Wyniki BSGR 2016 wykazały, że spośród 1 406,6 tys. gospodarstw domowych z użytkownikiem gospodarstwa indywidualnego, 1 062,3 tys. (75,5% ogółu omawianych gospodarstw) prowadziło sprzedaż wytworzonej produkcji rolniczej, 137,8 tys. (9,8%) wytwarzało produkty rolnicze wyłącznie na samozaopatrzenie żywieniowe gospodarstwa domowego, a pozostałe 206,4 tys. (14,7%) nie wykazało sprzedaży ani zużycia na samozaopatrzenie, ze względu na to, że prowadzona przez nie produkcja rolnicza ograniczona była tylko do utrzymywania gruntów w dobrej kulturze rolnej lub była w toku.
Głównie (w tym wyłącznie) na sprzedaż produkowało 941,1 tys. gospodarstw
domowych z użytkownikiem gospodarstwa rolnego (ok. 67% ogółu gospodarstw indywidualnych).
Ponad 95% gospodarstw o powierzchni 15 ha UR i więcej produkowało głównie (w tym wyłącznie) na sprzedaż. Wśród gospodarstw najmniejszych, tj. 0-1 ha i 1-2 ha UR, omawiany odsetek wyniósł odpowiednio 53,4% i 40,8%.
Rys. 8. Odsetek gospodarstw indywidualnych produkujących głównie (w tym wyłącznie) na sprzedaż
W przypadku 259,0 tys. gospodarstw indywidualnych (18,4% ogółu gospodarstw indywidualnych), gospodarstwo domowe użytkownika zużywało więcej niż 50% wartości
wytworzonej końcowej produkcji rolniczej, a więc produkowało głównie na samozaopatrzenie żywieniowe (w tym wyłącznie na samozaopatrzenie).
Odsetek omawianych gospodarstw malał wraz z rosnącą powierzchnią gospodarstwa: z 29,0% w grupie obszarowej UR 1-2 ha do 0,1% wśród gospodarstw o powierzchni 30-100 ha. Wśród gospodarstw najmniejszych, tj. do 1 ha UR odsetek ten wynosił 23,4%.
W grupie gospodarstw produkujących głównie na samozaopatrzenie ponad połowa (137,8 tys.) produkowała wyłącznie na samozaopatrzenie gospodarstwa domowego użytkownika.
Odsetek gospodarstw produkujących wyłącznie na samozaopatrzenie wyniósł 18,3% w grupie gospodarstw o powierzchni 0-1 ha UR, osiągnął najwyższą wartość (20,7%) w grupie obszarowej 1-2 ha, po czym malał wraz ze wzrostem powierzchni do 0,1% wśród gospodarstw o powierzchni 30-100 ha. Wszystkie gospodarstwa o powierzchni 100 ha i więcej produkowały głównie (w tym wyłącznie) na sprzedaż.
Rys. 9. Odsetek gospodarstw indywidualnych produkujących wyłącznie na samozaopatrzenie żywieniowe gospodarstwa domowego
Około 77% ogółu pełnozatrudnionych w gospodarstwach indywidualnych pracowało w jednostkach produkujących głównie (w tym wyłącznie) na rynek, a ok. 16% w gospodarstwach wytwarzających produkty rolne głównie (w tym wyłącznie) na samozaopatrzenie żywieniowe gospodarstwa domowego.
Mężczyźni stanowili 73,4% ogółu użytkowników gospodarstw indywidualnych produkujących głównie na sprzedaż, wobec 62,2% w grupie jednostek produkujących głównie na samozaopatrzenie. Odsetek młodych użytkowników (w wieku do 35 lat) w tych jednostkach wynosił 11,3%, przewyższając odsetek użytkowników w wieku 65 lat i więcej, który kształtował się na poziomie 8,5%. W przypadku gospodarstw produkujących głównie na samozaopatrzenie, odsetek młodych użytkowników wynosił 7,5% i był dwukrotnie niższy od odsetka użytkowników najstarszych, tj. w wieku 65 lat i więcej (17,3% ogółu użytkowników w omawianej grupie gospodarstw).
Połowa osób kierujących gospodarstwami, których produkcja rolnicza przeznaczona była głównie (w tym wyłącznie) na sprzedaż, posiadało wykształcenie rolnicze, 3,3% –
wyższe rolnicze. Omawiane odsetki były najniższe wśród kierujących gospodarstwami
produkującymi wyłącznie na samozaopatrzenie gospodarstwa domowego – odpowiednio 31,6% i 1,1%.
Prowadzenie działalności rolniczej było głównym źródłem dochodów dla 46,0% gospodarstw domowych produkujących głównie (w tym wyłącznie) na sprzedaż wobec 7,3% gospodarstw domowych produkujących wyłącznie na samozaopatrzenie.
