach z n a j
dzie zastosowanie w ła sne lo tnictw o, u ż y w a n e dla w yk o n a n ia z w ia d ó w , zw ła szcza przy braku o d p o w ie d n ic h je d n o s t e k n ad w o d n ych . W t y m w ypa dk u ło dzie p o d w o d n e , użyte d o p a tro low a n ia, muszą b y ć u p rz e d z o n e w celu z a o s z c z ę dzen ia im n iep o trz eb n ych a la r m ó w przy k a ż d o r a z o w e m ukazaniu się lotnika, k tó ry m o że okazać się w ła sn ym , a p o n a d t o dla w yk o rzy stan ia w s p ó łp r a c y tych d w ó c h ro d z a jów walki, tak d o s k o n a le u zup ełn iają cych się. W w ięk sz o ści w y padków , p o m im o uprzedzenia, ło d z ie p o d w o d n e b ęd ą m ia ły w ą tp liw o ści co d o przynależności z a u w a ż o n y c h a p a ra tów lotniczych. W z a sa dzie muszą o n e uważać je w takich w ą tp liw ych w yp a d k a c h za nieprzyja cielskie i zanurzać się, za nim zostaną z a u w a ż on e, ch yba że zostaną z a s k o c z o n e — w ó w c z a s muszą stawić czoło, stosując s w o je u z b ro je n ie przeciw lo tn icze. T a k s a m o lotnik, który zauważy łódź p o d w o d n ą , w w iększo ści w y p a d k ó w b ę d z ie uważał ją za n ie p r z y jacielską, chyba że posia da d o k ła d n e w ia d o m o ś c i co d o strefy działalności własnych łodzi p o d w o d n y c h . N a o g ó ł łó dź p o d w o d n a m o ż e w cześn iej zauważy ć lotnika, aniżeli lotnik łó dź p o d w o d n ą . T o też z jej strony musi być p rze ja w io n y w iększy wysiłek co d o ro zpo zn a n ia lotnika w w yp a d k u n i e o c z e k i w a n e g o spotkania.
Rzeczywiś cie, d o ś w ia d c z e n ia wskazują, że płatow iec, zna jdu ją cy się na w ysokości 300— 500 m, m o ż e z a u w a ż yć łó dź p o d w o d n ą , idącą w stanie z a n u rzenia b o jo w e g o (na g łę b o k o ś c i w y s u n ię t e g o p e r y s k o p u ) z a le d w ie w granicach koła , za k re ś lo n e g o p r o m ie n i e m 3 mil o d p o s ta w y pionu. W y k r y c i e łodzi p o d w o d n e j na w iększy ch g łęb o k o ś cia ch jest m o ż liw e tylk o przy z u p ełn ie sp o k o j- n e m m o rzu, p o n a d t o za leży od stanu w id o cz n o ści, ko loru w o d y i dna. Na morzu Ś r ó d z ie m n e m , g d z ie w o d a o dzna cza się dużą przezroczystością, sylwetk a łodzi p o d w o d n e j m o ż e być z a u w a ż on ą z s a m o lo tu na g ł ę b o k o ś c i d o 20 m N a morzu B a łty ck iem m o ż liw o ś c i te będ ą znacznie m n iejsze z p o w o d u m ę tn ej w o d y i zazw yczaj bardzo ruch liw ej pow ie rzch ni. N a o g ó ł przy stanie m o rz a ponad 2 zauw ażyć łó dź p o d w o d n ą , z najd u ją cą się p o d w o d ą , jest p r a w ie n ie
m o ż liw e. T a k s a m o p r zy złej w id o cz n o ści, ja k np. w e m g le , po d cz a s d e s z c z u i t. p., łó d ź p o d w o d n a nie jest w id o c z n a dla s a m o lo tu n a w et p r z y m a ł e m zanurzen iu.
W k a ż d y m razie lo tn ic tw o m o ż e o d d a ć d u ż e usługi ło d z i o m p o d w o d n y m : znając m iejsca sw o ich łodzi p o d w o d n y c h i o b s e r w u ją c ruchy je d n o s t e k npla, m o ż e o n o przy p o m o c y radja s k ie ro w a ć ło d z ie p o d w o d n e w e w ła ści
w y sposób. L o d z i e p o d w o d n e muszą je d n a k d o ś ć o stro żn ie in te rp retow a ć w ska za n ia lo tn ik ó w co d o m ie jsca npla, g d y ż lo tn ik o m tru dn o jest p row a d z ić dokładn ą n aw ig acją na p e ł n e m morzu, z a te m o b lic z e n ia ich z a w s ze będ ą p o s i a dały p e w n e n iedo kła dn ości.
