5. WSPÓŁPRACA TRANSGRANICZNA W ŚWIETLE BADAŃ ILOŚCIOWYCH �������������������������������������������� 55
5.1.1. Porównanie gmin prowadzących i nieprowadzących współpracy międzynarodowej
W odniesieniu do gmin prowadzących współpracę międzynarodową nasuwa się pytanie, czy (w opinii badanych) owa współpraca przekłada się na kondycję lokalnej gospodarki. Dlatego też w badaniu ilościo-wym posłużono się na początku wskaźnikami pozwalającymi zmonitorować różnicę w ocenie sytuacji spo-łeczno-gospodarczej wśród gmin prowadzących i nieprowadzących współpracy międzynarodowej. Należy nadmienić, że ocena była subiektywna i dokonywana przez respondentów zorientowanych w aspektach ekonomicznych lokalnego samorządu. Badanie dowiodło, iż gminy prowadzące współpracę zagraniczną były znacznie bardziej skłonne do pozytywnej oceny swojej aktualnej sytuacji społeczno-gospodarczej niż jednostki samorządu terytorialnego niepodejmujące kooperacji. To porównanie implikuje dwie hipotezy:
1. gminy zasobniejsze, o lepszej kondycji społeczno-gospodarczej, decydują się na współpracę między-narodową;
2. współpraca międzynarodowa prowadzona przez gminy przyczynia się do poprawy sytuacji społeczno--gospodarczej.
Niestety, aspekty badania PAPI koncentrowały się w szerszej mierze na gminach prowadzących współpracę transgraniczną i nie było celem projektu dokładne porównywanie gmin na osi współpracu-jące versus niewspółpracuwspółpracu-jące, dlatego odpowiedź na powyższe hipotezy pozostawiona będzie do czasu realizacji innego projektu poświęconego tej tematyce.
Mapa 1. Współpraca międzynarodowa Źródło: Analizy własne, na podstawie badania PAPI w 118 gminach województwa podlaskiego. r
współpracują nie współpracują
Tabela 6. Sytuacja społeczno-gospodarcza gmin na tle województwa podlaskiego w ocenie gmin prowadzących i nieprowadzących współpracy międzynarodowej
WSPÓŁPRACA ZAGRANICZNA Współpracują Nie współpracują
N % N %
Bardzo dobrze 8 15,4+ 2
3,1-Raczej dobrze 25 48,1 34 52,3
Ani dobrze, ani źle 16 30,8 20 30,8
Raczej źle 3 5,8 5 7,7
Zdecydowanie źle - - 1 1,5
Trudno powiedzieć - - 3 4,6
Razem 52 100 65 100
Źródło: Badanie PAPI, n=118.
Konstrukcja narzędzia badawczego w postaci kwestionariusza wywiadu pozwoliła na porównanie gmin prowadzących współpracę zagraniczną z tymi, które tego nie praktykują pod względem czynników podnoszących atrakcyjność społeczno-gospodarczą gminy. Z tego zestawienia odnotowano kilka staty-stycznie istotnych różnic: gminy aktywne we współpracy międzynarodowej jako swój atut znacznie częś-ciej wskazywały walor turystyczny (73%), przygraniczne położenie (46%) oraz różnorodną i bogatą ofertę instytucji kulturalnych (25%). Gminy nieprowadzące współpracy międzynarodowej akcentowały dobre relacje na rodzimym gruncie z sąsiednimi gminami (54%) oraz posiadanie dobrej komunikacji (drogi, kole-je) (46%). Potwierdza się zatem obraz z mapy prezentującej rozkład przestrzenny gmin współpracujących z zagranicą, gdzie w znacznej mierze znajdowały się one właśnie we wschodnim pasie województwa, który to stanowi zarazem granicę państwa. Położenie gminy w sposób istotny wpływa zatem na podejmo-wanie współpracy międzynarodowej.
Tabela 7. Pięć czynników podnoszących atrakcyjność społeczno-gospodarczą gminy. Porównanie gmin prowadzących współpracę zagraniczną z nieprowadzącymi
WSPÓŁPRACA ZAGRANICZNA Współpracują Nie współpracują
N % N %
Walory turystyczne 38 73,1+ 36
55,4-Dobra współpraca z sąsiednimi gminami 14 26,9- 35 53,8+
Dobra komunikacja (drogi, kolej) 11 21,2- 30 46,2+
Przygraniczne położenie 24 46,2+ 7
10,8-Różnorodna i bogata oferta instytucji kulturalnych 13 25,0+ 4
6,2-Razem 52 100 65 100
Źródło: Badanie PAPI, n=118, na wykresie zaprezentowano jedynie czynniki, między którymi zaszły istotne statystycznie różnice (p<0,05).
