R U D Y
W ydobycie rud żelaznych u; Polsce w r. 1937 wyniosło ok. 950.000 ton (wobec ok. 500.000 ton w r. 1936) i dzieliło się jak następuje:
rudy i l a s t e ... 671.400 ton rudy b r u n a t n e ... 1 08. 7 5 2 , , rudy d a r n io w e * ) ...162.141 „
Z powyższych ilości dowieziono do zakładów hutniczych 382.166 ton ru
dy surowej 1440.894 tony rudy prażonej. Zużycie natomiast w e wsadzie w iel
kopiecowym krajowych rud żelaznych w stanie surowym i wyprażonym (po przeliczeniu na rudę surową) wyniosło w roku sprawozdawczym łącznie z rudą, przerobioną na aglomeraty 763 955 ton, jak to widać na tablicy 15 ni
niejszego sprawozdania.
Ogólne zużycie rudy żelaznej surowej w procesie wielkopiecowym całej Polski stanowiło w r. 1937:
rudy bogatej (powyżej 5o°|0Fe) . . 262.786 ton, czyli 53,4°lo rudy ubogiej (do 5o°!oFe)...229.000 „ „ 4 6,6°|0
W roku sprawozdawczym zużycie rudy darniowej wzrosło 070% i wyno
siło 42 .58 5 ton w obec 2 5 .10 5 ton w r. 1936. Poza rudami surowymi huty zużyły w roku sprawozdawczym w procesie wielkopiecowym 400.079 ton rudy żelaznej prażonej, przeważnie pochodzenia krajowego i 1 0 1 .1 0 4 tony brykietów i aglomeratów, sprowadzonych z zagranicy.
Z ogólnego zużycia tworzy w we wsadzie wielkopiecowym w r. 1937 przy
padało na Fe z tworzyw krajowych 56,2°|0, a na Fe z tworzyw zagranicznych
4 3 . 8 °lo.
Całkowite zużycie poszczególnych rodzajów rudy żelaznej wraz z brykie
tami i aglomeratami ilustruje tablica 14.
Niżej podajemy liczby dowozu rudy żelaznej i manganowej do zakładów hutniczych całej Polski i poszczególnych okręgów:
*) Douióz do hut.
T a b l i c a 1 0
D O W Ó Z RUDY ŻELAZNEJ I M ANGANOW EJ DO ZA K ŁAD Ó W HUTNICZYCH POLSKI W R. 1937
W y s z c z e g ó l n i e n i e
k r aj o w e z a g r a n i c z n e r a z e m
t o n y % t o n y °/o t o n y 0//o
Rudy żelazne surowe 38 2 .16 6 45 .3 4 6 1 . 7 4 7 54,7 843-913 100,0
„ prażone 440.894 99.7 1 . 1 4 0 0,3 44 2 .0 34 100,0
,, „ uj brykie tach1) . — - 59-444 100,0 59-444 100,0
Agl omer at y 1] . . . . . — — 36.890 100,0 36.890 100,0
Razem rudy żelazne . 823.060 59.5 5 5 9 . 2 2 1 40,5 1.38 2.2 8 1 100,0
Rudy manganowe — — 96.864 100,0 96.864 100,0
O gółem 823.060 55.6 656.085 44,4 1 . 4 7 9 . 1 4 5 100,0
T a b l i c a 1 1
D O W Ó Z RUDY ŻELAZNEJ I M ANGANOWEJ D O ZA K ŁA D Ó W HUTNICZYCH W O JE W Ó D Z TW A KIELECKIEGO W R. 1937
W y s z c z e g ó l n i e n i e
k r a j o w e z a g r a n i c z n e r a z e m t o n y °/o t o n y °// 0 t o n y °/¡o
Rudy żelazne surowe 128.450 7 1 , 2 52 .0 4 5 28,8 180.495 100,0
| ,, „ prażone 157-334 100,0 — — 157-334 100,0
„ „ w brykietach . — - 21.802 100,0 21.802 100,0
; A g l o m e r a t y ... — - 6.789 100,0 6.78 9 100,0
Razem rudy żelazne . 2 85 .7 84 78,0 80.636 22,0 366 .420 100,0
Rudy manganowe — — 15-319 100,0 15-319 100,0
O gółem 285.784 74 ,9 95-955 25,1 3 8 1 .7 3 9 100,0
l) Oprócz dow iezionych z zagranicy brykietów i aglom eratów huty w e w łasnym zakresie przygoto - w ały 31.852 t brykietów i 118.342 t aglomeratóuj, zużyw ając do tego 83.910 t rudy surowej i 9.140 t rudy prażonej.
