1. CHARAKTERYSTYKA RYNKU PRACY WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO 8
1.1.3. Gospodarka województwa. Podmioty gospodarcze
Województwo podlaskie jest jednym z najsłabiej rozwiniętych województw w kraju. Niski jest udział regionu w wartości dodanej brutto, który plasuje go na 15 pozycji w Polsce. W 2010r. wartość wytworzonego produktu krajowego brutto w województwie wyniosła 32090 mln zł., co stanowiło 2,3% PKB Polski.
Średnia wartość PKB na 1 mieszkańca w regionie osiągnęła 26985 zł., tj. 72,7%
średniej krajowej (14 pozycja w Polsce). Największy udział w generowaniu wartości dodanej brutto osiągały jednostki prowadzące działalność w zakresie handlu; naprawy pojazdów samochodowych; transportu i gospodarki magazynowej; zakwaterowania i gastronomii; informacji i komunikacji – 27,7%
(w kraju – 29,5%) oraz w zakresie pozostałych usług (w tym administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne) – 25,8% (w kraju – 24,0%). Udział przemysłu wyniósł 19,5% i był jednym z najniższych w kraju (średnia wartość krajowa – 24,7%). Jednostki
prowadzące działalność finansową i ubezpieczeniową; obsługę rynku nieruchomości w 2010 roku wypracowały 8,9% regionalnej wartości dodanej brutto (w kraju – 10,1%). Sektor rolniczy stanowił 10,4% udziału w wytwarzaniu wartości dodanej brutto, osiągając największą wartość w kraju (średnia wartość krajowa – 3,7%), a budownictwo – 7,8% (średnia wartość krajowa – 8,0%)3.
Istotnym działem gospodarki województwa jest rolnictwo. W czerwcu 2012r. ogólna powierzchnia gruntów w gospodarstwach rolnych wyniosła 1286,7 tys. ha i była o 11,1 tys. ha (o 0,9%) większa od zanotowanej rok wcześniej. Użytki rolne zajmowały 1083,4 tys. ha, tj. 84,2% ogólnej powierzchni gospodarstw rolnych4.
W woj. podlaskim funkcjonowało 104 tys. gospodarstw rolnych (PSR 2011), z czego 88,7% prowadziło działalność rolniczą (92,3 tys.). W porównaniu do poprzedniego PSR 2002 liczba gospodarstw rolnych zmniejszyła się o 16,0 tys. (o 13,4%). Wśród gospodarstw rolnych prowadzących działalność rolniczą 99,3% posiadało użytki rolne utrzymane w dobrej kulturze rolnej; 62,8%
utrzymywało zwierzęta gospodarskie, a 78,6% uprawiało zboża5.
Liczba pracujących w gospodarstwach rolnych wyniosła 214 tys. osób, w tym w swoim gospodarstwie – 213 tys. osób. Na ogólną liczbę 213,1 tys.
członków rodzin pracujących w swoich gospodarstwach rolnych 71,0%
pracowało wyłącznie w tych gospodarstwach, a pozostali łączyli tę pracę z inną.
Średnia powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwach rolnych prowadzących działalność rolniczą wynosiła 11,49 ha i była wyższa od średniej
3 Produkt krajowy brutto. Rachunki regionalne w 2010r., Główny Urząd Statystyczny, Urząd Statystyczny w Katowicach, Katowice 2012
http://www.stat.gov.pl/gus/5840_3594_PLK_HTML.htm , 21.03.2013r.
4 Rolnictwo w województwie podlaskim w 2012r. Informacje i opracowania statystyczne, Urząd Statystyczny w Białymstoku, Białystok 2013,
http://www.stat.gov.pl/bialystok/69_850_PLK_HTML.htm , 25.07.2013r.
5Województwo podlaskie w liczbach 2012, Urząd Statystyczny w Białymstoku, Białystok 2012,
w kraju (7,95 ha)6. W 2010r. w strukturze towarowej produkcji rolniczej dominuje mleko krowie (49,6%), żywiec rzeźny (37,7%) oraz zboża (3,9%)7.
W 2012r. przychody ze sprzedaży wyrobów i usług w przedsiębiorstwach przemysłowych wyniosły 18848,5 mln zł. i zwiększyły się o 7,1% w stosunku do roku poprzedniego. Wzrost przychodów był wynikiem wzrostu produkcji sprzedanej w przetwórstwie przemysłowym (o 8,0%), a także w dostawie wody; gospodarowaniu ściekami i odpadami; rekultywacji (o 4,2%).
