Województwo mazowieckie jest obszarem zróżnicowanym pod względem roz-woju społeczno-gospodarczego, kierunków działalności i dynamiki procesów gospodarczych, zatrudnienia i bezrobocia itp. Te uwarunkowania – określo-ne w analizie SWOT – miały wpływ na wieloaspektowy charakter przyję-tych regionalnych strategii innowacji w 2008 r. i 2015 r., w tym wizji, misji oraz celów strategicznych i operacyjnych ich realizacji I tak w Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Mazowieckiego na lata 2007–2015 (RIS) wizję określono następująco: „Mazowsze – najlepsze w Europie Środkowej i Wschodniej środowisko dla innowacji” (SWM, 2008). Z kolei w RIS do 2020 r. wizję tę rozbudowano, wskazując że województwo mazowieckie to:
– „strategiczny ośrodek badań i rozwoju oraz usług biznesowych w wymiarze europejskim,
– region odznaczający się wysokim poziomem innowacyjności i usieciowie-nia gospodarki, zintegrowanej wokół zdefiniowanych obszarów inteligent-nej specjalizacji,
– źródło dobrych praktyk w zakresie innowacji społecznych” (SWM, 2015).
Z wizją powiązano cel główny (misję) oraz cele strategiczne i operacyjne, for-mułując misję następująco: „Wzrost innowacyjności przedsiębiorstw Mazowsza, prowadzący do przyśpieszenia wzrostu i konkurencyjności w skali UE” (SWM, 2008; 2015). Dla realizacji wizji i misji wyznaczono cele strategiczne, ściśle związa-ne z zagadnieniami innowacyjnymi Strategii rozwoju województwa mazowieckiego (rys. 1). Cele strategiczne I–III ukierunkowano na rozwój procesów i mechani-zmów prowadzących do zwiększenia innowacyjności regionu poprzez współpracę, transfer, natomiast cele IV–V – na zwiększenie potencjału innowacyjnego poprzez kształtowanie oraz promowanie postaw proinnowacyjnych społeczności woje-wództwa i kultury innowacyjności, w tym rozwoju społeczeństwa informacyjnego.
Rysunek 1. Układ celów Regionalnej Strategii Innowacji Mazowsza
Misja (cel główny) Wzrost innowacyjności Mazowsza,
prowadzący do wzrostu i zwiększenia konkurencyjności w skali UE
Cele strategiczne
Źródło: opracowano na podstawie: Mazowsze (2008; 2015).
Cele operacyjne są rozwinięciem celów strategicznych, ale także pod-stawą opracowania programów, projektów i działań oraz ich priorytetów.
Przykładowe programy działania to m.in. (SWM, 2008):
– regionalne centra innowacji, których celem jest kształtowanie postaw pro-innowacyjnych społeczeństwa, w tym pracowników jednostek samorządu terytorialnego oraz rozpoznanie potencjału innowacyjnego w ośrodkach subregionalnych województwa i wzmocnienia ich współpracy z Warszawą;
– promowanie potencjału innowacyjnego Mazowsza – poprzez opracowanie i przeprowadzenie kampanii promującej potencjał innowacyjny Mazowsza w kraju i za granicą;
– wspieranie komercjalizacji innowacji – poprzez opracowanie rozwiązań w zakresie komercjalizacji wyników badań w jednostkach naukowo--badawczych, organizowanie imprez wspierających komercjalizację tych wyników i bezpośrednie ich komercjalizowanie;
– mazowieckie porozumienie dla rozwoju, które promuje i wspiera two-rzenie sieci współpracy przedsiębiorstw między sobą (struktury klastrowe i grupy producenckie) oraz podejmowania przez nie współpracy z jed-nostkami naukowo-badawczymi;
– MŚP partnerem w innowacyjnym biznesie – poprzez kreowanie wizerunku Mazowsza jako regionu atrakcyjnego do inwestowania i informowania inwesto-rów o potencjale województwa w zakresie działalności badawczo-rozwojowej;
– mazowiecki przedsiębiorca na rynkach międzynarodowych – poprzez przy-gotowanie portalu zawierającego informacje o rynkach zagranicznych, orga-nizowanie targów i spotkań brokerskich, intensyfikację kontaktów z firmami zagranicznymi, wymianę wiedzy i informacji między firmami itp.;
– szkolenia dla samorządów lokalnych w zakresie przyciągania inwestycji zagranicznych – poprzez opracowanie i przeprowadzenie szkoleń doty-czących przyciągania inwestorów zagranicznych i współpracy z nimi;
– Mazovia Design – program obejmujący wspieranie innowacji poprzez działania w zakresie wspierania wzornictwa przemysłowego, kształtowania wizerunku i budowania marki poprzez organizację seminariów i spotkań z udziałem projektantów, przedsiębiorstw itd.
