Czynniki rozwoju elektronicznej administracji

2. Modele i czynniki rozwoju elektronicznej administracji

2.6. Czynniki rozwoju elektronicznej administracji

Przeprowadzona powyżej dyskusja na temat podstaw teoretycznych i prawnych, praktycznych doświadczeń i modeli funkcjonowania e-administracji, a przede wszystkim modeli rozwoju, prowadzi do poszukiwania odpowiedzi na pytanie o czynniki determinujące ten rozwój. Przy czym w literaturze z zakresu badań regionalnych i przestrzenno-ekonomicznych wyróżnia się warunki i czynniki roz-Tabela 5. Syntetyczne ujęcie poziomów rozwoju e-administracji według J. Lee (2010)

Metafora Charakterystyka

Reforma reforma procesów i usług w świecie re-alnym w celu zgodności z wymaganiami

Przekształca-nie zmiana kształtu i zakresu procesów i usług w przestrzeni informacyjnej i w infor-macyjnej i w świecie rzeczywistym są zsynchronizowane, odzwierciedlają

Źródło: opracowanie własne na podstawie J. Lee (2010).

woju. Te pierwsze najczęściej rozumiane są jako składniki i własności, które mają charakter zastany i słabo sterowalny w krótkich okresach, a te drugie – jako włas-ności, które mają charakter czynny i są bardziej sterowalne (por. Chojnicki, Czyż 2004). Jednakże podział ten nie jest ostry i w jego ramach mogą odbywać się przekształcenia warunków w czynniki i odwrotnie, co ogranicza wykorzystanie tego podejścia. Z kolei według J.J. Paryska (2005) czynniki rozwoju należy utożsa-miać z czynnikami endogenicznymi, a uwarunkowania z czynnikami egzogenicz-nymi. W literaturze zachodniej z zakresu e-administracji na ogół nie wprowadza się podziału na czynniki i uwarunkowania, a najczęściej stosuje się jedynie czyn-niki rozwoju. Wynika to z relatywnie szybkich zmian własności warunkujących rozwój e-administracji, a wówczas podział na warunki i czynniki rozwoju nie jest podziałem rozłącznym, jednoznacznym i ostatecznym. Toteż w pracy wyróżnia się jedynie czynniki rozwoju e-administracji, a przez czynnik rozumie się za P. Chur-skim (2008) składnik, własność lub zdarzenie, które oddziałuje na zmiany stanu obiektu podlegającego rozwojowi lub innym zmianom. W pracy przyjęto podział na czynniki zewnętrzne (egzogeniczne) i wewnętrzne (endogeniczne)⁷³.

Systematyzację czynników rozwoju e-administracji przeprowadzono w opar-ciu o studia literaturowe, zwłaszcza literatury zachodniej, oraz o doświadczenia państw europejskich cechujących się relatywnie dużymi osiągnięciami w tym zakresie. W literaturze przedmiotu występuje niewiele opracowań poświęco-nych kompleksowej analizie czynników rozwoju e-administracji, wśród nich są m.in. prace B. Grabowa i in. (2004), H. Drüke (2005a) oraz K. Paskalevy-Shapiry (2009), w których autorzy prezentują kompleksowe zestawy czynników mają-cych wpływ na rozwój e-administracji. Przy czym należy wyraźnie podkreślić, że badania w zakresie czynników rozwoju e-administracji jak dotąd są w początko-wym stadium i są pracami jednostkow początko-wymi, ze względu na fakt, że w większości przypadków rozwój e-administracji nadal jest w początkowym stadium. Co za tym idzie, jednostki w których e-administracja funkcjonuje na relatywnie naj-wyższym poziomie, i które mogłyby posłużyć za przykład weryfikacji założeń teoretycznych, należą jeszcze do rzadkości (por. Heeks, Bailur 2007; Gallego--Álvarez i in. 2010).

Analizując czynniki rozwoju e-administracji, należy wziąć pod uwagę również szczebel administracji publicznej, na którym rozpatruje się rozwój e-administracji.

