1 [42]

(1)

1 ^[42]

2015

(2)

Komitet Naukowy/Scientific Committee:

Prof. dr hab. inż. Jerzy Żuchowski, Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny w Radomiu – przewodniczący Komitetu Naukowego

Prof. dr Tom Bramorski, University of Wisconsin, Whitewater, USA

Prof. dr Horst Brezinski, Technische Universität-Bergakademie, Freiberg, Niemcy/Uniwesytet Ekono- miczny w Poznaniu

Prof. dr Pasquale Giungato, University of Bari “Aldo Moro”, Bari, Włochy Prof. dr Mitsuharu Mitsui, Okayama University, Okayama, Japonia

Prof. dr Grygory Pugachevsky, Kiev National University of Technology and Economics, Kijów, Ukraina Prof. dr hab. Marian W. Sułek, Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny w Radomiu

Prof. dr hab. inż. Ryszard Zieliński, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Redaktorzy Naczelni/Editors in Chief:

Prof. dr hab. Marian W. Sułek, Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny w Radomiu Prof. dr hab. inż. Ryszard Zieliński, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

Redaktorzy Tematyczni/Subject Editors:

Towaroznawstwo kosmetyków i produktów chemii gospodarczej – dr hab. inż. Tomasz Wasilewski, prof. UTH

Towaroznawstwo opakowań – prof. dr hab. Małgorzata Lisińska-Kuśnierz Towaroznawstwo przemysłowe – prof. dr hab. inż. Ryszard Zieliński Towaroznawstwo żywności – dr hab. Maria Śmiechowska, prof. AM Zarządzanie jakością – prof. dr hab. inż. Jerzy Żuchowski

Towaroznawstwo wyrobów tekstylnych i odzieżowych, bezpieczeństwo produktów nieżywnościowych – dr hab. inż. Renata Salerno-Kochan, prof. nadzw. UE

Redaktor Statystyczny/Statistical Editor:

Dr hab. Andrzej Sokołowski, prof. UEK Komitet Redakcyjny/Editorial Board:

Dr hab. inż. Regina Borek-Wojciechowska, prof. UTH, Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny w Radomiu

Dr hab. inż. Bożena Borycka, prof. UTH, Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny w Radomiu Dr hab. inż. Tomasz Wasilewski, prof. UTH, Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny w Radomiu Dr Anita Bocho-Janiszewska, Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny w Radomiu

Dr Halina Garbacz, Politechnika Warszawska

Dr inż. Dorota Koprowska, Instytut Technologii Eksploatacji – PIB w Radomiu Dr inż. Małgorzata Zięba, Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny w Radomiu Adres Komitetu Redakcyjnego

Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny, Katedra Nauk o Jakości, ul. Chrobrego 31, 26-600 Radom, tel./fax (48) 361-74-82, (48) 361-75-38; e-mail: tpj@uthrad.pl, www.tpj.uniwersytetradom.pl

Redakcja czasopisma „Towaroznawcze Problemy Jakości” informuje, że formą referencyjną czasopisma jest wersja drukowana.

Publikacje można nadsyłać na adres Komitetu Redakcyjnego ISSN 1733-747X

Wydawcy:

 Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny im. K. Pułaskiego, ul. Chrobrego 31, 26-600 Radom

Instytut Technologii Eksploatacji – PIB, ul. K. Pułaskiego 6/10, 26-600 Radom Opracowanie wydawnicze: Joanna Iwanowska, Iwona Nitek

Wydawnictwo

ul. Malczewskiego 20A, 26-600 Radom, tel. centr. (48) 361-70-33, fax (48) 361-70-34 e-mail: przypis@poczta.onet.pl http://www.uniwersytetradom.pl

Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji – PIB

ul. K. Pułaskiego 6/10, 26-600 Radom, tel. centr. (48) 364-42-41, fax (48) 364-47-65 e-mail: instytut@itee.radom.pl http://www.itee.radom.pl

(3)

Spis treści

Przedmowa ... 7 Marcin Pigłowski: Powiadomienia alarmowe wobec produktów z Europejskie- go Obszaru Gospodarczego i innych krajów w systemie szybkiego ostrzegania o niebezpiecznych produktach żywnościowych (RASFF) ... 11 Kamil Adamczewski, Jarosław Kowalik: Wykorzystanie narzędzi mikrobiologii prognostycznej w zapewnieniu bezpieczeństwa zdrowotnego żywności ... 26 Iwona M. Batyk, Elżbieta Gujska, Aneta Z. Dąbrowska: Postrzeganie żywności funkcjonalnej w zależności od płci konsumentów ... 33 Dominika Jakubowska, Katarzyna Staniewska, Monika Urbaniak: Konsumenc- ka świadomość wybranych działań podejmowanych w obszarze etycznej pro- dukcji żywności ... 42 Maria Grzebinoga: Ocena jakości wybranych miodów obecnych na polskim

rynku ... 50 Ewa Pyrzyńska: Wpływ procesów utrwalania na zmiany wybranych wyróżni-

ków jakościowych mleka koziego ... 58 Aneta Dąbrowska, Magdalena Warmińska, Iwona M. Batyk, Marian Kujawski,

