Bierność – zaangażowanie

Oprócz deklaracji badanych co do cenionych przez nich wartości i spraw, interesujące jest również to, na ile badani są zaangażowani w dbanie o te wartości i sprawy.

Istotne różnice między nauczycielami etyki i nauczycielami innych przed-miotów pojawiły się w stopniu zaangażowania w realizację następujących wartości lub spraw: pieniądz jako wartość – pieniądze na własne potrze-by (b01; M-W = 459,50; p = 0,047); kupowanie atrakcyjnych rzeczy (b07; M-W = 457,50; p = 0,046); dbanie o związek z partnerem życiowym (b22, 422,50; p = 0,011); dbanie o związki z najbliższymi, np. z rodziną (b23, 464,0;

p = 0,043); dbanie o związki ze społecznością europejską (b30; M-W = 0455,5 p = 0,043); korzystanie z prawa do wolności indywidualnych wyborów w

po-mnażaniu swoich zasobów niematerialnych, np. rozwój umiejętności, kompe-tencji (b33; M-W = 457,5 p = 0,040); starania o bycie dyspozycyjnym w pracy (b46; M-W = 383,5; p = 0,004); starania o bycie lojalnym wobec pracodawcy (b47; M-W = 410,5; p = 0,017); korzystanie z przyjemności usług komercyjnych w codziennym życiu (b51; M-W = 405,5; p = 0,009); podejmowanie współod-powiedzialności za ważne sprawy społeczności lokalnej (b56; M-W = 448,5;

p = 0,035) (załącznik 4, tabela 12, wykres 6).

Badani nauczyciele deklarowali, że w raczej dużym stopniu zaangażo-wani są w dbanie o materialny komfort życia, o własną sytuację finansową, choć nauczyciele etyki istotnie mniej angażują się w to niż inni nauczyciele (b01; M-W = 459,50; p = 0,047). To dość duże zaangażowanie w dbanie o ja-kość materialnej egzystencji nie pojawia się w przypadku kupowania dla siebie atrakcyjnych rzeczy. Cała grupa oceniła stopień swojego zaangażowania

b59 b57 b55 b53 b52 b49 b47 b45 b41 b39 b37 b35 b33 b31 b29 b27 b25 b23 b21 b19 b17 b15 b13 b11 b09 b07 b05 b03 b01 0 1 2 3 4 5 6 grupa kontrolna grupa badawcza 0 – zupełny brak zaangażowania

1 – mały stopień zaangażowania 2 – raczej mały stopień zaangażowania

3 – ani mały, ani duży stopień zaangażowania 4 – raczej duży stopień zaangażowania 5 – duży stopień zaangażowania 6 – bardzo duży stopień zaangażowania

w tego rodzaju konsumpcję jako bardzo mały, chociaż etycy, tak jak poprzed-nio, deklarują, że istotnie mniej angażują się niż pozostali (b07; M-W = 457,50;

p = 0,046). Korzystanie z przyjemności usług komercyjnych w codziennym

życiu okazało się ani małe, ani duże, aczkolwiek bardziej zaangażowani oka-zali się ponownie nauczyciele z grupy kontrolnej (b51; M-W = 405; p = 0,009). W każdej z tych trzech materialnych spraw nauczyciele z grupy kontrolnej istotnie bardziej angażują się niż ci z grupy badawczej. Oznacza to, że etycy są w istotnie mniejszym stopniu zaangażowani w dbanie o kwestie materialne niż inni nauczyciele.

Osoby badane podały, że w dużym stopniu angażują się w korzysta-nie z prawa do wolności indywidualnych wyborów w pomnażaniu swo-ich zasobów niematerialnych, np. rozwój umiejętności, kompetencji (b33; M-W = 457,5; p = 0,040), lecz nauczyciele etyki bardziej angażują się w to niż inni nauczyciele.

Duży stopień zaangażowania w dbanie o związki z partnerem i z najbliż-szymi (np. z rodziną) charakteryzuje całą grupę osób udzielających odpowie-dzi i są to jedne ze spraw o największym stopniu zaangażowania, aczkolwiek etycy istotnie mniej się w nie angażują niż pozostali nauczyciele (b22; 422,50;

p = 0,011 i b23; 464,0; p = 0,043).

Mimo że obie grupy cechowały się raczej dużym stopniem starania się o bycie dyspozycyjnym w pracy oraz lojalnym wobec pracodawcy (b46; M-W=383,5; p = 0,004); (b47; M-W = 410,5; p = 0,009), to nauczyciele z grupy kontrolnej wskazywali na istotnie wyższy stopień zaangażowania niż etycy.

Choć cała grupa odpowiadających uzyskała podobne wyniki w kwestii podejmowania współodpowiedzialności za ważne sprawy społeczności lo-kalnej (b56; M-W = 448,5; p = 0,035), to tym razem etycy w większym stopniu deklarowali angażowanie się.

