Certyfikacja kosmetyków naturalnych i organicznych

Idea stworzenia preparatów opartych na czysto naturalnych składnikach zrodziła się w 1996 roku. Wtedy to powołano do życia stowarzyszenie, które ujednoliciło sformułowanie dotyczące wyrobów naturalnych. Została opracowana definicja kosmetyku naturalnego, zgod-nie z którą: „Kosmetyk naturalny to produkt, który ma upiększać i pielęgnować za pomocą substancji naturalnych, przyjazny dla skóry i środowiska sprzyjający zdrowiu, wspierający samoregulację organizmu i wspomagający przez długi czas utrzymywanie naturalnej urody i harmonijny rozwój ciała i ducha” (ESCOP) wytyczne Komitetu Ekspertów Produktów Ko-smetycznych przy Komitecie Zdrowia Publicznego Rady Europy [11].

Kosmetyk naturalny zawiera surowce naturalne i pochodzenia naturalnego (roślinnego, zwierzęcego, mineralnego) uzyskane metodami fizycznymi (tłoczenie, ekstrakcja, filtracja, destylacja, suszenie), mikrobiologicznymi lub enzymatycznymi natomiast kosmetyk organicz-ny zawiera surowce naturalne pochodzące z kontrolowaorganicz-nych, ekologiczorganicz-nych upraw [12].

Określenie kategorii kosmetyku jest zadaniem różnego rodzaju organizacji certyfikujących.

Certyfikacja kosmetyków naturalnych i organicznych ma na celu ujednolicenie pojęć w zakre-sie kosmetyków naturalnych i organicznych, określenie procesu produkcyjnego oraz higieny w zakładzie produkcyjnym.

Wymagania jakie musi spełniać kosmetyk, aby otrzymać poszczególne certyfikaty, różnią się w zależności od wyboru jednostki certyfikującej. Każda z nich ma nieco inne zasady przy-znawania certyfikatu oraz różne logo dla różnych ilość surowca pochodzenia organicznego czy naturalnego w produkcie.

3.1. Standardy ECOCERT

ECOCERT to instytucja certyfikująca, założona we Francji [11].

Od 2003 roku opracowała standardy kosmetyki naturalnej i organicznej. Dziś, ECOCERT to znak jakości nie tylko kosmetyków naturalnych i organicznych ale również środków czystości, suplemen-tów diety, tekstyliów [12]. Dla celów certyfikacji kosmetyków ECOCERT wprowadza dwie kategorie:

 kosmetyk naturalny (natural cosmetics) zawiera minimum 95% składników pochodzenia naturalnego, minimum 5% składników certyfikowanych pochodzenia organicznego,

 kosmetyk naturalny i organiczny (natural and organic cosmetics) zawiera minimum 95%

składników pochodzenia naturalnego, minimum 10% składników certyfikowanych po-chodzenia organicznego.

W opracowanych formulacjach kosmetyków naturalnych wg standardów ECOCERT za-brania się stosowania następujących substancji: olejów mineralnych i innych pochodnych ropy naftowej (również glikoli), silikonów, związków etoksylowanych, syntetycznych barwników, aromatów oraz kompozycji zapachowych. Ponadto zabrania się używania poliakrylanów, czwartorzędowych zasad aminowych, syntetycznych pochodnych kwasów lub alkoholi tłusz-czowych, konserwantów nieidentycznych z naturalnymi (np. z grupy parabenów, fenoksyeta-nol) oraz surowców pozyskanych z martwych zwierząt. Zabronione są również procedury:

testowania surowców i kosmetyków na zwierzętach, sterylizacji surowców i kosmetyków za pomocą naświetlania radioaktywnego.

3.2. Standardy BDIH

Kolejną jednostką certyfikującą jest BDIH (Bundesverband Deutscher Industrie und Handelsunternehmen) – Federalny Związek Niemieckiego Przemysłu i Firm Handlowych [13].