Małgorzata Mieczkowska: Postrzeganie nowych produktów mleczarskich

przez konsumentów ... 65 Marta Sajdakowska, Joanna Oracka: Kierunki podwyższania jakości w opinii

konsumentów ... 79 Daria Wieczorek, Katarzyna Michocka: Właściwości pianotwórcze wybranych

surfaktantów ... 88 Marian Włodzimierz Sułek, Bożena Mirkowska, Agnieszka Kalicka: Kosmety- ki certyfikowane naturalne i organiczne – obowiązujące standardy ... 96 Barbara Kamczycka, Paulina Malinowska: Zioła stosowane w farmacji a ich potencjał na rynku kosmetycznym ... 104

(4)

Tomasz Wasilewski, Zofia Nizioł-Łukaszewska, Edyta Szmuc, Tomasz Bujak:

Rola ekstraktu z ziaren zielonej kawy w kształtowaniu właściwości kremów kos- metycznych ... 110 Małgorzata Zięba, Anna Małysa, Magdalena Wykrota: Zastosowanie kawy jako naturalnego ścierniwa w peelingach do ciała ... 121 Informacje ... 136

(5)

P r z e d m o w a

Zgodnie z przyjętym przez Kolegium Redakcyjne długoterminowym planem wy- dawniczym w połowie stycznia 2015 roku oddajemy do rąk Państwa – naszych czytelników – czterdziesty drugi numer kwartalnika Towaroznawcze Problemy Jakości (Polish Journal of Commodity Science). Kontynuując próby rozszerzenia grona naszych czytelników także w bieżącym numerze zamieszczamy kilka artykułów w angielskiej wersji językowej. Tak jak poprzednio, niezależnie od języka oryginalnej publikacji, każdy artykuł zawiera obszerne streszczenie zarówno w języku polskim, jak i angielskim. Streszczenia wszystkich prac pre- zentowanych na łamach kwartalnika w obydwu wersjach językowych dostępne są również na stronie internetowej naszego czasopisma pod następującym adresem: http://www.tpj. uniwersytetradom.pl.

Serię 13 artykułów obecnego wydania naszego czasopisma otwierają dwie prace dotyczące bezpieczeństwa żywności. W pierwszej z nich Pigłowski analizował zmienność ilości powiado- mień alarmowych występujących w Systemie Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznych Produk- tach Żywnościowych (RASFF) w latach 1980–2012 wobec produktów ze wszystkich krajów Euro- pejskiego Obszaru Gospodarczego oraz niektórych innych krajów. Autor stwierdził, że pomimo zastosowania modelu wielomianowego szóstego stopnia względem czasu prognozy dotyczące roku 2013 i 2014 niekiedy nie pokrywają się ze stanem faktycznym, co wymaga uwzględnienia w sto- sowanym modelu także innych zmiennych niż czas.

W drugiej pracy Adamczewski i Kowalik przedstawiają możliwości wykorzystania narzę- dzi mikrobiologii prognostycznej w zapewnieniu bezpieczeństwa zdrowotnego żywności.

Korzystając z dostępnych on-line bezpłatnych baz prognostycznych CP i WMP autorzy okre- ślili zachowanie drobnoustrojów w aspekcie zagwarantowania bezpieczeństwa zdrowotnego żywności na przykładzie sera typu feta.

Wpływ płci konsumentów na postrzeganie żywności funkcjonalnej stanowi przedmiot ba- dań Batyk i współautorów. Stwierdzono występowanie zależności pomiędzy płcią konsumen- tów a spożywaniem żywności funkcjonalnej. Zaobserwowano także związek pomiędzy płcią konsumentów a postrzeganiem wpływu żywności funkcjonalnej na zdrowie oraz motywami spożywania takiej żywności.

W kolejnej pracy Jakubowska, Staniewska i Urbaniak przedstawiają wyniki badań wła- snych dotyczące konsumenckiej świadomości wybranych działań dotyczących etycznej pro- dukcji żywności. Stwierdzono niewielką wiedzę respondentów na temat inicjatywy Sprawie- dliwego Handlu.

Jakość miodów obecnych na polskim rynku stanowi treść pracy Grzebinogi. Na podstawie przeprowadzonych badań Autorka stwierdza statystycznie istotne zróżnicowanie badanych miodów pod względem parametrów fizykochemicznych, choć większość miodów spełnia określone wymagania. W przypadku wszystkich kontrolowanych miodów zauważono drobne nieprawidłowości w ich oznakowaniu.

