Cooltura nastolatka, czyli młodzieżowe czasopisma

Kiedy więc mówię przykładowo, że pisemka kolorowe są adresowane do idiotów, oni [młodzież] prawdopodob-nie będą trochę mprawdopodob-niej wierzyć w to wszystko, co im ktoś do głowy wkłada w tej nieszczęsnej kolorowej prasie.

Z wywiadu z K. Zanussim przeprowadzonego przez Z. Pietrasika dla „Polityki” (2006)

Czasopisma młodzieżowe w Polsce wykazują dużą różnorodność te-matyczną. Są to periodyki edukacyjne („Cogito”), sportowe („Sport”), komputerowe („Komputer Świat”), katolickie („Droga”). Jednakże przeglądając publikacje poświęcone badaniu wychowawczych walorów prasy młodzieżowej, można zauważyć, że najczęściej analizie zawarto-ści poddawane są czasopisma muzyczne i dziewczęce („Bravo”, „Pop-corn”, „Dziewczyna”). Fakt ten przestaje dziwić, jeśli się doda, że są to czasopisma o największym nakładzie i sprzedaży w sektorze rynku prasy młodzieżowej, co potwierdzają Polskie Badania Czytelnictwa, których wyniki publikuje miesięcznik „Press”. Konkluzje badawcze płynące z analiz tej prasy są wyraźnie negatywne, jeśli chodzi o ocenę jej wychowawczego wpływu⁶. D. Śliwińska stwierdza, że projektowany

6 Bogaty przegląd badań prowadzonych po 1989 roku nad problematyką war-tości w czasopismach młodzieżowych prezentuje publikacja M. E j s m o n t a i B. K o s m a l s k i e j (2005).

przez czasopisma świat ma pewne cechy Arkadii; jedynym problemem okazuje się nieodwzajemniona miłość; czas nie jest podporządkowany ani rytmowi pór roku, ani kalendarzowi świąt, przemijanie sprowadza się do zmian na listach przebojów, długości spódnic i nowych tras kon-certowych, nie istnieją nieszczęścia, choroby, tragedie; lansowana wie-dza o świecie sprowawie-dza się do czterech dziedzin: seksu, muzyki popu-larnej, filmu i mody (podaję za: E j s m o n t, K o s m a l s k a, 2005:

81). Pedagogiczny zarzut oscylowałby tutaj wokół fałszywej świadomo-ści, jaką buduje prasa kolorowa zarówno w zakresie obrazu świata, jak i ideału życia, który zeń młodzież wyprowadza. Badania J. Szoc-kiego (tamże) wykazały, że tematyka erotyczna zajmuje 20—25%

łamów czasopism typu „Bravo”, „Popcorn”, „Dziewczyna”, następnie film, plotki o aktorach (6—15%), muzyka i informacje ze świata muzy-ków młodzieżowych (5—20%), uroda i moda (10—30%), na koniec re-klama (3—13%). Obraz świata zawarty w tego typu prasie jest wy-raźnie panseksualny. Nie ma w tym jednak niczego wyjątkowego, jeśli się zważy, iż w prasie kolorowej adresowanej do dorosłej publiki, która dysponuje zdecydowanie większą wiedzą z tego zakresu, analizom ży-cia seksualnego ludzi poświęca się nie mniej miejsca. Tymczasem młodzież w okresie adolescencji w sposób naturalny oczekuje na tego typu wiedzę. Popyt kształtuje podaż.

M. E j s m o n t i B. K o s m a l s k a (2005), prezentując badania nad wartościami upowszechnianymi przez drukowane media, kry-tykują analizy niektórych badaczy, m.in. F. A d a m s k i e g o i M. P i ó r o (1999) czy E. B o b r o w s k i e j (1999), za interpretacje pełne subiektywnych ocen i osobistych preferencji wynikających z chrześcijańskiego światopoglądu. Trzeba jednak pamiętać, że czaso-pisma młodzieżowe można podzielić na te, które adresują swe treści do tradycyjnego odbiorcy-katolika, otaczającego szacunkiem wartości absolutne („Droga”), oraz te — znacznie liczniejsze — o charakterze relatywistycznym i postsubkulturowym (antyideologicznym). Potwier-dzają to badania J. K o ł o d z i e j a (2000), który stwierdza, że w „Bravo”, „Popcornie”, „Dziewczynie”, „Jestem” i „Machinie” zło nie ma charakteru metafizycznego i nie jest tak ważne; nie stanowi istotnego składnika egzystencji człowieka — raczej funkcjonuje jako wygodna kategoria opisu kultury; nikt nie boi się zła — można się nim bawić i cieszyć, zło staje się dobrem. Podrozdziały książki Piotra Tomasza N o w a k o w s k i e g o (2004) wiele mówią o orientacji ak-sjologicznej i światopoglądowej cooltury nastolatka, rozpowszechnia-nej przez czasopisma młodzieżowe głównego nurtu (supremacja „my-śli słabej”, logika komercji, deprecjacja rozumu, gloryfikacja zabawy, promocja seksu, apoteoza cielesności, banalizacja nadprzyrodzoności,

efemeryczność wzorców osobowych, relatywizacja prawdy, absoluty-zacja wolności, echa rewolucji seksualnej, proces sekularyzacji, wpły-wy Nowej Ery).

Oto struktura tematyczna wybranych periodyków, która obrazuje i częściowo potwierdza opisane spostrzeżenia na temat czasopism dziewczęcych i muzycznych.