Powołany w 1996 roku przez zrzeszenie niemieckich firm przemysło-wych i handloprzemysło-wych, zajmujących się produkcją naturalnych preparatów leczniczych, makro- i mikroelementów wywodzących się z czysto natural-nych substancji, towarów pochodzenia naturalnego oraz naturalnatural-nych ko-smetyków pielęgnacyjnych. Znak BDIH na produktach jest gwarancją, że do produkcji tych kosmetyków stosowane są naturalne surowce, takie jak: oleje, tłuszcze i woski roślinne, eks-trakty ziołowe i wody kwiatowe – hydrolaty, olejki eteryczne i substancje zapachowe, pocho-dzące z kontrolowanych upraw ekologicznych i roślin wolnorosnących. Zabronione jest nato-miast stosowanie surowców pochodzących od martwych zwierząt. Do produkcji kosmetyków naturalnych można, lecz tylko z ograniczeniem, stosować takie surowce, jak np. emulgatory i tensydy uzyskiwane metodą fizyczną lub biotechnologiczną z następujących substancji natu-ralnych: tłuszcze, oleje i wosk, lecytyna, lanolina, sacharydy i proteiny. BDIH rezygnuje

z organiczno-syntetycznych barwników, syntetycznych substancji zapachowych, silikonów, parafin i innych substancji uzyskiwanych przy destylacji ropy naftowej. W przypadku stan-dardów BDIH niedozwolone jest przeprowadzanie testów na zwierzętach oraz sterylizacja surowców organicznych i produktów kosmetycznych poprzez naświetlanie pierwiastkami radioaktywnymi. Zalecane jest również stosowanie opakowań pochodzących z recyklingu i ulegających biodegradacji.

3.3. Standardy COSMEBIO

W 2002 roku we Francji jako wynik współpracy dziesięciu laboratoriów kosmetycznych powstało stowarzyszenie COSMEBIO [12, 13], zaangażowane w utworzenie Karty, będącej podstawą wymogów stawianych kosmetykom ekologicznym i naturalnym. Obecnie organiza-cja zrzesza ponad 200 członków, głównie z Francji, ale również z Belgii, Szwajcarii, Włoch, Maroka, Australii czy USA. COSMEBIO uznała normy Qualite France (francuska jakość) i zezwoliła na używanie swojego logo na produktach, które uzyskały ten certyfikat oraz tych, które posiadają certyfikat ECOCERT. Karta COSMEBIO pozwala na użycie w minimalnej ilości syntetycznych substancji, które nadal nie są dostępne w postaci naturalnej. Zakazuje stosowanie syntetycznych zapachów, barwników oraz konserwantów takich jak parabeny lub fenoksyetanol oraz substancji pochodzenia petrochemicznego (parafina, silikon, PEG) i substancji z roślin gene-tycznie modyfikowanych. Natomiast opakowania muszą ulegać bio-degradacji lub nadawać się do ponownego użytku (recyklingu).

Kosmetyki mogą być oznaczone dwoma różnymi znakami COSMEBIO – BIO oraz ECO. Znak COSMEBIO – BIO oznacza minimum 95% składników naturalnych, w tym min. 95% składników pochodzących z rolnic-twa ekologicznego oraz min. 10% surowców roślinnych organicznych. Natomiast znak COSMEBIO – ECO oznacza minimum 95% składników naturalnych, w tym min. 50%

składników pochodzących z rolnictwa ekologicznego a min. 5% surowców roślinnych orga-nicznych.

3.4. Standardy SOIL ASSOCIATION ORGANIC

Inną jednostką certyfikującą kosmety-ki jest powstała w 1946 roku w Wielkosmety-kiej Brytanii organizacja Soil Association Organic Standard. [14].

Obecnie jest wiodącą brytyjską orga-nizacją działającą na rzecz zdrowego stylu życia oraz jednostką certyfikującą produkty ekologicz-ne (ponad 80% produktów ekologicznych w Wielkiej Bryta-nii jest oznaczona tym znakiem).

Znak Soil Association Organic Standard na produkcie oznacza, że spełnia on najwyższe wymagania dotyczące rolnictwa ekologicznego i ochrony środowiska. Standardy Soil Association są zgodne z normami Unii Europejskiej.

Jednak w wielu przypadkach są bardziej szczegółowe, np.

jeśli chodzi o wykorzystanie pestycydów, nawozów i GMO.