Jakość produktów mleczarskich stanowi przedmiot badań, których wyniki omawiają dwie kolejne prace. W pierwszej z nich Pyrzyńska omawia wpływ procesów utrwalania na zmiany niektórych wyróżników jakościowych mleka koziego. Badaniom poddano ekologiczne mleko kozie surowe, pasteryzowane oraz sterylizowane. Nie stwierdzono statystycznie istotnych różnic parametrów fizykochemicznych mleka uzyskanego w wyniku poddania ich różnym procesom utrwalania. Stwierdzono natomiast różnice w składzie kwasów tłuszczowych oraz w cechach sensorycznych mleka.

W kolejnej pracy Dąbrowska i współpracownicy przedstawiają wyniki badań dotyczących postrzegania nowych produktów mleczarskich przez konsumentów. Na podstawie analizy wyników przeprowadzonych badań Autorzy podzielili polski rynek nowych produktów mleczarskich na następujące cztery kategorie: produkty bazujące na nowych wariantach smako-

(8)

wych, stosujące nowe formy opakowań, produkty o właściwościach prozdrowotnych oraz produkty skierowane do określonej grupy docelowej. Ponadto na podstawie przeprowadzonych badań ankietowych stwierdzono, że polscy konsumenci w niewielkim stopniu zauważają nowe produkty mleczarskie na rynku.

Sajdakowska i Oracka omawiają kierunki podwyższania jakości w opinii konsumentów.

Badania na temat jakości żywności i możliwości jej podwyższania przeprowadzono na przy- kładzie serów z mleka krowiego i koziego. Stwierdzono wysoką akceptowalność tendencji do zmniejszania zawartości cholesterolu w odniesieniu do serów z mleka krowiego oraz zmiany w sposobie żywienia zwierząt gospodarskich w celu pozyskania sera o wyższej wartości od- żywczej z mleka koziego. Uznanie wśród respondentów znalazły także takie zmiany jak wzbogacanie serów w witaminy i składniki mineralne oraz obniżenie zawartości w serach składników wywołujących uczulenia.

W kolejnej serii prac omawiane są różne czynniki, które określają jakość kosmetyków.

W pierwszej z nich Wieczorek i Michocka przedstawiają wyniki badania właściwości piano- twórczych wybranych surfaktantów. Przebadano zarówno zdolność pianotwórczą, jak i stabil- ność w piany wytworzonej w wodnych roztworach typowych przedstawicieli wszystkich głównych grup surfaktantów. Stwierdzono, że zdolność pianotwórcza wzrasta ze wzrostem stężenia surfaktantu. Spośród przebadanych surfaktantów najwyższą stabilność piany wykazu- je SDS.

W kolejnej pracy Sułek i współautorzy omawiają obowiązujące standardy dotyczące ko- smetyków naturalnych i organicznych. W pracy omówiono standardy takich jednostek certyfi- kujących jak ECOCERT, BDIH, COSMEBIO, SOIL ASSOCIATION ORGANIC, COSMO oraz NATRUE. Autorzy zwracają uwagę na fakt, że producenci często nadużywają określenia

„naturalne”.

Kamczycka i Malinowska omawiają zioła stosowane w farmacji i ich potencjał na rynku prepa- ratów kosmetycznych. Na podstawie dokonanej analizy składu i właściwości wielu ziół Autorki zaproponowały możliwe ich zastosowanie w różnych grupach produktów kosmetycznych.

Ostatnie dwa artykuły dotyczą możliwości wykorzystania ziarna kawy jako surowca kosme- tycznego. W pierwszym z nich Wasilewski i współautorzy przedstawiają wyniki badań dotyczą- cych roli ekstraktu z ziaren zielonej kawy w kształtowaniu właściwości kremów kosmetycznych.

Na podstawie przeprowadzonych badań korneometrycznych stwierdzono, że wzrost stężenia ekstraktu wpływa na poprawę działania nawilżającego. Zaobserwowano także wzrost aktywności antyoksydacyjnej kremów kosmetycznych z dodatkiem ekstraktu z ziaren zielonej kawy, co powo- duje zwiększenie ochrony skóry przed promieniowaniem ultrafioletowym.

W drugim artykule Zięba i współautorki omawia wyniki badań dotyczących możliwości zastosowania kawy jako naturalnego ścierniwa w peelingach do ciała. Autorki stwierdzają, że zmielone ziarna kawy z powodzeniem mogą być stosowane jako naturalne ścierniwo. Wykazano, że obecność dodatek zmielonych ziaren kawy w peelingach do ciała obniża ich pH i lepkość, a nie wpływa na obniżenie stabilności tych preparatów kosmetycznych.

Czterdziesty drugi numer naszego kwartalnika zamyka stała rubryka „Informacje TPJ”. Za- mieszczono w niej dalsze informacje o Międzynarodowej Konferencji Towaroznawczej z serii

„Current Trends in Commodity Science”, która odbędzie się w dniach 22–25 czerwca 2015 roku w Poznaniu oraz w Dolsku. Konferencja ta wpisuje się w obchody 65-lecia prowadzenia studiów na kierunku towaroznawstwo na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu.

