Charakterystyka bezrobocia

W końcu 2012r. w 14 powiatowych urzędach pracy woj. podlaskiego zarejestrowanych było 68705 bezrobotnych, a stopa bezrobocia rejestrowanego¹³ wyniosła 14,7% liczby ludności czynnej zawodowo (w Polsce – 13,4%).

Najwyższa stopa bezrobocia do aktywnych zawodowo występowała na terenie województw: warmińsko-mazurskiego – 21,3%, zachodniopomorskiego – 18,2% oraz kujawsko-pomorskiego – 18,1%. Najniższą stopę odnotowano w województwach: wielkopolskim – 9,8%, mazowieckim – 10,7% oraz śląskim – 11,1% i małopolskim – 11,4%. W woj. podlaskim stopa bezrobocia była wyższa od średniej krajowej o 1,3 punktu procentowego.

W skali województwa najwyższą stopę bezrobocia na koniec 2012r.

odnotowano w powiatach: grajewskim (22,8%), sejneńskim (20,4%) oraz kolneńskim (19,6%) i augustowskim (19,4%), najniższą zaś na terenie powiatu wysokomazowieckiego (8,9%), bielskiego (9,2%) oraz siemiatyckiego (10,3%).

W latach 1998-2001 miał miejsce systematyczny, znaczny wzrost liczby bezrobotnych oraz stopy bezrobocia. W okresie tym liczba bezrobotnych zwiększyła się o 23721 osób (do 86471 osób), a stopa bezrobocia wzrosła o 2,7 punktu procentowego (do 15,1%/17,7%¹⁴). Począwszy od 2002r., poziom bezrobocia systematycznie zmniejszał się. W okresie 2002-2008 liczba bezrobotnych zmniejszyła się o 40650 osób (do 45821), a stopa bezrobocia obniżyła się o 8,0 punktu proc. i wyniosła 9,7%. W 2009r. nastąpił znaczny

13 Stopa bezrobocia rejestrowanego za grudzień 2012r. została skorygowana przez GUS

14 Stopa bezrobocia skorygowana w oparciu o wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i

wzrost poziomu bezrobocia – o 15348 osób (do 61169), czyli o 33,5%. W ślad za wzrostem liczby zarejestrowanych bezrobotnych zwiększyła się wartość stopy bezrobocia – o 3,1 punktu proc. do 12,8%. W latach 2010-2011 nastąpił dalszy, ale już mniejszy wzrost liczby bezrobotnych: w 2010r. – o 2592 osoby, tj. o 4,2%, a w 2011r. – o 2159 osób, tj. o 3,4%. Wartość stopy bezrobocia wzrosła w 2010r. o 1,0 punktu proc. do 13,8%, a w 2011r. o 0,3 punktu do 14,1%. W 2012 roku mieliśmy do czynienia z kontynuacją i nasileniem tendencji wzrostowej; liczba bezrobotnych wzrosła o 2785 osób, tj. o 4,2%, osiągając poziom 68705 osób bezrobotnych w końcu roku, a więc najwyższy od 2005r.

(73193). Stopa bezrobocia zwiększyła się natomiast o 0,5 punktu proc.

do 14,6%.

W 2012r. zmiany w poziomie bezrobocia przebiegały następująco:

wysokie bezrobocie sezonu jesienno-zimowego utrzymywało się do końca lutego, po czym zmniejszało się do końca czerwca. Od lipca następował dalszy stały wzrost bezrobocia i do końca grudnia liczba zarejestrowanych bezrobotnych wzrosła o 4,4 tys. osób.

W 2012r. zarejestrowano 76151 nowych bezrobotnych (czyli o 694 osoby więcej niż w poprzednim roku), a z rejestrów urzędów pracy wyłączono 73366 bezrobotnych (o 68 osób więcej). Główne przyczyny odpływu z bezrobocia, tj. podejmowanie pracy przez osoby bezrobotne (31037 osób, tj. 42,3% „odpływów”) oraz niepotwierdzenie gotowości do pracy (20129 osób, tj. 27,4% „odpływów”), uległy zmniejszeniu (odpowiednio o: 393 i 3649 osób).