T a b l i c a 12
Z ogólnego dowozu zagranicznego przypadało w roku sprawozdaw
czym w dziale rud żelaznych surowych na rudę skandynawską 35,8%, afry
W yszcze woj. kieleckie woj. śląskie ogółem Polska
gólnienie k ra jo iu e z a g r a n ic z n e r a z e m k r a jo w e z a g r a n ic z n e ra z em k r a jo w e z a g r a n ic z n e ra z em
r. 1936 83.262 15.609 98.871 6 6 . 4 8 6 263.553 330039 149.748 2 7 9 . 1 6 2 4 2 8 . 9 1 0
r- 1937 128.450 52-045 180.495 253.716 409.702 663.418 382.166 461.747 843-913
uj stosunku
do roku 1936 +45-188 +36.436 + 81.624 + 187.230 + 146.149 + 333-379 +232.418 + 182.585 +415-003
ujzrost + 54,3% 233,4°» 8 2 ,6 % 281,6% 55,5°/o 101,0% 155,2% 65,4°“ 96,8%
Tablica 14
Z U Ż Y C IE RUD Ż E L A Z N Y C H I M A N G A N O W Y C H W Z A K Ł A D A C H H U T N I C Z Y C H POLSKI W R. 1937 w t o n a c h (maga wsadu J
IOco
W yszczególn ienie
R U D A Ż E L A Z N A 1) R U D A M A N G A N O W A
s u r 0 tu a
prażona w brykietach aglom eraty pow yżej 50% Mn
do 50% Mn
razem ruda m anganowa
( g + h ) poujyżej
50% Fe
do 50% Fe 2)
razem ( a + b )
a b c d e f g h i
u; wielkich piecach 192.736 210.933 403.669 390.784 62.230 158.229 26.306 53-415 79.721
w stalowniach . 64.279 — 64.279 — 24.761 40 2 55 57
razem w r. 1937 2 5 7 - 0 1 5 210.933 467.948 390.784 86.991 158.269 26,308 53-470 79.778
w roku 1936 212.329 151-943 364.272 289.770 60.388 131.102 23.188 34.482 57.670
1) O prócz p odanego w tym zestaw ieniu zużycia rudy w w ielkich p iecach i stalow niach w r. 1937 zużyto 83.910 t rudy surowej i 9.140 t rudy prażonej do w yro bu brykietów i aglom eratów , których zużycie w niniejszym zestaw ieniu w yk a za n o osobno w rubrykach e oraz f (łączn ie z brykietam i i aglom eratam i zagra
Z U Ż Y C IE R U D Ż E L A Z N Y C H W Z A K Ł A D A C H H U T N IC Z Y C H P O L S K I W R. 1937 W G K R A J Ó W P O C H O D Z E N I A maga wsadu ui tonach
T a b l i c a 1 5
Ruda w e d łu g kraju pochodzenia
Ruda żelazna, zużyta w wielkich piecach Ruda żelazna, zużyta w stalowniach
r u d a s u r o w a
ruda
prażona brykiety aglom eraty
ruda surowa pow yżej
50% Fe
brykiety aglomeraty do 50% Fe
pow yżej 50% Fe
ilasta brunatna darniowa
a b c d e f g h i k
polska 49-594 136.821 42.585 — 398.2561) . 2) . 2) — — —
szw edzka . — — — 93.786 — 16.291 36.950 30.885 626 40
afrykańska — — — 80.755 — — — 27.774 — —
grecka — — — 41-175 — — — 1.402 — —
s o w ie ck a . — — — 22.722 — — — 1.085 — —
norw eska . — — — 4-591 — 13.160 — — 24.097 —
angielska . — — — 8-939 — — — 2.235 — —
francuska . — — — 5.182 — — — — — —
meksykańska . — - — 2.342 — — — — —
brazylijska — — — 2.299 — - — 773 — —
cze chosłowacka — — — 1.823 — — — — —
finlandzka — — — 995 — — — — — —
r a z e m 49-594 136.821 42 .5 8 5 262.786 400.079 29.451 36 .9 5 0 64.154 24.723 40
w tym ruda zagrań. — — — 262.786 1.823 29.451 36 .9 5 0 64.154 24.723 40
1) Po przeliczeniu na rudę suroiuą w ynosi 534.955 t.