Życzę Państwu przyjemnej lektury.

Redaktor TPJ Prof. dr hab. inż. Ryszard Zieliński

(9)

P r e f a c e

According to the long-term plan accepted by the Editorial Board, in the middle of January 2015 we present to our readers the 42^nd issue of the Polish Journal of Commodity Science.

Continuing efforts to widen the group of our readers we present some papers in English version. Continuing efforts to widen the group of our readers we present some papers in English version. As before, regardless the language of the original publication, each paper contains a wide summary in both Polish and English. The summaries of all the works published one can find on our webpage http://www.tpj.uniwersytetradom.pl.

A series of 13 articles in the current issue of our magazine is opened by two works on food safety. In the first one Pigłowski analyzed variability of alert notifications number in the Rapid Alert System for Food (RASFF) in the years 1980–2012 regarding products from all the countries of the European Economic Area and some other countries. The author stated that despite the sixth degree polynomial model with respect to time, forecasts for 2013 and 2014, sometimes do not coincide with the actual situation, which requires introducing other variables than time in the model.

In the second work Adamczewski and Kowalik show the possibility of using predictive microbiology tools in ensuring food safety. Using the free on-line free prognostic bases CP and WMP authors determined the behavior of microorganisms in terms of ensuring food safety on the example of the type of feta cheese.

The influence of gender on perception of functional foods is the subject of research by Batyk et al. The occurrence of the relationship between gender and consumption of functional foods was observed. The relationship between gender and perception of the impact of functional foods on health and the motives of consuming such foods was also observed.

In the next paper Jakubowska, Staniewska and Urbaniak present the results of their research on consumer awareness of selected activities on ethical food production. Little knowledge of the respondents on the initiative of Fair Trade was observed.

The quality of honey on the Polish market is analyzed by Grzebinoga. On the basis of the survey author found statistically significant differences in the physical-chemical parameters of honeys studied. Nevertheless the majority of honeys meets the legal requirements. For all the investigated honeys minor misstatements in their labeling were noted.

The quality of dairy products is the subject of the two next papers.. In the first one Pyrzyńska discusses the impact of consolidating processes on changes of some parameters of goat milk. Ecological raw goat's milk that was pasteurized and sterilized was tested. There were no statistically significant differences in physico-chemical parameters of milk obtained via various preservation processes. On the other hand, the fatty acid composition and sensory characteristics of milk turned out to be diversified.

In the next paper Dabrowska and colleagues present the results of research on the consumers perception of new dairy products. On the basis of the tests results authors divided the Polish market for new dairy products into the following four categories: products based on new flavors, using new forms of packaging, products with health-promoting properties and products aimed at a specific target group. Moreover, based on the survey conducted, it was found that Polish consumers hardly noticed the new dairy products on the market.

Sajdakowska Oracka discuss trends in quality improvement in the consumer opinion.

Research on food quality and the possibility of its raising was carried out on the example of cheese from cow's milk and goat's milk. A high acceptability of tendency to reduce the cholesterol content for cheese made from milk and changes in the diet of farm animals in order to obtain a goat cheese with a higher nutritional value of was observed. Also cheese enrichment with vitamins and minerals, and reduction of allergenic content in cheese were praised by consumers.

(10)

The next series of articles is devoted to various factors that determine the quality of cosmetics. In the first one Wieczorek and Michocka present the results of the research on foaming properties of selected surfactants. Both foaming capacity and foam stability in aqueous solutions of typical surfactants were investigated. It was found that the foam-forming ability increases with increasing surfactant concentration. Among the tested surfactants the highest foam stability was observed for SDS.

In the next paper Sułek et al. analyze the standards for natural and organic cosmetics. The he standards of certification bodies such as ECOCERT, BDIH, COSMEBIO, ORGANIC SOIL ASSOCIATION, COSMO and NATURE are discussed. The authors draw attention to the fact that manufacturers often misuse the term "natural".

Malinowska and Kamczycka discussed herbs used in pharmacy and their potential in the market of cosmetic preparations. Basing on the analysis of the composition and properties of many herbs authors suggested their possible applications in different groups of cosmetic products.

The last two papers relate to the possibility of using coffee beans as a cosmetic raw material. In the first one Wasilewski et al. present the results of studies on the role of an extract of green coffee beans in improving the properties of cosmetic creams. On the basis of corneometric tests it was found that the increase in the concentration of the extract improved moisturizing action. An increase in antioxidant activity of cosmetic creams containing an extract of green coffee beans, resulting in better skin protection against ultraviolet radiation was also noticed.

In the second paper, Zięba et al. discusses the results of research on the possibility of using coffee as a natural abrasive in body peelings. The authors state that the ground coffee beans can be successfully used as natural abrasives. It was proved that the presence of ground coffee beans in a peeling body lowered the pH and viscosity, and did not reduce the stability of cosmetic formulations.

