Mając świadomość dużej generalizacji, można wskazać trzy kategorie państw zainteresowanych pozyskiwaniem BSP. Pierwsze to te, które pla-nują jak najszybsze zapełnienie luki we własnych zdolnościach bojowych i decydują się na zakup samolotów bezzałogowych u zagranicznych pro-ducentów. Przykładem może być np. unikająca co do zasady zakupów uzbrojenia za granicą Francja, której władze podjęły decyzję o pozyskaniu produkowanych przez General Atomics-Aeronautical Systems (GA-ASI), amerykańskich BSP MQ-9 Reaper, co odbyło się z naruszeniem deklaracji na temat preferowania rodzimego przemysłu zawartych w Białej księdze obrony i bezpieczeństwa Francji z 2013 roku2. Drugą grupę tworzą kraje, które na pierwszym miejscu stawiają uniezależnienie się od zewnętrz-nych producentów (zarówno samych platform, ich komponentów, jak i oprogramowania) – dobrą ilustrację tej kategorii stanowi np. Turcja i produkowany przez Turkish Aerospace Industries (TAI) BSP Anka (pol.
Feniks)3. Trzecią kategorię państw stanowią te, które własny potencjał próbują rozwinąć we współpracy z zagranicznymi kooperantami, np. Ro-sja i produkowany w niej BSP Outpost4, czy Wielka Brytania i platforma Watchkeeper, budowana na bazie BSP Elbit Systems Hermes 450. Oczy-wiście zaletą kupna za granicą sprawdzonego systemu bezzałogowego jest fakt, iż proces taki zajmuje mniej czasu niż rozwijanie własnych zdolności technicznych oraz szkolenia rodzimych operatorów i techników. Tym
nie-2 Zob. M. Dura, Francja chce pilnie kupić amerykańskie drony MQ-9 Reaper. Sprzeciw europejskiej zbrojeniówki, 20 maja 2014, http://www.defence24.pl/news_francja-chce-pil- nie-kupic-amerykanskie-drony-mq-9-reaper-europejska-zbrojeniowka=-przeciwko?locale-pl (odczyt: 08.10.2014); Zob. też J. Pawełek-Mendez, Biała księga obrony i bezpieczeń-stwa Francji 2013: państwo peryferyjnej Europy jednym z biegunów światowego porządku,
„Bezpieczeństwo Narodowe” 2013, nr 3, s. 71–101, http://www.bbn.gov.pl/down-load/1/15057/71-101sjpawelek-mendez.pdf (odczyt: 08.10.2014).
3 B.E. Bekdil, Turkey Steadily Builds UAV Capabilities, 13 maja 2014, http://www.de- fensenews.com/article/20140513/DEFREG01/305130028/Turkey-Steadily-Builds--UAV-Capabilities (odczyt: 08.10.2014).
4 BSP Outpost jest w istocie budowanym na licencji udzielonej przez IAI (Israel Aero-space Industries) BSP Searcher II. Zob. J. Sabak, Koniec rosyjsko-izraelskiej współpracy w kwestii bezzałogowców, 5 sierpnia 2014, http://www.defence24.pl/news_koniec--rosyjsko-izraelskiej-wspolpracy-w-kwestii-bezzalogowcow (odczyt: 08.10.2014).
mniej zaletą krajowych konstrukcji może być ich większe bezpieczeństwo m.in. dzięki posiadaniu własnych kodów źródłowych.
Perspektywy rozwoju sektora BSP wydają się bardzo obiecujące. Po-mimo prognozowanego przez firmę Deloitte zastoju i malejących zysków w wojskowej branży lotniczej5, rynek bezzałogowców, zdaniem eksper-tów z Teal Group, odnotuje znaczący wzrost. Wydatki z obecnych 6,4 mld USD w ciągu następnej dekady mogą się niemal podwoić i osiągnąć wartość 11,5 mld USD (łącznie przez następne 10 lat wartość rynku ma wynieść 91 mld USD)6. Z kolei analitycy z Forecast International pro-gnozują, iż w latach 2014–2023 produkowane będzie średnio 960 BSP rocznie, przy czym wartość tej produkcji ma sukcesywnie rosnąć z ok.