Większość czynników rozwoju jest wspólna zarówno na poziomie centralnym, jak i regionalnym oraz lokalnym. Jednakże należy pamiętać, że w przypadku lokalnych systemów e-administracji są one częściowo uwarunkowane istnieniem systemów nadrzędnych, głównie krajowych. Toteż siła oddziaływania poszczególnych czyn-ników w zależności od szczebla administracji publicznej jest zróżnicowana i wy-kazuje odmienny charakter. Z zagadnieniem szczebla administracji publicznej, na którym rozpatruje się rozwój e-administracji, wiąże się kwestia podziału czynni-ków rozwoju e-administracji na czynniki zewnętrzne oraz wewnętrzne. Czynni-kami wewnętrznymi, zgodnie z terminologią dotyczącą systemów, są te elementy,

73 Według J. J. Paryska (2005) tego typu rozróżnienie ma czysto formalny lub wręcz językowy charak-ter, a czynniki rozwoju mają charakter deterministyczny i na ogół podlegają sterowaniu, zaś uwa-runkowania są natury stochastycznej i możliwość sterowania ich oddziaływaniem jest nikła.

przyczyny, zdarzenia, które są składnikami i elementami otoczenia wewnętrznego systemu e-administracji. Natomiast czynnikami zewnętrznymi są wszystkie po-zostałe elementy. Ze względu na fakt, że na wybrane czynniki zewnętrzne sektor publiczny może oddziaływać i je stymulować, celowo unika się pojęcia uwarun-kowania. W zależności od szczebla administracji publicznej podział czynników na zewnętrzne i wewnętrzne jest nieco odmienny. Przykładowo, w przypadku lokalnych systemów e-administracji polityka państwa będzie czynnikiem ze-wnętrznym, a w przypadku krajowego systemu e-administracji będzie czynnikiem wewnętrznym. Jednakże w tym miejscu pojawia się pewna wątpliwość. Skoro e-administracja ma być narzędziem reorganizującym wewnętrzną strukturę sek-tora publicznego prowadzącą docelowo do redukcji szczebli hierarchicznych, to zasadne wydaje się pojmowanie e-administracji bez względu na szczebel jako je-den system. Niemniej jednak z powodu relatywnie niskiego stopnia rozpoznania prawidłowości rządzących rozwojem e-administracji w poszczególnych układach przestrzennych oraz specyfiki szczebla samorządu lokalnego trudno rozpatrywać ten sam układ czynników rozwoju na każdym ze szczebli. Dodatkowo, ze względu na dalsze etapy postępowania badawczego ograniczające się do empirycznej anali-zy poziomu rozwoju e-administracji w samorządzie lokalnym, podział canali-zynników właśnie z tego punktu widzenia wydaje się uzasadniony.

Do czynników zewnętrznych rozwoju e-administracji w samorządzie lokal-nym należą:

• tendencje postmodernizacyjne,

• proces globalizacji,

• rozwój społeczeństwa informacyjnego,

• poziom rozwoju społeczno-gospodarczego,

• dostępność infrastruktury teleinformatycznej wśród mieszkańców i przedsię-biorców,

• postawa, wiedza i umiejętności obywateli i przedsiębiorców,

• wielkość jednostki administracyjnej,

• uwarunkowania prawno-organizacyjne i sytuacja polityczna.

Grupa czynników wewnętrznych rozwoju e-administracji obejmuje takie czynniki, jak:

• postawa władz, liderów i kadry zarządzającej,

• wizja i strategia rozwoju e-administracji,

• wyposażenie teleinformatyczne,

• zasoby ludzkie,

• sytuacja finansowa,

• współpraca i partnerstwo,

• e-usługi publiczne.

Syntetyczna charakterystyka wyróżnionych czynników wraz z występującymi między nimi relacjami przedstawia się następująco (ryc. 14).

