Otyłość i płeć męska są głównymi czynnikami ryzyka predysponującymi do wystąpienia bezdechu sennego. Badania wykazały, że zmniejszenie masy cia-ła wpływało na ograniczenie tendencji zapadania się górnych dróg oddechowych podczas snu. Wyniki wielu prac udowodniły, że obwód szyi > 43 cm u płci mę-skiej w większym stopniu predysponuje do wystąpienia bezdechu aniżeli wskaźnik BMI, który jest również głównym czynnikiem ryzyka jego wystąpienia [4]. Kolej-nym czynnikiem jest spożywanie alkoholu przed snem. Alkohol zmniejsza napięcie górnych dróg oddechowych, w tym języka. Staje się on wiotki i opada ku tyłowi. Zwęża światło gardła, a miękkie gardło środkowe, otoczone ścianą mięśni traci swą sztywność i zapada się. Mężczyźni zasypiający w stanie upojenia alkoholo- wego zaczynają chrapać zaraz po zaśnięciu. Bez alkoholu chrapanie nasila się stop-niowo. Alkohol ponadto działając na poziomie ośrodkowego układu nerwowego osła- bia obronny mechanizm budzenia się. Czynnikiem nasilającym chrapanie jest zaży-wanie leków nasennych i środków uspokajających, co powoduje dodatkowe rozluź-nienie mięśni, infekcje górnych dróg oddechowych [5].
Objawy
Objawy bezdechu sennego są często niezauważalne i nie zwracają naszej uwagi, zakłócając funkcjonowanie organizmu podczas dnia w pracy, jak również podczas nocy, przerywając ciągłość snu. Bezdech senny charakteryzują objawy dzienne i noc- ne. Są one wynikiem deprywacji snu, powtarzającej się hipoksemii i w konsekwen-cji licznych powikłań sercowo-naczyniowych. Pierwszym typowym, nocnym obja-wem jest głośne, nieregularne chrapanie. Charakter chrapania u chorych na OBS jest charakterystyczny – okres względnej ciszy odpowiada bezdechowi, a głośne i eks- plozywne dźwięki pojawiają się w chwili wybudzenia i przywrócenia wentylacji. Dźwięki te mogą osiągnąć głośność nawet do 65 Db. Kolejnymi nocnymi objawami jest nadmierna potliwość oraz wzmożona aktywność ruchowa podczas snu (macha-nie nogami). Nykturia, po wykluczeniu innych przyczyn, może rów(macha-nież świadczyć o dużym nasileniu bezdechów sennych. Specyficznym objawem, który może wystą-pić jako pierwszy, jest trudność z zasypianiem.
Objawy dzienne mogą być bardzo uciążliwe i przeszkadzać w normalnym funk-cjonowaniu: zmęczenie po wybudzeniu, suchość w jamie ustnej lub chwilowy ból gardła. Większość chorych budzi się z porannymi bólami głowy, które stopniowo ustępują w ciągu dnia. Zastępują je jednak problemy z koncentracją i utrzymaniem
uwagi, które są wynikiem nadmiernego zmęczenia i senności w ciągu dnia. Powo-dują one rozdrażnienie, upośledzają pamięć świeżą, jak również zdolność do plano-wania i przewidyplano-wania zdarzeń. Chorzy ci często zasypiają podczas wykonyplano-wania czynności monotonnych, jak oglądanie TV lub nawet prowadzenie pojazdów me-chanicznych [6, 7].
Cel badania
Celem przeprowadzonego badania było określenie nasilenia objawów dziennych związanych z chrapaniem i zaburzeniami oddychania podczas snu, jak również oce-nienie poziomu wiedzy na temat tego schorzenia
Metody
Badanie było przeprowadzone metodą ankiety anonimowej. Głównymi kryteria-mi doboru pacjentów był: wiek powyżej 18 lat, dolegliwość chrapania w wywiadzie. Badania zostały przeprowadzone wśród pacjentów następujących placówek ochrony zdrowia:
– Klinika Leczenia Chrapania i Bezdechu Sennego w Zabrzu, – Pracownia Polisomnografii Oddziału Pulmunologicznego w Kup,
– Pracownia Polisomnografii Oddziału Pulmunologicznego Szpitala Woje-wódzkiego w Opolu,
– NZOZ „Medicus” w Opolu.
