Komisja bezpieczeństwa pracy, działająca na podstawie regulaminu, któ
rego treść podaliśmy na str. 51 sprawozdania naszego z r. 1936, odbyła w roku sprawozdawczym 6 posiedzeń.
Na pierwszym posiedzeniu, które się odbyło dnia 8 lutego r. 1937 w D ą
browie Górniczej, Komisja zaznajomiła się ze stosowanymi przez Hutę Ban
kową metodami maiki z n ie s z ć z ę ś lim y m i m y p a d k a m i oraz zanalizoma- ła przyczyny mypadkóm m mydziale mielkich piecom. W myniku tej analizy stmierdzono, że miększość mypadkóm zachodzi na skutek uszkodzeń mecha
nicznych m czasie transportu i ładomania ciężarom, następnie na skutek za
trucia gazami w czasie czyszczenia aparatom i msadzania nabojom do pieców, oraz na skutek oparzenia przy obsłudze pieca. W związku z tym uchwa
lono poddać rewizji dotychczasowe instrukcje i zarządzenia, stosowane w wydziale wielkich pieców. Ponadto przedyskutowano kwestię podwieszania ciężarów.
Na drugim posiedzeniu, które odbyło się dnia 16 kwietnia r. 1937 w Sta
rachowicach, Komisja zaznajomiła się ze stosowanymi przez Zakłady Sta
rachowickie metodami walki z n ie s z c z ę ś liw y m i w y p a d k a m i oraz prze
dyskutowała projekt tabeli stosowania okularów, opracowany na podstawie ankiety i konferencji z optykami. W wyniku tej dyskusji uchwalono przeka
zać tabelę wraz z wzorami (8 typów okularów) wzorcowni osłon przy Mu
zeum Przemysłu i Techniki, zamówić w firmie J. W yk w Katowicach 100 sztuk okularów ze szkłem białym z boczną ochroną siatkową oraz w fir
mie szwajcarskiej 10 sztuk okularów typu lekkiego — do wypróbowania w hutach.
Ponadto uchwalono ujednostajnić treść tablic ostrzegawczych, stosowa
nych w poszczególnych hutach oraz opracować projekt przepisów maksy
malnych, obowiązujących pracowników wydziału wielkopiecowego.
Na trzecim posiedzeniu, które się odbyło dnia 20 maja r. 1937 w Nowym Bytomiu, Komisja zaznajomiła się ze stosowanymi w Hucie Pokój metoda
mi walki z n ie s z c z ę ś liw y m i w y p a d k a m i oraz zwiedziła szpital przemy
słowej Kasy Chorych. Następnie przedyskutowała wnioski, opracowane na podstawie ankiety w sprawie wypadków w czasie transportu w stalowniach oraz zaznajomiła się z dodatnimi wynikami stosowania okularów-siatek przez huty Wspólnoty Interesów.
Na czwartym posiedzeniu, które się odbyło dnia 17 czerwca r. 1937 w Sosnowcu, Komisja zaznajomiła się ze stosowanymi w hutach Milo wice i Katarzyna metodami walki z n ie s z c z ę ś liw y m i w yp ad k am i. Następnie przedyskutowała treść tablic ostrzegawczych oraz projekt przepisów, obowią
zujących w dziale transportu w stalowni.
Na piątym posiedzeniu, które się odbyło dnia 11 października r. 1937 w Sosnowcu, Komisja zaznajomiła się ze stosowanymi w T o w a r z y s tw ie Sosnowieckim metodami walki z n ie s z c z ę ś liw y m i w yp a d k a m i, następnie rozpatrzyła projekt napisów na poszczególnych tablicach ostrzegawczych i projekt przepisów, obowiązujących w wydziale wielkich pieców. W wyniku dyskusji ustalono treść 76 tablic ostrzegawczych oraz zatwierdzono tekst przepisów dla wielkich pieców.
Ponadto przedyskutowano projekt sygnalizacji, ułatwiającej komunikowa
nie się robotników z maszynistą suwnicy;
Na szóstym posiedzeniu, które się odbyło dnia 18 listopada r. 1937 wHaj- dukach Wielkich, Komisja zaznajomiła się ze stosowanymi w H u cie Ba
tory metodami walki z n ie s z c z ę ś liw y m i w yp ad k am i oraz przedyskuto
wała projekt przepisów, obowiązujących w stalowni. Ponadto zaznajomiła się z opisem szwedzkiej osłony robotnika, pracującego przy piaszczarce i omó
wiła przebieg prac poszczególnych sekcji Komisji bezpieczeństwa pracy przy Ministerstwie Opieki Społecznej.