42^nd issue of our quarterly is closed by the regular column “TPJ Announcements”. It contains further information on the cyclic international conference „Current Trends in Commodity Science” that will take place on 22–25 of June 2015 in Poznań and Dolsk. The conference is the part of the celebrations of the 65th anniversary of commodity science studies at the University of Economics in Poznan.

I wish you a nice reading

Prof. dr hab. inż. Ryszard Zieliński TPJ Editor

(11)

Marcin PIGŁOWSKI

Gdynia Maritime University

Faculty of Business Administration and Commodity Sciences Department of Commodity and Quality Science

The alert notifications for products from the European Economic

Area and other countries in the Rapid Alert System for Food and Feed (RASFF)

Key words: food safety, RASFF, regression analysis, polynomial, correlation tables.

Słowa kluczowe: bezpieczeństwo żywności, RASFF, analiza regre- sji, wielomian, tablice korelacyjne.

1. Introduction

Within the Rapid Alert System for Food and Feed (RASFF) there are three types of notifications: alert notification, information notifications and news [8, 13, 16, 22, 27], as well as border rejections of the European Economic Area (EEA) [8, 11,16]. The notifications can concern various products categories and are transmitted by the RASFF members: the European Commission, the European Food Safety Authority (EFSA) and members of the EEA [8, 16, 20, 22, 29] and Switzerland [11]. The goal of the alert notification is to take necessary measures for products already marketed which present a serious risk to health [8, 11, 16, 22, 36]. If the authorities of the EEA member (the RASFF member) are to take relevant measures on the market, it is enough only to have an assumption, not evidence, that the

product is dangerous [34]. It is related to the application of the precautionary principle [13].

The number of alert notifications in the following years (from 1980 to 2012) is growing; yet, significant decreases can be also observed in some years. In addition, differences in the number of alert notifications for products coming from the EEA and other countries can be noticed (see table 1) [11].

Therefore, the aim of this article is to examine the nature of the trend in the number of alert notifications for products from the EEA, other and all countries (including the prediction), and also to examine the relationship in the number of alert notifications between the EEA and other countries and hazard categories within the products categories.

2. Material and methods

The research material consisted of the data on alert notifications from the RASFF database. The following criteria:

date (between 1^st January 1980 and 31^st December 2013), type (food), classification (alert) were adopted on the basis of the search made. The search was performed for hazard category, because it also provides the information about the product category and the origin country. The search for the product category did not provide the information about hazard category [11].

Only alert notifications for products from current products categories (nowadays there are 29 categories) were taken into consideration. The total number of alert notifications in the period from 1980 to 2012 for products

(12)

coming from all countries was 7371, including notifications for products from the EEA countries including Switzerland – 5068 notifications (69%) and for products from other countries – 2303 notifications (31%) – see table 1 [11]. If the origin country was described as “not mentioned” it was included to other countries. If the country of origin was only one, the origin of the product was clear, but if there were more than one country as the origin country, the first of these was adopted. The product origin is very significant in the context of traceability. This issue is widely studied by e.g. Carcea at al. [5], Czarniecka-Skubina and Nowak [7], Hadjigeorgiou et al. [14], Szajkowska [32] and Szulecka [33]. However, this kind of simplifications (in relation to the small number of cases) were necessary to determine the population for research.

Variability of the number of alert notifications allowed assuming the polynomial as the best function to describe it. However, for comparison, applied also a linear regression model. Therefore, by means of the trend / regression line, variability in time of the number of alert notifications from all, the EEA and other countries was examined. For an independent variable

X

in each group of countries the value from 1 (for the year 1980) to 33 (for 2012) was adopted. Hence, the population number n was 33. Whereas, the values of the dependent variable

Y

were the numbers of alert notifications for products from the group of countries in question, in the following year (see table 1). Fitting these values to the relevant trends was expressed by the determination coefficient R², generated in Microsoft Excel (see table 2). This coefficient assumes the values in the range (0, 1); if the value of this coefficient is closer to 1, the better is the trend / regression line fitted the empirical data better [1, 19].

Raising the polynomial degree to sixth (Aczel [1], citing Seber does not recommend building the polynomial of a higher degree) allowed obtaining the value of the determination coefficient

R

² of about 0.9. It indicates that this polynomial fits very well empirical data, which allows making the prediction [1, 6]. However, the values of the polynomial parameters generated in Microsoft Excel were not accurate enough to make the prediction. Therefore, the systems of equations were built and parameters the a₁, …,

a

₇ were determined by means of the Gauss’

method. The example of systems of equations for determination the parameters of sixth-degree polynomial is presented in formula (1) (see [17]).















































n i

i i n

i i

n i

i i n

i i

n i

i i n

i i

n i

i i n

i i

n i

i i n

i i

n i

i i n

i i

n i

i n

i i n

i i

y x x

a x a x a x a x a x a x a

y x x

y x x a x a x a x a x a x a x a

y n a x a x a x a x a x a x a

1 6 1

6 7 1

7 6 1

8 5 1

9 4 1

10 3 1

11 2 1

12 1

1 5 1

5 7 1

6 6 1

7 5 1

8 4 1

9 3 1

10 2 1

11 1

1 4 1

4 7 1

5 6 1

6 5 1

7 4 1

8 3 1

9 2 1

10 1

1 3 1

3 7 1

4 6 1

5 5 1

6 4 1

7 3 1

8 2 1

9 1

1 2 1

2 7 1

3 6 1

4 5 1

5 4 1

6 3 1

7 2 1

8 1

1 1 7 1

2 6 1

3 5 1

4 4 1

5 3 1

6 2 1

7 1

1 7 1 6 1

2 5 1

3 4 1

4 3 1

5 2 1

6 1

(1)