Zgodnie ze standardami Soil Association produkty kosme-tyczne powinny zawierać minimum 95% składników orga-nicznych. Przy mniejszym stężeniu składników organicz-nych na opakowaniu powinien być podany ich rzeczywisty udział procentowy.

3.5. Standardy COSMOS

Opisane standardy różnych jednostek certyfikujących niewiele różnią się między sobą. Ist-nienie tak wielu systemów certyfikujących wprowadziło zamieszanie zarówno wśród produ-centów kosmetyków, jak i konsumentów. Oczywista stała się więc konieczność opracowania wspólnego systemu certyfikacji, polegającego na zharmonizowaniu wszystkich dotychczaso-wo obowiązujących standardów. Rozpoczęta w 2002 roku współpraca jednostek certyfikują-cych zrzeszonych w European Cosmetics Standards Working Group: ECOCERT, COSMEBIO, BDIH, SOIL ASSOCIATION, BIOFORUM, AIBA i ICEA zaowocowała opu-blikowa niem 1 września 2009 (obowiązujących od 1 stycznia 2012 roku) standardów COSMOS (Cosmetic Organic Standards) – ujednoliconych europejskich standardów kosme-tycznych dla produktów naturalnych i organicznych [7, 14, 15].

Według standardów COSMOS kosmetyki dzielą się na dwie kategorie: kosmetyki natural-ne (COSMOS NATURAL) i organicznatural-ne (COSMOS ORGANIC). Kosmetyki naturalnatural-ne muszą zawierać minimum 95% składników pochodzenia naturalnego i maksymalnie 5% substancji syntetycznych. Natomiast kosmetyki organiczne muszą zawierać minimum 95% składników pochodzenia naturalnego oraz minimum 20% wszystkich składników musi być pochodzenia organicznego [7, 13]. Ponadto, tak samo jak kosmetyk naturalny, może zawierać maksymalnie 5% substancji syntetycznych. Produkcja kosmetyków zgodnie ze standardami COSMOS po-winna odbywać się w odseparowaniu od procesów wytwarzania produktów niepodlegających certyfikacji. W ten sposób wyeliminowane zostało ryzyko chociażby przypadkowego domie-szania zabronionych składników. W zakładzie produkcyjnym musi być wdrożony System Kontroli Jakości, monitorujący produkcję na każdym jej etapie, począwszy od kontroli surow-ców, aż po analizę produktu finalnego. Standardy COSMOS wymagają stosowania opakowań bezpiecznych dla środowiska. Zabrania się stosowania opakowań wykonanych z PCV, PS, SAN jak również opakowań aerozolowych. Ponadto do dezynfekcji urządzeń produkcyjnych muszą być stosowane środki myjące i dezynfekujące odpowiadające standardom COSMOS.

Najbardziej istotną zasadą standardu COSMOS jest zakaz stosowania składników, techno-logii lub procesów, które mogłyby stanowić nawet potencjalne zagrożenie dla zdrowia czło-wieka lub dla środowiska naturalnego. Surowce stosowane do produkcji spełniać winny na-stępujące wymagania:

 zabronione jest stosowanie nanocząsteczek (<100 nm), surowców otrzymywanych z roślin i zwierząt modyfikowanych genetycznie oraz sterylizowanie za pomocą promieniowania gamma i promieniowania rentgenowskiego surowców i produktów.

Standard COSMOS podaje również listę składników dopuszczonych do stosowania w ko-smetykach naturalnych i organicznych, które podzielono na kilka grup:

 woda powinna spełniać warunki higieniczne (≤ 10 drobnoustrojów/litr),

 surowce roślinne winny być otrzymywane metodami fizycznymi (ekstrakty, oleje, woski),

 dopuszczone są takie surowce zwierzęce jak: wosk pszczeli, mleko, lanolina,

 pierwotne surowce roślinne i zwierzęce przetworzone metodami chemicznymi (estry, ete-ry, hydrolizaty protein, uwodornione oleje roślinne, pochodne lanoliny i celulozy),

 dopuszczone są substancje nieorganiczne jak: pigmenty, glinki, tlenki cynku, tlenek tyta-nu, kaolin.