W 2012r. w rejestrach urzędów pracy woj. podlaskiego przeważali mężczyźni – w końcu roku stanowili 54,1% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych (37152). W porównaniu do końca 2011 roku nastąpił wzrost ich udziału o 2,2 punktu proc. Spowodowane to było większą dynamiką wzrostu bezrobocia wśród mężczyzn – w ciągu roku ich liczebność zwiększyła się o 2968 osób, tj. o 8,7%, podczas gdy w przypadku kobiet odnotowano spadek o 183 osoby, tj. o 0,6%. Największe dysproporcje na rzecz mężczyzn wystąpiły w kategoriach: osób, które po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęły zatrudnienia (96,7% to mężczyźni), osób powyżej 50 roku życia (64,0%), bez wykształcenia średniego (64,6%) oraz niepełnosprawnych (58,8%). Natomiast

przewaga kobiet wyraźnie zaznaczyła się w takich kategoriach osób rejestrujących się w urzędach pracy, jak: osoby samotnie wychowujące co najmniej 1 dziecko do 18 roku życia (kobiety to 84,5% ogółu bezrobotnych w tej kategorii), osoby po zakończeniu realizacji kontraktu socjalnego (68,5% to kobiety), cudzoziemcy (58,2%) oraz absolwenci szkół, tj. osoby będące w okresie 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki (52,5%), a zwłaszcza absolwenci szkół wyższych, czyli osoby bezrobotne, które ukończyły szkołę wyższą, do 27 roku życia (63,9% stanowiły kobiety).

Bezrobocie rejestrowane jest usytuowane przede wszystkim w miastach; udział mieszkańców miast wśród ogółu bezrobotnych w woj.

podlaskim wynosił w końcu 2012r. 65,4%. Generalnie jednak to mieszkańcy wsi są w trudniejszej sytuacji ze względu na ograniczoną możliwość znalezienia zatrudnienia i dlatego podlegają uważnemu monitoringowi urzędów pracy.

Bezrobotni zamieszkali na wsi stanowili 34,6% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych (23746 osób). W 2012r. ich liczba zwiększyła się o 1274 osoby, tj. o 5,7%, a ich udział w ogólnej zbiorowości bezrobotnych zwiększył się o 0,5 punktu proc. Jednocześnie poziom bezrobocia w miastach zwiększył się o 1511 osób, tj. o 3,5%.

Na koniec 2012r. bezrobotni z prawem do zasiłku stanowili 12,7% ogółu bezrobotnych (8735 osób). W analizowanym roku liczebność tej grupy zwiększyła się o 590 (o 7,2%), a jej odsetek wzrósł o 0,3 punktu procentowego.

W końcu 2012r. w ewidencji urzędów pracy zarejestrowane były 4522 osoby bezrobotne będące w okresie do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki;

stanowiły one 6,6% ogółu bezrobotnych. W ciągu roku ich liczebność wzrosła o 66 osób, tj. o 1,5%, natomiast ich procentowy udział zmniejszył się o 0,2 punktu proc.

W 2012r. nastąpił wzrost liczby bezrobotnych rejestrujących się z powodu zwolnień grupowych bądź likwidacji czy reorganizacji stanowisk pracy. Na koniec roku w ewidencji urzędów pracy pozostawało 2065 osób bezrobotnych zwolnionych z przyczyn dotyczących zakładu pracy, tj. o 547 osób więcej niż przed rokiem (o 36,0%) i stanowiły one 3,0% ogółu bezrobotnych (o 0,7 punktu proc. więcej niż przed rokiem).

W 2012r. wpłynęły 43 informacje o zamiarze zmniejszenia zatrudnienia z przyczyn dotyczących zakładu pracy od 28 pracodawców; planowali oni zwolnienie łącznie 683 osób, a dokonane zwolnienia objęły 604 osoby.

Zapowiedzi największych zwolnień dotyczyły branż takich, jak: przetwórstwo mięsne, budownictwo, handel, sprzedaż hurtowa żywności i napojów. Nie wszyscy zwolnieni pracownicy rejestrują się w urzędach pracy, gdyż część z nich znajduje inne zatrudnienie bądź nabywa uprawnienia emerytalne.

Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy¹⁵ wyodrębniła i objęła dodatkowymi działaniami grupę „osób będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy”.

Należy do nich bezrobotna młodzież do 25 roku życia. W końcu 2012r.

młodzi ludzie stanowili 21,2% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych (14550 osób). W woj. podlaskim odsetek ludzi młodych w ogólnej zbiorowości bezrobotnych zmniejszył się w stosunku do końca ubiegłego roku o 1,2 punktu procentowego, zmniejszyła się też liczebność tej grupy bezrobotnych o 187 osób, tj. o 1,3%. Ponadto w rejestrach urzędów pracy pozostają osoby, które ukończyły szkołę wyższą, do 27 roku życia. W końcu 2012 roku było to 1415 osób tej kategorii i stanowiły one 2,1% ogółu bezrobotnych. W ciągu roku ich liczba zmniejszyła się o 73 osoby, tj. o 4,9%, a procentowy udział o 0,2 punktu proc.

Inną grupą wiekową bezrobotnych traktowaną szczególnie przez instytucje rynku pracy są osoby powyżej 50 roku życia. W końcu 2012r.

w urzędach pracy zarejestrowane były 15933 osoby w tym przedziale wiekowym i stanowiły one 23,2% ogółu. W porównaniu do końca 2011r.

liczebność tej grupy bezrobotnych zwiększyła się o 778 osób, tj. o 5,1%.

Jednocześnie jej procentowy udział w ogólnej zbiorowości bezrobotnych zwiększył się o 0,2 punktu proc.

Duże problemy z trwałą aktywizacją zawodową mają osoby długotrwale bezrobotne. W 2012r. liczba osób będących w rejestrach podlaskich urzędów pracy łącznie ponad 12 miesięcy w ciągu ostatnich dwóch lat zwiększyła się

15 Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst

w stosunku do końca roku ubiegłego o 1658 osób, tj. o 4,5% (do 38182), a więc w stopniu większym niż ogólny poziom bezrobocia (o 4,2%). Jednocześnie ich procentowy udział wśród ogółu bezrobotnych wzrósł o 0,2 punktu i w końcu 2012r. wynosił 55,6%. Długotrwałe bezrobocie od lat dotyczy głównie osób o najniższych kwalifikacjach.

Na koniec 2012 roku zarejestrowanych było 3815 osób niepełnosprawnych (5,6% ogólnej liczby zarejestrowanych bezrobotnych).

W stosunku do końca poprzedniego roku liczba bezrobotnych osób niepełnosprawnych wzrosła o 242 osoby (o 6,8%), a procentowy udział niepełnosprawnych w ogólnej liczbie bezrobotnych wzrósł o 0,2 punktu proc..

Bezrobotni, którzy po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęli zatrudnienia, w liczbie 1508, stanowili w końcu 2012 roku 2,2% ogółu bezrobotnych (o 0,1 punktu proc. więcej niż przed rokiem). W porównaniu do końca ubiegłego roku ich liczebność wzrosła o 103 osoby, tj. o 7,3%.

Kolejna kategoria bezrobotnych zaliczana do osób będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy to osoby samotnie wychowujące co najmniej jedno dziecko do 18 roku życia. W końcu 2012r. w rejestrach urzędów pracy pozostawało 4662 samotnych rodziców (w 85% kobiety) i stanowili oni 6,8% ogółu bezrobotnych. W porównaniu do końca ubiegłego roku liczebność tej grupy bezrobotnych zwiększyła się o 192 osoby, tj. o 4,3%.

Następną kategorią osób w trudnej sytuacji na rynku pracy są bezrobotni bez kwalifikacji zawodowych. Do grupy tej zaliczane są zarówno osoby z wykształceniem gimnazjalnym lub niższym, nie posiadające kwalifikacji do wykonywania zawodu, jak i absolwenci liceów ogólnokształcących. W końcu 2012r. stanowiły one 30,2% ogółu bezrobotnych (20733 osoby). W stosunku do końca ubiegłego roku osób bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych było o 969 więcej (o 4,9%), a ich udział wśród ogółu bezrobotnych zwiększył się o 0,2 punktu proc.