Spadek produkcji sprzedanej odnotowano w sekcji wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę (o 12,1%) oraz górnictwie i wydobywaniu (o 11,4%).
W 2012r. w przemyśle województwa dominowały cztery działy, z których pochodziło 75% wartości produkcji sprzedanej. Największy udział w sprzedaży miały: produkcja artykułów spożywczych (53,2%), produkcja wyrobów z drewna, korka, słomy i wikliny (9,5%), produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych (6,7%), a także produkcja maszyn i urządzeń (5,6%)8.
Według danych rejestru REGON9 w końcu 2012r. w województwie podlaskim zarejestrowanych było 94721 jednostek gospodarczych (bez osób prowadzących gospodarstwa indywidualne w rolnictwie). Sektor publiczny obejmował 3230 podmiotów, zaś prywatny 91491. W porównaniu ze stanem z końca 2011r. rejestr REGON obejmował o 3,3% więcej jednostek, przy czym w sektorze prywatnym liczba zarejestrowanych podmiotów zwiększyła się o 3,2%, a w sektorze publicznym – o 4,1%. Prawie połowa podmiotów gospodarczych w woj. podlaskim zarejestrowana była w końcu 2012r.
w 3 sekcjach:
- handel; naprawa pojazdów samochodowych – 25417 (26,8% ogółu),
6 PSR 2010 Charakterystyka gospodarstw rolnych w województwie podlaskim, Powszechny Spis Rolny 2010, Urząd Statystyczny w Białymstoku, Białystok 2012
http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/bialystok/ASSETS_2012_psr_2010_charakterystyka_gospodar stw_rolnych_wpodl.pdf , dn. 21.03.2013
7 Rocznik Statystyczny Województwa Podlaskiego 2012, Urząd Statystyczny w Białymstoku, Białystok 2012, s. 244
8 Komunikat o sytuacji społeczno-gospodarczej województwa podlaskiego. Wyniki wstępne Nr 12/2012, Urząd Statystyczny w Białymstoku, Białystok Grudzień 2012, s.15 i nast.
9 Podmioty gospodarki narodowej w rejestrze REGON w województwie podlaskim stan na koniec
- budownictwo – 11741 (12,4%),
- przetwórstwo przemysłowe – 7895 (8,3%).
W 2012r. na terenie woj. podlaskiego zarejestrowano 9470 nowych podmiotów gospodarczych (o 6,4% więcej niż w 2011r.), głównie były to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą – 7800 (o 1,5% mniej).
Natomiast wyrejestrowało swoją działalność 6408 podmiotów (o 29,0% mniej niż w 2011r.), również głównie osoby fizyczne – 6128 (o 28,6% mniej).
Największą aktywność w otwieraniu i likwidowaniu działalności wykazywały podmioty gospodarcze działające w handlu; naprawie pojazdów samochodowych, budownictwie (nowo powstające i likwidowane) oraz działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej (nowo powstające).
W województwie podlaskim w końcu 2012r. zdecydowaną większość 95,8% stanowiły podmioty, tzw. małe, w których liczba pracujących nie przekraczała 9 osób (90738 jednostek). W tej podmiotów najliczniej była reprezentowana sekcja handel; naprawa pojazdów samochodowych (27,3%
ogółu jednostek prawnych należących do tej populacji). Podmioty średnie (liczące od 10 do 49 pracujących) skupiały 3,3% ogółu (3115 jednostek), a najwięcej z nich prowadziło działalność w zakresie edukacji (23,3%). Odsetek podmiotów dużych (o liczbie pracujących powyżej 49 osób) wyniósł zaledwie 0,9% (868 jednostek); podmioty duże najczęściej wykonywały działalność zaliczaną do sekcji przetwórstwo przemysłowe (18,8%).
Rozmieszczenie terytorialne podmiotów gospodarczych, działających na terenie woj. podlaskiego jest nierównomierne. Ponad 48% wszystkich podmiotów prowadziło swoją działalność w 3 największych miastach województwa: w Białymstoku (32410 podmiotów), Suwałkach (6947 podmiotów) oraz Łomży (6188 podmiotów) oraz dalsze 11,8% - na terenie powiatu białostockiego (11198 podmiotów).
