robów
W obszarze bezpieczeństwa uŜytkowania wyrobów, Laboratorium InŜynierii Materiałowej i Środowiska, pro- wadzi badania:
− zabawek,
− artykułów pielęgnacyjnych dla dzieci,
− materiałów z tworzyw sztucznych i tekstyliów, prze- znaczonych do kontaktu z dziećmi,
− wyposaŜenia placów i nawierzchni.
Celem wykonywanych badań jest ocena zgodności powyŜszych wyrobów z zasadniczymi wymaganiami bezpieczeństwa, podanymi w:
− Dyrektywie Rady Nr 88/378/EWG, dotyczącej bez- pieczeństwa uŜytkowania zabawek,
Zestawienie norm, metod i akredytowanych procedur badawczych stosowanych w Laboratorium InŜynierii materiałowej w zakresie badań materiałowych [27]
Tabela 1
Lp. Nazwa badania Metoda badań
Numer procedury badawczej
Numer normy Atomowej spektrometrii emisyjnej ze
wzbudzeniem iskrowym lub w plaźmie sprzęŜonej indukcyjnie
1 Analiza składu chemicznego wyrobów stalowych i Ŝeliwnych
Absorpcji w podczerwieni
PB-DLS/02 -
Brinella PN-EN ISO 6506-1
Rockwella PN-EN ISO 6508-1
Vickersa PN-EN ISO 6507-1
2 Pomiar twardości wyrobów metalowych
Ultradźwiękowej impedancji kontaktowej
PB-DLS/03
-
Pomiar chropowatości Profilowa PN ISO 4288
Magnetyczna PN ISO 2178
Pomiar grubości
Pomiar twardości Vickersa PB-DLS/03 PN-EN ISO 6507-1
PN-H-04603:1976 PN-EN ISO 9227 4
Badanie odporności korozyjnej wyrobów metalowych i powłok ochronnych
W atmosferze obojętnej i kwaśnej mgły
solnej PB-DLS/04
PN-H-04624
Wizualna PN-EN 970
Magnetyczno-proszkowa
PN-EN ISO 17638 PN-EN ISO 10228-1,3,4
PN-EN 10246-12,18 5
Identyfikacja nieciągłości w wyro- bach metalowych i złączach spawanych
Ultradźwiękowa PN-EN 1714
6 Pomiar grubości materiału Ultradźwiękowa
PB-DLS/08
PN-EN 14127
Rys.3. Algorytm procedury badań nieniszczących elementów sekcji obudowy zmechanizowanej [2]
− Rozporządzeniach Ministra Gospodarki, Pracy i Po- lityki Społecznej, w sprawie zasadniczych wymagań dla zabawek [19, 20],
− Rozporządzeniu (WE) Nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady, w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH),
− Ustawie o ogólnym bezpieczeństwie produktów [24].
Zakres oferowanych badań z obszaru bezpieczeń- stwa uŜytkowania wyrobów, obejmuje:
− badania zabawek, na zgodność z wymaganiami norm zharmonizowanymi z Dyrektywą 88/378/EWG, w tym:
- PN-EN 71-1 „Bezpieczeństwo zabawek. Część 1.
Właściwości mechaniczne i fizyczne",
- PN-EN 71-2 „Bezpieczeństwo zabawek. Część 2.
Palność",
- PN-EN 71-3 „Bezpieczeństwo zabawek. Część 3.
Migracja określonych pierwiastków",
- PN-EN 71-8 „Bezpieczeństwo zabawek. Część 8.
Huśtawki, zjeŜdŜalnie i podobne zabawki aktywi- zujące przeznaczone do uŜytku domowego - wewnątrz i na zewnątrz",
- PN-EN 71-9 „Bezpieczeństwo zabawek. Część 9.
Organiczne związki chemiczne. Wymagania", - PN-EN 62115 „Zabawki elektryczne. Bezpie-
czeństwo uŜytkowania",
− badania artykułów pielęgnacyjnych oraz materiałów z tworzyw sztucznych i tekstyliów, przeznaczonych do kontaktu z dziećmi, na zgodność z wymaganiami Rozporządzenia REACH, w tym oznaczania m.in.:
- zawartości ftalanów, tj: di(2-etyloheksylu) (DEHP), dibutylu (DBP), benzylobutylu (BBP),di-izononylu (DINP),di-izodecylu (DIDP),di-n-oktylu (DNOP), - zawartości i obecności pierwszorzędowych amin
aromatycznych, takich jak m.in.: 4-aminobifenyl, benzydyna,4-chloro-2-metylo-anilina, 2-naftylo- amina, 4-chloroanilina, 4-aminoazobenzen, 4,4’-metylenodianilina, 3,3’-dichlorobenzydyna,
− badania wyposaŜenia placów zabaw i nawierzchni, na zgodność z wymaganiami norm:
- PN-EN 1176-1:2008 WyposaŜenie placów zabaw.