Analizując bariery rozwoju społeczno-gospodarczego gmin współpracujących z zagranicą i zesta-wiając je z gminami niewspółpracującymi, odnotowano następujące istotne różnice. Gminom współ-pracującym statystycznie częściej doskwiera niewystarczający poziom rozwoju infrastruktury granicznej (np. przejścia graniczne, obwodnice, drogi, mosty), ale także słaby rozwój gospodarczy (mało inwestycji).
Gminy niewspółpracujące częściej podkreślały czynniki, takie jak mało aktywne organizacje pozarządowe oraz słaba promocja gminy na zewnątrz, co w pewnej mierze może przekładać się na brak propozycji współpracy ze strony zagranicznych podmiotów.
W przypadku gmin współpracujących, gdzie zostało udowodnione, że przygraniczne położenie częściej determinuje kontakty zagraniczne, bariery w postaci niedrożnych przejść granicznych mogą ne-gatywnie wpływać na wzrost gospodarczy, a co za tym idzie na ilość inwestycji w gminach.
Tabela 8. Pięć barier w rozwoju społeczno-gospodarczym gminy. Porównanie gmin prowadzących współpracę zagraniczną z nieprowadzącymi
WSPÓŁPRACA ZAGRANICZNA Współpracują Nie współpracują
N % N %
Niewystarczający poziom rozwoju infrastruktury granicznej (np. przejścia graniczne, obwodnice, drogi, mosty)
18 34,6+ 6
9,2-Słaby rozwój gospodarczy (mało inwestycji) 30 57,7+ 24
36,9-Mało aktywne organizacje pozarządowe 4 7,7- 13 20,0+
Słaba promocja gminy na zewnątrz - -- 5 7,7+
Razem 52 100 65 100
Źródło: Badanie PAPI, n=118, na wykresie zaprezentowano jedynie czynniki, między którymi zaszły istotne statystycznie różnice (p<0,05).
Kolejne zestawienie gmin prowadzących współpracę międzynarodową z gminami, które jej nie praktykują, wydaje się być najbardziej obrazowe. Pokazuje ono dysproporcję w aktywności władz lokal-nych w zakresie podnoszenia atrakcyjności społeczno-gospodarczej gmin. Te współpracujące znacznie częściej deklarowały między innymi przygotowywanie ofert inwestycyjnych, uregulowanie statusu praw-nego działek pod inwestycje, a także współpracę transgraniczną. Działania dotyczące współpracy trans-granicznej ukazują głównie olbrzymie rozbieżności między gminami współpracującymi (44%) i niewspół-pracującymi (1,5%). Można domniemywać, że gminy, które już współpracują, bardziej dbają o tę formę aktywności, gdyż może ona przyczyniać się do podniesienia poziomu ich atrakcyjności społeczno-gospo-darczej. Jednocześnie gminy niepodejmujące wysiłku zmierzającego w kierunku podjęcia współpracy międzynarodowej nie mogą liczyć na taką aktywność ze strony potencjalnego partnera zagranicznego.
Zatem to w gestii lokalnych samorządów w dużej mierze leży zainicjowanie i rozpoczęcie współpracy.
Tabela 9. Działania podejmowane przez władze lokalne w celu podniesienia atrakcyjności społeczno-gospodarczej obszarów gminy. Porównanie gmin prowadzących współpracę zagraniczną z nieprowadzącymi
WSPÓŁPRACA ZAGRANICZNA Współpracują Nie współpracują
N % N %
Przygotowanie oferty inwestycyjnej 26 50,0+ 20
30,8-Uregulowanie statusu prawnego działek pod inwestycje (obowiązujący Plan Zagospodarowania
Przestrzennego) 23 44,2+ 15
23,1-Uproszczenie i ułatwienie działań dotyczących
obsługi procesów inwestycyjnych 11 21,2+ 5
7,7-Uzbrojenie infrastrukturalne działek pod
inwestycje 22 42,3+ 14
21,5-Współpraca transgraniczna 23 44,2+ 1
1,5-Promocja gminy z zastosowaniem nowoczesnych
technologii komunikacyjnych 21 40,4 16 24,6
Razem 52 100 65 100
Źródło: Badanie PAPI, n=118, na wykresie zaprezentowano jedynie czynniki, między którymi zaszły istotne statystycznie różnice (p<0,05).
