Browar Piastowski, położony przy dzisiejszej ul. Jedności Narodowej tuż przed mostami Warszawskimi, założony został przez wrocławskiego
re-stauratora Carla Scholtza. Kompleks browarny powstawał etapami, początko-wo na potrzeby dwóch zakładów produkcyjnych. Pierwsze budynki browarne postawiono w latach 1892–1894, równolegle w latach 1890–1894 na działce graniczącej z browarem od wschodu, położonej nad kanałem Odry, wybu-dowano zakłady słodowe „Aktien-Maltz-Fabrik”. Pierwotnie browar nosił nazwę założyciela „Brauerei Pfeifferhof Carl Scholtz”, aż w 1910 r. wykupi-ła go berlińska kompania piwowarska „Schultheiss Brauerei AG”. W 1926 r.
nowy właściciel dokupuje na potrzeby produkcji sąsiednie zakłady słodowe;
od tej pory z wyjątkiem trzech lat powojennych, cały kompleks stanowił jeden zakład (ryc. 1). Na zabudowę browaru składy się między innymi: hala z ka-dziami fermentacyjnymi, słodownia, suszarnia, butelkownia oraz magazyny.
Dodatkowo zaplecze browaru stanowiły: wieża ciśnień, stajnie, wozownie, pomieszczenia administracyjne i okazała willa właściciela. Budynki, choć wielokrotnie modernizowane, prezentowały w większości styl eklektyczny z wyraźnymi cechami neogotyku. Szczególnie ciekawym na owe czasy roz-wiązaniem technologicznym był dwukondygnacyjny magazyn zboża, w czę-ści parterowej znajdował się spichlerz, a konie z wozami wjeżdżały po ram-pach na pierwsze piętro. Te innowacyjne wówczas na skalę europejską roz-wiązanie umożliwiało szybki rozładunek zboża. Zabudowa nieistniejących dziś zakładów słodowych obejmuje budynek usytuowany w części północnej działki (nad rzeką) służący celom produkcyjnym. Budynek składał się z wy-sokiej piwnicy i poddasza, mieściły się w nim silosy na kawę i zboża oraz ma-szyny i palarnie. Budynek w części środkowej, nieco niższy od pozostałych i z analogicznym podziałem na kondygnacje, mieścił również silosy. Część południowa (od strony ulicy), mieściła laboratoria, a także pomieszczenia biu-rowe, kantor i biuro reklamy. Budynek administracyjny nawiązywał stylizo-wanymi sterczynami na narożach budynku, naśladującymi zamkowe blanki, do neogotyku angielskiego (Harasimowicz 1998, Browar… 1993, Encyklope-dia… 2006, Leksykon… 2011).
Początkowo zdolność produkcyjna browaru wynosiła 50 tys. hektoli-trów piwa rocznie, a tuż przed II wojną 150 tys. hl i 3 tys. ton słodu rocznie.
Nie przypadkowo kompleks zlokalizowano nad Odrą. Rzeką zaopatrywano browar w zboża i rozsyłano piwo w świat, wodę do warzenia piwa pozyski-wano ze studni głębinowych znajdujących się na terenie zakładu. Produkcji nie zaprzestano nawet w trakcie II wojny, mimo że jego możliwości produk-cyjne, spowodowane głównie brakiem jęczmienia, były mocno ograniczone.
Na mieszkańców wojennego Wrocławia narzucono ograniczenia, mogli oni kupić 0,5 l trunku tygodniowo. W czasie walk o „Festung Breslau” znisz-czona została część zakładów słodowych, sam browar przetrwał jednak bez znacznych szkód.
Ryc. 1. Browar Piastowski we Wrocławiu wraz z zakładami słodowymi w latach 1920–1930 Źródło: Wratislaviae amici.
Po wojnie nowi osiedleńcy przemianowali niemiecką nazwę na polski Browar Piastowski (fot. 1) – Browary Dolnośląskie „Piast”, pod którą istniały do 2005 r. (fot. 2). Oficjalne uruchomienie produkcji nastąpiło poprzez poświę-cenie browaru przez pierwszego administratora apostolskiego archidiecezji wrocławskiej, Karola Milika, w roku 1946. W latach powojennych usprawnio-no linię produkcyjną i dodausprawnio-no kilka usprawnio-nowych gatunków piwa, między innymi piwo ciemne, recepturą zajęli się doświadczeni lwowscy browarnicy. Odbu-dowane zakłady słodowe początkowo odłączono od browaru – stanowiły one odrębną „Fabrykę Środków Kawowych”, do browaru ponownie przyłączono je w roku 1948. Po pięciu latach funkcjonowania Browar Piastowski produko-wał 350 tys. hl piwa i 9 tys. ton słodu rocznie.
fot. 1. Główna brama Browaru Piastowskiego od ul. Jedności Narodowej Źródło: Wratislaviae amici.
fot. 2. Browar piastowski w 2007 r. Budynek z trzema kominami to nieistniejąca dziś palarnia słodu Źródło: Wratislaviae amici.