Część 1: Ogólne wymagania bezpieczeństwa i metody badań,
- PN-EN 1176-2:2008 WyposaŜenie placów zabaw.
Część 2: Dodatkowe wymagania bezpieczeń- stwa i metody badań huśtawek,
- PN-EN 1176-3:2008 WyposaŜenie placów zabaw.
Część 3: Dodatkowe wymagania bezpieczeń- stwa i metody badań zjeŜdŜalni,
- PN-EN 1176-5:2008 WyposaŜenie placów zabaw.
Część 5: Dodatkowe wymagania bezpieczeń- stwa i metody badań karuzeli,
- PN-EN 1176-6:2008 WyposaŜenie placów zabaw.
Część 6: Dodatkowe wymagania bezpieczeń- stwa i metody badań urządzeń kołyszących, - PN-EN 1177:2008 Nawierzchnie placów zabaw
amortyzujące upadki. Wymagania bezpieczeń- stwa i metody badań.
Proces badania, na zgodność z wymaganiami bez- pieczeństwa uŜytkowania wyrobu, prowadzony jest w czterech etapach:
− opracowanie programu badań,
− badanie właściwości wyrobu, na zgodność z wyma- ganiami bezpieczeństwa,
− interpretacja wyników badań, w tym ocena ich zgodności z wymaganiami,
− opracowania sprawozdania z badań.
Opracowanie programu badań, obejmuje określe- nie:
− wymagań bezpieczeństwa, indywidualnych dla kaŜ- dego rodzaju wyrobu (tabela 2),
− zakresu i metod badań oraz procedur badawczych, zgodnie z którymi realizowane są badania.
Zestawienie wymagań bezpieczeństwa, dla zabawki – grzechotki, wynikających z norm zharmonizowanych
z Dyrektywą 88/378/EWG [1]
Tabela 2 PN-EN 71-1 Bezpieczeństwo zabawek. Właściwości mechaniczne i fizyczne
4 Wymagania 4.1 Materiały 4.7 Krawędzie
4.20 Wymagania akustyczne
5.1 Zabawki przeznaczone dla dzieci w wieku poniŜej 36 miesięcy. Wymagania ogólne
6 Opakowania
7.1. OstrzeŜenia i instrukcje uŜytkowania. Postano- wienia ogólne
PN-EN 71-2 Bezpieczeństwo zabawek. Palność 4 Wymagania
4.1. Postanowienia ogólne
PN-EN 71-3 Bezpieczeństwo zabawek. Migracja okre- ślonych pierwiastków
4 Wymagania
Zakres badania wyrobu opracowywany jest na pod- stawie wymagań bezpieczeństwa. W przypadku wyro- bu, zabawki-grzechotki, którego wymagania przedsta- wiono w tabeli 2, zakres badań obejmuje badania wła- ściwości mechanicznych i fizycznych (rys. 4), palności oraz migracji pierwiastków, takich jak: chrom, arsen, selen, kadm, antymon, bar, ołów, rtęć. Badania wyko- nywane są zgodnie z metodami określonymi w nor- mach oraz akredytowanych procedurach badawczych.
Do badań bezpieczeństwa uŜytkowania wyrobów, w Laboratorium InŜynierii Materiałowej i Środowiska, stosuje następujące akredytowane procedury badawcze:
− PB-DLS/05 – Właściwości mechaniczno-fizyczne,
− PB-DLS/06 – Palność,
− PB-DLS/07 – Huśtawki, zjeŜdŜalnie i podobne za- bawki aktywizujące przeznaczone do uŜytku domo- wego – wewnątrz i na zewnątrz,
− PB-DLS/09 – Migracja określonych pierwiastków,
− PB-DLS/10 – Zabawki elektryczne,
− PB-DLS/11 – Bezpieczeństwo nawierzchni amorty- zujących upadki oraz wyposaŜenia placów zabaw,
− PB-DLS/12 – Analiza chromatograficzna.