Rozwijana od lat 70. XX w. postmodernistyczna wizja zmian stosunków w sys-temach społecznych, które miały stanowić opozycję do modernizmu (por. Lyotard 1997), w sferze gospodarki przejawia się procesami postmodernizacyjnymi. Pro-cesy te będące konsekwencją degradacji tradycyjnego przemysłu przejawiają się

m.in. zmianą struktur społeczno-gospodarczych, w tym zmianą form i struk-tur produkcji, akumulacji i regulacji (por. Harvey 1990; Chojnicki 1993; Pary-sek 2005)⁷⁴. Przejawem tych tendencji są m.in.: wzrost znaczenia ICT zarówno w sferze produkcji, jak i usług oraz elastyczna organizacja z nowym sposobem zarządzania, decentralizacją i kontrolą jakości. Wszystkie te elementy pojawiły się zwłaszcza w sektorze usług i z biegiem lat zaczęły dyfundować również do sek-tora publicznego, oddziałując na rozwój e-administracji głównie poprzez próby implementacji tych rozwiązań (por. Frissen 1998).

Wpływ globalizacji na rozwój e-administracji wynika w szczególności z umię-dzynarodowienia współpracy gospodarczej oraz napływu bezpośrednich inwesty-cji zagranicznych sprzyjających wymianie informainwesty-cji i implementainwesty-cji innowainwesty-cji, także tych organizacyjnych i w zakresie wykorzystania ICT (por. Amoretti 2007;

Domański 2012). Globalizacja, dzięki zwiększeniu wzajemnych zależności mię-dzy ludźmi na świecie, wzmocniła potrzebę wspólnych działań o zasięgu global-nym i znaczenie globalnych dóbr publicznych. Ale globalizacja to również dwa przeciwieństwa – standaryzacja i różnicowanie (por. Stryjakiewicz 2000; Stiglitz

74 Zdaniem A. Giddensa (2008, s. 32) terminu postmodernizm „najlepiej byłoby używać jedynie w stosunku do stylów czy prądów w literaturze, malarstwie, sztukach plastycznych i architektu-rze”. I autor niniejszej pracy pogląd ten podziela, a prezentowane w niej procesy postmoderniza-cyjne utożsamia z procesami ponowoczesnymi, poindustrialnymi, postfordowskimi zachodzącymi głównie w gospodarce (por. Harvey 1990; Crook i in. 1992; Chojnicki 1993).

Ryc. 14. Czynniki rozwoju e-administracji w samorządzie lokalnym Źródło: opracowanie własne.

2004; Czerny 2005; Morawski 2007). Dotyczy to też e-administracji. Globalizacja w tej formie wymusza standaryzację danych, systemów, procedur w celu two-rzenia usług o zasięgu ponadnarodowym o wysokim stopniu interoperacyjności.

Jednakże występujące ograniczenia dostępu do kapitału (materialnego, finanso-wego, ludzkiego) powodują powstawanie m.in. zjawiska wykluczenia cyfrowe-go. Globalizacja przyczynia się nie tylko do umiędzynarodowienia najwyższych szczebli władzy i administracji, lecz także tych regionalnych i lokalnych. Sprawia to, że wizja „globalnej wioski” M. McLuhana (2001) w jeszcze większym stopniu nabiera realnego znaczenia.

Ze względu na występowanie silnej zależności pomiędzy koncepcją e-admi-nistracji a koncepcją społeczeństwa informacyjnego, co wykazano we wcześniej-szych fragmentach pracy, przyjmuje się, że rozwój społeczeństwa informacyjnego jest egzogenicznym czynnikiem rozwoju e-administracji. Sytuacja ta nie wymaga szerszego komentarza, który byłby jedynie powtórzeniem tez przedstawionych we wcześniejszych fragmentach pracy. Warto tylko przypomnieć, że rozwój go-spodarki cyfrowej i powszechne wykorzystanie ICT niemal w każdej z dziedzin ludzkiej działalności może stanowić istotny bodziec rozwoju e-administracji.