J e ż e li ło d z ie p o d w o d n e m a ją p a t r o lo w a ć w pobliżu własnych w y b r z e ż y , to p r z e d e w s z y s t k ie m nie n a le ży u żyw a ć ich w e w s p ó ln y c h patrolach z j e d n o s t kam i n a d w o d n e m i. U ż y w a n e o b e c n i e środki ro z p o zn a n ia są zbyt n ie p e w n e i w tym w y p a d k u tru dn o b y ł o b y z a p o b ie d z m o ż l i w y m n i e p o r o z u m i e n i o m . N a s u w a ło b y się z a t e m ro zw iąza n ie w postaci w y z n a c z e n i a ło d z io m p o d w o d n y m spe cja ln y ch se k to ró w , d o których zo s ta łb y w z b r o n io n y w s t ę p in n y m o k r ę t o m p a t ro lo w y m . N i e d o g o d n o ś c i t a k ie g o rozw ią zan ia przeja w ia ją się, jeżeli p rze d sta w i m y s o b ie np. spotkanie o k r ę t ó w p a tro lo w y ch n a d w o d n y c h z je d n o s t k a m i npla.
O k r ę t y p a t r o lo w e r o z p o c z y n a ją p o ścig na dużych szybkościach, w z g lę d n ie zasto
sują podsłuch. P o ś c ig ten m o ż e trwać przez p e w ie n czas i m o ż e z a p ro w a d z ić ścig ających d o se k to ró w , z a r e z e r w o w a n y c h dla w łasnych łodzi p o d w o d n y c h . C zy w t e m mie jscu jed n o stk i ś c ig a ją c e m ają za trz ym a ć się, narażają c na n ie p o w o d z e n i e całą s w o ją akcję ty lk o d la t e g o , b y z o s ta w ić w o ln e p o le d o d z i a łania patrolu jących łodzi p o d w o d n y c h ? P o d o b n e p o s t ę p o w a n ie nie z n a la zło by u spraw ie d liw ie n ia , g d y ż w w y p a d k u , jeżeli ś c ig a n e je d n o stk i są s z y b k ie m i o k r ę t a m i n a d w o d n e m i — ł o d z i e p o d w o d n e p a t ro lu ją c e m ia ły b y z na czn ie m n ie js z e szanse d o z n is zc ze n ia ich niż k o n t r t o r p e d o w c e i o d w ro tn ie , w w y padku pościg u za n ie p rz y ja c ie ls k ą ło dzią p o d w o d n ą , ta ostatnia znala zła by w strefie z a k a za n ej n a jle p sz e warunki dla p rze cz ek a n ia pościg u. G d y b y je d n a k jed n o stk i p a t ro lo w e ch cia ły k o n t y n u o w a ć sw ój pościg, w k ra c z a ją c w odcinki, z a r e z e r w o w a n e dla łodzi p o d w o d n y c h , to m o ż liw e n ie p o ro z u m ie n ia w sto sunku d o własnych łodzi p o d w o d n y c h i w t y m w y p a d k u m o g ł y b y z n a cz n ie utrudnić a k c ję p o ś c ig o w ą .
P o w y ż s z e w z g l ę d y p r z e m a w ia ją za t e m , ż e nie n ależy m ie s z a ć w tej sa m e j stre fie p a t ro lo w a n e j o k r ę t ó w n a d w o d n y c h i łodzi p o d w o d n y c h . L o d z i e p o d w o d n e n ale ży u żyw a ć tylk o tam, g d z ie patrole, z ło ż o n e z o k r ę t ó w n a d w o d nych, b ę d ą n a r a żo n e na z b y t duże ry z yk o , a w ię c strefach bard ziej o d d a l o n y c h o d w ła s n e g o w y b r z e ż a ; n ale ży w y z n a c z a ć dla nich s p e c ja ln e odcin ki, z u p e łn ie o d d z ie ln e o d o d c in k ó w , p r ze zn a c z o n y c h dla o k r ę t ó w n a d w o d n ych . T a k ie m i o d cin k a m i, z a r e z e r w o w a n e m i dla patroli łodzi p o d w o d n y c h , b ę d ą zw ła szcza te, g d z ie m o g ą p r a c o w a ć n ieprzy jac ielskie ło d z ie p o d w o d n e , ja k np. n iektóre o d cinki najb ardziej uczęszczanych d r ó g h a n d lo w y c h . L o d z i e p o d w o d n e npla, działają c na tych drogach, b ę d ą z a zw y cz a j p r o w a d z iły o b s e r w a c ję na pow ierzchni, idą c m a łe m i szyb k oś cia m i i z anu rzając się po ukazaniu się ko n w o ju wzgl.
jed n o stek , o słania jących k o n w ó j. L o d z i e p o d w o d n e p a tro lo w e , w y s u n ię t e na
przód p r ze d k o n w o j e m w takiej o d n i e g o o d le g ło ś c i, b y m ia ły czas na r o z p o z n a n ie drogi, zanim n ad ejdą c z o ł o w e jedn o stki o s ło n o w e ko nw o ju , m o g ą o d d a ć w t y m w y p a d k u d u ż e usługi.