Tabl. 6. Wybrane wskaźniki dla gospodarstw indywidualnych według przeznaczenia końcowej produkcji rolniczej
Wyszczególnienie Ogółem
W tym gospodarstwa domowe, które końcową produkcję rolniczą przeznaczyły:
na sprzedaż razem z tego wyłącznie na samo-zaopatrzeniea) głównie (w tym wyłącznie) na sprzedaż głównie na samo-zaopatrzeniea) i sprzedaż Struktura liczby gospodarstw w % 100,0 75,5 66,9 8,6 9,8 Odsetek kierujących w wieku do 40 lat 22,8 24,3 24,9 19,7 16,8 Odsetek kierujących kobiet 29,5 25,8 25,0 32,6 38,9 Odsetek kierujących z wykształceniem rolniczym 44,7 49,4 50,3 42,1 31,6 Nakłady pracy na 1 gospodarstwo w AWU 1,2 1,3 1,3 1,1 0,9 Nakłady pracy na 100 ha UR w AWU 12,3 11,5 10,8 25,8 31,4 Odsetek gospodarstw, gdzie działalność rolnicza jest głównym źródłem utrzymania gospodarstwa
domowego 34,2 43,0 46,0 20,2 7,3
Odsetek gospodarstw z działalnością inną niż
rolnicza 2,9 2,8 2,7 3,0 3,5
Odsetek gospodarstw, gdzie przychody z działalności innej niż rolnicza przewyższają przychody z działalności
rolniczej 28,6 26,9 28,0 19,3 12,9
Wielkość ekonomiczna
gospodarstwa w tys. euro 16,1 20,6 22,7 4,7 2,5
Powierzchnia UR na 1 gospodarstwo w ha 9,45 11,46 12,37 4,42 2,89 Obsada zwierząt na 1 gospodarstwo w SD 6,0 7,8 8,7 1,1 0,7 Obsada zwierząt na 100 ha UR w SD 63,2 68,0 69,9 25,4 25,0
Wyszczególnienie Ogółem
W tym gospodarstwa domowe, które końcową produkcję rolniczą przeznaczyły:
na sprzedaż razem z tego wyłącznie na samo-zaopatrzeniea) głównie (w tym wyłącznie) na sprzedaż głównie na samo-zaopatrzeniea) i sprzedaż Liczba ciągników na 1 gospodarstwo w szt. 1,0 1,2 1,3 0,9 0,6 Powierzchnia UR na 1 ciągnik w ha 9,02 9,26 9,63 5,06 4,66 Zużycie NPK na 1 ha UR w kg 127 135 137 88 38
a) żywieniowe gospodarstwa domowego
Najwyższe odsetki gospodarstw domowych utrzymujących się głównie z pracy najemnej, działalności pozarolniczej oraz emerytur i rent odnotowano w grupie gospodarstw produkujących wyłącznie na samozaopatrzenie (odpowiednio: 39,6%, 8,5% i 28,0%).
Wykres 40. Gospodarstwa domowe ogółem, w tym gospodarstwa, dla których działalność rolnicza jest głównym źródłem dochodów według przeznaczenia końcowej produkcji rolniczej 0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000 1100 1200
na sprzedaż razem wyłącznie i głównie
na sprzedaż na samozaopatrzeniegłównie i sprzedaż
wyłącznie na samozaopatrzenie tys.
gospodarstwa domowe ogółem
Średnia wielkość ekonomiczna gospodarstwa indywidualnego w 2016 r. wynosiła
16,1 tys. euro. W grupie gospodarstw produkujących głównie (w tym wyłącznie) na sprzedaż omawiana średnia wynosiła 22,7 tys. euro, a wśród gospodarstw produkujących wyłącznie na samozaopatrzenie gospodarstwa domowego – 2,5 tys. euro.
Wykres 41. Średnia powierzchnia użytków rolnych i średnia wielkość ekonomiczna gospodarstw rolnych według przeznaczenia końcowej produkcji rolniczej
Działalność inną niż rolnicza bezpośrednio związaną z gospodarstwem rolnym
prowadziło 3,5% gospodarstw wytwarzających produkty rolne wyłącznie na samozaopatrzenie. Omawiany odsetek był najniższy (2,7%) w grupie gospodarstw domowych produkujących głównie (w tym wyłącznie) na rynek.
Ekologiczne metody produkcji stosowało ok. 2% gospodarstw produkujących głównie
na rynek wobec 0,3% – produkujących głównie na samozaopatrzenie.