W związku z tym, iż obecnie nie są dostępne naturalne odpowiedniki niektórych substancji stosowanych w kosmetykach pełniących funkcje konserwantów przejściowo zostały dopusz-czone do stosowania kwasy: benzoesowy, salicylowy, sorbowy, dehydrooctowy, alkohol ben-zylowy.

3.6. Standardy NATRUE

Z powodu przedłużających się prac nad standardami COSMOS część firm niemieckich produkujących kosmetyki naturalne pod koniec 2007 roku utworzyło Europejskie Ugrupowa-nie Interesów Producentów Kosmetyków Naturalnych i Organicznych o nazwie NATRUE (założyciele: Weleda, Dr Hauschka, Logona, Lavera, Primavera, SantaVerde). Bezpośrednią przyczyną powstania NATRUE [7, 13] był brak prawnej definicji kosmetyku naturalnego i zamiesza-nie w certyfikowaniu wyrobów naturalnych i orga-nicznych. Ich zadaniem było opracowanie własnych kryteriów certyfikowania oraz sposobu oznakowania kosmetyków naturalnych i ekologicznych, które opu-blikowano w 2008 roku. Pierwsze kosmetyki opatrzone tym certyfikatem pojawiły się na rynku europejskim w 2009 roku. Standardy NATRUE [7, 13] różnią się nieco od zasad obo-wiązujących w ramach COSMOS. Aby móc uzyskać certyfikat NATRUE, należy certyfiko-wać minimum 75% wszystkich produktów danej marki. W związku z tym nie jest możliwe, aby firma kosmetyczna posiadająca tylko jedną linię kosmetyków organicznych mogła otrzy-mać ten certyfikat.

Według standardów NATRUE mamy następujące kategorie kosmetyków:

 kosmetyk naturalny – zawiera min. 95% składników pochodzenia naturalnego i maks. 5%

substancji syntetycznych,

 kosmetyk naturalny ze składnikami bio – zawiera min. 70% składników roślinnych po-chodzących z rolnictwa ekologicznego, min. 15% substancji naturalnych oraz min. 15%

substancji niemal naturalnych,

 kosmetyk organiczny – zawiera min. 95% składników roślinnych z rolnictwa ekologicz-nego, min. 20% substancji t naturalnych oraz min. 15% składników niemal naturalnych.

4. Podsumowanie

O tym, że kosmetyk jest naturalny czy organiczny, nie świadczy jego cena, zapach lub de-klaracja merketingowa. Taką gwarancję daje tylko certyfikat jakości „kontrolowany kosmetyk naturalny i organiczny” wydany przez uznane jednostki certyfikujące [1].

Na opakowaniu certyfikowanego kosmetyku naturalnego wymagane jest logo organizacji certyfikującej, kategoria kosmetyku: naturalny czy organiczny, wyraźna informacja o składzie kosmetyku oraz procentowej zawartości składników pochodzenia naturalnego i certyfikowa-nych składników ekologiczcertyfikowa-nych.

Obecna sytuacja w zakresie certyfikacji kosmetyków naturalnych i organicznych jest skomplikowana i wbrew wcześniejszym oczekiwaniom trudno jest mówić o jednych i wspól-nych zasadach europejskich. Organizacja NATRUE podjęła więc współpracę z Quality Assu-rance International – kalifornijską jednostką certyfikującą kosmetyki według opracowanych niedawno standardów NSF. Celem tej współpracy jest konsolidacja procesów certyfikacji i wzajemne uznawanie nadanych znaków w zakresie kategorii „made with organic” [7].

Oczywiście żadne z przedstawionych standardów nie mają mocy prawnej. Kwestia podda-nia kosmetyku naturalnego lub organicznego procesowi certyfikacji przez którąkolwiek ze wspomnianych organizacji jest wyłącznie decyzją producenta. Powinien on jednak mieć świa-domość wzrostu sprzedaży i poszukiwania przez klientów wyrobów posiadających odpowied-ni certyfikat.

Kosmetyki naturalne i organiczne nie są tanie. Na wyższą cenę wpływają droższe surowce, a także bardziej skomplikowane metody wytwarzania.