Badanie specyficznego dobrostanu psychicznego Uwagi ogólne

Wykorzystanie do badania poszczególnych aspektów dobrostanu psychicznego narzędzi innych niż skonstruowane przez autorkę koncepcji znajduje uzasadnienie teoretyczne¹³. Jak zaznaczono w części 5.3., podstawą wyróżnienia sześciu uniwersalnych wymiarów wyznaczających poczucie dobrostanu psychicznego były klasyczne koncepcje psychologiczne, wskazujące kierunki prawidłowego rozwoju jednostki. Zaproponowane przez Ryff (np. Ryff, Singer, 2008a) narzędzia do pomiaru elementów dobrostanu psychicznego są empirycznym odzwierciedleniem tez zawartych w wymienianych, klasycznych koncepcjach. Zastosowane w ramach rozprawy narzędzia również wykazują wysoki poziom dopasowania do przywoływanych przez Ryff teorii. Użycie narzędzia MSEI umożliwia ponadto dokonywanie pomiarów uwzględniających ewaluacyjne aspekty funkcjonowania. Poszczególne jego skale odwołują się bowiem nie do obiektywnego kontekstu funkcjonowania jednostki, ale do jej subiektywnych przekonań na temat własnej jakości życia.

Również pod tym względem skale narzędzia MSEI odpowiadają założeniom teoretycznym sześciowymiarowej koncepcji dobrostanu psychicznego. Z drugiej strony, Ryff i Singer (2008b) sami zwracają uwagę na doraźny charakter narzędzi starających się w ilościowy sposób opisać dobrostan psychiczny. Stanowi to dodatkowy argument za wykorzystaniem do jego badania metod

13 Uwagi poczynione w akapicie odnoszą się również do innych, omówionych w podrozdziale narzędzi.

dostarczających informacji na temat zmiennych wykazujących znaczny poziom zbieżności z sześcioma postulowanymi przez Ryff wymiarami. Bardzo ważną przesłanką skłaniającą do rezygnacji z narzędzia do badania wymiarów dobrostanu psychicznego zaproponowanego przez autorkę jest także niezadowalający poziom jego rzetelności (Ryff, Keyes, 1995). Wskaźniki α Cronbacha poszczególnych jego skal przyjmują wartości pomiędzy 0,33 a 0,58 i są niewystarczające z punktu widzenia wymogów psychometrycznych stawianych narzędziom pomiarowym.

Badanie pozytywnych relacji z innymi, autonomii, kompetencji środowiskowych i witalności – Wielowymiarowy Kwestionariusz Samooceny (MSEI)

Kwestionariusz MSEI (Ferenec, 2008) służy do badania wykazywanego przez jednostkę poziomu samooceny w różnych obszarach jej funkcjonowania. Narzędzie składa się z ośmiu skal dotyczących szczegółowych wymiarów samooceny, skali mierzącej poziom integracji tożsamości (IT) oraz skali badającej skłonność do obronnego wzmacniania własnej samooceny (OWS).

Szczegółowe wymiary samooceny obejmują: kompetencje (K), bycie kochanym (BK), popularność (P), zdolności przywódcze (ZP), samokontrolę (S), samoakceptację moralną (SM), atrakcyjność fizyczną (AF) oraz witalność (W). Po zsumowaniu wyników szczegółowych otrzymywana jest wartość charakteryzująca samoocenę ogólną. Większość skal narzędzia składa się z 10 itemów (jedynie skala OWS zawiera 16 pozycji). Do poszczególnych stwierdzeń badani ustosunkowują się wybierając jedną z pięciu odpowiedzi umieszczonych na skali Likerta.

W ramach prowadzonych, badań wybrane skale kwestionariusza MSEI użyte zostały do pomiaru poziomu dobrostanu psychicznego w trzech jego specyficznych wymiarach. Informacje na ten temat wraz ze współczynnikami rzetelności poszczególnych skal przedstawiono w tabeli 6.5.

Ponadto wykorzystana została skala do badania poziomu witalności (stabilność wewnętrzna skali mierzona metodą test-retest w odstępie dwóch tygodni wynosi 0,96, zaś współczynnik zgodności wewnętrznej alfa Cronbacha w grupie osób pomiędzy 20. a 65. rokiem życia przyjmuje wartość 0,87 w przypadku kobiet i 0,88 w przypadku mężczyzn).