Gospodarstwa indywidualne produkujące głównie na sprzedaż (w tym wyłącznie
na sprzedaż) cechowała wyższa, od przeciętnej dla wszystkich gospodarstw indywidualnych
(9,45 ha), średnia powierzchnia użytków rolnych wynosząca 12,37 ha. W porównaniu do gospodarstw produkujących głównie na samozaopatrzenie (w tym wyłącznie na samozaopatrzenie), omawiane gospodarstwa charakteryzowały się:
wyższymi, odsetkami gospodarstw posiadających powierzchnię pod zasiewami oraz upraw trwałych, natomiast niższym odsetkiem gospodarstw posiadających trwałe użytki zielone i grunty ugorowane. Odsetek gospodarstw posiadających użytki rolne w dobrej kulturze był taki sam w obu grupach gospodarstw,
wyższymi (z wyjątkiem ziemniaków) odsetkami gospodarstw posiadających poszczególne podstawowe grupy upraw,
wyższymi średnimi powierzchniami poszczególnych roślin w 1 gospodarstwie prowadzącym daną uprawę,
0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 0 1,5 3 4,5 6 7,5 9 10,5 12 13,5
na sprzedaż razem wyłącznie i głównie
na sprzedaż na samozaopatrzeniegłównie i sprzedaż wyłącznie na samozaopatrzenie tys. euro SP ha
mniejszym odsetkiem gospodarstw posiadających zwierzęta gospodarskie, przy czym średnia liczba SD w 1 gospodarstwie produkującym głównie na sprzedaż była siedemnastokrotnie wyższa niż w gospodarstwie produkującym głównie na samo zaopatrzenie (w tym wyłącznie na samozaopatrzenie),
wyższymi odsetkami gospodarstw prowadzących chów i hodowlę bydła oraz świń, a niższymi w przypadku: owiec, kóz, koni, drobiu, królików, pozostałych zwierząt futerkowych i pszczół,
większymi (z wyjątkiem królików) średnimi stadami zwierząt poszczególnych gatunków utrzymywanych w 1 gospodarstwie.
Gospodarstwa produkujące głównie (w tym wyłącznie) na sprzedaż były lepiej wyposażone w ciągniki. (posiadało je ¾ ogółu omawianych jednostek, wobec 2/3 gospodarstw produkujących głównie na samozaopatrzenie). Ciągniki najsłabszej mocy (do 15 kW) posiadało ok. 2% gospodarstw produkujących głównie na sprzedaż i 4,3% gospodarstw produkujących głównie na samozaopatrzenie. W przypadku ciągników o mocy ponad 60 kW omawiane odsetki wynosiły odpowiednio 20,3% i 4,1%.
Liczba ciągników na 100 gospodarstw ogółem wynosiła w grupie gospodarstw produkujących głównie na sprzedaż 128 sztuk, podczas gdy w grupie gospodarstw produkujących głównie na samozaopatrzenie – 74 sztuki. Jednocześnie w grupie gospodarstw produkujących głównie na sprzedaż lepsze było wykorzystanie ciągników (na 1 ciągnik przypadało ok. 10 ha UR w dobrej kulturze, wobec ok. 5 ha w gospodarstwach produkujących głównie na samozaopatrzenie żywieniowe gospodarstwa domowego).
Prawie 86% gospodarstw produkujących głównie na rynek i ok. 70% wytwarzających głównie na samozaopatrzenie stosowało nawozy mineralne i wapniowe.
Nawozy naturalne pochodzenia zwierzęcego, stosowało 62,3% gospodarstw produkujących głównie na samozaopatrzenie i połowa gospodarstw wytwarzających produkty rolne głównie na rynek.
W przekroju terytorialnym najwyższy odsetek gospodarstw domowych produkujących głównie na rynek (w tym wyłącznie na rynek) wystąpił w województwach lubelskim (88,5% ogółu gospodarstw indywidualnych w województwie), kujawsko- -pomorskim (85,6%), wielkopolskim (82,4%) i łódzkim (81,4%).
W województwie lubelskim odnotowano jednocześnie bardzo niski udział gospodarstw domowych, które zużywają na swoje potrzeby żywieniowe całość wytworzonej produkcji rolniczej (0,1%). Drugim najniższym omawianym odsetkiem charakteryzowało się województwo pomorskie (1,9%).
Południowo-wschodni region kraju charakteryzował się najwyższym odsetkiem gospodarstw domowych z użytkownikiem gospodarstwa indywidualnego produkujących głównie na samozaopatrzenie (w tym wyłącznie na samozaopatrzenie). Prawie połowa gospodarstw domowych w województwie podkarpackim i ok. 40% w małopolskim zużywało wytworzone produkty rolne głównie (w tym wyłącznie) na własne potrzeby. W omawianych
województwach odnotowano jednocześnie najwyższe odsetki gospodarstw produkujących wyłącznie na samozaopatrzenie (odpowiednio 35,6% i 28,6%).