Rozwój społeczeństwa informacyjnego jest silnie związany z poziomem rozwoju społeczno-gospodarczego, który również jest wyróżniany jako jeden z czynników rozwoju e-administracji (por. Paskaleva-Shapira 2009; Galle-go-Álvarez i in. 2010). Wynika to z faktu, że z jednej strony poziom rozwoju społeczno-gospodarczego może oddziaływać na stopień wyposażenia w infra-strukturę teleinformatyczną (komputery, telefony komórkowe, internet szero-kopasmowy, światłowody itp.), a z drugiej – może determinować poziom wiedzy i umiejętności informatycznych mieszkańców i przedsiębiorców. Dodatkowo należy podkreślić, że wyższy poziom rozwoju społeczno-gospodarczego może mieć wpływ na modernizację instytucji publicznych i lepszą sytuację finansową w kontekście posiadanych zasobów finansowych możliwych do przeznaczenia na rozwój e-administracji. Tym samym pośrednio może wpływać na wyposa-żenie teleinformatyczne urzędów oraz ich zasoby ludzkie, co może sprzyjać rozwojowi e-administracji (szerzej zagadnienia te zostaną omówione w dalszej części rozdziału).

Wyższy poziom rozwoju społeczno-gospodarczego to także lepsza dostępność infrastruktury teleinformatycznej wśród mieszkańców i przedsiębiorców, w tym przede wszystkim komputerów i szerokopasmowego internetu. Tego typu nowe technologie stanowią warunek konieczny zainicjowania elektronicznych kontak-tów z administracją publiczną (por. Musso i in. 2000; Lucke 2007). Zatem im wyższa dostępność ICT wśród mieszkańców i przedsiębiorców, tym często wyż-szy poziom wiedzy i umiejętności informatycznych mieszkańców i przedsiębior-ców. Właściwości te warunkują wyższą aktywność mieszkańców w zakresie ko-rzystania z nowych technologii, co implikuje wyższe zapotrzebowanie na różnego rodzaju e-usługi (por. Musso i in. 2000; van Deursen, van Dijk i in. 2008). A. van der Meer oraz W. van Winder (2003) nazywają te czynniki „cyfrowym koło zama-chowym” (ang. digital flywheel), gdyż stymulują one sektor publiczny do reform i przenoszenia części swojej działalności na platformę elektroniczną.

Wcześniej zasygnalizowanym i niezwykle istotnym czynnikiem rozwoju e-ad-ministracji wymagającym szerszego komentarza jest wiedza, umiejętności i po-stawy obywateli⁷⁵. Czynnik ten, jak żaden inny, jest bardzo często poruszany i szeroko dyskutowany w literaturze przedmiotu. Przyczynkiem do dyskusji na temat jego roli mogą być słowa L. Kołakowskiego (1990, s. 212): „byłoby oczy-wiście niemądre być «za» albo «przeciw» nowoczesności, gdyż bezcelowe wydaje się powstrzymywanie rozwoju techniki, nauki i racjonalności gospodarczej”. To właśnie zróżnicowane postawy obywateli i ich cechy psychospołeczne są jednym z ważniejszych czynników rozwoju e-administracji. Czynnik ten jest o tyle istot-ny, że warunkuje popyt na e-usługi publiczne. Należy pamiętać, że mieszkańcy i przedsiębiorcy to nie tylko klienci administracji publicznej, lecz także podatni-cy i wyborpodatni-cy (por. Rowley 2011). Zatem stanowią istotną grupę z punktu widze-nia władz lokalnych i lokalnej administracji. Dlatego brak lub niewielki poziom popytu na e-usługi mogą skutkować ograniczonym rozwojem systemów e-ad-ministracji. Postawa obywateli wobec e-usług publicznych wynika głównie ze skłonności do zaufania oraz z poziomu zaufania do nowych technologii i admi-nistracji publicznej (por. Horst i in. 2007; Bélanger, Carter 2008; Carter, Weerak-kody 2008). Zaufanie to jest wynikiem wcześniejszych doświadczeń obywateli korzystających z e-usług, najczęściej e-handlu i e-bankowości, oraz z kontaktów z administracją publiczną. Na poziom zaufania wpływa również poziom bezpie-czeństwa czynności wykonywanych w internecie i niezawodności systemów je obsługujących. Stąd jeśli mieszkańcy będą pewni, że publiczne systemy infor-matyczne zapewniają im bezpieczeństwo transakcji i rzetelność przekazywanych informacji, będą bardziej skłonni do korzystania z e-usług publicznych. Niespeł-nione obietnice i pełne błędów systemy zniechęcają obywateli do korzystania z e-usług publicznych (por. Bélanger, Carter 2008; Hudson 2008; Weerakkody i in. 2012). Oprócz skłonnoś ci do zaufania istotnym elementem oddziałującym na rozwój e-administracji są cechy psychospołeczne i społeczno-zawodowe lud-ności. Poziom wykształcenia, wiek i status społeczno-zawodowy mają istotny wpływ na wiedzę i umiejętności w zakresie wykorzystania nowych technologii (por. Musso i in. 2000; Czapiński, Panek 2003, 2005, 2007, 2009, 2011, 2013;

