Polityka regionalna wyznacza cele i zasady działań w układach przestrzen-nych oraz sposoby oddziaływania na ich realizację. Uwzględnić tutaj należy, że ma ona dwojaki charakter (Sztando, 2010; Wiatrak, 2009):
– interregionalny, prowadzony na szczeblu krajowym, odnoszący się do kształtowania i oddziaływania na procesy zachodzące w poszczególnych regionach;
– intraregionalny, prowadzony na szczeblu regionalnym, odnoszący się do kształtowania i oddziaływania na procesy wewnętrzne zachodzące w danym obszarze.
Na szczeblu krajowym celami polityki regionalnej są zwykle dążenie do harmonijnego rozwoju kraju, co łączy się z aktywizacją regionów mniej roz-winiętych i z łagodzeniem nierówności w poziomie życia ludności. Podobne cele występują również w Unii Europejskiej. Z kolei na szczeblu regionalnym cele polityki regionalnej są uszczegółowiane i bardziej zróżnicowane. Dotyczą one m.in. wykorzystania posiadanych zasobów i walorów, rozwoju określo-nej działalności gospodarczej i społeczokreślo-nej oraz rozbudowy infrastruktury.
Na obydwu poziomach polityki regionalnej w ostatnich latach znajduje się ochrona środowiska przyrodniczego i rozwój zrównoważony (Wiatrak, 2009).
Wymienione cele wskazują, że polityka regionalna ma w dużym stopniu
cha-rakter inwestycyjny, związany z realizacją konkretnych celów ekonomicznych, społecznych i środowiskowych, takich jak rozwój społeczno-gospodarczy, roz-wój zrównoważony, tworzenie miejsc pracy oraz poprawa jakości życia spo-łeczeństwa. Narzędziem osiągania tych celów jest strategia rozwoju regionu – rozumiana jako koncepcja systemowego działania na rzecz długotrwałego jego rozwoju poprzez racjonalną alokację zasobów wytwórczych, opracowaną świadomie, uwzględniającą posiadane zasoby i relacje z otoczeniem oraz wyznaczającą sposób osiągania celów w postaci sformułowanych programów realizacji (Sztando, 2010; Wiatrak, 2009).
Wymienione cele rozwoju regionalnego i inwestycyjny charakter poli-tyki regionalnej powodują, że jej realizacja odbywa się w dużym stopniu poprzez innowacje technologiczne. W związku z tym są one podstawą roz-woju regionów, jak ma to miejsce w polityce regionalnej Unii Europejskiej.
Od 1991 r., z inicjatywy Komisji Europejskiej DG XVI Regional Policy, są realizowane strategie regionalne w zakresie technologii i innowacji, począt-kowo jako Regionalne Plany Technologiczne (Regional Technology Plan – RTP), następnie Regionalne Strategie Innowacji i Transferu Technologii (Regional Innovation and Technology Transfer Strategy – RITTS), a obecnie Regionalne Strategie Innowacji (Regional Innovation Strategy – RIS) (Klepka, 2005; Tuziak, 2006). Strategie te zostały opracowane dla większości regio-nów UE, w tym dla 16 województw w Polsce, określając cele i narzędzia wprowadzania innowacji w poszczególnych regionach.
Regionalna strategia innowacji jest kompleksową wizją celów i działań dotyczących wspomagania procesów innowacyjnych w regionie oraz tworze-nia systemu innowacji regionalnej i integracji środowisk społeczno-gospodar-czych na rzecz jego realizacji. Istota regionalnych strategii innowacji wynika z następujących wyznaczników, które są podstawą ich przygotowania (Klep-ka, 2005; Nowakows(Klep-ka, 2007):
– polityka innowacyjna – określająca działania dotyczące planowania i wdra-żania zagadnień innowacyjności;
– ukierunkowanie głównie na biznes, ale w powiązaniu ze sferą badawczo--rozwojową;
– planowanie długofalowe o charakterze strategicznym, przygotowanym przez organizacje publiczne, tj. władze administracyjne i samorządu tery-torialnego (w zależności od podziału kompetencji i charakteru strategii);
– ujęcie regionalne opracowanych dokumentów.
