Badanie podmiotów gospodarczych oraz organizacji pozarządowych

pozarządowych w kontekście współpracy transgranicznej

W ramach realizowanego projektu przeprowadzono dodatkowe badanie ilościowe ukierunkowane na podmioty gospodarcze oraz organizacje pozarządowe, które realizują współpracę transgraniczną przy-najmniej z jednym z analizowanych państw sąsiedzkich. Badanie zrealizowano z wykorzystaniem techniki CAWI (Computer Aided Web Interview). Dane kontaktowe zbierane były podczas badania PAPI od przed-stawicieli samorządu, którzy wymieniali znane firmy bądź organizacje w regionie prowadzące współpracę transgraniczną, a także w ramach analizy desk research poprzez przeszukiwanie zasobów internetowych.

W wyniku połączenia obu technik udało się zgromadzić 483 adresy mailowe, na które rozesłano zapro-szenie do badania.

Jako że w województwie podlaskim nie prowadzono wcześniej badań ilościowych poświęconych tematyce współpracy transgranicznej wśród przedsiębiorców i organizacji pozarządowych (brak jest ofi-cjalnych baz takich podmiotów), autorzy raportu nie determinowali z góry wielkości próby, jaką zamierza-ją zrealizować. Ilość sukcesywnych wywiadów uzależniona była zatem od response rate, czyli procentowej stopy zwrotu ankiet rozesłanych do instytucji i przedsiębiorstw. Ta okazała się jednak bardzo niska i wy-niosła finalnie jedynie 7% ogółu wysłanych zaproszeń. Pomimo rozlicznych monitów i powtórnych zapro-szeń nie udało się skłonić większej ilości przedsiębiorców i przedstawicieli organizacji pozarządowych do uczestnictwa w badaniu. Osiągnięto zatem 36 ankiet sukcesywnych oraz kilkadziesiąt niedokończonych.

Tak niska stopa zwrotu ankiet pozwala traktować wyniki badania w sposób poglądowy i z pew-nością nie mogą być one przełożone na populację przedsiębiorstw i organizacji pozarządowych prowa-dzących współpracę transgraniczną w województwie podlaskim. Dlatego też poniżej zostaną zaprezen-towane jedynie wybrane wyniki, nakreślające pewien trend, na którego podstawie można formułować hipotezy badawcze.

Po wtóre, badanie przyniosło kilka dodatkowych konkluzji, które znalazły także potwierdzenie w badaniach jakościowych: przedsiębiorcy bardzo niechętnie dzielą się własnymi doświadczeniami i prze-myśleniami na temat współpracy transgranicznej – często informacje te mają charakter zastrzeżony, bo-wiem są częścią przyjętej strategii handlowej czy marketingowej. Dodatkowo, w oficjalnych źródłach nie ma kompletnych baz danych podmiotów prowadzących współpracę transgraniczną. Dlatego niemożliwe okazało się oszacowanie ilości podmiotów aktywnie współpracujących w województwie podlaskim z pań-stwami sąsiedzkimi oraz w sposób miarodajny wskazanie głównych gałęzi gospodarki, w których odbywa się kooperacja. Stworzona na potrzeby badania baza podmiotów, nie została zweryfikowana pod wzglę-dem rzetelności i trafności, ponieważ uczestnictwo w badaniu zawartych w niej podmiotów okazało się znikome.

5.8.1. Wsparcie współpracy transgranicznej przez administrację państwową

W przeprowadzonym badaniu jeden blok tematyczny poświęcono ewentualnemu wsparciu, jakie admi-nistracja państwowa na każdym z poziomów udziela przedsiębiorcom lub organizacjom pozarządowym w nawiązywaniu bądź podtrzymywaniu współpracy transgranicznej.

Okazuje się, że na żadnym z poziomów administracji państwowej przedsiębiorcy nie otrzymali wsparcia. W odróżnieniu od nich, organizacje NGO spotkały się z pomocą na każdym ze szczebli.

Być może firmy nie otrzymały takiego wsparcia, gdyż go nie potrzebują lub o nie nie proszą. Aby wyeliminować tę niepewność, pogłębiono zagadnienie, pytając respondentów, czy – ich zdaniem – taka pomoc ze strony administracji państwowej jest im potrzebna.

Tabela 19. Obecne wsparcie przedsiębiorstwa/organizacji przez administrację państwową w nawiązywaniu współpracy ze Wschodem

Firma 100

NGO 44 56

Potrzeba wsparcia firmy / NGO przez administrację na poziomie gminy

Firma 100

NGO 44 56

Potrzeba wsparcia firmy / NGO przez administrację na poziomie województwa

Firma 100

NGO 22 78

Potrzeba wsparcia firmy / NGO przez administrację na poziomie centralnym (MSZ)

Firma 100

NGO 44 44

Potrzeba wsparcia firmy / NGO przez administrację na poziomie międzynarodowym (ambasady, konsulaty)

Tak Nie

Źródło: Badanie CAWI, n=36.

Jak wynika z danych dość znaczący odsetek zarówno podmiotów gospodarczych, jak i organizacji NGO oczekuje od administracji państwowej wsparcia w nawiązywaniu kontaktów ze Wschodem.