Następne posiedzenia Komisji, odbywane w coraz to innej hucie, przy
padły na okres nie objęty niniejszym sprawozdaniem.
W toku prac Komisja miała możność stwierdzić dalszy wzrost zaintereso
wania zagadnieniami bezpieczeństwa i higieny pracy zarówno wśród kie
rownictwa poszczególnych zakładów, jak personelu technicznego i zatrudnio
nych w nich robotników.
Z zarządzeń i inwestycji, dokonanych w roku sprawozdawczym przez poszczególne zakłady hutnicze, wymienić należy następujące :
Towarzystwo Zakładów Hutniczych Huta Bankowa, w celu podniesie
nia higieny zbudowało w roku sprawozdawczym łaźnie z natryskami, umy
walnie oraz szatnie w stalowni i w wydziale wielkich pieców. Urządze
nia te mieszczą się w nowozbudowanych budynkach, w bezpośrednim są
siedztwie warsztatu pracy i służą do wyłącznego użytku robotników tych wydziałów.
Również palacze przy kotłach obsługujących wielkie piece otrzymali spe
cjalnie dla nich przeznaczoną szatnię z umywalniami.
Podobną szatnię z umywalniami otrzymali też robotnicy wydziału akceso
riów, oraz brygada robotników przeznaczonych do nadzorowania i utrzymy
wania porządku.
Ponadto dla robotników wydziału wielkich pieców oraz walcowników urzą
dzono jadalnie i zainstalowano 685 szafek na ubrania.
W reszcie w hali warsztatów mechanicznych wykonano część konstrukcji stalowej dachowej wagi 6.000 kg przez co zwiększono dostęp światła dzien
nego oraz poprawiono wentylację hali czadnic, przez wbudowanie stalowych ram okiennych na 7* długości hali.
W roku sprawozdawczym poświęcono też dużo uwagi zabezpieczeniu su
wnic elektrycznych. Zbudowano np. cały szereg pomostów, celem bezpiecz
nego montażu i wymiany przewodów elektrycznych i sprzętu zużytego oraz do kontroli kół biegowych. Skontrolowano wszystkie wejścia na suwnice i uzupełniono konstrukcję nowymi wejściami tam, gdzie tego zachodziła po
trzeba.
Wzdłuż kolektora parowego przy wielkich piecach zbudowano pomost, celem bezpiecznej naprawy i wymiany części zużytych. W odlewni zbudowa
no pomosty wejściowe i drabiny na suwnice.
W tokarni w alców wykonano drabinę z pomostem na suwnicę.
Ponadto dobudowano pomosty na suwnicy w centralnej kotłowni, celem rewizji kół biegowych.
Z inwestycyj mających na celu zabezpieczenie pracującego robotnika w y
mienić należy wykonanie w roku sprawozdawczym dodatkowych osłon dla trzech kompresorów w walcowni, zabezpieczenia piły do cięcia na gorąco, osłony na pasy dla motorów przy piłach, osłony i kierowników na podłogi przed walcami, osłony dyszli wpycharek pieców Peotters’a.
Wreszcie na całym terenie huty ułożono między wydziałami chodniki z kostki betonowej, tworząc w ten sposób dogodne i bezpieczne przejścia między wydziałami.
«Modrzejów—Hantke» Zjednoczone Zakłady Górn.-Hutn. po zreorganizo
waniu swej służby bezpieczeństwa pracy w roku 1936,kontynuowały w roku sprawozdawczym akcję zwalczania nieszczęśliwych wypadków wg programu naszkicowanego w poprzednim sprawozdaniu, przyczym dużo uwagi poświę
cono w e wszystkich hutach koncernu kwestii zabezpieczenia pracującego ro
botnika.
W tym celu wykonano szereg osłon i zabezpieczeń oraz szkolono i uświa
damiano nowo przyjętych robotników, niedostatecznie jeszcze obznajmio- nych z urządzeniami i techniką bezpiecznej pracy na hucie.
Zakłady Ostrowieckie poświęciły dużo uwagi w roku sprawozdawczym kwestii zabezpieczenia robotnika, zatrudnionego przy transporcie materiałów.