ZU Ż Y C IE RUD Ż E L A Z N Y C H W Z A K Ł A D A C H H U T N I C Z Y C H POLSKI W ROKU 1937 W G K R A J Ó W P O C H O D Z E N I A
Tablica 17
P R Z E C IĘ T N A Z A W A R T O Ś Ć Fe W R U D A C H K R A J O W Y C H I Z A G R A N I C Z N Y C H W R. 1937 W P R O C E N T A C H
Ruda żelazna, zużyta u; tuielkich piecach Ruda żelazna, zużyta u; stalowniach
Ruda medług kraju
W końcu r. 1937 zapasy rudy żelaznej suromej mynosiły 417.822 tony, rudy żelaznej prażonej 61.546 ton, brykietom z rudy żelaznej 9.532 tony, aglomera
tom 8.639 ton i rudy manganotuej 27.082 tony.
W porómnaniu ze stanem zapasom m końcu roku poprzedniego, zapasy m roku spramozdamczym nieco zmniejszyły się zarómno m dziale rudy żela
znej suromej, jak i prażonej, oraz m dziale rudy manganomej.
Dostamcami rud żelaznych i manganowych były m roku spramozdamczym następujące kraje:
Żużle, walcowina, zgarki iskrzykowe i inne materiały, zawierające żelazo.
Oprócz myżej podanych ilości rudy żelaznej i manganomej huty zużyły
W porównaniu z r. 1936 ogólne zużycie wymienionego tworzywa w r.
1937 wzrosło o 31,4
Z powyższej ilości przypada na tworzywo zagraniczne 55.190 ton, w tym 49.055 ton zgarków iskrzy ko wy eh, na krajowe kupne—73.057 ton, w tym 42.550 ton zgarków iskrzyko wy ch, i na pochodzące z własnych zakładów — 174. o 3 5 ton.
Dowóz tego rodzaju tworzyw do zakładów hutniczych Polski w roku spra
wozdawczym kształtował się w porównaniu z rokiempoprzednimjak następuje:
Tablica 19
D O W Ó Z ŻUŻLI, W A LCO W IN Y, ZGARKÓ W ISKRZYKOW YCH ITD.
D O Z A K Ł A D Ó W H U T N I C Z Y C H POLSKI W R. 1937
tu t o n a c h
Wyszcze woj. kieleckie woj. śląskie ogółem Polska
gólnienie k r a jo w e za g r a n ic z n e ra z e m k r a jo w e za g r a n ic z n e ra z e m k r a jo w e za g r a n ic z n e ra z e m
Dostawcami żużli, walcowiny i zgarków iskrzykowych z zagranicy były następujące kraje:
W Ę G I E L I K O K S
Zużycie węgla kamiennego w zakładach hutniczych Polski u; roku spra
wozdawczym wynosiło 6,2% wydobycia (36.218.299 ton), io,2% zbytu krajo
wego (22.036.158 ton) i i8,6%zbytu dla przemysłu (12.015.258 ton).
Wzrosło również w roku sprawozdawczym ogólne zużycie koksu (031,3%), przy czym zużycie koksu własnego zwiększyło się o 12,3% i koksu kupnego 0 69,7%.
Koksiarnie własne zakładów hutniczych w ytw orzyły:
503.831 ton koksu grubego,
45.516 ton koksu drobnego i miału,
r a z e m 549.347 ton, co stanowi 25,8% ogólnej wytwórczości ko
ksu w Polsce (2.125.519 ton).
Huty, posiadające koksiarnie, zużyły z tej ilości 470.343 tony, reszta po
została częściowo w zapasach, częściowo odstąpiona była hutom, nie posia
dającym własnych koksiarni. Zużycie koksu krajowego w zakładach hutni
czych w r. 1937 wyniosło 821.828 ton, co stanowi 38,7% ogólnej jego w y
twórczości w Polsce (2.125.519 ton), 47,2% zbytu krajowego (1.740.906 ton) 1 64,3% zbytu dla przemysłu (1.278.866 ton).
