-Typ. Szkarłupnie. Echinodermata. Staclielhauter.
G-romada. Rozgwiazdy. Asteroidea. Seesterne.
_ R ozgw iazd a pom arańczow a
(fig. 198.) odznacza się postacią pro mienista według liczby 5, małe bowiem je j ciało tarczowate czyli kadłub,zajmuje śrt)- '
r
dek, a na ob wodzie rozcho dzi się ja k b y gwiazda w 5 promieni czyli ramion klino watych, na brzegu kolca mi najeżo nych. Ma tak że wewnętrzne narzędzia uło żone 5-krotnie do okoła głó wnej osi; jest więc budow y promienistej. Szkielet skór ny zwapniały, złożony z gę stych szere gów rucho m ych tabli czek. Otwór gę bow y mieścisię w pośrodku na spodzie ciała. Od niego ciągnie się spodem każdego ramie nia rowek, w którym jest 4 szeregów rurkowatych nibynóżek z końcem smoczkowatym, służących do czepiania się i pełzania.
Rozgwiazda spoczywająca trzyma je w sobie schowane i skórczonę, zaś w stanie czynnym napuszcza do nich wody, przedłuża i napręża je tym spo sobem i wystawia je dziurkami zawartemi w spodnim rowku każdego ra mienia; po odpływie w ody nibynóźki kurczą się.
Rozgwiazda jest morską. Ż yw i się szczególnie skorupnymi mięczakami. Pokonyw a łup tym sposobem, że przykłada doń swój otwór gębow y i wysta wione nóżki, wydaje ze siebie sok odurzający, ubezwładnia nim ofiarę
i
zmu sza do rozwarcia skorupy, poczem wsuwa w nię w ypuklony żołądeki
wysysaFig. 198. Rozgwiazda pomarańczowa, (Astropecten aurantiacus, der JBeestern).
1 2 6 SZKARŁUPNIE.
mięczaka. Czołga się niedołężnie po dnie morza za pomocą swych ramion i nibynóżek. K tórędy chce się udać, tamtędy wystawia nibynóźki, prze dłuża i napręża jedn e po drugich napuszczaniem wodą, aż dosięgną twardego przedmiotu i czepią się go swym smoczkowatym końcem, potem kurczy je wskutek odpływu z nich wody, pociąga przez to niemi sarnę siebie i tak zwolna się posuwa. Przewrócona na grzbiet, czepia się tak długo podstawy wystawianemi i ściąganemi nibynóżkami, aż się wreszcie odwróci. Ruch jej nibynóżek wystawionych sprawia widok, ja k kłębujące się robaki, wszakże widzieć go można tylko na żywej rozgwiaździe.
Rozgwiazda odradza utracone ramiona; rozmnaża się z ja j, młode jej jest budowy symetrycznej.
Należy z pokrewnymi jej gatunkami do gromady:
Rozgwiazdy.
Gromada. Jeżowce. Echinoidea. Seeigel/
J e ż o w i e c j a d a l n y (fig. 199.) ma postać bocheneczka chleba, szkielet je g o jest skorupą wapienną, złożoną z tabliczek zrosłych ze sobą, z których naprzemianjedne są najeżone kolcami, osadzonymi na guzkach, a drugie przebite li- cznemi dziurkami, któremi wy- chodząjego nibynóźki, służące do- czołgania się. Prócz tych niby nóżek do czołgania się ma na so bie między kolcsm ijeszczerodzaj przysadek kleszczowatych (fig. 200.) z osobna na trzonku osa dzonych; temi oczyszcza się ja k b y grzebieniem ze ziół mor
skich uwięzłych między kol cami jego, ujmuje także ż y wność i podając z jednej nóżki do drugiej, doprowadza tak aż do otworu gębowego, który się u spodu znajduje i 5 zębami
jest opatrzony. »
Jeżow iec żyje W morzu na pobrzeżaeh. Ż y w i się roślinami. Czołga się po nich i po skałach za pomocą swych cewlcowatych nibynóżek podobnym sposobem, ja k rozgwiazda, używając także k olców ja k b y szczudeł do wspierania ciała.
