Charakterystyka badanych

Spośród 78 wolontariuszek, do projektu zakwalifikowano 23 osoby, które spełniły kryteria włączenia oraz uzyskały kwalifikację lekarską. Zgodnie z założonymi warunkami włączenia, wszystkie kobiety zakwalifikowane do projektu charakteryzowały się niską aktywnością fizyczną, obwodem talii powyżej 80 cm i dodatkowo występowało u nich co najmniej jedno zaburzenie spośród kryteriów zespołu metabolicznego według IDF z 2005 roku (Tabela 16a).

W trakcie realizacji projektu, z udziału w badaniach zrezygnowało 9 osób (omdlenia/dyskomfort przy pobieraniu krwi żylnej, brak ciągłości treningowej lub bez podania przyczyny). Ostatecznie cały protokół badań zrealizowało 14 kobiet, wśród których u 11 zdiagnozowano ZM, a 3 kolejne – były to kobiety z otyłością centralną z współwystępującym jednym zaburzeniem metabolicznym.

Średni wiek badanych kobiet wynosił 30,14±3,63 lat. Badane charakteryzowały się BM i BMI wynoszącymi średnio 92,10±17,99 kg i 33,85±5,48 kg/m². Najmniejsza masa ciała wynosiła 67,8 kg, a największa 134,0 kg. Najniższa wartość BMI była równa 26,44 kg/m², natomiast najwyższa 45,83 kg/m². Średnia wartość WC w badanej grupie wynosiła 105,50±14,87 cm, indywidualne wartości tego wskaźnika mieściły się w przedziale 82-140 cm. Najczęściej występującym kryterium ZM u badanych kobiet

była wysoka wartość ciśnienia skurczowego (u 71%) i rozkurczowego krwi tętniczej (u 57%) oraz zbyt niskie stężenie HDL-C (u 57%) (Tabela 1).

Tabela 1. Liczba osób w badanej grupie spełniających poszczególne kryteria diagnostyki zespołu metabolicznego zgodnie z założeniami IDF z 2005 roku

Zmienna WC SBP – ciśnienie skurczowe, DBP – ciśnienie rozkurczowe

Badanie morfologiczne krwi wykazało, że średnie wyniki mieściły się w zakresie norm fizjologicznych za wyjątkiem liczby monocytów, których procentowa zawartość nieznacznie przekraczała górną granicę normy [Hartwich i wsp., 2010].

Średnia liczba erytrocytów wynosiła 4,65±0,33 mln/µl, natomiast wartość hematokrytu i zawartość hemoglobiny odpowiednio: 40,06±2,01% i 13,60±0,71 g/dl. Liczba leukocytów kształtowała się na poziomie 7,30±1,96 tys/µl. Odsetek poszczególnych frakcji granulocytów wynosił: neutrofile 57,02±8,66%, eozynofile 2,68±2,05%

i bazofile 0,64±0,43%. Wśród agranulocytów, limfocyty i monocyty stanowiły odpowiednio 31,34±7,78% i 8,54±2,44% ogólnej liczby leukocytów. Liczba płytek krwi u badanych kobiet wynosiła 285±46,66 tys/µl (Tabela 2).

Wszystkie wyniki indywidualne dla hemoglobiny, hematokrytu i bazofili mieściły się w zakresie norm fizjologicznych. Wyniki indywidualne dla niektórych składowych morfotycznych krwi przekraczały jednak górne wartości referencyjne. I tak, dla erytrocytów, limfocytów i płytek krwi zostały przekroczone u 2. osób, dla leukocytów u 1. osoby, a dla eozynofili i monocytów u 4. osób. Natomiast, w przypadku neutrofili, 5 osób charakteryzowało się za niską zawartością, a u jednej osoby ich liczba przekraczała górną granicę normy fizjologicznej.

Tabela 2. Morfologia krwi badanych kobiet

ZMIENNA 𝑿 ̅ ± 𝑺𝑫 Me (Q1; Q3) Min - Max Wartości referencyjne Erytrocyty (mln/µl) 4,65±0,33 4,56 (4,41; 4,88) 4,20-5,31 3,5-5,0 Hemoglobina (g/dl) 13,60±0,71 13,70 (13,20; 14,00) 12,10-14,80 11,0-15,0 Hematokryt (%) 40,06±2,01 40,25 (38,40; 41,50) 36,20-43,40 37,0-47,0 Leukocyty (tys/µl) 7,30±1,96 6,68 (6,21; 7,46) 5,26-12,79 4,0-10,0