Poniższa tablica obrazuje zużycie koksu według jego pochodzenia:
T a b l i c a 2 2
Z U Ż Y C IE K O K S U W Z A K Ł A D A C H H U T N IC Z Y C H P O L S K I W R. 1937
m tonach
W y s z c z e g ó l n i e n i e z własnych koksiarni
z innych k o
ksiarni kraj. z zagranicy r a z e m
r. 1 9 3 6 ... 4 1 8 .8 4 9 2 0 7 .1 5 1 5-474 6 3 1 .4 7 4
r . 1937 ... 470.343 351-485 7.6 0 9 8 2 9 .4 3 7
uj stosunku do r. 19 3 6 . + 51-494 + 144-334 + 2 .1 3 5 + 19 7 -9 6 3
wzrost + ... i a ,3°|0 6 9 .7 °|o 39,o°|0 3i .3°|o
Jak w y n i k a z poniższego zestawienia, zużycie koksu zagranicznego u j roku sprawozdawczym stanowiło zaledwie 0,9°|0 ogólnego jego zużycia w hutach żelaznych. Z ogólnej ilości koksu zagranicznego, zużytego przez huty, w r.
1937 przypadało na koks odlewniczy 96,4°i0, reszta zaś, tj. 3,6°|0 - na koks wielkopiecowy.
W y s z c z e g ó l n i e n i e
k r a j o w y zagraniczny r a z e m
tony °lo tony °!o tony °lo
w wielkich piecach. 774.805 99.96 272 0,04 775-077 100,00
do wszystkich innych celów 47.023 86,50 7-337 13.50 5 4 -3 6 o 100,00
r a z e m 821.828 99,08 7.609 0,92 829.437 100,00
Ż E L A S T W O
Zamówienia hut uj r. 1937 na żelastwo martinowskie i wielkopiecowe, według zgłoszeń podawanych Centrali Zakupu Złomu P.H.Ż. w terminach przewidzianych umową komisową, wynosiły 750.301 ton i były o 203.675 ton, czyli o 37,26°/o wyższe w porównaniu z zamówieniami w r. 1936 (546.626 ton). Zwiększenie zużycia surowców przez przemysł światowy stwarzało dla Centrali wielkie trudności w pracy nad zaopatrzeniem hut w dostateczne ilo
ści żelastwa, którego brak na rynku światoujym, a zwłaszcza na rynkach euro
pejskich, dawał się odczuwać już w końcu r. 1936. Trudności te Centrala zdołała przezwyciężyć, dostarczając hutom 97°/0 zamówionego żelastwa.
Dostawy żelastwa uskutecznione w r. 1937 wzrosły w porównaniu z r. 1936 0 143-397 ton, wynosząc 728.494 tony wartości loco huta zł 95.275.667,18 (wr .1936 - 585.097 ton wartości loco huta zł 49.101.618,48). Przeciętna miesię
czna wysokość dostaw w okresach kwartalnych w porównaniu z r. 1936 przed
stawiała się następująco:
do inszystkich innych celóu:
18.262
W stosunku do wytwórczości stali zużycie żelastwa w stalowniach sta
stalowni zużycie żelastwa w stalowniach
tony tony °/0 w stosunku
do wytwórczości woj. k i e l e c k i e ... 543-438 355-840 65.5 woj. ś l ą s k i e ... 908 .227 607.959 66,9
ogółem Polska . . 1 . 4 5 1 . 6 6 5 963 .79 9 66,4
Przywóz żelastwa zagranicznego w g krajów pochodzenia przedstawiał się
jak następuje: „ Ł ,. Stocznia gdańska2) ... 5-386 1,23 9 97 0,17 j Syria... — — . 885 0,15
ł) Według statystyki Centrali Zakupu Złomu Polskich Hut Żelaznych.
2) Żelastwo, pochodzące z rozbiórki okrętów, dokonanej w stoczni gdańskiej.
Średnie ceny, liczone hutom w okresach kwartalnych za i tonę żelastwa był następstwem otrzymywania przez huty coraz droższego żelastwa zagrani
cznego w związku z niebywałą haussą cen na rynku światowym. Cena ta pod
niosła się w III kwartale r. 1937 o całe 52% w porównaniu z I kwartałem tegoż roku. Dopiero w IV kwartale — w wyniku akcji Centrali, podjętej wspólnie z innymi krajami importującymi żelastwo — nastąpił spadek ceny średniej wsku
tek przybycia na huty w tym kwartale pewnych partyj żelastwa zagraniczne
go, zakupionego już po nieco niższych cenach.