P o z o s t a je w r e s z c ie d o o m ó w i e n i a , czy lo d z ie p o d w o d n e m a ją p a t r o l o w a ć na p o w ierzch n i, c z y też w stanie p o d w o d n y m . S pra w a ta m a d u ż e z n a c z en ie dla d o w ó d z t w a — w p ie r w s z y m w y p a d k u czas trwania pa tro lu m o ż n a ustalić na kilka t y g o d n i, w ó w c z a s k ie d y przy pa tro low a n iu w stanie p o d w o d
-71
72
n ym d o w ó d z t w o m o ż e liczyć na ło d z ie p o d w o d n e c o n a jw y że j na przecią g 3 dni. W y b ó r spo so bu p a tro low a n ia nie m o ż e z a te m z a le ż e ć od uznania d o w ó d c ó w łodzi p o d w o d n y c h . Musi to ustalić w y ż s z e d o w ó d z t w o , o p ie r a ją c s w o je instrukcje na analiz ie w a ru n k ó w p o ło że n ia . J eż eli patrol ma być w y k o n a n y w takiem miejscu , g d z ie jedn ostki npla ro ztacza ją stałą o b s e r w a c ję , to p a t r o lo w a n ie będzie się o d b y w a ł o w stanie p o d w o d n y m , b y uniknąć stałych a la r m ó w i ataków ze stron y o k r ę t ó w npla. O cz yw iśc ie , że w y d a jn o ś ć p a tro low a n ia b ę d z ie w tym w y p a d k u b a rd zo n iew ielk a, p o n i e w a ż łó dź p o d w o d n a widzi przez perysk op bardzo źle, i jeż eli patrol b ę d z ie p r z e z n a c z o n y p r z e c iw k o n ie p r z y ja cielskim ło d z io m p o d w o d n y m , to c z ę s to zdołają o n e p rzejść o b o k , nie b ę d ą c zauw ażone przez jedn o stki patrolu jące. J e d n a k ż e w n iektórych w ypa dk ach, k iedy nieprzyjacielskie ło d z ie p o d w o d n e będ ą trz ym a ły się p e w n y c h stałych miejsc, jak np. przy p o dejściach d o p o rtó w , jak to mia ło m i e js c e na morzu A drjatyckiem i w p o bliżu baz na w y b r z e ż u Flandrji, p a tro lo w a n ie w stanie p o d w o d n y m m o ż e dać d o b r e wyn iki. T a k s a m o p a tro lo w a n ie w stanie p o d w o d n y m będ zie w ska za ne na p e w n y c h odcinkach d r ó g h an dlo w ych , z a g r o żonych przez n ieprzyja ciels kie ło d z ie p o d w o d n e . Patrol taki, z ło ż o n y z g ru p y łodzi po d w o d n y ch , m o ż e z a p e w n ić o b s e r w a c ję nad o d c in k ie m 70— 80 mil dłu gości i o k o ło 12 mil szerokości przy za łożen iu , że każda z łodzi p o d w o d n y c h , przy średniej w ido czn o ści, m o ż e z a u w a żyć nieprzyjacielską łó dź p o d w o d n ą , z n a j
dującą się na pow ierzch ni w o d le g ło ś c i 3 m i l ; o d s t ę p p o m i ę d z y p a tro lu ją c em i łodziami p o d w o d n e m i musi w y n o s ić w t y m w yp a d k u 6 mil.
J eż eli je d n a k nie za cho dzi o b a w a , że ło d z ie patrolu jące b ę d ą często a l a m o w a n e , w ó w c z a s p o ż ą d a n e m jest w y k o n a n ie pa tro lo w a n ia w stanie n a d w od n y m , w celu z w iększen ia za sięgu o b serw a cji łodzi p o d w o d n e j.
M a ją c na w z g l ę d z i e p o le p s z e n ie m o żliw ośc i o b s e r w a c y jn y c h ło dzi pod- w ocnych w stanie n a d w o d n y m , n ależy zw racać u w a g ę na n ależyte w y p o s a ż e n ie ich w d o b r e przyrządy o b ser w a cy jn e , a na sygn alis tó w n ależy w y b ie ra ć e l e m e n t do barow y, spe cja ln ie d o b r z e w y s z k o lo n y . D u ż e z n a c z e n ie w re s zc ie o d g r y w a d o b re z a b e z p ie c z e n ie sygn alis tów p rze d w p ły w a m i a t m o s fe r y c z n e m i, ja k np.
zasłon y na m ostku, ciep łe i n ie p rz e m a k a ln e ubranie ect.
R O Z D Z I A Ł IX.