Badania bezpieczeństwa uŜytkowania wyrobu rea- lizowane są na zautomatyzowanych stanowiskach ba- dawczych do badań:
− właściwości fizyczno-mechanicznych (rys 5.), w za- kresie:
- prób skręcania, rozciągania, ściskania, spadowej oraz udarności,
- badania giętkości metalowych drutów, trwałości zabawek pobudzanych ustami, energii kinetycz- nej pocisków, energii uderzeniowej elementami huśtawkowymi, ostrości krawędzi i zakończeń, wytrzymałości dynamicznej, pokrywy zabawki skrzyni,
− palności i właściwości elektrycznych, a w szczegól- ności:
- prób palności i wciskania kulki,
- badania płomieniem igłowym, rozŜarzonym dru- tem i wytrzymałości elektrycznej w temperaturze pokojowej i roboczej,
− wytrzymałości dynamicznej barierek i poręczy huśtawek,
− wyznaczania krytycznej wysokości upadki (HIC) nawierzchni placów zabaw.
Laboratorium dysponuje takŜe wysoko sprawną spe-cjalistyczną aparaturą do badań chemicznych, składają-cą się ze spektrometru emisyjnego, analizatora rtęci, chromatografu gazowego, chromatografu cieczowego.
Laboratorium InŜynierii Materiałowej i Środowiska wykonuje badania bezpieczeństwa uŜytkowania wyro- bów głównie na zlecenie producentów, dystrybutorów i importerów zabawek, artykułów pielęgnacyjnych dla
Wyniki badań pozytywne Zabawka zgodna
z wymaganiami normy PN-EN71-1
Wyniki badań negatywne Zabawka niezgodna
z wymaganiami normy PN-EN71-1 Ocena wyglądu opakowania
Badanie stanu bezpieczeństwa krawędzi Ocena stanu zastosowanych materiałów Ocena ostrzeŜeń, instrukcji i oznakowań
Pomiar poziomu ciśnienia akustycznego emisji
Nie
Nie
Tak
Nie
Tak
Tak
Tak
Nie
Nie
Nie
Badanie wytrzymałości na skręcanie
Badanie wytrzymałości na rozciąganie
Badanie wytrzymałości na spadek
Badanie wytrzymałości na ściskanie Badanie wielkości zabawki
Tak
Tak
Tak
Tak Nie
Nie
Nie
Nie
Nie
Nie
Nie Tak
Nie
Tak
Część 1.
Badanie właściwości mechaniczno-fizycznych
Rys.4. Algorytm badań właściwości mechaniczno-fizycznych zabawki-grzechotki [1]
dzieci, wyposaŜenia placów zabaw i nawierzchni oraz Inspekcji Handlowej. Do stałych klientów Laboratorium naleŜą równieŜ producenci materiałów, z których pro- dukowane są wyŜej wymienione wyroby. Wśród tej grupy materiałów naleŜy wymienić materiały z tworzyw sztucznych (granulaty, folie), materiały tekstylne (włók- na), farby, lakiery, impregnaty, emalie, koloranty. W tym zakresie, usługi badawcze Laboratorium obejmują przede wszystkim oznaczanie szkodliwych dla zdrowia dzieci pierwiastków oraz rakotwórczych substancji, w tym ftalanów oraz amin aromatycznych.
Rys.5. Zautomatyzowane stanowiska do badań właściwości fizyczno-mechanicznych zabawek [25]
W latach 2009-2010, laboratorium wykonało między innymi na zlecenie producentów farb i lakierów, ba- dania migracji niebezpiecznych pierwiastków w 154 rodzajach preparatów stosowanych jako powłoki ele- mentów drewnianych i metalowych zabawek (rys. 6).
Rys.6. Procentowy udział badanych preparatów [28]
4. Podsumowanie
Zakres działalności Laboratorium InŜynierii Materia- łowej i Środowiska KOMAG obejmuje badania materia- łowe, wyrobów stalowych i Ŝeliwnych, stanowiących elementy maszyn urządzeń górniczych oraz bezpie- czeństwa uŜytkowania wyrobów, takich jak zabawki, artykuły pielęgnacyjne dla dzieci, wyposaŜenie placów zabaw i nawierzchni.