(13)

Next, the prediction numbers of alert notifications (denoted as

yˆ

_p – see the formula (2)) for products from all, the EEA and other countries were calculated. The predicted values were calculated on the basis of the function presented in the formula (3) for polynomial model and in the formula (4) for linear model. The regression coefficient b and the intercept a was calculated in the Microsoft Excel. The predictions for the year 2013 (for the value of

x

_p of 34) and 2014 (for the value of xp of 35) were made, with the prediction standard error

yp

S_ˆ – the formula (5) (see table 3 and table 4), where Se is the standard error – the formula (6) for polynomial model and the formula (7) for linear model [2]. The value denoted as k in the formula (6) is the degree of the polynomial [1].

) ˆ

_p

f ( x

_p

y 

(2)

7 6

2 5 3 4 4 3 5 2 6

) 1

(x a x a x a x a x a x a x a

f _p  _p  _p  _p  _p  _p  _p  (3)

bx a x

f( _p)  (4)







 



 _n

i i p e

y

x x

x x S n

S p

1

2 2 ˆ

) (

) 1 (

1 (5)

) 1 (

ˆ ) (

1

2





 



k n

y y S

n

i

i i

e (6)

2 ˆ ) (

1

2









n y y S

n

i i i

e (7)

To state the relationship (or not) between the groups of countries, i.e. the EEA and other (first feature) with hazard categories (second feature) within particular products categories, the correlation tables were used. However, using these tables required taking into account the condition that the empirical numbers in each field of that table were at least 5 [1, 19]. So, after necessary eliminations within the studied population there were 13 products categories with also limited hazard categories (see table 5). For the empirical numbers in these products categories the vales of the calculated statistics



_calc² _. – the formula (8), where

nˆ

_ij are the theoretical values – the formula (9), were determined [2]. The value n is here the number of alert notifications within the product category in question.

(14)

ij ij c ij

j r

i

calc

n

n n

ˆ ˆ )

(

²

1 1 2

.

   





(8)

n n n n

c

j ij r

i ij ij



 

 ¹ ¹

ˆ (9)

The value



_calc² _. was compared with the value of the critical statistics



_²_;₍_r_{ c}₁₎₍ _₁₎. It was assumed that the significance level



is 0.05 [1, 19, 31], by the rows number

r

of 2 in each case (EEA and other countries group) and the columns number c of 2 to 9, depending on the number of hazard categories extracted in the product category in question. If the value of the calculated statistics was greater than the critical statistics, i.e. where the features depended on each other, the contingency coefficients were determined. The following coefficients were used:

Tschuprow’s T – the formula (10), Cramer’s V – the formula (11) and Pearson’s corrected

.

C

corr – the formulas (12)–(14) (see table 6). The need to correct this last coefficient results from its dependence on the size of the correlation table [2]. The contingency coefficients did not indicate the direction of the correlation, but only its strength [1]. The values of Cramer’s and Pearson’s coefficients range from 0 to 1 and indicate the high relationship (for the value above 0.5), moderate (from 0.3 to 0.5), low (from 0.1 to 0.3) and little if any relationship (from 0.01 to 0.1) [6].

( 1)( 1)

2 .



 

c r

T n ^calc ₍₁₀₎

)]

1 ( ), 1 min[(

2 .



 

c r

V n ^calc ₍₁₁₎

max

. C

C_corr  C (12)

C n

calc calc



₂



. 2

.



(13)

1 ) 1 )(

1 (

) 1 )(

1 (

max   



 

c r

c

C r ⁽¹⁴⁾

(15)

3. Results and discussion

Table 1 presents the numbers of alerts notifications for products from all, the EEA and other countries in the RASFF in 1980-2012. It can be noticed that the number of alert notifications for products from the EEA countries is significantly higher than from other countries.

The significant changes in the number of alert notifications occurred at least three times – from 2000 the steady and fast growth trend, the decrease in 2006 and the next decrease in 2008. The increasing trend of alert notifications is explicitly noticeable until 2005, when there was a decrease of these notifications in each countries group. It can be assumed that it results from entering into force, January 1, 2006 the Regulation No 882/2004 on official food controls [12]. The next, even more significant decrease in the number of alert notifications in all three countries groups took place in 2008. From this year in the RASFF database rejections at the border of the EEA started to be reported [11]. So, the increasing trend in the number of alert notifications was significantly disrupted by these two decreases. Simultaneously, some stabilization in the number of alert notifications can be observed. It should be linked with entering into force, January 25, 2010 the Regulation No 669/2009 on implementing the mentioned Regulation No 882/2004 [9]. It also drew attention of Hoffbauer et al. [16].

