BADANIA PROWADZONE PRZEZ PARTNERA FIŃSKIEGO PODCZAS PIERWSZEJ I DRUGIEJ RUNDY IW EQUAL

(Petri Haltia, Henna Kyhä)

Znaczenie i rola funkcjonowania „CELE”

Centre for Research on Lifelong Learning and Education (CELE) zostało utworzone na Wydziale Edukacji Uniwersytetu w Turku wiosną 2001 roku. Centrum zajmuje się badaniem procesów nauczania i kształcenia stanowiących część życia człowieka i będących działaniami o charakterze społecznym i kulturalnym. Opiera się ono na tradycjach badawczych wykorzystywanych w różnych obszarach kształcenia ustawicznego i opracowanych przez różne podmioty istniejące w ramach struktury organizacyjnej Uniwersytetu w Turku, zwłaszcza zajmujące się kwestiami kształcenia oraz edukacji dorosłych, której korzenie sięgają do Wydziału Edukacji. Celem istnienia centrum jest kondensowanie i koordynowanie różnego typu prac badawczych prowadzonych „w terenie”.

Proces ten następuje poprzez ukierunkowywanie projektów badawczych w stronę tematyki związanej z kształceniem ustawicznym, uczeniem się w miejscu pracy oraz nauczaniem osób dorosłych, jak również prowadzeniem międzynarodowych analiz porównawczych. Dotyczą one w szczególności różnego typu stosowanych form uczenia się i kształcenia w ramach podejmowanych obecnie nowych działań, zarówno o charakterze globalnym, jak i lokalnym.

CELE uczestniczyło w obydwu fińskich partnerstwach IW EQUAL związanych z przemysłem stoczniowym: „The Route of the Professional Shipyard Worker” (lata 2002-2005) oraz „The Route of the Professional Shipyard Worker in the Baltic Sea” (lata 2005-2007). W obydwu projektach rola odgrywana przez CELE polegała w szczególności na dostarczaniu nowych informacji opartych na badaniach naukowych, przeznaczanych na potrzeby działalności partnerstw oraz dostępnych dla szerszej publiczności. Głównym tematem badań była charakterystyka pracy, kształcenia oraz szkoleń organizowanych dla przemysłu stoczniowego. Oprócz prowadzenia badań CELE uczestniczyło także w bieżącej działalności partnerstw, w zakresie planowania oraz realizacji szkoleń, a także seminariów , których celem była wymiana i upowszechnianie informacji na temat branży okrętowej.

Działania badawcze „CELE”

W trakcie pierwszego projektu Equal („The Route of the Professional Shipyard Worker”) sytuacja w przemyśle stoczniowym była trudna. Sektor ten charakteryzował się bowiem bardzo silną konkurencją, a firmy doświadczały wielu trudności związanych ze zdobywaniem nowych zleceń.

W tym czasie wielu pracowników firm sektora stoczniowego zostało tymczasowo lub trwale zwolnionych. Na tle niestabilnych warunków ekonomicznych pojawił się również niepokój dotyczący realnych możliwości zatrzymania wykwalifikowanych pracowników i jednocześnie przyciągnięcia nowych osób do pracy w przemyśle, który w Finlandii posiada niezwykle długą historię. W trakcie tego projektu zainteresowania badawcze CELE obejmowały przede wszystkim obszary związane z różnorodnością form zatrudnienia oraz analizą przyszłej sytuacji w zakresie zatrudniania pracowników (kierunki orientacji zawodowej, identyfikacja potrzeb szkoleniowych w zakresie kształcenia umiejętności pracowniczych oraz zmian dotyczących zasad pracy stoczniowca). Byliśmy również zainteresowani różnicami występującymi pomiędzy poszczególnymi grupami personelu oraz grupami wiekowymi. Szczegółowe dane na ten temat gromadzono przy wykorzystaniu badań ankietowych przeprowadzonych wśród personelu fińskiego przemysłu stoczniowego. Próba badawcza obejmowała 453 pracowników z pięciu fińskich przedsiębiorstw.

Dwa z nich to duże podmioty gospodarcze, natomiast trzy pozostałe stanowili podwykonawcy pracujący na ich zlecenie. Na podstawie przeprowadzonych badań udowodniono, iż młodzi ludzie są chętni do nauki oraz poszerzania swojej wiedzy i zakresu umiejętności.

GAB_raport_PL.indd Sek1:103

GAB_raport_PL.indd Sek1:103 2008-01-29 12:51:232008-01-29 12:51:23

104

Z punktu widzenia przedstawicieli przemysłu niepokojący jest jednak fakt, iż znaczna liczba młodych pracowników postrzega zmianę miejsca pracy lub zawodu jako realną alternatywę.