ESPON 2007)⁷⁶. Osoby młodsze, z wyższym wykształceniem oraz studenci i osoby pracujące częściej korzystają z e-usług niż osoby starsze, z niższym wy-kształceniem i o niższym statusie społeczno-zawodowym (por. Carter, Weerak-kody 2008; van Dijk i in. 2008). Dlatego też im obywatele są bardziej świadomi korzyści płynących z e-usług publicznych oraz im wyższe mają umiejętności ob-sługi ICT, tym wykazują większe zainteresowanie tą formą świadczenia usług publicznymi (por. Musso i in. 2000; van Deursen, van Dijk 2009). Dodatkowo im wyższy poziom zadowolenia i satysfakcji obywateli z e-usług publicznych,

75 Wyróżnienie czynników w postaci dostępności ICT, wiedzy i postaw obywateli oraz społeczeństwa informacyjnego, wynika przede wszystkim z teorii społeczeństwa informacyjnego, czyli przemiany charakteryzującej się czymś więcej niż tylko poziomem wyposażenia w ICT i jego wykorzystaniem wśród mieszkańców i przedsiębiorców, co sygnalizowano w pierwszej części niniejszego rozdziału.

76 Należy pamiętać, że brak umiejętności informatycznych pociąga za sobą nie tylko tzw. wykluczenie cyfrowe, lecz coraz częściej grozi także wykluczeniem społecznym (por. Foley 2004).

tym większa motywacja do korzystania z innych usług dystrybuowanych w tej formie oraz większe zainteresowanie wśród innych, nowych odbiorców (por.

van der Meer, van Winder 2003). Dotychczasowe badania potwierdzają, że jeśli rozwój e-administracji następuje w niewykształconym społeczeństwie obywa-telskim, wówczas grozi to niskim stopniem uczestnictwa obywateli w podejmo-waniu decyzji dotyczących e-administracji, ale i ogranicza rozwój e-demokracji (por. Goban-Klas 2002; Young-Jin, Seang-Tae 2008). Jeszcze jednym elementem związanym z postawami obywateli wobec e-usług publicznych są uwarunkowa-nia kulturowe. Przykładowo, mieszkańcy krajów skandynawskich, z natury swej bardziej introwertyczni, chętniej korzystają z nowych technologii w kontaktach międzyludzkich. Natomiast mieszkańcy krajów Europy Południowej preferują bezpośrednie kontakty, co w mniejszym stopniu determinuje potrzeby w za-kresie rozwoju e-administracji i e-usług publicznych (por. Krzysztofek 2002).

Rozwiązaniem tej sytuacji może być edukacja i uświadamianie obywateli w za-kresie korzyści wynikających ze stosowania e-administracji. Wyższa świadomość i wyższy poziom zadowolenia obywateli mogą zwiększyć poziom zaintereso-wania e-administracją i jej usługami (por. Jaeger, Thompson 2003; Abuali i in.

2010). Dlatego w tej sytuacji istotnym aspektem wydaje się rozpoznanie potrzeb obywateli i przedsiębiorców w zakresie e-usług publicznych. Pozwoli to na pod-jęcie odpowiednich działań zmierzających do ich zaspokojenia oraz do poprawy wizerunku e-administracji i jej e-usług (por. Carbo, Williams 2004; Centeno i in.

2005; Bertot, Jaeger 2008). Bowiem niski popyt na e-usługi ze strony obywate-li i przedsiębiorców mimo poniesienia ogromnych kosztów może spowodować istotne różnice między atrakcyjną wizją przyszłości a rzeczywistością i stanowić barierę rozwoju e-administracji (por. Kolsaker, Lee-Kelley 2007).