Table 1. The number of alert notifications in the RASFF Tabela 1. Ilość powiadomień alarmowych w systemie RASFF

Year 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990

All 12 9 8 12 18 18 15 11 28 19 10

EEA 4 5 4 6 13 17 12 9 21 13 7

Other 8 4 4 6 5 1 3 2 7 6 3

Year 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001

All 10 5 11 14 8 12 50 58 88 120 282

EEA 5 4 4 7 2 11 17 27 61 79 171

Other 5 1 7 7 6 1 33 31 27 41 111

Year 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

All 365 399 646 932 837 871 466 495 521 548 473

EEA 222 296 465 599 550 619 326 344 379 413 356

Other 143 103 181 333 287 252 140 151 142 135 117

EEA – European Economic Area countries and Switzerland.

Source: author, based on [11].

Due to periodical decreases and increases, variability of the alert notifications numbers can be best described by the polynomial. Therefore, table 2 presents the values of the determination coefficient R² for the polynomial functions from the third to sixth-degree.

Table 2. The values of determination coefficients R² for polynomial functions Tabela 2. Wartości współczynnika determinacji R² dla funkcji wielomianowych

Countries group Third-degree

polynomial Fourth-degree

polynomial Fifth-degree

polynomial Sixth-degree polynomial

All 0.76 0.87 0.87 0.90

EEA 0.77 0.88 0.88 0.91

Other 0.70 0.83 0.83 0.86

Source: author.

In case of each countries group the value of the determination coefficient R² is higher for the number of alert notifications for products from the EEA countries (than from other countries) and also is closer to the value for all countries. It allows confirming a larger share

(16)

of alert notifications for products from these countries in the total number of notifications (see table 1). The increase of the polynomial degree allows obtaining the value of the determination coefficient R² approximately 0.9 for the sixth-degree polynomial. It means that the trend / regression lines fit very well the empirical data and it allows making the prediction [1].

The predicted numbers of alert notifications

yˆ

_p in the RASFF and the prediction standard error

yp

S_ˆ for the years 2013 and 2014 referring to the products from all, the EEA and other countries are presented in table 3 (the prediction is based on sixth-degree polynomial function).

Table 3. The values of the predicted numbers of alert notifications yˆ_p and the prediction standard error

yp

S_ˆ based on sixth-degree polynomial function

Tabela 3. Wartości prognozowanej liczby powiadomień alarmowych yˆ_p i błędu standardowego prognozy

yp

S_ˆ

wyznaczone na podstawie funkcji wielomianowej szóstego stopnia

Countries group year 2013 year 2014

yˆp Syˆ_p yˆp Syˆ_p

All 418 108 480 109

EEA 334 72 387 72

Other 84 41 93 41

Source: author.

This sixth-degree polynomial indicates that the alert notifications number in each examined group will decrease in 2013, and than will increase in 2014. The increase of alert notifications for products from the EEA countries will occur faster than in the case of other countries. Additionally, the function for products from the EEA countries is much closer to the function for products from all countries than the function for products from other countries (fig. 1). It again confirms a much larger share of alert notifications for products from the EEA countries in the total number of alert notifications than for products from other countries.

Fig. 1. The sixth-degree polynomial functions related to the number of alert notifications Rys. 1. Funkcje wielomianowe szóstego stopnia opisujące ilość powiadomień alarmowych Source: author.

-100 0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000

1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

year

alert notifications

All countries (upper line) EEA countries (middle line) Other countries (lower line)

(17)

However, the empirical data for 2013 indicate the higher increase of alert notifications than the predicted values

yˆ

_p (even taking into consideration the prediction standard error

yp

S_ˆ ), i.e.: 539 of alert notifications for all countries, 406 for EEA countries and 133 for other countries. The prediction based on the linear model is presented in the table 4.

It can state, that linear model is more appropriate for prediction, because the predicted numbers of alert notifications are much higher. Simultaneously, the prediction standard error

yp

S_ˆ is however, also higher. The value of the determination coefficient R² is only moderate (0.63 for all countries, 0.65 for EEA countries and 0.57 for other countries).

Therefore, in subsequent studies could also take into account other factors (except time) that may have an impact on the number of alert notifications in RASFF. Maleszka [23] and Maleszka and Matuszak [24] pointed out that the number of alert notifications may depend on eg.: population, number of tourists, the volume of production. These factors (as independent variables) could be taken into account in building the multiple regression model, obtaining a higher value of the determination coefficient R². However, there are also other factors that affect the number of alert notifications in RASFF, such .: accession of new countries to the European Union, appearance of new hazard categories [26], the amount of control and financial control, public awareness [23]. Some of them would be difficult to quantify.