Stosunek dostaw żelastwa z poszczególnych źródeł w r. 1937 był nastę
pujący:
żelastwo zagraniczne 588.651 ton 80,80 °i0
rynkowe 87.314 „ 11,99,,
kolejowe 52529 „ 7,21,,
razem 728.494 ton 100,00 »;0
W roku sprawozdawczym dostarczono hutom z rynku krajowego 139.843 tony, co stanowi 19%, ogólnej ilości żelastwa dostarczonego hutom w r. 19 3 7 , z czego przypada na żelastwo rynkowe 8 7 .3 1 4 ton (i2<>z0); zaś na żelastwo kolejowe 5 2 .5 2 9 ton (70z0). W porównaniu z r. 193 6 dostawy żelastwa krajo
wego zmniejszyły się o 6.758 ton, czyli o 4,6°z0.
W początku r. 1937 w obec trudności w nabywaniu żelastwa zagraniczne
go i znacznej zwyżki cen na rynku światowym, Centrala wystąpiła do hut z projektem zużywania gorszych gatunków żelastwa z rynku krajowego, które dotychczas nie były przez huty przyjmowane, jak: pudełka od konserw, na
czynia i obcinki blachy ocynkowane, ocynowane, emaliowane, pokryte lakie
rem lub farbą itp. Huty wyraziły zasadniczo zgodę na odbiór poślednich ga
tunków żelastwa, stawiając jednak zastrzeżenia co do uprzedniego oczyszcze
nia i paczkowania tego rodzaju żelastwa.
W obec tego, że wyżej wymienione gatunki nie były dotychczas zbierane, Centrala w porozumieniu z hutami oraz z Ministerstwem Przemysłu i Handlu postanowiła przeprowadzić odpowiednią propagandę zbiórki wśród młodzie
ży szkolnej, jak również zainteresować tą akcją straże pożarne. W związku z tym Centrala opracowała odezwy i plakaty, pouczające o ważności gospo
darczej wszelkich nieużytecznych przedmiotów żelaznych, i o konieczności
ich gromadzenia, jak również szczegółową instrukcję o dostawie tego żela
stwa do hut, po cenie zł. 26 — za tonę franco wagon stacja wysyłająca.
Realizacja projektu zbiórki żelastwa poślednich gatunków nastąpiła w r.
1938 w porozumieniu z Min. Przem. i Handlu, Min. W . R. i O. P. oraz Zarzą
dem Związku Straży Pożarnych.
Silny wzrost światowej produkcji hutniczej na początku roku sprawozda
wczego zwiększył popyt na żelastwo na rynku światowym i spowodował haus- sę cen, tym bardziej, że niektóre kraje, jak Francja i Belgia, wprowadziły ograniczenia wyw ozowe. Celem zapobieżenia tej zwyżce oraz celem racjo
nalnego podziału wolnych ilości żelastwa pomiędzy kraje importujące — po
wołano do życia Międzynarodową Konwencję Żelastwa (International Scrap Convention). Działalność swą Konwencja rozpoczęła z dniem 1 kwietnia r.
1937. Do Konwencji przystąpiły organizacje hutnicze następujących państw:
Austrii, Anglii, Czechosłowacji, Finlandii, Jugosławii, Niemiec, Polski, Szw e
cji, Rumunii, W łoch i W ęgier, tzn. wszystkie kraje europejskie, importujące żelastwo. Hutnictwo japońskie, którego przedstawiciele brali udział we wstę
pnych obradach w charakterze obserwatorów, do Konwencji nie przystąpiło, w związku z politycznymi powikłaniami na Dalekim Wschodzie.
MA TERIAŁ Y O G N IO TR W A ŁE
W śród materiałów pomocniczych, zużywanych w większych ilościach przez huty żelazne, na pierwsze miejsce wysuwają się cegły, kształtówki i zaprawa ogniotrwała, służące do budowy i naprawy pieców itp. urządzeń hutniczych.
W zestawieniu poniższym podajemy zużycie w roku sprawozdawczym w yrobów szamotowych, krzemionkowych ( dynasowych ), magnezytowych i innych ogniotrwałych z podziałem na wyroby krajowe i zagraniczne.