942 mln USD w 2014 do 2,3 mld USD w 2023 roku7, innymi słowy udział w rynku będą zwiększać coraz bardziej zaawansowane i droższe platformy.
Do trzech głównych trendów sprzyjających rozwojowi tego sektora można zaliczyć oprócz niestabilnej sytuacji politycznej (zwłaszcza na Bli-skim Wschodzie i w Afryce) również powiększający się powoli rynek cy-wilny, konieczność utrzymania i modernizacji już istniejących systemów oraz zapotrzebowanie na nowe rodzaje platform.
Choć za dynamikę rozwoju rynku BSP będą odpowiedzialne budże-ty wojskowe, to w ciągu następnej dekady obserwowany będzie trend powolnego spadku udziału w rynku tego segmentu. Ma się on zmniej-szyć o trzy procent z obecnych 89% do 86% na korzyść wzrostu rynku cywilnego8. Na marginesie należy odnotować, iż kraje, które będą zwle-kać z integracją własnej przestrzeni lotniczej z BPS, ryzykują poważnymi
5 Zob. 2014 Global Aerospace and Defense Industry Outlook, b.d. i m.w., s. 6–17, http://www.deloitte.com/assets/Dcom-UnitedStates/Local%20Assets/Documents/
us_AD_GlobalAandDOutlook_01022014.pdf (odczyt: 08.10.2014).
6 Teal Group Predicts Worldwide UAV Market Will Total $91 Billion in Its 2014 UAV Mar- ket Profile and Forecast, 17.07.2014, http://www.tealgroup.com/index.php/about- teal-group-corporation/press-releases/118-2014-uav-press-release (odczyt: 08.10.
2014).
7 L. Dickerson, Forecast International Expects UAV Market to Rise Strongly through the Next Decade, 15 kwietnia 2014, http://www.forecastinternational.com/press/
release.cfm?article=279#.VE-G0RZ349W (odczyt: 08.10.2014).
8 Summary [w:] The Unmanned Aerial Vehicle Market (2014–2020), wrzesień 2014, http://www.marketsandmarkets.com/Market-Reports/unmanned-aerial-vehi-cles-uav-market-662.html (odczyt: 08.10.2014).
opóźnieniami w rozwoju kolejnych generacji latających bezzałogowców9. W samych Stanach Zjednoczonych szacuje się, że włączenie bezzałogow-ców może w ciągu trzech lat przynieść gospodarce 13,6 mld USD oraz przyczynić się do powstania 70 tys. nowych miejsc pracy10, przy czym szczególnie ważną branżę będzie stanowić rolnictwo. W najbliższych la-tach najprawdopodobniej gwałtownie wzrośnie nie tylko zapotrzebowa-nie na nowe BSP, ale rówzapotrzebowa-nież na usługi modernizacyjne istzapotrzebowa-niejących już platform. Co więcej, autorzy opracowania UAV Roundup 2013 sugerują również istnienie luki na rynku, którą jest brak maszyn wpisujących się pomiędzy kategorię średniej i dużej wielkości11. Innymi słowy, odwołując się do amerykańskiej terminologii12, nowa kategoria maszyn miałaby wy-pełnić lukę pomiędzy BSP typu MALE (ang. medium-altitude long-endu-rance), czyli operującymi na średnim pułapie o dużej wytrzymałości (od-powiednio do 9 km i zasięg do 200 km) i aparatami typu HALE (ang. high altitude, long endurance), czyli działającymi na dużym pułapie i o dużej wytrzymałości (powyżej 9 km i nieograniczonym zasięgu).
Według raportu z lipca 2012 roku, opracowanego przez amerykańską instytucję podlegającą Kongresowi – Biuro Kontroli Rządowej (Govern-ment Accountability Office, GAO), od 2005 roku liczba państw posia-dających latające aparaty bezzałogowe (własnej produkcji lub zakupione za granicą) wzrosła z 40 do 7613. Ponad 50 państw prowadzi programy
9 Nie można jednak zapominać o dużej awaryjności wykorzystywanych współcześnie BSP – od początku 2001 roku spadło około 400 amerykańskich maszyn. Zob. Drone Crash Database, http://dronewars.net/drone-crash-database/ (odczyt: 08.10.2014);
C. Withlock, When drones fall from the sky, 20 czerwca 2014, http://www.washing-tonpost.com/sf/investigative/2014/06/20/when-drones-fall-from-the-sky/ (odczyt:
08.10.2014).