Wymienione wyznaczniki regionalnych strategii innowacji są ze sobą ściśle powiązane, przy czym punktem wyjścia jest polityka innowacyjna,
określa-jąca ich cele, zakres, czas oraz narzędzia realizacji przyjętych przedsięwzięć innowacyjnych w ramach następującego schematu postępowania (Jasiński i Wiatrak, 2010):
Regionalna strategia innowacyjna → Regionalny system innowacji →
→ Region innowacyjny.
Cele regionalnych strategii innowacji są zróżnicowane w zależności od regionu i jego potrzeb, ale też od postrzegania tych zagadnień przez kieru-jących poszczególnymi województwami. W niektórych województwach są one ujęte bardzo ogólnie – dotyczą tylko zagadnień bezpośrednio związanych z innowacyjnością, a w innych bardziej szczegółowo – obejmują także szereg zagadnień gospodarczych i społecznych, jak np. kreowanie przedsiębiorczości czy też zwiększanie poziomu zatrudnienia. Analiza regionalnych strategii innowacji w Polsce wskazuje, że występują pewne cele wspólne, które można określić następująco (Jasiński i Wiatrak, 2010; Klepka, 2005; Kochmańska, 2007; Krawczyk-Sokołowska, 2012):
1) budowanie systemu innowacji w regionie;
2) wsparcie sektora badawczo-rozwojowego regionu oraz jego działań na rzecz innowacji i wzrostu konkurencyjności gospodarki danego obszaru;
3) rozwijanie infrastruktury innowacji w regionie (informacyjnej, technicznej i ekonomicznej);
4) wsparcie przedsiębiorstw na rzecz pobudzania innowacji i przedsiębior-czości oraz zwiększenia ich zdolności w tym zakresie;
5) kreowanie nowych innowacyjnych przedsiębiorstw;
6) tworzenie regionalnego partnerstwa na rzecz innowacji;
7) kształcenie kadr dla innowacji oraz transfer wiedzy z sektora naukowo--badawczego i uczelni do biznesu;
8) tworzenie kultury innowacji.
Realizacja wymienionych celów regionalnych strategii innowacji wyma-ga szeregu różnych działań, poczynając od określenia wizji i misji w tym zakresie, poprzez tworzenie ram administracyjno-prawnych i ekonomicznych sprzyjających działalności innowacyjnej (jak uproszczenie systemu finanso-wania innowacji, przeznaczenie środków na ich sfinansofinanso-wania bądź źródeł ich pokrycia, zwiększenie możliwości ochrony własności intelektualnej itp.), a kończąc na stymulowaniu badań i innowacji poprzez współpracę pomię-dzy sferą naukowo-badawczą a przedsiębiorstwami, doskonaleniu powiązań w systemie innowacyjnym i rozwijaniu instytucji otoczenia biznesu. Ważną
rolę w tym zakresie odgrywa tworzenie kultury innowacyjnej poprzez sys-tem edukacji, doradztwa i szkoleń dla przedsiębiorców, a także sprzyjającej transferowi wiedzy i tworzeniu społeczności otwartej na innowacje. Przed-miotem regionalnych strategii innowacji jest zatem wyznaczenie kierunków działań w zakresie przedsięwzięć innowacyjnych na przyszłość i przygoto-wanie warunków do ich wdrażania. Każde województwo ma swoje drzewo celów i zadań w tym zakresie, odpowiadające istniejącym możliwościom i oczekiwaniom oraz określające zakres zmian i rozwoju. Z istoty regional-nych strategii innowacji wynika zatem ich przedsiębiorczy charakter, gdyż wyznaczone kierunki zmian i rozwoju są jej przejawem zawierającym postu-lowaną aktywność, którą będą rozwijały organizacje publiczne, społeczne i biznesowe w regionie.
Regionalne strategie innowacji są podstawowym narzędziem realizacji polityki innowacyjnej regionu, dlatego też powinny być powiązane ze stra-tegiami rozwoju danego regionu, a nawet być ich rozszerzeniem w tym zakresie. Przygotowując więc regionalne strategie innowacji, należy opierać je na istniejących możliwościach wykorzystania dostępnych i potencjalnych środków, współpracy zainteresowanych partnerów oraz rozwiązywaniu klu-czowych problemów danego regionu (Kochmańska, 2007). Ważną rolę w ich przygotowaniu i realizacji odgrywa zgodność z oczekiwaniami społeczności danego regionu, w tym społecznej odpowiedzialności dotyczącej podejmo-wanych działań innowacyjnych (Bogdanienko, 2010).