Wielkość jednostki administracyjnej mierzona zarówno liczbą mieszkańców, jak i powierzchnią traktowana jest jako jeden z czynników rozwoju e-admini-stracji. Czynnik ten rozpatrywany jest głównie z punktu widzenia lokalnych (miejskich, gminnych) systemów e-administracji⁷⁷ i wiąże się z tzw. efektem skali. Większe miasta i gminy mają większą skłonność i zdolność do przyjmo-wania nowych i innowacyjnych rozwiązań, w tym e-administracji (por. Musso i in. 2000; Kaczmarek 2005; Moon, Norris 2005; Swianiewicz 2006; Rodríguez Domínguez i in. 2011). Potwierdzeniem tej tezy są wcześniejsze badania doty-czące dyfuzji innowacji i nowych technologii (por. Moon 2002; Schedler, Sum-mermatter 2007). Większe (głównie ludnościowo) jednostki administracyjne mają bardziej rozbudowaną strukturę organizacyjną pozwalającą na wydziele-nie komórek organizacyjnych odpowiedzialnych za koordynację implementacji e-administracji, a także relatywnie częściej mają większe możliwości finanso-we ułatwiające wdrażanie nowych rozwiązań (por. Heller, Farelnik 2013). Do-datkowo duże jednostki lokalne cechują się większym prawdopodobieństwem występowania na ich terytorium jednostek (obywateli i przedsiębiorców) in-nowacyjnych i zainteresowanych wykorzystaniem e-usług publicznych. Tym samym samorządy lokalne znajdują się pod większą presją różnych grup

zain-77 W badaniach na ogół nie uwzględnia się wielkości kraju, a tylko jednostek regionalnych i lokalnych.

teresowanych alternatywnymi sposobami dostarczania usług publicznych (por.

Moon 2002; Rodríguez Domínguez i in. 2011). Współcześnie coraz większym wyzwaniem dla e-administracji jest dopasowanie usług do potrzeb obywateli.

W tym przypadku także większe (i te bardziej zamożne) samorządy lokalne wykazują większą orientację na klienta, przez co organizują badania oczekiwań i potrzeb klientów w zakresie e-usług (por. Moon, Norris 2005; Schedler, Su-mmermatter 2007). Oprócz wymienionych elementów wiążących się z wielko-ścią jednostki administracyjnej jest jeszcze kwestia mentalności, przyzwyczajeń i potrzeb mieszkańców mniejszych miast i gmin. Mieszkańcy małych gmin czę-ściej ufają władzom publicznym, ale wolą osobiste kontakty z administracją.

Daje im to więcej satysfakcji oraz poczucie uczestnictwa w życiu gminy (por.

Swianiewicz 2001). Dodatkowo w tych gminach najczęściej mieszkańcy i urzęd-nicy znają się osobiście. W większych jednostkach samorządowych relacje te są bardziej anonimowe, przez co zainteresowanie bardziej sformalizowanymi badaniami potrzeb mieszkańców jest większe (por. van Ryzin 2004; Kaczmarek 2005; Schedler, Summermatter 2007). W kontekście wielkości mierzonej po-wierzchnią jednostki administracyjnej można mówić o redukcji kosztów zwią-zanych z pokonaniem znacznych odległości w celu realizacji usług publicznych.

E-administracja, zmniejszając dystans przestrzenny, redukuje koszty transportu ponoszone przez obywateli i przedsiębiorców na dotarcie do urzędu (por. Swi-aniewicz 2006). Obok wielkości jednostki administracyjnej dodatkowym czyn-nikiem pozytywnie wpływającym na rozwój e-administracji jest poziom urba-nizacji. Obszary o wyższym poziomie urbanizacji oraz dominacji działalności pozarolniczych charakteryzują się większym postępem m.in. w zakresie rozwo-ju infrastruktury teleinformatycznej (por. Musso i in. 2000). Sprzyja to większej dostępności dobrodziejstw nowych technologii oraz zdobywaniu wyższego wy-kształcenia, poszerzaniu wiedzy i umiejętności informatycznych, a pośrednio również wpływa na rozwój e-administracji.

