Przed przemysłem okrętowym w regionie Morza Bałtyckiego stoją duże wyzwania, które mogą być prawie takie same w całej Europie:
1) Związane z pracownikami:
• Starzejąca się siła robocza. Np. średni wiek pracowników AkerYards Turku to 46 lat, a największą grupę pracowników stanowią osoby w wieku 55-59. Przez lata młodzi ludzie ignorowali przemysł stoczniowy. Starzenie się siły roboczej powoduje konieczność transferu wiedzy (biernej wiedzy) szczególnie w obliczu dużej liczby osób, które przejdą na emeryturę za kilka lat. Powinno się szczególnie wziąć pod uwagę zarządzanie wiekiem oraz przywództwo.
Istnieje zagrożenie utraty zdolności produkcyjnych.
• Szkolenie i edukacja. Wielostronne umiejętności oraz wymogi posiadania wielu zawodów ze względu na zmieniające się środowisko oraz międzynarodową konkurencję. Szkolenia zawodowe jak również inżynieria oraz projektowanie cierpią z powodu braku uczniów, a jednocześnie nowa technologia, technologie informacyjno-komunikacyjne oraz urządzenia wymagają nowych umiejętności. Są potrzeby nowych kwalifikacji zawodowych ze względu na wyspecjalizowane i nowoczesne typy statków.
56 Gospodarka Morska – przegląd statystyczny 2004, Instytut Morski w Gdańsku.
GAB_raport_PL.indd Sek1:37
GAB_raport_PL.indd Sek1:37 2008-01-29 12:50:502008-01-29 12:50:50
38
• BHP. Bezpieczeństwo w miejscu pracy to w przemyśle zawsze numer jeden. Wskaźnik wypadków na milion roboczogodzin kształtuje się od lat na niezmiennym poziomie pomimo ogromnych finansowych inwestycji oraz edukacji w zakresie kwestii związanych ze zdrowiem i bezpieczeństwem.
• Brak siły roboczej. Koniunktura w przemyśle stoczniowym absorbuje wszystkich fachowców, co może powodować braki siły roboczej. Do sektora napływa mniej wykwalifikowana siła robocza, co podwyższa całkowite koszty i wpływa na obniżenie jakości. Nowozatrudnieni pracownicy i uczniowie nie są wystarczająco wyszkoleni do pracy w przemyśle metalurgicznym.
• Idea wspólnego miejsca pracy. Wspólne metody pracy, normy itp. niezależnie od przedsiębiorstwa.
2) Związane z koniunkturą:
• Wahania produkcji oraz zmiany w kierunku produkcji.
• Konkurencja a współpraca. Więcej konkurencji ale również strategiczne alianse. Wzloty i upadki narodów/regionów stoczniowych jak również wzrost współpracy, w tym fuzje zarówno z przemysłem żeglugowym jak i stoczniowym.
• Finanse. Ogromne statki i ceny oznaczają duże ryzyko finansowe dla całego łańcucha produkcji stoczniowej.
• Czas dostawy. Odpowiedzią na nacisk ze strony przedsiębiorstw żeglugowych na ograniczenie czasu dostawy jest poprawa zarządzania łańcuchem dostaw.
• Zarządzanie sieciami i spółkami. W wyniku korzystania z outsourcing’u i podwykonawstwa sieć wymaga nowych metod współpracy.
• Koncentrowanie się na głównych kompetencjach. Zlecenia zewnętrznym podmiotom funkcji pozostających poza ich główną działalnością. Stocznie zawierają umowy o podwykonawstwo na większe i bardziej kompletne części procesu budowy. Outsourcing w zakresie usług, projektowania i innowacji ulegnie zwiększeniu.
• Lean management [zarządzanie wyszczuplające]. Praca w zespołach bez tradycyjnego nadzoru i kontroli nadaje pracownikom nowe obowiązki.
• Specjalizacja. Niewiele produktów, które praktycznie przeznaczone są wyłącznie na eksport oznaczają duże ryzyko. Finlandia specjalizuje się w wycieczkowcach i statkach pasażerskich o wiele bardziej aniżeli jakikolwiek inny kraj (Viitanen et al 2003).