Najliczniej przedsiębiorcy upatrywaliby pomocy na poziomie województwa oraz na szczeblu cen-tralnym (MSZ) – blisko 60% wskazań, choć niewiele mniej, bo blisko połowa badanych firm, doceniłaby pomoc na poziomie gminnym i międzynarodowym (ambasady i konsulaty). Z kolei organizacje pozarzą-dowe najczęściej wskazywały poziom województwa jako najbardziej adekwatny do wspierania starań w podejmowaniu współpracy transgranicznej.

Tabela 20. Potrzeba otrzymania wsparcia przedsiębiorstwa/organizacji przez administrację państwową w nawiązywaniu współpracy ze Wschodem

Firma 45 55

NGO 67 33

Potrzeba wsparcia firmy / NGO przez administrację na poziomie gminy

Firma 59 41

NGO 78 22

Potrzeba wsparcia firmy / NGO przez administrację na poziomie województwa

Firma 59 41

NGO 56 44

Potrzeba wsparcia firmy / NGO przez administrację na poziomie centralnym (MSZ)

Firma 45 55

NGO 56 44

Potrzeba wsparcia firmy / NGO przez administrację na poziomie międzynarodowym (ambasady, konsulaty)

Tak Nie

Źródło: Badanie CAWI, n=36.

Podsumowując wyniki badania CAWI, należy raz jeszcze podkreślić, że stanowią one jedynie dane poglądowe i nie są reprezentatywne. Niemniej jednak udało się dzięki nim uchwycić ciekawy wniosek:

pomimo zapotrzebowania na pomoc ze strony administracji państwowej na różnych szczeblach żadna z firm uczestniczących w badaniu nie otrzymała takiego wsparcia.

Należałoby zatem dokonać analizy na każdym z poziomów administracji państwowej, gdzie leży przyczyna takiego stanu rzeczy. Czy rzeczywiście przedsiębiorcy nie mogą liczyć na wsparcie w kontekście nawiązywania kontaktów ze Wschodem, czy też pomimo takiej możliwości informacja nie dociera do za-interesowanych wsparciem firm.

W odniesieniu do barier współpracy pomiędzy przedsiębiorcami a kooperantami z analizowanych krajów sąsiedzkich nie odnotowano innych znaczących różnic od tych, które opisano w przypadku współ-pracy samorządowej, dlatego aby nie powielać tych samych wniosków, zostaną one pominięte. Jedynym odstępstwem było akcentowanie przez firmy zbyt wysokich opłat celnych w przypadku współpracy z Ro-sją, Białorusią i Ukrainą.

KSIĘGA DOBRYCH PRAKTYK

1. Współpraca samorządów

Gmina Puńsk jest gminą wyjątkową w swojej aktywności transgranicznej. Transgraniczna współpraca z litewskim samorządem rejonu Lazdijai, Kalvarija i Olity jest wielostronna i przynosi wymierne efekty.

Jest to gmina, która ma opracowane strategie rozwoju w partnerstwie ze stroną litewską: wspólną stra-tegię rozwoju i promocji przedsiębiorczości oraz wspólną strastra-tegię rozwoju kreatywności przemysłowej na pograniczu polsko-litewskim. W realizowanych wspólnych projektach są zarówno projekty infrastruk-turalne, jak i kulturalne. Duży nacisk kładziony jest na rozwój turystyki pogranicza polsko-litewskiego.

Widoczne jest dążenie do uzyskania obustronnych korzyści i traktowania obszaru pogranicza w sposób spójny. Wzorcowym przykładem współpracy transgranicznej opartej o logikę partnerstwa jest kilkukrot-nie pojawiający się w przeprowadzonych wywiadach pogłębionych przykład zarejestrowania miodu z re-jonu Sejneńszczyzny i Łoździeńszczyzny na Litwie jako polsko-litewskiego produktu turystycznego. Miód pod podwójną polsko-litewską nazwą „Miód z Sejneńszczyzny/Łoździejszczyzny”/„Seinų/Lazdijų krašto medus” został zarejestrowany w 2012 roku. Jest to jedyny certyfikowany przez Unię Europejską produkt polsko-litewski. Jak to określał jeden z respondentów: To jest jedyny produkt w Unii Europejskiej, zareje-strowany przez oba państwa i to jest poniekąd jeden z takich największych (...) rezultatów, efektów (P23).

Duże znaczenie dla jakości „miodu z Sejneńszczyzny/Łoździejszczyzny”/„Seinų/Lazdijų krašto medus”

mają specyficzne umiejętności lokalnych pszczelarzy, które zostały dostosowane do trudnych warunków klimatycznych na tym obszarze⁷⁷.

Współpracujące ze sobą gmina Puńsk i litewskie rejony mają również zintegrowany wirtualny sy-stem informacji turystycznej (dostępny w kilku językach)⁷⁸. Udostępniona jest również wspólna baza da-nych o sektorze przedsiębiorczości w formie katalogu firm i instytucji gminy Puńsk, Samorządu Rejonu Lazdijai i Samorządu Kalvarija⁷⁹. Dzięki dofinansowaniu z UE w Puńsku oraz Kalwarii i Łoździejach wyko-nano małą infrastrukturę rekreacyjno-turystyczną, opracowano mapę pograniczną, z uwzględnieniem miejsc regionalnego rzemiosła i kuchni.