Ponad połowę bezrobotnych stanowiły osoby bez wykształcenia średniego (35352 osoby – 51,5% ogółu bezrobotnych). Najmniej było bezrobotnych posiadających wykształcenie wyższe (9334 osoby – 13,6%).

W końcu 2012r. najwięcej było zarejestrowanych bezrobotnych bez stażu pracy (16286 osób – 23,7%) oraz ze stażem pracy od 1 roku do 5 lat (15182 osoby – 22,1%). Najmniej osób posiadało 30 i więcej lat pracy (2451 osób - 3,6%).

Wśród ogółu bezrobotnych dominowały osoby, które pracowały przed nabyciem statusu bezrobotnego (52419 osób – 76,3% ogółu bezrobotnych), z czego 75,3% - w sektorze prywatnym. Spośród poprzednio pracujących najbardziej liczne grupy bezrobotnych przed zarejestrowaniem się w urzędach pracy pracowały w sekcjach: przetwórstwo przemysłowe – 21,6%, handel;

naprawa pojazdów samochodowych – 19,9% oraz budownictwo – 12,5%.

W związku z tym w strukturze zawodowej bezrobotnych zarejestrowanych na koniec 2012r. najwięcej było robotników przemysłowych i rzemieślników – 21,9%, poza tym techników i innego średniego personelu – 13,4%, pracowników usług osobistych i sprzedawców – 12,2% oraz specjalistów – 10,4%.

Obok osób bezrobotnych w ewidencji urzędów pracy występują również osoby poszukujące pracy. W końcu 2012r. zarejestrowanych było 1259 osób poszukujących pracy za pośrednictwem powiatowych urzędów pracy, tj. o 84 więcej niż przed rokiem (o 7,1%).

W roku 2012 zwiększyła się kwota środków Funduszu Pracy przeznaczona na aktywne programy rynku pracy, co przełożyło się to na blisko 37% wzrost liczby ofert pracy subsydiowanej (zgłoszono 9935 ofert pracy subsydiowanej, tj. o 2668 więcej) i 52% wzrost liczby bezrobotnych, którzy podjęli subsydiowane zatrudnienie lub rozpoczęli staż u pracodawcy. Wzrosła też liczba niesubsydiowanych miejsc pracy o 2,6%, tj. o 249 ofert (9709).

W całym roku do urzędów pracy woj. podlaskiego zgłoszono 19644 propozycje zatrudnienia, czyli o 2917 (o 17,4%) więcej niż w roku ubiegłym. Z sektora prywatnego wpłynęło 72,8% ofert pracy.

W 2012r. pracę podjęło 31037 bezrobotnych, czyli o 393 osoby mniej niż w 2011r. (o 1,3%), w tym pracę subsydiowaną podjęło 4780 bezrobotnych, czyli o 1127 osób więcej niż rok temu. Wśród osób podejmujących pracę subsydiowaną:

- 1465 bezrobotnych zostało zatrudnionych w ramach prac interwencyjnych (o 115 osób mniej niż w roku ubiegłym),

- 949 bezrobotnych skierowano do pracy w ramach robót publicznych (o 327 osób więcej),

- 1407 osobom bezrobotnym przyznano dotację, tj. jednorazowe środki na podjęcie działalności gospodarczej (o 607 osób więcej),

- 857 osób bezrobotnych podjęło pracę w ramach refundacji kosztów zatrudnienia bezrobotnego (o 244 osoby więcej).

Zwiększyła się liczba osób bezrobotnych skierowanych na szkolenia – o 682 (skierowano 2137 osób), jak też liczba osób skierowanych na staż u pracodawcy – o 2749 (6571 osób) i do prac społecznie użytecznych – o 83 (1040 osób) oraz liczba bezrobotnych wyłączonych z tytułu rozpoczęcia realizacji indywidualnego programu zatrudnienia socjalnego lub podpisania kontraktu socjalnego – o 168 (skierowano 350 osób).Do odbycia przygotowania zawodowego dorosłych skierowanych zostało 5 osób (w poprzednim roku 8 osób).