Spośród zewnętrznych czynników rozwoju e-administracji w samorządzie lokalnym jednym z ważniejszych wydają się uwarunkowania polityczne i ramy prawno-organizacyjne. Uwarunkowania polityczne, a w szczególności akceptacja i determinacja polityków we wprowadzaniu reform w zakresie funkcjonowania sektora publicznego w istotny sposób oddziałują na rozwój systemu e-administra-cji, zarówno na szczeblu krajowym, jak i regionalnym oraz lokalnym (por. Musso i in. 2000; van der Meer, van Winder 2003; Carbo, Williams 2004). Z dotychcza-sowych doświadczeń państw wysokorozwiniętych wynika, że współcześnie nie ma zależności pomiędzy określoną opcją polityczną a rozwojem e-administracji. Kon-kurencja polityczna nie wpływa na rozwój e-administracji, gdyż obecnie niemal wszystkie rządy krajów europejskich, zarówno lewicowe, jak i prawicowe, wspie-rają rozwój e-administracji (por. Musso i in. 2000; Gallego-Álvarez i in. 2010). Przy czym należy wyraźnie podkreślić, że nominalne wspieranie rozwoju e-administra-cji nie zawsze przekłada się na realne działania i sprzyjające ramy prawno-organi-zacyjne. Jak wskazują doświadczenia wielu krajów, ramy prawne i instytucjonalne mogą być czynnikiem usprawniającym rozwój e-administracji (por. Heeks 1998;

Grabow i in. 2004; Drüke 2005a, c; Young-Jin, Seang-Tae 2008). Częściej jednak

w literaturze przedmiotu podkreśla się, że nieuporządkowane i niejednoznaczne prawo stanowi istotną barierę rozwoju e-administracji (por. Cellary 2002).

Z uwarunkowaniami politycznymi i ramami prawno-organizacyjnymi wią-że się stopień decentralizacji państwa. Zdaniem J. Musso i in. (2000) wyższy stopnień decentralizacji (jak np. w państwach o ustroju federalnym) pozytywnie wpływa na rozwój e-administracji. Wynika to przede wszystkim z faktu większej złożoności instytucjonalnej oraz z potrzeby współpracy instytucji na szczeblu fe-deralnym, krajowym, regionalnym i lokalnym.

Z zagadnieniem ram prawno-organizacyjnych ściśle wiąże się kwestia algo-rytmizacji procedur administracyjnych. Uporządkowany system prawny i organi-zacyjny, począwszy od jasno i precyzyjnie sformułowanych ustaw i rozporządzeń po regulaminy organizacyjne urzędów i instytucji publicznych, pozwala stworzyć elektroniczne algorytmy procedur administracyjnych. Najprościej rzecz ujmując, chodzi o sytuację, w której oparte na przepisach prawnych algorytmy informa-tyczne będą wykorzystywane przez systemy informainforma-tyczne do realizacji podsta-wowych i rutynowych czynności administracyjnych. Zatem ograniczona zostanie rola urzędnika na rzecz komputera i systemu informatycznego, np. w zakresie przyjmowania wniosków i rozsyłania ich do odpowiednich jednostek (por. Cella-ry 2002; Traunmüller, Wimmer 2004). Celem algoCella-rytmizacji procedur jest ogra-niczenie (ale nie pełne wyeliminowanie) arbitralności decyzji i uznaniowości urzędników oraz standaryzacja procedur administracyjnych. Ta z kolei eliminu-je konieczność opracowywania we własnym zakresie przez eliminu-jednostki publiczne tego samego szczebla (np. gminy, powiaty) wzorów formularzy i procedur admi-nistracyjnych (por. Grytner 2006). Sprzyjające uwarunkowania polityczne oraz uporządkowany system prawny ułatwiają sprawne i efektywne przeprowadzenie

W dokumencie Czynniki rozwoju elektronicznej administracji w samorządzie lokalnym w Polsce (Stron 83-200)