Należy z pokrewnymi mu gatunkami do gromady:
Jeżowce.
Fig-. 199. Jeżowiec jadalny, (Ecbinus esculentus), skorupa w połowie ogołocona z kolców.
Z n a m io n a w sp ó ln e ro z g w ia z d y , je ż o w c a (fig. 198— 200.).
Fig. 200. Nó- Są budowy promienistej według liczby 5. Mają udzielny narząd źki kleszczo- pokarmowy, naczyniowy i nerwowy. Są opatrzone właściwym narzą- wate jeżowca: dem naczyń wodnych, których odgałęzienia tworzą cewkowate niby-(a) trójdzielne,
(b)
kabłąko-wate. dym stanie postaci symetrycznej. Należą do typu: S z k a r łu jin ie .
a . ---" , ...--- .. V... ----...--- --- --- 1 --- ---■
e, nóżki do powolnego czołgania się. Są bezgłowe. Posiadają szkielet o- skórny zwiapniały. Żyją w morzu. Rozmnażają się z jaj. Są w
mło-Typ. Jamochłony. Coelenterata. Darmlose.
Gromada. Meduzy. Acalephae. Quallen.
a) Stułbiopławy. Hydroidea. Quallenpolipen.
S tu łb ia
(fig. 201.) jest malutkiem, zaledwie do 8mm długiem, wodnem
zwierzątkiem. Zielone lub brunatne je j ciało jest miękkie, kurczliwe, po dobne do długiego, cienkiego woreczka. K oniec ’ przedni ma otwór gębow y prowadzący do jam yodżywczej, która zastępuje przewód pokarmowy, bo osobnego przewodu pokarmowego brak. Otwór ten jest okolony 6— 8 (czasem, i więcej) nitkowatemi ra mionkami, które również ja k ciało mogą się dowolnie kurczyć i wyciągać. Zawierają one liczne parzy dełka tj. woreczki, mające ja d i włókno spiralnie zwinięte, które wypada z woreczka, gdy tenże przez dotknięcie się pęknie ; parzą one podobnie, ja k w ło skie pokrzywy.
Zwężonym tylnym końcem ciała przyczepia się stułbia do rośliny wodnej lub innego przedmiotu i miejsca nie zmienia.
Stułbia żyje u nas i gdzieindziej w słodkich wodach stojących. Uczepiwszy się rośliny (c), wyciąga ciało, rozpina ramionka i tak czatuje na zwierzątka wodne. Skoro które dotknie się ramionek, zostaje ubezwła- dnione parzydełkami i przylega do nich, poczem stuł bia kurczy ramiona, wprowadza zdobycz do gęby chciwie i szeroko rozwierającej się i połyka. Z a chowanie się je j w tym względzie można spostrzegać, nabrawszy w ody z zielem do słoika.
Rozmnaża się juźto przez jaja zimujące w wo- dzie, ju ż też przez pączki (ob. rycinę), które w lecie z dolnej części ciała puszcza, i z których powstają
powoli nowe stułbie, odrywające się wreszcie od pnia swojego i żyjące potem same dla^ siebie. Utracone części ciała odrastają jej napowrót; co więcej, z kawałków, na które ją pokrajać, powstają nowe stułbie.
i
b) Krążkopławy. Discóphora. Scheibenquallen.
• t Zwierzęciem morskiem jest
C hełbla m odra
(fig. 202.), posiadająca ciało galaretowate, kształtu płaskiego dzwonka, którego krawędź jest gęsto obrosła długiemi cienkiemi wypustkami. Na spodzie dzwonka znajduje się otwór gębowy, otoczony 4 ramionami, prowadzący do jam y ciała, która promie nisto w ciele się rozgałęzia.Fig. 201. (a) Stułbia (Hy dra, der Arrapolyp) rozwi nięta, (c) mniejszy okaz,