Regionalne Strategie Innowacji dla Mazowsza z 2008 i 2015 r. zawierają zarówno elementy wspólne poprzez ciągłość celów i działań podejmowanych dla ich realizacji, jak i zmiany rozszerzające zakres działań. Zmiany te doty-czyły głównie (SWM, 2015):
– uściślenia współpracy między podmiotami sfery nauki, biznesu i otoczenia;
– określenia założeń regionalnej polityki klastrowej;
– określenia inteligentnej specjalizacji województwa jako narzędzia ukie-runkowującego działania wspierające innowacyjność;
– rozszerzenia o zagadnienia dotyczące wsparcia społeczeństwa informa-cyjnego;
– rozszerzenia o zagadnienia dotyczące budowy kapitału społecznego jako zasobu przyczyniającego się do zwiększania kreatywności i innowacyjności w województwie.
Rozszerzenia te z jednej strony obejmują zagadnienia współpracy mię-dzy podmiotami sfery nauki, biznesu i otoczenia, z drugiej zaś – kreowania postaw proinnowacyjnych mieszkańców województwa poprzez rozwój kapi-tału społecznego, a więc także poprzez współpracę ludzi i ich wzajemne relacje. Kapitał społeczny, a wraz z tym innowacje społeczne, mają istot-ny wpływ na poszukiwanie zmian i wprowadzenie nowatorskich rozwiązań.
Najczęściej te rozwiązania i działania z nimi związane wynikają z uświado-mionych potrzeb społecznych, dotyczących konkretnych problemów danej społeczności. Współpraca i zaangażowanie społeczności sprzyjają ocenie ist-niejących problemów i poszukiwaniu ich rozwiązań, zaproponowaniu sposo-bu ich realizacji oraz upowszechnieniu jego wprowadzenie (np. w zakresie strategii inteligentnych specjalizacji).
Strategia inteligentnej specjalizacji definiowana jest jako „…strategia innowacji ukierunkowana na budowanie przewagi konkurencyjnej poprzez rozwój potencjału badawczego i innowacyjnego oraz jego łączenie z dążenia-mi przedsiębiorstw, w celu wykorzystania pojawiających się szans i rozwiązań rynkowych w spójny sposób, unikając powielania i rozdrobnienia działań”
(SWM, 2015). Oparcie działań województwa mazowieckiego na wdrażaniu inteligentnej specjalizacji ma na celu wykorzystanie posiadanych zasobów, w tym zasobów nie w pełni wykorzystanych lub marginalnych oraz powiązania sfery badań i innowacji z potrzebami oraz aktywnością jego mieszkańców i przedsiębiorców. W ramach Regionalnej Strategii Innowacji Mazowsza przyjęto cztery następujące specjalizacje (SWM, 2015):
1) Bezpieczna żywność – obejmująca cały łańcuch agrobiznesu wraz z włą-czeniem do niego sfery konsumpcji i bezpieczeństwa konsumenta, ukie-runkowany na realizację przedsięwzięć dotyczących rozwoju produktów spożywczych wysokiej jakości, zgodnych z ideą zrównoważonego rozwoju oraz bezpiecznych dla konsumenta i środowiska;
2) Inteligentne systemy zarządzania – obejmujące systemy sterowania i zarzą-dzania infrastrukturą, systemy technologiczne, systemy utylizacji odpadów, bezpieczeństwo i monitoring procesów gospodarczych itp., których celem jest wprowadzanie nowoczesnych rozwiązań ułatwiających bezpieczne prowadzenie działalności i sprzyjających poprawie jej efektywności;
3) Nowoczesne usługi dla biznesu – obejmujące wspieranie kapitałowe i infrastrukturalne rozwoju podmiotów świadczących wyspecjalizowane usługi w zakresie instytucji finansowych, centrów usług, centrów logistycz-nych, jednostek naukowo-badawczych itp., tak aby wzmocnić i utrwalić status Mazowsza jako ważnego ośrodka outsourcingowego w Europie Środkowo-Wschodniej;
4) Wysoka jakość życia – obejmujące działania na rzecz zwiększania atrak-cyjności Mazowsza jako miejsca do życia i rozwoju jego mieszkańców poprzez rozwiązania technologiczne i organizacyjne świadczenia usług społecznych, a zwłaszcza w zakresie edukacji, zdrowia, bezpieczeństwa, pracy, rozwoju kapitału społecznego i innowacji społecznych.