Tabela 6.5: Wymiary dobrostanu psychicznego i skale służące do ich badania źródło: opracowanie własne na podstawie: Ferenec, 2008

WYMIAR DOBROSTANU

Autonomia Integracja Tożsamości 0,74/0,77 0,92

Kompetencje

WYMIAR DOBROSTANU Pozytywne relacje z innymi Bycie kochanym 0,78/0,82 0,87

Subiektywny dobrostan

fizyczny Witalność 0,87/0,88 0,96

Badanie kompetencji środowiskowych – Uogólniona Skala Własnej Skuteczności (GSES) W ramach prowadzonych badań skala GSES (Juczyński, 2001) wykorzystana została do pomiaru poczucia kompetencji środowiskowych, będącego jednym ze specyficznych wymiarów dobrostanu psychicznego jednostki. Skala GSES opracowana została jako narzędzie umożliwiające badanie spostrzeganego poziomu samoskuteczności. Pod pojęciem tym rozumieć należy umiejętność finalizowania podejmowanych działań oraz osiągania uprzednio zamierzonych celów.

Samoskuteczność obejmuje również umiejętności poszukiwania i wykorzystywania zasobów znajdujących się w otoczeniu, angażowanie się w wymagające przedsięwzięcia oraz skupienia na konkretnych formach aktywności.

Tak rozumiany konstrukt wykazuje wysoki poziom podobieństwa do, wymienianego w sześciowymiarowej koncepcji dobrostanu psychicznego, poczucia posiadania kompetencji umożliwiających aktywne kreowanie otoczenia i radzenie sobie w warunkach środowiska fizycznego i wspólnotowego (Ryff, Singer, 2008b). Narzędzie składa się z dziesięciu stwierdzeń, do których badani ustosunkowują się poprzez wybranie jednej z czterech umieszczonych na skali odpowiedzi. Współczynnik rzetelności, określony za pomocą metody test – retest po upływie pięciu tygodni, wynosi 0,78.

Badanie samoakceptacji – Skala Samooceny Rosenberga (SES)

Użycie Skali Samooceny Rosenberga uzasadnione jest koniecznością zbadania poziomu dobrostanu psychicznego studentów w jednym z jego specyficznych wymiarów – samoakceptacji.

Skala SES to narzędzie służące do pomiaru ogólnej samooceny, rozumianej jako postawa wobec samego siebie. Zawiera ono 10 stwierdzeń, do których badani ustosunkowują się poprzez wybór jednej z czterech odpowiedzi (zdecydowanie zgadzam się, zgadzam się, nie zgadzam się, zdecydowanie nie zgadzam się). Wybierając konkretną odpowiedź, badani odnoszą się do zagadnień związanych z poczuciem własnej wartości, szacunku do samego siebie i samooceną na tle innych ludzi. Aspekty te stanowią podstawy wymienianej przez Ryff i Singera (2008b) samoakceptacji, będącej stosunkiem do własnego Ja opartym na dostrzeganiu zarówno mocnych, jak i słabych stron własnej osoby, połączonym z umiejętnością pogodzenia się z własną niedoskonałością. Zgodność wewnętrzna Skali Samooceny Rosenberga określona za pomocą współczynnika alfa Cronbacha oscyluje pomiędzy 0,81 a 0,83 (Dzwonkowska i in. 2008).

Badanie poczucia rozwoju osobistego – Kwestionariusz Rozwoju Osobistego (KRO)

W pracy zakłada się wykorzystanie Skali Satysfakcji z Życia do pomiaru ogólnego poziomu dobrostanu psychicznego. Pozycje narzędzia wykorzystane zostały również do zbadania poziomu subiektywnego dobrostanu psychicznego w zakresie rozwoju osobistego (por. Ryff, Singer, 2008b).

W tym przypadku oryginalna instrukcja skali zastąpiona została instrukcją o następującym brzmieniu:

„Każdy człowiek posiada pewien potencjał, którego prawidłowe wykorzystanie prowadzi do pełni rozwoju osobistego. Zastanów się nad tym, w jaki sposób wykorzystujesz swój potencjał i jak dotychczas przebiegał twój osobisty rozwój.

Następnie ustosunkuj się do poniższych stwierdzeń, wybierając w przypadku każdego z nich jedną z siedmiu odpowiedzi:

1 – zupełnie nie zgadzam się, 2 – nie zgadzam się,

3 – raczej nie zgadzam się,

4 – ani się zgadzam, ani nie zgadzam, 5 – raczej zgadzam się,

6 – zgadzam się.

7 – całkowicie zgadzam się.”

Przeformułowanie instrukcji narzędzia podyktowane zostało potrzebą nakierowania sposobu myślenia badanych nim osób na ocenę dotychczasowej realizacji możliwości, związanych z własnym potencjałem, zdolnościami i możliwościami. Poziom rzetelności zmodyfikowanego narzędzia określany metodą alfa Cronbacha wynosi 0,83, co uznaje się za wartość zadowalającą.

6.4.8. Badanie kryzysu w wartościowaniu – Kwestionariusz Kryzysu w Wartościowaniu