W tym celu na przejściach i przejazdach wprowadzono nowe znaki, wzoro
wane na znakach P.K .P .; przystąpiono do kapitalnego remontu taboru w łas
nego ze szczególnym uwzględnieniem wym ogów bezpieczeństwa (stopnie dla spinaczy, haki cięgłowe, drzwi itp.); znaczną ilość transportu wąskotoro
wego przeniesiono na transport szerokotorowy; dla brygad transportowych i służby mchu kolejowego zamówiono specjalne znaki, celem odróżnienia robotników, uprawnionych do poruszania się na liniach manewrowych od reszty załogi fabrycznej; wprowadzono specjalne przepisy i tablice ostrze
gawcze dla robotników remontujących suwnice.
W zakresie zabezpieczeń indywidualnych Zakłady Ostrowieckie zainsta
lowały w piaszczarkach stalowni nowe hełmy ochronne typu szwajcarskiego marki «Sloan» z elektro wentylatorami; robotnicy stosują te hełmy bardzo chętnie ze względu na ich lekkość i doskonałą konstrukcję, zabezpieczającą całkowicie przed wdychaniem pyłu. W odpuszczalni natomiast sprężyn zain
stalowano głęboki okap nad wanną oraz silny ekshaustor, robotnika zaś zabezpieczono przez specjalne ubranie ochronne. Również zdecydowano wydać wszystkim spawaczom elektrycznym specjalne kombinezony och
ronne.
Z urządzeń higienicznych wykonanych w roku sprawozdawczym wymienić należy skanalizowanie wszystkich ustępów i zainstalowanie dodatkowych umywalni.
Towarzystwo Sosnowieckich Fabryk Rur i Żelaza zainstalowało w roku sprawozdawczym osłony kół zębatych, pasów i wałów; uporządkowało drogi komunikacyjne, naprawiło we wszystkich wydziałach podłogi, przy czym w niektórych wydziałach wykonano podłogi nowe. W hali gięcia rur zain
stalowano specjalne wyciągi dymu.
Towarzystwo Starachowickich Zakładów Górniczych skupiło uwagę w ro
ku sprawozdawczym na podniesienie stanu higieny. W tym celu wybudowano centralne ustępy dla robotników stalowni, urządzono łaźnię dla robotników wydziału wielkopiecowego, urządzono klomby i trawniki na terenie huty i przystąpiono do budowy poczekalni krytej dla robotników przyjezdnych i oczekujących na rozpoczęcie swej zmiany, oraz do urządzenia izby opa
trunkowej dla robotników stalowni.
Wspólnota Interesów Górniczo-Hutniczych zwiększyła w roku sprawo
zdawczym liczbę referatów bezpieczeństwa pracy, tworząc je w tych hutach, które dotychczas samodzielnych referatów nie miały, i których służba bezpie
czeństwa była podporządkowana referatom sąsiednich hut tego samego przed
siębiorstwa.
Ponadto przy Generalnej Dyrekcji Hut utworzono instytut badań psycho
technicznych.
Wreszcie w celu rozbudzenia wśród załogi koniecznego zrozumienia po
trzeby własnej samoobrony przed wypadkami i obrony współtowarzyszy zorganizowano tygodnie propagandowe i tzw. skrzynki pomysłów, przy czym więcej wartościowe pomysły były pieniężnie wynagradzane.
«Huta Pokój» Śląskie Zakłady Górniczo-Hutnicze zwróciła w roku spra
wozdawczym szczególną uwagę na zwiększenie bezpieczeństwa pracy przy transporcie oraz na podniesienie stanu higieny zakładów.
W tym celu poddano 110 robotników z wydziału obsługi suwnic oraz ruchu maszynowego badaniom psychotechnicznym w Instytucie Porady Za
wodowej w Katowicach; na suwnicach zastosowano wyłączniki krańcowe, oraz dla odróżnienia hakowych od reszty załogi wprowadzono dla nich białe opaski na prawym przedramieniu; dla uzyskania bezpiecznego przejścia na chodnikach przesunięto ściany budynków izby opatrunkowej i dmuchaw pa
rowych; na terenie całej huty miejsca, gdzie nie jest zachowana odległość budowli od toru w ramach skrajni plus 0,4 m zostały oznaczone białą far
bą, oraz umieszczono w tych miejscach tablice z napisem: «Uwaga, zw ęże
nie profilu»;w poszczególnych wydziałach wprowadzono dla robotników pouczenia o bezpiecznym wykonywaniu pracy. Na pouczeniach, które odby
wają się raz w miesiącu, są obecni wszyscy nowoprzyjęci oraz ci robotnicy, którzy w poprzednim miesiącu ulegli nieszczęśliwym wypadkom; krótka treść pouczenia oraz nazwiska obecnych są zapisywane do książki ewidencyjnej.