„Bravo Girl” nr 17, 17.07.2006

Działy: 1. Trendy: np. z czym komponują się legginsy; 2. Gwiazdy: fo-tografie znanych osób; 3. Moda: o ciuchach, biżuterii, gadżetach;

4. Ploty: np. „Ashlee Simpson pluje”; 5. Uroda: prezentacje makijaży;

6. Testy: np. „Jaka jesteś naprawdę?”; 7. Plakaty; 8. Fotostory: obraz-kowa historia miłosna; 9. Zaufaj Girl: np. odpowiedzi na intymne py-tania; 10. Reportaż: o ofiarach sekt; 11. Crazy Love Story: o niesamo-witych historiach miłosnych; 12. Horoskop; 13. Kino; 14. Luzik: np.

krzyżówki.

„Bravo”, nr 20, 5—18.10.2006

Działy: 1. Gwiazdy: w roku 2006 dział ten najczęściej wypełniały hi-storie o bliźniakach Tomie i Billu z Tokio Hotel. Zajmuje on 1/3 nu-meru; 2. Reportaż: o cudownym wybudzeniu Piotrka ze śpiączki;

3. Temat numeru: „Czy grozi Ci zakupoholizm?”; 4. Trudne pytania:

np. odpowiedzi na intymne pytania; 5. Wypowiedz się: listy od czytel-ników z różnymi problemami, np. „Kocham nauczyciela”, „Chcę uciec z domu”; 6. Fotoopowieść; 7. Raport: dotyczący polskiego patriotyzmu;

8. Psychotesty; 9. Style: to najczęściej tutaj redakcja czasopisma sto-suje product placement, czyli strategię reklamy produktów w kon-tekście o — wydawałoby się — niemerkantylnym charakterze;

10. Bravo Horoskop; 11. Rozrywka: np. krzyżówki; 12. Kino;

13. Muza: ranking piosenek, słowa piosenek, nowe płyty; 14. Imprez-ki: gdzie i która z gwiazd oddawała się rozrywce.

„Popcorn”, nr 7, lipiec 2006

Działy: 1. Gwiazdy: prezentacja gwiazd; 2. Wywiady z gwiazdami;

3. Fakty i plotki: cd. życia gwiazd; 4. Zza kulis: ponownie życie gwiazd, np. „Specjalnie dla Was sprawdziliśmy, jak śpią gwiazdy”;

5. Nasze odkrycie: wywiady ze wschodzącymi gwiazdami; 6. Koncer-towe lato: gdzie i kiedy można posłuchać znanych zespołów; 7. Hip--hop: prezentacja wykonawców; 8. Płyty; 9. Kino: prezentacja filmów;

10. Na topie: np. „Chcesz wiedzieć, co warto nosić, mieć i czytać?

Sprawdź koniecznie!”; najczęściej tutaj zamieszcza się product place-ment; 11. Rozrywka: wpadki gwiazd; 12. Test; 13. Krzyżówka;

14. W to się klika: prezentacja gier komputerowych; 15. Horoskop;

16. Alicjo ratuj: najczęściej intymne pytania; 17. Skrzynka pocztowa:

listy od czytelników; 18. Świat wokół nas: dział poświęcony pro-blemom społecznym, hobby itd.; 19. Charts: rankingi płyt i teledy-sków.

„Dziewczyna”, nr 9, wrzesień 2006

Działy: 1. To jest trendy: najczęściej tutaj znajduje się product place-ment; 2. Moda; 3. Ona i On: o strategiach uwodzenia i wszelkich in-nych prawdach dotyczących natury związków pomiędzy dziewczyna-mi i chłopcadziewczyna-mi; 4. Na topie: o życiu gwiazd; 5. Most wanted:

o najpopularniejszych gwiazdach; 6. Raport: o bulwersujących proble-mach, np. wyrzucaniu zwierząt; 7. Nowości kosmetyczne; 8. Test;

9. Uroda: w centrum uwagi ładne i powabne ciało, product place-ment; 10. 3maj formę: w centrum uwagi ładne i zdrowe ciało, product placement; 11. Metamorfozy: w centrum uwagi ładne ciało, product placement; 12. Tabu: „Mój tata jest gejem”; 13. Wasze listy;

14. Moda/baza: w centrum uwagi ładne i powabne ciało, product pla-cement; 15. Beauty Patrol: wizażystka odpowiada na pytania;

16. Fryzury; 17. Moda: w centrum uwagi ładne i powabne ciało, pro-duct placement; 18. F jak facet: typologia chłopców, strategie ich uwo-dzenia; 19. Wojna płci: dialogi damsko-męskie obrazujące różnice w poglądach; 20. Pytania intymne; 21. Trudny temat: o samotnym rodzicielstwie; 22. Ale obciach: czytelnicy opisują różne sytuacje, śmieszne, żenujące, słowem takie, które wyzwoliły się spod kontroli;

23. Fotostory; 24. Na topie: zbiorczo o kinie, książkach, płytach;

25. Krzyżówka; 26. Horoskop.

W wielu działach, takich jak Moda, Style, Na topie, zauważa się stosowanie strategii tzw. product placement, czyli reklamowanie pro-duktów wkomponowanych w treść o zupełnie z pozoru niemerkantyl-nym charakterze. Jest to wyraźny zamysł marketingowy, który ma sprawić, by prezentowana w czasopismach moda, aktualne kanony piękna i lansowane wizerunki ciała urzeczywistniały się jedynie dzię-ki reklamowanym produktom, których marka, cena i miejsce zakupu wyraźnie ukierunkowują konsumpcyjne aspiracje czytelników.

Próba odpowiedzi na pytanie, czy to czasopisma młodzieżowe za-spokajają potrzeby współczesnych nastolatków (związane np. z proce-sem kształtowania się ich tożsamości i stosunku do własnego ciała), czy może to czytelnicy zaspokajają potrzeby redakcji, reklamodaw-ców, a na koniec producentów marek odzieżowych, kosmetycznych i innych, wydaje się przedsięwzięciem karkołomnym.