Table 4. The values of the predicted numbers of alert notifications yˆ_p and the prediction standard error yp

S_ˆ based on linear function

Tabela 4. Wartości prognozowanej liczby powiadomień alarmowych

yˆp i błędu standardowego prognozy yp

Sˆ wyznaczone na podstawie funkcji liniowej

Countries group

year 2013 year 2014

yˆp

yp

S_ˆ yˆ_p S_y_ˆ_p

All 633 193 657 194

EEA 441 131 458 131

Other 192 65 199 66

Source: author.

Table 5 includes 13 correlation tables – each of the table refers to other products category.

Each of the correlation table consists of two rows

r

(the EEA countries and other countries) and from 2 to 9 columns c (hazard categories). The names of products categories and the abbreviations of hazard categories are listed in the alphabetical order. The total number of alert notification is given according to products categories. However, in the lower right corner of each correlation table the number is given, which results from the condition of the empirical number at least 5 in each field of the table (see also Material and methods). The attention is drawn to, for example, the fact that there is no category “milk and milk products”. This is a result of vast superiority in the number of alert notifications in this products category to products from the EEA countries and the inability to extract at least two hazard categories for products from other countries. It means that it is, in fact, necessary to build the smallest possible correlation table (four-field) [2]. For the same reason, there are also indeed some differences between the total number of alert notifications for products from the products category in question and the number accounted for in the research.

(18)

Table 5. The number of alert notifications in the products categories by hazards categories Tabela 5. Ilość powiadomień alarmowych w kategoriach produktów według kategorii zagrożeń

Products categories Hazards categories in countries groups Cereals and bakery

products (519) Categories (4) AL FA GM MT Total

EEA 78 23 11 113 225

Other 8 16 108 17 149

Total 86 39 119 130 374

Confectionery (212) Categories (2) FA ND Total

EEA 44 13 57

Other 18 28 46

Total 62 41 103

Crustaceans and

products thereof (310) Categories (4) FA HM PM RV Total

EEA 55 16 13 8 92

Other 20 5 66 105 196

Total 75 21 79 113 288

Dietetic foods, food supplements, fortified foods (387)

Categories (5) CO GM HM IC RA Total

EEA 79 10 24 25 12 150

Other 90 6 13 7 10 126

Total 169 16 37 32 22 276

Fats and oils (195) Categories (2) CO IC Total

EEA 18 98 116

Other 37 15 52

Total 55 113 168

Fish and fish products

(1120) Categories (9) BC CO FA HM IC PI NM PM RV Total

EEA 37 23 15 225 115 133 5 198 22 773

Other 56 47 6 69 20 6 5 57 27 293

Total 93 70 21 294 135 139 10 255 49 1066

Food contact materials

(230) Categories (2) HM MI Total

EEA 26 80 106

Other 24 75 99

Total 50 155 205

Fruits and vegetables

(721) Categories (8) CO FA FB HM MT NM PM PR Total

EEA 16 36 63 25 28 6 55 112 341

Other 65 39 16 20 42 5 43 73 303

Total 81 75 79 45 70 11 98 185 644

Herbs and spices (514) Categories (5) CO FA MT PM PR Total

EEA 123 21 51 50 10 255

Other 104 17 54 40 8 223

Total 227 38 105 90 18 478

Meat and meat products (other than poultry) (850)

Categories (3) AF PM RV Total

EEA 12 509 30 551

Other 6 41 16 63

Total 18 550 46 614

Nuts, nut products and

seeds (453) Categories (3) FB MT PM Total

EEA 8 111 16 135

Other 8 231 36 275

Total 16 342 52 410

Poultry meat and poultry meat products (388)

Categories (2) PM RV Total

EEA 272 14 286

Other 38 20 58

Total 310 34 344

Soups, broths, sauces

and condiments (222) Categories (2) CO IC Total

EEA 61 5 66

Other 17 41 58

Total 78 46 124

Hazard category (Category): AF – adulteration / fraud, AL – allergens, BC – biocontaminants, CO – composition, FA – food additives and flavourings, FB – foreign bodies, GM –GMO / novel food, HM – heavy metals, IC – industrial contaminants, MI – migration, MT – mycotoxins, ND – not determined / other, NM – non-pathogenic microorganisms, PI – parasitic infestation, PM – pathogenic micro-organisms, PR – pesticide residues, RA – radiation, RV – residues of veterinary medicinal products.

Source: author, based on [11].

1 [42]

1 [42]

2015

Spis treści

Contents

P r z e d m o w a

P r e f a c e

The alert notifications for products from the European Economic

Area and other countries in the Rapid Alert System for Food and Feed (RASFF)

X

Y

R

a















































































































yˆ

x

) ˆ

f ( x

y 



) 1 (

ˆ ) (







 

1 ^[42]