Tabela 4. Podmioty gospodarcze w woj. podlaskim wg sekcji PKD w latach 2011-2012 (stan w końcu roku)
SEKCJE PKD 2011 2012 wzrost/ spadek
Przetwórstwo przemysłowe 7665 7895 230 3,0 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię
elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę
Transport i gospodarka magazynowa 6789 6867 78 1,1 Zakwaterowanie i gastronomia 2116 2159 43 2,0 Informacja i komunikacja 1683 1808 125 7,4 Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 3097 3144 47 1,5 Obsługa rynku nieruchomości 2460 2610 150 6,1 Działalność profesjonalna, naukowa i
Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 5715 6001 286 5,0 Działalność związana z kulturą rozrywką i
rekreacją 1694 1730 36 2,1
Pozostała działalność usługowa 6784 7066 282 4,2 Organizacje i zespoły eksterytorialne 3 3 0 0,0
Źródło: Podmioty gospodarki narodowej w rejestrze REGON stan na koniec 2012r., Urząd Statystyczny w Białymstoku, Białystok Luty 2013, s.3
W 2012r. w prawie wszystkich sekcjach PKD, z wyjątkiem administracji publicznej i obrony narodowej; obowiązkowych zabezpieczeń społecznych,
edukacji (+714), budownictwie (+404), opiece zdrowotnej i pomocy społecznej (+286), działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej (+266) oraz przetwórstwie przemysłowym (+230).
Liczba osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą (bez rolników indywidualnych) wyniosła w końcu 2012r. 74021 (78,1% ogółu podmiotów) i zwiększyła się w porównaniu z 2011r. o 2,2%. Najwięcej osób fizycznych zarejestrowanych było w sekcjach: handel; naprawa pojazdów samochodowych – 21459 (o 0,5% mniej niż w końcu 2011r.), budownictwo – 10758 (o 3,4% więcej), działalność profesjonalna, naukowa i techniczna – 6591 (o 3,9% więcej), transport i gospodarka magazynowa - 6445 (o 0,8% więcej) oraz przetwórstwo przemysłowe –6345 (o 3,1% więcej).
W końcu 2012r. w woj. podlaskim działało 20700 osób prawnych i samodzielnych jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, czyli o 7,1% więcej niż w końcu 2011r. Spośród nich zwiększyła się liczba fundacji – do 287 (o 15,7%), spółek handlowych - do 5115 (o 7,9%), spółek cywilnych – do 4938 (o 2,3%), stowarzyszeń i organizacji społecznych – do 3125 (o 3,3%) oraz spółdzielni – do 474 (o 1,1%), natomiast bez zmian pozostała liczba przedsiębiorstw państwowych – 2.
Tabela 5. Podmioty gospodarcze według form organizacyjno–prawnych*) w 2012 roku (stan w końcu roku)
Wyszczególnienie
Podmioty gospodarcze
ogółem
Osoby prawne i jedn. organizacyjne nie mające osobowości prawnej Osoby fiz.
prowadzące działalność gospodarczą Razem
w tym:
Przedsiębiorstwa
państwowe Spółdzielnie Spółki handlowe
Spółki cywilne
Województwo 94721 20700 2 474 5115 4938 74021
Powiaty 49176 10186 - 341 1664 2055 38990
Augustowski 4205 916 - 19 154 223 3289
Białostocki 11198 2070 - 56 530 468 9128
Bielski 3770 775 - 37 153 139 2995
Grajewski 2976 666 - 25 82 194 2310
Hajnowski 2957 744 - 26 88 98 2213
Kolneński 2358 433 - 13 46 102 1925
Łomżyński 2890 535 - 20 61 110 2355
Moniecki 2280 499 - 23 60 78 1781
Sejneński 1180 304 - 9 37 52 876
Siemiatycki 2579 641 - 24 74 85 1938
Sokólski 3760 879 - 28 129 109 2881
Suwalski 1800 384 - 14 55 61 1416
Wysokomazowiecki 3931 743 - 27 94 170 3188
Zambrowski 3292 597 - 20 101 166 2695
Miasta na prawach
powiatu 45545 10514 2 133 3451 2883 35031
Białystok 32410 7645 1 81 2717 1965 24765
Łomża 6188 1257 - 25 315 419 4931
Suwałki 6947 1612 1 27 419 499 5335