Na ich plany niewątpliwie miała wpływ występująca w analizowanym okresie niepewność co do stabilności zatrudnienia. Stereotypy dotyczące starzejących się pracowników, którzy niechętnie się uczą i aktualizują swoje umiejętności znalazły swoje odzwierciedlenie w wynikach badań. Jednakże wnioski te nie są wcale takie oczywiste. Warto podkreślić, że rozwój kompetencji zawodowych jest niezwykle ważny zarówno dla starszych, jak i młodszych pracowników. Brak zainteresowania uczestnictwem w dodatkowych szkoleniach nie nakłada na starszych pracowników większych ograniczeń niż na młodszych. Niemniej jednak napotykają oni na swojej drodze więcej przeszkód, niż ich młodsi koledzy. Chociaż uwagę skupia się zwykle na skrajnych grupach wiekowych, sytuacja osób w średnim wieku jest także w pewien sposób interesująca i pełna wyzwań. Stanowią oni często

„trzon” pracowników danej organizacji, posiadają już odpowiednie doświadczenie i umiejętności, ale ciągle mają przed sobą wiele lat pracy. Z przeprowadzonych badań wynika, że pracownicy branży stoczniowej „w średnim wieku” są również zainteresowani kształceniem się i samorozwojem, ale jednocześnie odnoszą się krytycznie do oferowanych im szkoleń. Szczegółowe wyniki tych badań zostały opublikowane w książce autorstwa Risto Rinne, Petri Haltia, Petri Hallikainen oraz Henna Himberg pt. ”Suomalainen laivanteko 2000-luvun vaihteessa Työstä, turvallisuudesta ja oppimisesta suomalaisessa telakkateollisuudessa” [Fiński przemysł stoczniowy na przełomie XXI wieku.

O pracy, bezpieczeństwie i kształceniu w fińskim przemyśle stoczniowym].

Pytania dotyczące zatrudniania wykwalifikowanej siły roboczej, kształcenia oraz szkoleń są w dalszym ciągu ważne i nadal znajdują się w centrum naszych badań. Kilka lat temu największym problemem był brak wystarczającego portfela zamówień. W związku z tym rodziło się pytanie, w jaki sposób opiekować się ludźmi oraz ich kompetencjami w okresach czasowego lub trwałego pozostawania bez zatrudnienia. Ponadto poszukiwano odpowiedzi na pytanie w jaki sposób przeciwdziałać faktycznemu „wymieraniu” umiejętności związanych z przemysłem stoczniowym.

Obecnie głównym wyzwaniem tego sektora jest rekrutowanie i szkolenie wystarczającej liczby wykwalifikowanych pracowników. Sytuacja ta jest poniekąd wynikiem otworzenia się europejskiego rynku pracy oraz przyjęciem nowych państw członkowskich w struktury Unii Europejskiej.

W rezultacie tych działań stocznie w Finlandii przekształciły się w wielojęzyczne i wielokulturowe miejsca pracy.

W ramach prowadzonego obecnie badania, którego zakończenie zaplanowano na rok 2007, dokonujemy analizy kwestii związanych z zatrudnieniem i szkoleniami na trzech poziomach ogólności. Po pierwsze - na poziomie politycznym, analizujemy poglądy oraz sugerowane rozwiązania oferowane przez państwo oraz przez organizacje zrzeszające pracodawców i pracowników. Materiałem badawczym są dla nas różnego rodzaju memoranda i raporty.

Po drugie - działając na poziomie przedsiębiorstw sektora - badamy ich potrzeby oraz cele dotyczące rekrutacji oraz rozwoju personelu. Za dane służą nam odpowiedzi udzielone na pytania zawarte w specjalnym kwestionariuszu skierowanym do 67 przedsiębiorstw. Badania na trzecim poziomie dotyczą jednostek, a zatem pojedynczych pracowników tego sektora. Badamy tło edukacyjne oraz ich doświadczenie zawodowe, jak również oczekiwania osób, które chcą się szkolić i pracować w przemyśle stoczniowym. Źródła danych pochodzą z formularzy zgłoszeniowych 117 osób, które wyraziły chęć uczestnictwa w szkoleniach organizowanych w szkole budownictwa okrętowego działającej przy stoczni w Turku. Naszym głównym celem jest określenie, w jaki sposób problemy, rozwiązania i oczekiwania związane z zagadnieniem siły roboczej i szkoleń przedstawiane są na poszczególnych poziomach badawczych. Interesują nas również interakcje zachodzące pomiędzy poszczególnymi uczestnikami rynku oraz poziom ich wspólnego dopasowania do siebie.