10 The Economic Impact of Unmanned Aircraft Systems Integration in The United States, marzec 2013, s. 4, https://higherlogicdownload.s3.amazonaws.com/AUVSI/958c920a -7f9b-4ad2-9807-f9a4e95d1ef1/UploadedImages/New_Economic%20Report%20 2013%20Full.pdf (odczyt: 08.10.2014).
11 UAV Roundup 2013…, s. 33.
12 R.E. Weibel, Safety Considerations for Operation of Different Classes of Unmanned Aerial Vehicles in the National Airspace System, czerwiec 2005, s. 43, http://dspace.
mit.edu/bitstream/handle/1721.1/30364/61751476.pdf;jsessionid=E4BB10EB-DE2F308BFB970C7AB0578430?sequence=1 (odczyt: 08.10.2014).
13 NONPROLIFERATION: Agencies Could Improve Information Sharing and End-Use Monitoring on Unmanned Aerial Vehicle Exports, b.m.w., lipiec 2012, http://dronew-arsuk.files.wordpress.com/2012/09/us-gao-_-noproliferation-of-uavs.pdf.
badawcze, których celem jest rozwój technologii BSP, choć należy wyraź-nie podkreślić, iż znakomita ich część jest na etapie testowania demon-stratorów technologii, nie ma żadnej wartości bojowej i nie jest produk-tem nadającym się do sprzedaży. Analitycy z ośrodka RAND Corporation wskazali w 2014 roku osiem krajów (Chiny, Indie, Iran, Rosja, Tajwan, Turcja, Zjednoczone Emiraty Arabskie oraz Stany Zjednoczone), które prowadzą zaawansowane prace nad średniej wielkości bezzałogowcami14 zdolnymi do wykonywania zadań ofensywnych, ponadto prace te wyszły poza stadium demonstratorów technologii i będą mogły stanowić realną ofertę eksportową, przyczyniając się do wzrostu proliferacji tej technolo-gii15. Jak do tej pory jedynym krajem, który sprzedał za granicę uzbrojone BSP, są Stany Zjednoczone.
USA i Izrael są niewątpliwymi liderami w zakresie tworzenia i szyb-kiej implementacji nowoczesnych technologii w przemyśle obronnym.
Oba kraje znajdują się również w ścisłej czołówce grupy państw, które z powodzeniem nie tylko wykorzystują w działaniach wojskowych bezpi-lotowe systemy powietrzne (BSP), w tym uzbrojone, ale również je wy-twarzają i z powodzeniem eksportują. Oba także z przyczyn politycznych będą zapewne nadal rozwijać tę technologię. Zgadzając się na pewne uogólnienie, można stwierdzić, iż główna przyczyna, dla której siły zbroj-ne obu państw zaczęły na dużą skalę wykorzystywać w celach militar-nych latające systemy bezzałogowe, jest pochodną specyfiki zagrożeń, z którymi zmagają się amerykańskie i izraelskie siły zbrojne, czyli prze-ciwdziałanie i prewencyjne neutralizowanie asymetrycznie działającego przeciwnika16. Ponadto kultura strategiczna obu państw charakteryzuje się niską akceptacją strat własnych.
14 Autorzy przyjęli kryteria za Reżimem Kontrolnym Technologii Rakietowych (ang. Mis-sile Technology Control Regime, MTCR), czyli BSP o udźwigu co najmniej 500 kg i za- sięgu co najmniej 300 km, przykładem takiej platformy może być RQ-1B Predator.
15 L.E. Davis, M.J. McNerney, J. Chow, T. Hamilton, S. Harting, D. Byman, Armed and Dangerous?, b.m.w., 2014, s. 9, http://www.rand.org/content/dam/rand/pubs/re-search_reports/RR400/RR449/RAND_RR449.pdf (odczyt: 08.10.2014).
16 W przypadku Izraela działania militarne prowadzone są w bezpośredniej bliskości własnego terytorium, USA wykorzystują bezpilotowce do działań prowadzonych na polu walki i poza nim, jednak daleko od własnych granic.