• Badania i rozwój. Np. wycieczkowce i lodołamacze jak również statki wzmocnione do pokonywania lodu są mniej lub bardziej produktami wysokotechnologicznymi wymagającymi stałego ulepszania i rozwoju.
• Energia (cena ropy), Ekologia/środowisko (regulacje, normy, użycie materiału), kursy walut (koszty w walucie narodowej, ceny w USD), E-commerce (silny wpływ na tradycje w przyszłości).
• Wspólne miejsce pracy oraz wyzwania mogą być postrzegane jako wspólna odpowiedzialność.
3) Związane z globalnym rozwojem gospodarczym
• Wzrost gospodarczy. Globalny wzrost gospodarczy zwiększy handel oraz zwiększy potrzeby związane z czasem wolnym i wypoczynkiem. Oczekuje się, że dni pobytu pasażerów na wycieczkowcach podwoją się w 2020 r. Oznacza to, że wejścia na rynek mogą być agresywne i powstaną nowe stocznie produkujące np. wycieczkowce i promy.
• Normy itp.
• Globalne rynki. Współpraca i partnerstwo prowadzi do całkowicie globalnego rynku oraz zarządzania różnymi kulturami. Trzeba umieć zarządzać różnorodnością kultur.
GAB_raport_PL.indd Sek1:38
GAB_raport_PL.indd Sek1:38 2008-01-29 12:50:502008-01-29 12:50:50
39
4) Inne
• Rozwój w kierunku stoczni montażowej. Stocznie koncentrują się na głównej strategii, montażu, zarządzaniu produktem, marketingu, a praca i obowiązki wędrują do przedsiębiorstw kooperujących.
• Odpowiedzialność przedsiębiorstw za dostawę „pod klucz”, co uczyni je silniejszymi. Będą miały większy udział w planowaniu, koordynacji i produkcji statków. Ponadto badania i rozwój, finansowanie itp.
• Liczba przedsiębiorstw dostarczających produkty „pod klucz” będzie się zmniejszać, ale będą one silniejsze.
• Współpraca pomiędzy przedsiębiorstwami żeglugowymi i przedsiębiorstwami dostarczającymi produkty „pod klucz” może być głębsza bez udziału stoczni.
Zakończenie
Analiza przedstawionych w niniejszym opracowaniu danych pozwala stwierdzić, iż przemysł okrętowy w regionie Morza Bałtyckiego ma przed sobą przyszłość. Szczególnie silną pozycję mają w regionie stocznie niemieckie, ale pozostałe kraje również liczą się w tym sektorze. Problemem, z jakim będą musiały zmierzyć się przedsiębiorstwa tego sektora może okazać się bezpośrednia konfrontacja europejskich, w tym również skupionych w basenie Morza Bałtyckiego, producentów statków z azjatyckimi potentatami. Takie kraje jak Niemcy czy Polska specjalizują się bowiem w produkcji typów statków, których wytwarzanie jest także domeną np. Korei Południowej (np. kontenerowce). Znacznie bezpieczniejszą pozycję ma w tym wypadku przemysł fiński, który skoncentrował się na statkach pasażerskich – złożonych i trudnych w budowie, ale w niewielkim stopniu konkurujących z producentami spoza Europy.
Wciąż otwartą kwestią pozostaje współpraca pomiędzy stoczniami w tym regionie. O ile tradycyjny outsourcing jest możliwy i jest praktykowany, o tyle w ostatnim czasie pojawił się nowy problem, jakim jest brak wykwalifikowanej siły roboczej. Szczególnie wyraźnie problem ten widać w Polsce, gdzie wielu wykwalifikowanych pracowników (głównie spawaczy, monterów, projektantów) zdecydowało się na emigrację zarobkową. Są oni chętnie zatrudniani w stoczniach europejskich (między innymi w Finlandii, Norwegii, czy w Niemczech). Polskie stocznie nie są bowiem w stanie zaoferować swoim pracownikom tak atrakcyjnych zarobków, jak ma to miejsce np. w stoczniach skandynawskich.
GAB_raport_PL.indd Sek1:39
GAB_raport_PL.indd Sek1:39 2008-01-29 12:50:512008-01-29 12:50:51
40
2. SEKTOR ŁODZI REKREACYJNYCH: ANALIZA I OCENA AKTUALNEJ SYTUACJI WE