Badani nauczyciele deklarowali, że na co dzień najbardziej zaangażowani są w realizację dziesięciu wartości bądź cech, którym przypisywali najwyż-sze noty: 5 lub 6 (na skali 0–6). Te sprawy i wartości przedstawia tabela 7. Badani są najbardziej zaangażowani w dbanie o następujące wartości: wolność rozumiana jako indywidualne prawo do samostanowienia, autono-mia i niezależność (b34, b42); indywidualizm rozuautono-miany jako zorientowanie na indywidualny rozwój i samodoskonalenie (b15, b17, b18, b21); indywi-dualna odpowiedzialność (b54, b55); związki międzyludzkie – z partnerem i z najbliższymi osobami z rodziny (b22, b23). Wszystkie te wartości wpisują się w dyskurs neoliberalny, są promowane przez etykę neoliberalną.

Na drugim krańcu kontinuum badani wskazali bardzo mały lub zupełny brak zaangażowania w realizację wymienionych w tabeli 8 spraw i wartości. Stopień zaangażowania określały noty poniżej 3 (na skali 0–6).

Badane osoby wykazują najniższy poziom zaangażowania lub jego zupeł-ny brak w następujących sprawach: zdobywanie lub gromadzenie bogactwa

(b02); konsumpcja (b07, b08); związki ze wspólnotą religijną, ze społeczno-ścią narodową, europejską, globalną (b28–b31); współodpowiedzialność za sprawy społeczności narodowej, europejskiej, globalnej (b57–59). Badani nauczyciele zadeklarowali, że nie rywalizują ze współpracownikami (b44).

Tabela 7. Wykaz spraw i wartości, w które najbardziej angażują się nauczyciele

Nr pytania

ankieta B ^{Sprawy i wartości}

b34 korzystanie z prawa do samostanowienia i wolności osobistej b42 dbanie o własną autonomię/niezależność

b15 samodoskonalenie

b17 dbanie o własny rozwój intelektualny b18 dbanie o własny rozwój emocjonalny

b21 dbanie o osobiste sprawy – własny wewnętrzny świat b22 podtrzymywanie/dbanie o związek z partnerem życiowym

b23 podtrzymywanie/dbanie o związki z najbliższymi osobami, np. z rodziną b54 odpowiedzialność za pozamaterialne dobro indywidualne, np. za jakość włas-

nej edukacji

b55 odpowiedzialność za skutki własnych decyzji Źródło: badania własne (2012).

Tabela 8. Wykaz spraw i wartości, w które najmniej angażują się nauczyciele

Nr pytania

ankieta B ^{Sprawy i wartości}

b02 zdobywanie lub gromadzenie bogactwa

b07 kupowanie atrakcyjnych dla mnie rzeczy, np. ubrania, elektroniczne gadżety b08 nabywanie modnych rzeczy, nowości z interesujących mnie gałęzi handlu

i usług, jestem na topie

b28 podtrzymywanie/dbanie o związki ze wspólnotą religijną

b29 podtrzymywanie/dbanie o związki z społecznością narodowościową (poczucie więzi z rodakami)

b30 podtrzymywanie/dbanie o związki ze społecznością europejską (związki/ znajomości z osobami z innych krajów europejskich)

b31 podtrzymywanie/dbanie o związki ze społecznością globalną, z ludźmi na całym świecie (związki/znajomości z osobami z innych krajów poza Europą) b44 siła walki w pokonywaniu konkurencji na rynku pracy

b57 współodpowiedzialność za ważne sprawy społeczności narodowej b58 współodpowiedzialność za ważne sprawy społeczności europejskiej b59 współodpowiedzialność za ważne sprawy społeczności wszystkich ludzi na

świecie

Istotne różnice między badanymi grupami ujawniły się w kilku kwestiach. Etycy w dużo mniejszym stopniu angażują się w dbanie o kwestie materialne niż inni nauczyciele, ponadto mniej zabiegają o materialny komfort i zabez-pieczenie finansowe (są w umiarkowanym stopniu zaangażowani). Mniej energii przeznaczają na przyjemności konsumpcyjne, korzystanie z usług czy kupowanie modnych rzeczy (są w bardzo małym stopniu zaangażowa-ni w te sprawy). Mzaangażowa-niej też angażują się w dbazaangażowa-nie o związki z najbliższymi osobami, choć są to jedne z tych spraw, o które wszyscy badani troszczą się najbardziej. W mniejszym stopniu również podejmują starania o bycie dys-pozycyjnym w pracy oraz lojalnym wobec pracodawcy niż nauczyciele innych przedmiotów.

5. Nauczyciele wobec wartości promowanych