Zwiększono ilość pijalń higienicznych na terenie huty.
W walcowni blachy cienkiej, oprócz dmuchu doprowadzanego przewo
dami do poszczególnych stanowisk walcowników, zastosowano przenośne wentylatory, które zależnie od potrzeby umożliwiają skierowanie prądu po
wietrza na pracujących przy walcach robotników.
W nowo wybudowanych budynkach fabrycznych zainstalowano 146 u- m ywałek i prysznice; zbudowano dodatkowy ustęp skanalizowany; wreszcie centralną izbę opatrunkową, mieszczącą się w środku huty, całkowicie prze
budowano oraz zaopatrzono w najnowsze urządzenia i środki opatrunkowe.
Służbę w izbie opatrunkowej pełnią stale podczas doby wykwalifikowani sanitariusze.
Ze statystyki nieszczęśliwych wypadków w hutnictwie żelaznym, którą przytaczamy w tablicach 37—43, wynika, że w liczbie ogólnej 5.249 wypadków, powodujących przerwę w pracy, wypadki ciężkie (z przerwą powyżej 4 tygo
dni i śmiertelne) stanowiły 21%.
Analizując nieszczęśliwe wypadki według przyczyn stwierdzamy, że 2.549 wypadków tj. 48,5°|0 zaszło z winy własnej robotnika (nieuwaga, roztargnienie oraz nieprzestrzeganie przepisów), 319 wypadków, tj. 6,1% z winy współpra
cowników, 162 wypadki, tj. 3,1% wskutek chwilowej niezdolności fizycznej robotnika. Pozostałe 2.219 wypadków, tj. 42,3%zdarzyły się z przyczyn zewnę
trznych i mechanicznych, niezależnych od woli poszkodowanego robo
tnika.
W porównaniu z rokiem poprzednim liczba absolutna nieszczęśliwych wypadków zwiększyła się w r. 1937 o 34%. Przyczyny tego szukać należy w zwiększonym tempie pracy załogi robotniczej (liczba dniówek odrobio
nych wzrosła o 22%), w której szeregach znalazło się 7.152 robotników
nowoprzyjętych, a więc nie obeznanych z techniką pracy i wycieńczonych długotrwałym bezrobociem.
Częstotliwość wypadków (z przerwą w pracy) wyniosła w roku sprawo
zdawczym 5,5 (na 100.000 robotniko-godzin przepracowanych (wobec 5,1) w r. 1936*).
*) Liczba poprawiona.
N IE SZ C Z Ę ŚL IW E W Y P A D K I W E D Ł U G S K U T K Ó W W ZAKŁ. H U T N I C Z Y C H W O J . KIELECKIEGO I K R A K O W S K I E G O W R. 1937
wszystkie inne w ydziały pomocnicze i dalszej
obróbki ... 582 217 13 - 8 820
wszystkie inne wydziały pomocnicze i dal
szej obróbki ... 1-341 280 19 — 7 1.647
T a b l i c a 39
mocnicze i dalszej obróbki 279 53 20 72 192 48 156 820
Tablica 41
wszystkie inne w ydziały p o
mocnicze i dalszej obróbki 8 12 50 50 53 639 26 17 1 .64 7
T a b l i c a 43
L IC Z B A N I E S Z C Z Ę Ś L I W Y C H W Y P A D K Ó W N A 100 T Y S. R O B O T N I K O G O D Z IN , P R Z E P R A C O W A N Y C H W Z A K Ł A D A C H H UTNICZYCH POLSKI W R.1937
woj. kieleckie i krakowskie województwo śląskie ogółem Polska i
W Y D Z I A Ł Y wypadki z przer
wą w pracy
wypadki ciężkie i śmiertelne
wypadki z przer
wą w pracy
wypadki ciężkie i śmiertelne
wydatki z przer
wą w pracy
wypadki ciężkie i śmiertelne
wielkie p i e c e ... 7.6 1.8 8,9 1,7 8,3 i,7
s t a l o w n i e ... 6,1 1,6 8,3 2,0 7,2 1,8 w a l c o w n i e ... 7.2 1,9 8,2 1.1 7,8 1.4 wszystkie inne w ydziały pomocnicze i dalszej
obróbki ... 3.7 1,1 4,4 0,82 4,2 0,92
O g ó ł e m . 5.1 1,4 5,8 1,0 5,5 1,2