Przyjęcie omawianych specjalności sprzyja budowie potencjału innowa-cyjnego poprzez lepsze wykorzystanie zasobów wytwórczych, a w rezultacie poprzez rozwój specjalistycznych usług i nowoczesnych rozwiązań technolo-gicznych i organizacyjnych ukierunkowanych na poprawę warunków pracy i jakości życia.
Ocena przygotowanych regionalnych strategii innowacji w województwie mazowieckim
Analizując przygotowane regionalne strategie innowacji w województwie mazowieckim, należy wskazać, że mocnymi stronami jej przygotowania były przede wszystkim następujące czynniki:
– uwzględnienie w analizowanych strategiach wytycznych unijnych i krajo-wych oraz strategii rozwoju województwa, których ostatnia ma podtytuł
„Innowacyjne Mazowsze” (por. SWM, 2006; 2013);
– oparcie regionalnych strategii innowacji Mazowsza zarówno na posiada-nym potencjale naukowo-badawczym województwa, jak i na planowanych kierunkach jego rozwoju;
– tworzenie regionalnego transferu innowacji poprzez partnerstwo sfery naukowo-badawczej z biznesem i administracją, tworzenie klastrów, patentowanie wynalazków i ich komercjalizowanie itp.;
– rozwijanie potencjału innowacyjnego województwa poprzez wspólne badania, rozbudowę infrastruktury naukowo-badawczej oraz tworzenie warunków do rozwoju priorytetowych dla regionu dziedzin nauki;
– wspieranie nie tylko innowacji technologicznych, lecz także innowacji organizacyjnych i społecznych, ukierunkowujących działania tych pod-miotów na wybrane procesy i rodzaje działań (np. strategii inteligentnych specjalizacji);
– aktualizowane i rozszerzane zagadnień innowacyjności w analizowanych strategiach;
– szerokie uwzględnienie programów rozwoju kapitału ludzkiego i spo-łecznego oraz kształtowanie postaw proinnowacyjnych społeczności woje-wództwa i kultury innowacyjności;
– przyjęcie wariantowego ujęcia regionalnej strategii innowacji i priorytetów jej realizacji w zależności od możliwości finansowych jej wdrażania.
Z kolei słabymi stronami przygotowanych regionalnych strategii innowacji województwa mazowieckiego były następujące czynniki:
– brak dostatecznie określonych narzędzi wdrażania tych strategii ze względu na ich ogólne ujęcie, w tym dotyczących współpracy poszcze-gólnych interesariuszy;
– nieuwzględnienie kosztów przemian związanych z realizacją regionalnej strategii innowacji, których koszt realizacji jest na ogół zbyt wysoki;
– zbyt duże oczekiwania na kapitał zewnętrzny (w tym pomocowy) na sfi-nansowanie realizacji przyjętych działań;
– brak uczestnictwa w przygotowaniu strategii innowacji wszystkich intere-sariuszy, a zwłaszcza ze sfery nauki i biznesu;
– niedostateczne uspołecznienie procesu przygotowania regionalnej strate-gii innowacji i jej przygotowanie głównie w oparciu o ekspertów i admi-nistrację województwa.