Badania realizowane są akredytowanymi metodami badawczymi, uwzględniającymi wymagania normowe oraz aktualny stan wiedzy, przy wykorzystaniu nowo- czesnych, mechatronicznych stanowisk laboratoryj-
nych oraz wyposaŜenia pomiarowo-badawczego, gwa- rantującego spójność pomiarową.
Personel laboratorium stanowią specjaliści z dzie- dziny inŜynierii materiałowej, chemii i bezpieczeństwa uŜytkowania wyrobów, posiadający kwalifikacje i upra- wnienia w zakresie prowadzonych badań, co zapew- nia, wysoki poziom wykonywanych usług badawczych.
Dbając o ciągłe podnoszenie kwalifikacji i kompetencji, specjaliści laboratorium biorą udział w licznych szkole- niach, seminariach i konferencjach naukowych oraz porównaniach międzylaboratoryjnych, w tym organizo- wanych przez Klub Polskich Laboratoriów Badawczych POLLAB, w ramach porozumienia z Polskim Centrum Akredytacji.
W obszarze badań bezpieczeństwa uŜytkowania wyrobów, specjaliści Laboratorium aktywnie uczest- niczą w pracach Forum Bezpieczeństwa Zabawek oraz Komitetu Normalizacyjnego nr 237 do spraw artykułów dla niemowląt i małych dzieci oraz bezpieczeństwa zabawek, Polskiego Komitetu Normalizacyjnego.
Prowadzą szkolenia i wykłady, dla producentów, dystrybutorów i importerów dotyczące badań zabawek, na zgodność z wymaganiami bezpieczeństwa, organi- zowanych między innymi w ramach Targów Gier i Za- bawek „Games &Toys” w Łodzi.
Laboratorium jest równieŜ jednym z wystawców na targach, mając moŜliwość bezpośredniego kontaktu z klientem i poznania jego potrzeb badawczych.
Wysoka jakość wykonywanych badań, zgodnie z posiadaną akredytacją, jak równieŜ powyŜsze dzia- łania, powodują, Ŝe Laboratorium InŜynierii Materia- łowej i Środowiska znajduje coraz większe zaufanie u krajowych, jak i zagranicznych, producentów, dystry- butorów oraz importerów, zabawek i wyrobów przezna- czonych dla dzieci, w tym z USA, Francji i Szwecji, o czym świadczy wzrost liczby usług badawczych, w tym zakresie (rys. 7).
Rys. 7. Wzrost procentowy liczby usług badawczych Labora- torium InŜynierii Materiałowej i Środowiska, w zakresie badań bezpieczeństwa uŜytkowania wyrobów przeznaczonych dla
dzieci [29]
Literatura
1. Grynkiewicz-Bylina B.: Badanie zgodności zaba- wek z wymaganiami bezpieczeństwa. Problemy Jakości nr 8, 2010.
2. Grynkiewicz-Bylina B., Jaszczuk M.: Badania nie- niszczące elementów podstawowych sekcji obu- dowy zmechanizowanej. Praca zbiorowa. Nowo- czesne, niezawodne i bezpieczne systemy mecha- nizacyjne dla górnictwa. Monografia. Centrum Mechanizacji Górnictwa KOMAG, Gliwice 2008.
3. Grynkiewicz-Bylina B., Rakwic B., Bartoszek B.:
Wykorzystanie badań materiałowych do oceny wa- runków technicznych pracy elementów maszyn i urządzeń. Materiały konferencyjne – KOMTECH 2007 - Innowacyjne i bezpieczne maszyny i urzą- dzenia dla górnictwa węgla kamiennego. Szczyrk 2007.
4. Dyrektywa Rady Nr 88/378/EWG, z dnia 3 maja 1988 r., w sprawie zbliŜania ustawodawstw Państw Członkowskich dotyczących bezpieczeń- stwa zabawek (Dz.U. WE Nr L187).
5. Dyrektywa Rady Nr 2002/95/WE z dnia 27 stycz- nia 2003 r. w sprawie ograniczania stosowania niektórych niebezpiecznych substancji w sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz.U. L37) wraz ze zmianami.
6. PN-EN ISO/IEC 17025:2005. Ogólne wymagania dotyczące kompetencji laboratoriów badawczych i wzorcujących.
7. PN-EN 71-3:1998+A1:1001+Ap1:2001+AC:2004.
Bezpieczeństwo zabawek. Migracja określonych zabawek.
8. PN-EN 62115:2005. Zabawki elektryczne. Bezpie- czeństwo uŜytkowania (oryg.).
9. PN-EN 71-2+A1:2007. Bezpieczeństwo zabawek – Część 2: Palność.
10. PN-EN 71-8+A4:2009. Bezpieczeństwo zabawek - Część 8: Huśtawki, zjeŜdŜalnie i podobne zabawki aktywizujące przeznaczone do uŜytku domowego-wewnątrz i na zewnątrz (oryg).
11. PN-EN 71-1+ A9:2009. Bezpieczeństwo zabawek – Część 1: Właściwości mechaniczne i fizyczne (oryg.).
12. PN-EN 1176-1:2009. WyposaŜenie placów zabaw.
Część 1: Ogólne wymagania bezpieczeństwa i metody badań.
13. PN-EN 1176-2:2009. WyposaŜenie placów zabaw.
Część 2: Dodatkowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań huśtawek.
14. PN-EN 1176-3:2009. WyposaŜenie placów zabaw.
Część 3: Dodatkowe wymagania bezpieczeństwa placów zabaw i metody badań zjeŜdŜalni.
15. PN-EN 1176-5:2009. WyposaŜenie placów zabaw.
Część 5: Dodatkowe wymagania bezpieczeństwa placów zabaw i metody badań karuzeli.
16. PN-EN 1176-6:2009. WyposaŜenie placów zabaw.
Część 6: Dodatkowe wymagania bezpieczeństwa placów zabaw i metody badań urządzeń kołyszących.
17. PN EN 1171:2009. Nawierzchnia placów zabaw amortyzująca upadki. Wymagania bezpieczeństwa i metody badań.
18. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2002 r., w sprawie bezpieczeństwa i hi- gieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalisty- cznego zabezpieczenia przeciwpoŜarowego w pod-ziemnych zakładach górniczych (Dz.U. Nr 139, poz. 1169), ze zmianami wprowadzonymi Rozpo- rządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 9 czerwca 2006r. (Dz.U. Nr 124 poz. 863).
19. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Po- lityki Społecznej z dnia 14 listopada 2003 r., w sprawie zasadniczych wymagań dla zabawek (Dz.U. Nr 210, poz. 2045).
20. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 11 czerwca 2008 r., w sprawie zasadniczych wy- magań dla zabawek (Dz.U. Nr 110, poz. 703).
21. Rozporządzenia (WE) Nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r., w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) i utworzenia Europejskiej Agencji Che- mikaliów, zmieniające dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak równieŜ dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE.
22. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 11 czerwca 2008 r., w sprawie zasadniczych wyma- gań dla zabawek (Dz.U. Nr 110, poz. 703).
23. Ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie zgodności (Dz.U. Nr 166, poz. 1360).
24. Ustawa z dnia 12 grudnia 2003 r. o ogólnym bez- pieczeństwie produktów (Dz.U. z 2003 r. Nr 229, poz. 2275, z 2007 r. Nr 35, poz.215).
25. Materiały zdjęciowe Laboratorium InŜynierii Mate- riałowej i Środowiska KOMAG (prace nie publi- kowane), KOMAG 2007.
26. Praca statutowa Instytutu Techniki Górniczej pt.:
„Budowa Laboratorium InŜynierii Materiałowej i Środowiska, Gliwice 2006-2007 r. (praca nie publikowana).
27. Procedury badawcze. Dokumentacja systemu za- rządzania Laboratorium InŜynierii Materiałowej i Środowiska KOMAG. Gliwice 2010 (prace nie- publikowane).
28. Sprawozdania z badań Laboratorium InŜynierii Ma- teriałowej i Środowiska KOMAG, 2009÷2010 (pra- ce nie publikowane).
29. Wykaz usług badawczych Laboratorium InŜynierii Materiałowej i Środowiska z okresu 2007÷2010 (materiały własne laboratorium), KOMAG 2010.
Artykuł wpłynął do redakcji we wrześniu 2010 r.
Recenzent: prof.dr hab.inŜ. Marek Jaszczuk
Dr inŜ. Krzysztof STANKIEWICZ Mgr inŜ. Dariusz JASIULEK Mgr inŜ. Joanna ROGALA-ROJEK Mgr inŜ. Mariusz WOSZCZYŃSKI Instytut Techniki Górniczej KOMAG