W czasach PRL-u Browar Piastowski produkował głównie na eksport, na terenie zakładu istniał jednak bardzo popularny wśród wrocławian punkt sprzedaży piwa, w którym można było kupić piwo bezpośrednio z nalewaka.
Niepowtarzalny smak oraz tradycyjny sposób warzenia doceniano w wielu konkursach. W latach 60. i 70. piwo zdobywało nagrody na różnych targach, do najlepszych gatunków należał: wrocławski Full, Piast, Haase, Pils oraz piwa ciemne Porter i Dark Bier. Po 1989 r. wrocławskie zakłady traciły co-raz bardziej na konkurencyjności. Napływ piwa z zagranicy powoli niszczył rynkową pozycję browaru. W 1991 r. Piast wszedł w skład spółki Zakłady Pi-wowarskie S.A. Po pięciu latach większość udziałów (55%) kupił za 9,5 mln dolarów Ryszard Variselli, ten sam, który odrestaurował również wrocławską
„Piwnicę Świdnicką”. Niestety już w 2001 r. browar został sprzedany duńskie-mu koncernowi piwowarskieduńskie-mu „Carlsberg Group”. Koncern połączył browar z kilkoma innymi w Polsce. Od tej pory we Wrocławiu produkowano tylko
„Piasta”. Jakość produktu radykalnie spadła, smakiem i zapachem nie przy-pominał już tego sprzed lat. Piwo zaczęto wytwarzać w naczyniach ze stali nierdzewnej, rezygnując z kadzi fermentacyjnych. Skrócono proces fermen-tacji i całkowicie zmechanizowano produkcję, zastąpiono butelki puszkami.
W 2004 r. „Carlsberg Group” zrezygnował ze swojego wrocławskiego oddzia-łu, zadanie zostało wykonane, wrocławska konkurencja wyeliminowana.
W 2007 r. budynki dawnego browaru kupiła amerykańska firma de-weloperska „Clairmont Globar” i w 2008 r. zaczęła wyburzanie kompleksu, zniszczono zakłady słodowe oraz hale produkcyjne. Szczęśliwie willa pierw-szego właściciela, dwa budynki pionu administracji i wspomniana zbożownia znalazły się pod opieką konserwatora i zostały wpisane do rejestru zabytków.
Plan zagospodarowania przestrzennego uchwalony w 2007 r. przewiduje na te-renie browaru zabudowę usługową oraz mieszkaniową o łącznej powierzchni użytkowej 90 tys. m2. Amerykański developer obiecywał stworzenie nowo-czesnego osiedla, pojawiały się projekty, a nawet wizualizacje loftów, na które miały zostać zaadaptowane zachowane budynki (ryc. 2). Jednak poza wybu-rzeniem historycznych budynków (fot. 3) do dziś nic nie powstało. Od 2010 r.
inwestor stara się sprzedać teren, na sprzedaż wystawiona została działka o powierzchni 5,8 ha objęta wymienionym planem zagospodarowania prze-strzennego. Jej wschodnia część, o powierzchni 3,4 ha, ma gotowy projekt architektoniczny oraz pozwolenie na budowę.
Ryc. 2. Wizualizacja nowego zagospodarowania terenu Browaru Piastowskiego Źródło: www.urbanity.pl.
fot. 3. Pozostałości Browaru Piastowskiego w 2014 r. – na pierwszym planie mieściły się do 2008 r należące do browaru zakłady słodowe
Źródło: fot. m. Jaskólski.
fot. 4. Pion administracyjny Browaru Piastowskiego w 2014 r. ze śladami napisu Źródło: fot. m. Jaskólski.
fot. 5. Dziedziniec Browaru Piastowskiego w 2014 r.; w tle fundamenty wyburzonej hali produkcyjnej Źródło: fot. m. Jaskólski.