GAB_raport_PL.indd Sek1:104

GAB_raport_PL.indd Sek1:104 2008-01-29 12:51:232008-01-29 12:51:23

105

Członkowie fińskiej części projektu IW EQUAL działający w ramach CELE współpracowali również z grupą pracowników naukowych z Uniwersytetu w Regensburgu w Niemczech.

W wyniku tej współpracy powstała książka zatytułowana „Learning in the workplace – new developments” (pod red. H. Grubera oraz T. Palonena), wydana wiosną 2007 r. Książka ta zawiera trzy eseje, w których wykorzystano dane pochodzące z sektora stoczniowego. Jeden z owych esejów (autorstwa Petri Haltia oraz Henna Kyhä) dotyczy wieku, pracy oraz metod kształcenia w przemyśle stoczniowym w Finlandii. Drugi z nich (autorstwa Christian Harteis, Johannes Bauer oraz Petri Haltia) traktuje o uczeniu się na błędach w pracy. Natomiast trzeci artykuł (autorstwa Dagmar Festner, Christian Harteis, Henna Kyhä i Tiina Tuominen) poświęcony został kwestii odpowiedzialności w kontekstach biznesowych.

Inne działania badawcze CELE obejmują bieżącą analizę potrzeb związanych z zatrudnieniem oraz szkoleniem¹ wśród przedsiębiorstw przemysłu stoczniowego. Badania ankietowe w tym zakresie zostały zrealizowane trzykrotnie we współpracy z innymi partnerami, m.in. z Wyższą Szkołą Ekonomiczną w Turku (Turku School of Economics). Wyniki tych analiz zostały wykorzystane w pracach naszego partnerstwa i przekazane zostały grupom odpowiedzialnym za monitoring i analizę zatrudnienia. Obecnie są one także wykorzystywane w ramach naszych bieżących działań.

Publikacje:

1. Haltia, P. & Kyhä, H. 2007. Age, work and learning in the changing shipbuilding industry. In H. Gruber & T. Palonen (Eds.) Learning in the workplace – new developments. Helsinki: Finnish Educational Research Association. 103-116.

2. Festner, D. Harteis, C. Kyhä, H. & Tuominen, T. 2007. Participation as predictor of responsibility in working life. In H.

Gruber & T. Palonen (Eds.) Learning in the workplace – new developments. Helsinki: Finnish Educational Research Association. 65-90.

3. Harteis, C Bauer, J. & Haltia, P. 2007. Learning from errors in the workplace – Insight from two studies in Germany and Finland. In H. Gruber & T. Palonen (Eds.) Learning in the workplace – new developments. Helsinki: Finnish Educational Research Association. 119-138.

4. Mäkinen, J. Kyhä, H. & Olkinuora, E. 2006. Nuoret aikuiset ja työn epävarmuus. [Młode osoby dorosłe oraz niepewność zatrudnienia.] In J. Mäkinen, E. Olkinuora, R. Rinne & A. Suikkanen. (Eds.) Elinkautisesta työstä elinikäiseen oppimiseen. Jyväskylä: PS-kustannus. 139-154.

5. Rinne, R. Haltia, P. Hallikainen, P. & Himberg, H. 2004. ”Suomalainen laivanteko 2000-luvun vaihteessa Työstä, turvallisuudesta ja oppimisesta suomalaisessa telakkateollisuudessa” [Fiński przemysł stocznowy na przełomie XXI wieku. O pracy, bezpieczeństwie i kształceniu w fińskim przemyśle stoczniowym.] Turku: Turun yliopisto.

6. Haltia, P. Himberg, H. & Tuominen, T. 2004: Learning by shipbuilding; practices and obstacles for younger and older employees. Between ‘Old’ and ‘New’ Worlds of Adult Learning. Praca zaprezentowana podczas czwartej konferencji z cyklu ESREA European Research Conference, 16-19 września 2004 r., Wrocław, Polska, 95-107.

1 Patrz także: H. Kyhä, P. Haltia, P. Bardon: “Business and labour need prospects of shipbuilding industry in south west Finland and in Northern Poland”.

GAB_raport_PL.indd Sek1:105

GAB_raport_PL.indd Sek1:105 2008-01-29 12:51:242008-01-29 12:51:24

106

CZĘŚĆ III

GRUPA ROBOCZA 3: MONITORING RYNKU PRACY W REGIONIE MORZA