Podsumowanie
Z przeprowadzonych rozważań wynika m.in., że:
1) przyjęte cele i zadania w zakresie innowacyjności zawarte w analizowa-nych dokumentach strategiczanalizowa-nych województwa mazowieckiego stanowią istotne wyzwanie, którego zrealizowanie może zmienić jego dotychcza-sową strukturę społeczno-gospodarczą;
2) przyjęte cele i zadania wynikają z analizy SWOT dotyczącej badanego województwa i jego uwarunkowań rozwojowych oraz z polityki innowa-cyjnej realizowanej w Unii Europejskiej, w tym w Polsce;
3) realizowanie działań związanych z kapitałem społecznym i innowacjami, zawartych w omawianej strategii, powinno przyczyniać się do zwiększenia zaangażowania poszczególnych interesariuszy do współpracy i ich kre-atywności w tworzeniu nowych rozwiązań, gdyż obecnie jest ono niedo-stateczne;
4) tworzenie inteligentnych specjalizacji regionalnych sprzyja zarówno lep-szemu wykorzystaniu posiadanego potencjału wytwórczego i naukowo--badawczego, jak i jego rozwojowi na obszarze całego województwa;
5) dążenie do zrealizowania wszystkich zamierzeń zawartych w omawianej strategii wymaga aktualizowania ich treści, a zwłaszcza dotyczących instru-mentów jej wdrażania oraz współpracy biznesu, nauki i administracji;
6) aktualizowanie regionalnych strategii innowacji zapewnia ciągłość działa-nia w zakresie innowacji w dostosowaniu do istniejących warunków, ale też tworzenia i funkcjonowania regionalnego systemu innowacji i regionu innowacji.
Bibliografia
Bogdanienko, J. (2010). Innowacje a społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw. W: A.H. Jasiń-ski (red.), Innowacyjność polskiej gospodarki w okresie transformacji. Wybrane aspekty (277–312).
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego.
Etzkowitz, H. i Leydesdorff, L. (2000). The dynamics of innovation: from National Systems and „Mode 2” to a Triple Helix of university-industry-government relations. Research Policy, 29(2), 109–123.
Jasiński, A.H. i Wiatrak, A.P. (2010). Region jako podmiot ekonomiczny a regionalny system innowacji. W: A.H. Jasiński (red.), Innowacyjność polskiej gospodarki w okresie transforma-cji. Wybrane aspekty. (80–101). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego.
Klepka, M. (2005). Raport z inwentaryzacji regionalnych Strategii Innowacji (RIS) w Polsce.
Warszawa: PARP.
Kochmańska, M. (2007). Regionalne strategie innowacyjne środkiem rozwoju przedsiębiorczości (na przykładzie województwa małopolskiego). Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Humanitas – Zarządzanie, z. 2, 41–58.
Krawczyk-Sokołowska, I. (2012). Innowacyjność przedsiębiorstw i jej regionalne uwarunkowania.
Częstochowa: Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej.
Nowakowska, A. (2007). Regionalne strategie innowacji w Polsce – pierwsze doświadczenia i oceny. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, nr 453, seria: Ekonomiczne Problemy Usług, nr 8, 203–210.
Plawgo, B., Klimczak, T., Czyż, P., Boguszewski, R. i Kowalczyk, A. (2013). Regionalne Systemy Innowacji w Polsce. Raport z badań. Warszawa: PARP.
SWM. (2006). Strategia rozwoju województwa mazowieckiego do 2020 roku (aktualizacja). Warszawa:
Sejmik Województwa Mazowieckiego.
SWM. (2008). Regionalna Strategia Innowacji dla Mazowsza 2007–2015. Warszawa: Sejmik Województwa Mazowieckiego.
SWM. (2013) Strategia rozwoju województwa mazowieckiego do 2030 roku. Innowacyjne Mazowsze.
Warszawa: Sejmik Województwa Mazowieckiego.
SWM. (2015). Regionalna Strategia Innowacji dla Mazowsza do 2020 roku. System wspierania oraz inteligentna specjalizacja regionu, Warszawa: Sejmik Województwa Mazowieckiego.
Sztando, A. (2010). Polityka intraregionalna – pojęcie, podmioty, cele i instrumenty. W: R. Brol (red.), Problemy rozwoju regionalnego. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 110, 184–194.
Tuziak, A. (2006). Innowacje a proces rozwoju regionalnego. W: A. Tuziak, B. Tuziak, D. Bobrecka-Jamro, W. Jastrzębska (red.), Innowacyjność i rozwój. Zakres i formy aktywności innowacyjnej administracji publicznej Podkarpacia w procesie trwałego rozwoju regionu (31–58). Rzeszów:
Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Wiatrak, A.P. (2009). Polityka regionalna jako narzędzie kreowania przedsiębiorczości w Polsce po akcesji do Unii Europejskiej. W: Przedsiębiorczość jako niewykorzystane źródło sukcesu polskiej gospodarki (61–76). Warszawa: PTE.
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie