TeKST/by: Cezary Orzech
fot. shutterstock.com
30
orzech w niebie orzech in the sky
H
istoria lotnictwa dowodzi teorii motyla, która polega na tym, iż zdawałoby się mało znaczące wydarzenie może mieć w przyszłości niewyobrażalne wręcz kon-sekwencje. Przedstawię ją obrazowo: muskając fale oceanu motyl powoduje, że po kilku dniach następuje burza, w efekcie czego statek rozbija się o skały, a rozbitkowie znajdu-ją na wyspie pokłady ropy. To z kolei doprowadza do konfliktu zbrojnego między dwoma państwami…W przypadku Josepha i Jacquesa montgolfier, wynalazców ba-lonu na ogrzane powietrze, należy cofnąć się aż do 1247 roku.
Wtedy ich przodek dostał się do tureckiej niewoli i poznał tam tajniki produkcji papieru. Po powrocie do Francji założył papier-nię, którą niespełna pięć wieków później odziedziczyli bracia montgolfierowie. Kiedy zauważyli unoszące się nad ogniskiem schnące pranie, doszli do wniosku, że gdyby ciepłe powietrze zamknąć w papierowym worku i przyczepić do niego kosz, moż-na by wznieść się w górę. Ich pierwszy balon zapięty był moż-na 2500 guzików. Wzbił się, jeszcze bez ludzi, 5 czerwca 1783 r.
w niewielkim mieście Annonay.
Tak zaczęła się era lotnictwa. Polakiem, który jako pierwszy la-tał balonem, był hrabia Jan nepomucen Potocki herbu Pilawa (1761–1815). W towarzystwie Jeana blancharda dokonał tego 14 maja 1790 r. w Warszawie. Obecnie balony na ogrzane po-wietrze przeżywają swój renesans, bo skonstruowanie spraw-nych palników i wynalezienie syntetyczspraw-nych powłok umożliwiło w miarę tanie i łatwe latanie. Wcześniej w użyciu były czasze napełniane drogim helem.
W 1962 roku w Stanach zjednoczonych powstała pierwsza na świecie wytwórnia balonów cieplnych, a już 11 lat później odby-ły się mistrzostwa świata. Powód, dla którego balon pozostaje
Aviation history proves the butterfly theory – one where a seemingly insignificant event can have the most unimaginable consequences in the future. I’ll try and explain it graphically:
a butterfly brushes a wave on the ocean, and this turns into a storm, which results in a ship crashing into rocks, and the casta-ways find oil deposits on the island. This, in turn, leads to armed conflict between two countries...
In the case of Joseph and Jacques montgolfier, inventors of the hot air balloon, we need to go all the way back to 1247. It was then that their ancestor found himself in Turkish captivity where he learned the secrets of paper production. Upon his return to France he founded a paper mill which, less than five centuries later, the montgolfier brothers inherited. When they observed drying laundry billowing over the fire, they came up with the idea that if they were to enclose warm air in a paper bag and attach it to a basket, they’d be able to rise up into the air. Their first balloon was held together by 2 500 buttons. In the small town of Annonay, the first balloon soared into the air, without any passengers, on June 5, 1783.
Thus began the era of aviation. The first Pole to fly a hot air bal-loon was Count Jan Potocki Pilawa (1761–1815). Accompanied by Jean blanchard, he performed this inaugural balloon flight on may 14, 1790, in Warsaw. Today, hot air balloons are experienc-ing a renaissance, as the construction of efficient burners and the invention of synthetic coatings have made balloon flights
31
orzech w niebie orzech in the sky
w cieniu samolotów i śmigłowców, jest prosty – jego lot cał-kowicie uzależnia kierunek wiatru. Właśnie ta cecha sprawiła, iż baloniarstwo stało się sportem niezwykle atrakcyjnym i emo-cjonującym, gdyż mimo przeciwności przyrody trzeba dolecieć do wyznaczonego przez sędziów punktu. zatem nie jest to śro-dek transportu dla osób chcących przemieszczać się według rozkładu, znając dokładny cel oraz czas podróży.
W dziejach baloniarstwa Polacy mają istotny udział. nasi repre-zentanci kilkakrotnie zdobyli prestiżowy Puchar Jamesa gordo-na bennetta, a w 1938 roku wywalczyli go gordo-na własność. Walde-mar Ozga z Katowic, startując wraz ze Stefanem makné, pod-czas 29 edycji zawodów o tę nagrodę, rozegranych w Szwajcarii w 1985 roku, zajął II miejsce.
Chociaż balon został zdominowany przez aeroplany, w swojej historii ma na wskroś nowoczesną misję. 12 sierpnia 1960 r. Ame-rykanie wysłali go na orbitę okołoziemską. rakieta wyniosła tam poliuretanową powłokę oraz pojemnik ze stężonym gazem.
na wysokości 402 km nastąpiło automatyczne napełnienie balo- nu – pierwszego satelity telekomunikacyjnego echo 1A.
Poza niektórymi samolotami eksperymentalnymi, balon gazowy nadal jest jedynym statkiem powietrznym, który bez problemu może wzbić się ponad 30 km nad ziemię. Dlatego też Felix baum-gartner, w październiku 2012 r., mógł ustanowić rekord skoku ze spadochronem z wysokości 38 969 m. Dla większości stalowych ptaków bariera 20 km jest nie do pokonania.
cheaper and easier to make. earlier, balloons’ envelopes were filled with expensive helium.
In 1962, the world's first hot-air balloon factory was opened in the United States was, and 11 years later, the first world cham-pionships were held. The reason why balloons, as a means of transport, remain firmly in the shadow of airplanes and heli-copters, is simple - their flight is completely dependent on the direction of the wind. It is this feature that has made ballooning an extremely attractive and exciting sport, because in spite of all of nature’s adversities you have to fly to a point designated by the judges. Therefore, it is not a means of transportation for people who want to move according to schedule, knowing the exact timetable and duration of their trip.
Poles have played an important part in the history of balloon-ing. Our representatives have won the prestigious James gordon bennett Cup several times, and in 1938, won the cup for good.
Waldemar Ozga from Katowice, together with Stefan makné, took second place in the 29th Cup, held in Switzerland in 1985.
Although the balloon was dominated by airplanes, it a thor-oughly modern mission in its history. On August 12, 1960, Ameri-cans sent a balloon into the earth’s orbit. The rocket carried up a polyurethane envelope and a container of concentrated gas. At an altitude of 402km the balloon was filled automatically – the first communications satellite, echo 1A.
Apart from some experimental aircraft, the hot air balloon is still the only aircraft that can easily soar to more than 30 km above the earth’s surface. This is why, in October 2012, Felix baumgartner, was able to set a record-breaking parachute jump from a height of 38 969m. For most aircraft, the barrier of 20km barrier is insurmountable.
fot. shutterstock.com
32
orzech w niebie orzech in the sky