Ostatni aspekt porównania gmin współpracujących i niewspółpracujących dotyczył posiadania przez nie strategii rozwoju. Wśród dwóch typów gmin nie zachodzą istotne różnice. Blisko trzy na cztery gminy (współpracujące i niewspółpracujące) posiadają aktualną strategię rozwoju. Pojawiły się jednak duże rozbieżności, gdy zapytano respondentów o zawartość owych dokumentów strategicznych
Na pytanie, czy strategia uwzględnia współpracę z zagranicznymi podmiotami samorządowymi, twierdząco odpowiedziała ponad połowa gmin współpracujących i tylko 16% niewspółpracujących. Po-dobnie rzecz się miała z uwzględnieniem w strategii współpracy z zagranicznymi podmiotami pozarządo-wymi. Wśród gmin współpracujących ujmuje te instytucje 34%, wśród niewspółpracujących jedynie 9%.
Kolejne pytanie o zapisy w strategiach dotyczyło kooperacji w ramach struktur transgranicznych, na przykład w ramach euroregionu. Wśród gmin współpracujących takiego partnera uwzględniało w stra-tegii 44%, natomiast u niewspółpracujących jedynie 9%.
Tak duże dysproporcje dowodzą niezbicie, że gminy nieprowadzące współpracy międzynarodowej kompletnie pominęły ten aspekt działalności, przez co w znaczny sposób zmniejszają swoje szanse na na-wiązanie kooperacji, szczególnie z wykorzystaniem finansowania unijnego, które w ramach projektów wymaga nierzadko wskazania w dokumentach strategicznych zapisów świadczących o priorytetowości przyjętych działań. Brak takich regulacji w strategii rozwoju gminy może dyskwalifikować ją w ubieganiu się o środki w ramach projektów międzynarodowych.
Tabela 10. Czy Państwa gmina posiada aktualną strategię rozwoju? Porównanie gmin prowadzących współpracę zagraniczną z nieprowadzącymi
WSPÓŁPRACA ZAGRANICZNA Współpracują Nie współpracują
N % N %
Tak 38 73,1 47 74,6
Nie 10 19,2 12 19,0
Jest w trakcie opracowania 4 7,7 4 6,3
Razem 52 100 63 100
Źródło: Badanie PAPI, n=118.
Tabela 11. Czy uwzględnia się w tej strategii współpracę z zagranicznymi podmiotami
samorządowymi? Porównanie gmin prowadzących współpracę zagraniczną z nieprowadzącymi WSPÓŁPRACA ZAGRANICZNA Współpracują Nie współpracują
N % N %
Tak 23 52,3+ 9
16,4-Nie 20 45,5- 42 76,4+
Nie wiem 1 2,3 4 7,3
Razem 44 100 55 100
Źródło: Badanie PAPI, n=118.
Tabela 12. Czy uwzględnia się w tej strategii współpracę z zagranicznymi podmiotami pozarządowymi? Porównanie gmin prowadzących współpracę zagraniczną z nieprowadzącymi
WSPÓŁPRACA ZAGRANICZNA Współpracują Nie współpracują
N % N %
Tak 15 34,1+ 5
9,1-Nie 28 63,6- 46 83,6+
Nie wiem 1 2,3 4 7,3
Razem 44 100 55 100
Źródło: Badanie PAPI, n=118.
Tabela 13. Czy uwzględnia się w tej strategii współpracę w ramach struktur transgranicznych na przykład w ramach euroregionu? Porównanie gmin prowadzących współpracę zagraniczną z nieprowadzącymi
WSPÓŁPRACA ZAGRANICZNA Współpracują Nie współpracują
N % N %
Tak 19 44,2+ 7
13,0-Nie 22 51,2- 43 79,6+
Nie wiem 2 4,7 4 7,4
Razem 43 100 54 100
Źródło: Badanie PAPI, n=118.