Neutrofile (%) 57,02±8,66 56,65 (50,70; 63,50) 39,20-71,00 58,0-66,0 Eozynofile (%) 2,68±2,05 2,25 (1,00; 3,10) 1,00-7,00 1,0-3,0 Bazofile (%) 0,64±0,43 0,90(0,20; 1,00) 0,00-1,00 0,0-1,0 Limfocyty (%) 31,34±7,78 29,00 (25,10; 36,40) 21,60-48,00 20,0-40,0 Monocyty (%) 8,54±2,44 8,00 (7,00; 9,00) 6,00-14,00 4,0-8,0 Płytki krwi (tys/µl) 285,36±46,66 269,00 (258,0; 333,0) 224,0-373,0 125,0-340,0 Dane przedstawiono jako średnia i odchylenie standardowe (𝑋 ̅±SD) oraz mediana (Me) i kwartyle (Q1; Q3)

W momencie kwalifikacji do projektu, średnie wartości poszczególnych składowych profilu lipidowego mieściły się w zakresie norm fizjologicznych, z czego poziom TC, LDL-C, HDL-C i TG wynosił odpowiednio 4,68±1,04 mmol/l, 2,72±0,96 mmol/l, 1,35±0,30 mmol/l i 1,19±0,61 mmol/l. Analizując wartości średnie stwierdzono podwyższony poziom wskaźników metabolizmu węglowodanów. Średni poziom glikemii na czczo był o 2,31% wyższy względem górnej granicy normy wynoszącej 5,5 mmol/l, natomiast poziom insuliny był wyższy o 1,33% względem górnej granicy normy wynoszącej 15 µU/ml. Średnia wartość wskaźnika HOMA-IR była wyższa od wartości normatywnych. Procentowa zawartość hemoglobiny glikowanej (HbA1c) mieściła się w zakresie wartości referencyjnych i wynosiła 5,35±1,3% [Hartwich i wsp., 2010]. Charakterystykę profilu lipidowego i poziom wskaźników metabolizmu glukozy przedstawiono w Tabeli 3.

Zanotowano podwyższone wartości [Tykarski i wsp., 2019] zarówno skurczowego (SBP), jak i rozkurczowego (DBP) ciśnienia tętniczego, których wartości średnie wynosiły odpowiednio 136,79±12,80 mmHg i 86,79±7,23 mmHg. Dane przedstawiono w Tabeli 3.

Tabela 3. Profil lipidowy, poziom wskaźników metabolizmu węglowodanów oraz ciśnienie tętnicze krwi w badanej grupie

ZMIENNA 𝑿 ̅ ± 𝑺𝑫 Me (Q1; Q3) Min-Max Wartości

referencyjne TC (mmol/l) 4,68±1,04 4,57 (4,10; 5,50) 2,75-6,67 <5,2 LDL-C (mmol/l) 2,72±0,96 2,40 (2,40; 3,45) 1,13-4,92 <3,0 HDL-C (mmol/l) 1,35±0,30 1,25 (1,15; 1,58) 0,93-1,90 >1,2 TG (mmol/l) 1,19±0,61 1,16 (0,75; 1,37) 0,29-2,53 0,2-1,7 GLU (mmol/l) 5,63±2,34 5,11 (4,48; 5,60) 4,11-13,52 3,4-5,5 HbA1c (%) 5,35±1,31 5,14 (4,94; 5,43) 3,56-9,60 4,3-5,9 INS (µU/ml) 15,20±6,86 16,35 (7,30; 17,20) 6,10-29,20 2-15 HOMA-IR 3,82±2,26 3,90 (1,62; 4,35) 1,11-10,03 >2,5 SBP (mmHg) 136,79±12,80 140,00 (130,00; 140,00) 110,00-160,00 120-129 DBP (mmHg) 86,79±7,23 87,50 (80,00; 90,00) 80,00-90,00 80-84 Dane przedstawiono jako średnia i odchylenie standardowe (𝑋 ̅±SD) oraz mediana (Me) i kwartyle (Q1; Q3);

TC – cholesterol całkowity, LDL-C – lipoproteiny o niskiej gęstości, HDL-C – lipoproteiny o wysokiej gęstości, TG – trójglicerydy, GLU – glukoza, HbA1c – hemoglobina glikowana, INS – insulina, SBP – ciśnienie skurczowe krwi tętniczej, DBP – ciśnienie rozkurczowe krwi tętniczej

Górna granica normy fizjologicznej dla TG była przekroczona u 3. osób, dla LDL-C u 4. osób, a dla TC u 5. osób, natomiast poziom HDL-C był za niski u 3.

osób. Natomiast górne wartości norm fizjologicznych dla składowych gospodarki węglowodanowej zostały przekroczone u 4. osób dla GLU, u 8. osób dla INS i u 1. osoby dla HbA1c (%). Wartość HOMA-IR u 10. osób wskazywała na insulinooporność. Wartości ciśnienia skurczowego krwi przekraczały górną granicę normy u 9. osób, a ciśnienia rozkurczowego u 6. osób.

Na podstawie analizy wyników testu stopniowanego stwierdzono, że w momencie przystąpienia do projektu, średnia wartość w zakresie wielkości globalnych maksymalnego minutowego poboru tlenu (VO2max) w badanej grupie wynosiła 2,55±0,44 l/min, co po relatywizacji do masy ciała dało wynik na poziomie 27,93±4,09 ml/kg/min. Analiza wyników indywidualnych wskazuje, że uczestniczki badań charakteryzowały się głównie bardzo niskim (9 osób) lub niskim (4 osoby) poziomem wydolności fizycznej. Tylko u jednej osoby poziom wydolności fizycznej

był przeciętny [Åstrand, 1960; Kozłowski i wsp. 1999]. Maksymalna minutowa wentylacja płuc (VEmax) notowana podczas testu stopniowanego osiągnęła średnią wartość 100,14±12,10 l/min, a maksymalna częstość skurczów serca (HRmax) wynosiła 183,50±10,64 sk/min. Średni czas trwania wysiłku testowego o stopniowo narastającej intensywności wynosił 18,59±2,52 minut (Tabela 4). Nie stwierdzono istotnych statystycznie zmian (p0,05) w czasie testu stopniowanego oraz w poziomie omówionych wskaźników zarówno po zakończeniu etapu kontroli, jak i po zakończeniu serii treningów NW. Wyniki uzyskane w poszczególnych etapach realizacji projektu wraz z analizą statystyczną przedstawiono w Tabeli 1a zamieszczonej w aneksie.

Tabela 4. Czas trwania testu oraz maksymalne wielkości wybranych wskaźników fizjologicznych odnotowane w teście stopniowanym w grupie badanych kobiet w momencie przystąpienia do projektu

ZMIENNA 𝑿 ̅ ± 𝑺𝑫 Me (Q1; Q3) Min-Max

Czas testu (min) 18,59±2,52 19,04 (17,11; 19,36) 15,36-25,44 VO2max (l/min) 2,55±0,44 2,50 (2,21; 2,87) 2,03-3,42 VO2max (ml/kg/min) 27,93±4,09 27,05 (24,61; 30,68) 23,21-37,87 VEmax (l/min) 100,14±12,10 100,10 (90,20; 112,60) 83,40-119,20 HRmax (sk/min) 183,50±10,64 182,50 (176,0; 192,0) 159-200 Dane przedstawiono jako średnia i odchylenie standardowe (𝑋 ̅±SD) oraz mediana (Me) i kwartyle (Q1; Q3);

VO2max – maksymalny minutowy pobór tlenu, VEmax – maksymalna minutowa wentylacja płuc, HRmax – maksymalna częstość skurczów serca

Podczas realizacji projektu poddano analizie sposób żywienia badanych kobiet.

W pierwszym tygodniu badań kobiety dostarczały średnio 2056,86±430,04 kcal dziennie z czego procentowy udział energii pochodzącej z węglowodanów, tłuszczów i białek wynosił odpowiednio: 45,56±9,96%, 31,30±9,21% i 19,94±5,54%. Dzienne spożycie błonnika wynosiło 20,86±8,35 g. Natomiast zawartość żelaza, cynku, miedzi i manganu w diecie badanych kobiet kształtowała się odpowiednio na poziomie:

14,94±6,41 mg, 11,82±5,20 mg, 1,47±0,78 mg oraz 4,15±2,40 mg. Spożycie witaminy A, C i E wynosiło odpowiednio: 1236,93±551,99 µg, 89,26±63,49 mg i 11,57±12,78 mg. Zwyczajowy sposób żywienia badanych kobiet nie zmienił się podczas trwania całego projektu, zarówno pod względem dostarczonej energii,

procentowego udziału składników odżywczych, błonnika, jak i witamin i składników mineralnych (p≥0,05). Zestawienie liczbowe dotyczące kaloryczności diety wraz z procentowym udziałem poszczególnych składników odżywczych, a także błonnika, witamin antyoksydacyjnych i wybranych składników mineralnych w poszczególnych punktach pomiarowych zawierają Tabele 14a i 15a zamieszczone w aneksie.