Wyniki
Badaniem objęto 70 pacjentów: 47 respondentów stanowili mężczyźni, 23 ko-biety. Średnia wieku obu grup wynosiła 48 lat.
Częste (1 raz/tydzień) niewyspanie rankiem po przebudzeniu zgłasza większa część ankietowanych, bo aż 41% (29). Na drugim miejscu 33% (23) ankietowanych budzi się zmęczonych rzadziej (tylko 1/2 razy/tydzień). Codzienne niewyspanie zgłasza natomiast 13% (9) ankietowanych.
Na postawione pytanie o możliwość zaśnięcia przed TV, w środkach transportu publicznego (np. pociąg, autobus) lub innych nużących sytuacjach najwięcej ankie-towanych 37% (26 osób) odpowiedziało, że zdarza się im to często (przynajmniej 1 raz/tydzień). Z częstotliwością 1/2 razy/tydzień zdarza się to 17 pytanym osobom (24%). W równej liczbie osób ankietowani odpowiedzieli, że zdarza się im to zarów-no bardzo rzadko (1 raz/miesiąc), jak i zawsze, nieomalże przy każdej wykonywanej nużącej czynności. Tylko (12%) 8 osób stwierdziło, że nigdy nie przytrafiło im się zaśnięcie w nużącej sytuacji.
Częste (przynajmniej 1 raz/tydzień) występowanie bólu głowy podczas dnia zgłasza 31% (22) ankietowanych, u 24% ankietowanych ból występuje bardzo rzad-ko i u 23% rzadrzad-ko. Codzienny przewlekły ból głowy wystąpił tylrzad-ko u 2% pacjentów; 20% ankietowanych wskazało odpowiedź – nigdy.
Najczęściej udzielanymi odpowiedziami na pytanie o źródło wiedzy o swoim chrapaniu i obturacyjnym bezdechu sennym zdecydowana większość, bo aż 46 re-spondentów, odpowiedziało, że jest nim współmałżonek. 16 osób dowiedziało się o swojej dolegliwości od innych współdomowników (dzieci, rodzeństwa). Nato-miast najmniejszą grupę stanowią osoby, które informacje te otrzymały od osób trzecich, dowiadując się na obozach integracyjnych, wyjazdach biznesowych lub podczas pobytu w sanatorium, gdzie dzielili pokój z inną osobą (ryc. 1).
Rycina 1. Źródło wiedzy pacjentów o chrapaniu i bezdechu sennym
Rycina 2. Opinia pacjentów na temat źródła informacji o problemie chrapania i bezdechu sennego
W kolejnym pytaniu o źródło informacji o problemie chrapania i bezdechu sen-nego dla największej liczby ankietowanych tym źródłem jest Internet. Na drugim miejscu jest prasa. Lekarz i inni członkowie rodziny znajdują się na trzecim miejscu. Mniej istotnym źródłem informacji według ankietowanych są niestety pielęgniarki. Inne źródła, z których pacjenci dowiadywali się o tym, że chrapanie i bezdech senny mogą mieć negatywny wpływ na zdrowie, były m.in. programy TV i oddziały szpi-talne, na których przebywali pacjenci (ryc. 2).
Na pytanie, kogo pacjent poprosiłby o pomoc w podjęciu się leczenia dolegli-wości chrapania i bezdechu sennego, najwięcej ankietowanych zwróciłoby się do specjalisty w Poradni Leczenia Chrapania i Bezdechu Sennego (53% responden-tów). Na drugimi miejscu 26% pacjentów poprosiłoby o pomoc swojego lekarza rodzinnego, 20% pacjentów zwróciłoby się do laryngologa, tylko 1 osoba spytałaby się o możliwość leczenia pielęgniarkę (ryc. 3).
Rycina 3. Kogo pacjent poprosiłby o pomoc?
Wnioski
W pierwszej kolejności należy objąć tą profilaktyką OBS mężczyzn, u których, według danych epidemiologicznych, obturacyjny bezdech senny występuję częściej. Dużą rolę mogą odegrać lekarze pierwszego kontaktu, jak również pielęgniarki śro-dowiskowe, które mają nieomal codzienny kontakt z pacjentami, w ich środowisku domowym, przez rozmowy i uświadamianie pacjentów, jakie ryzyko zdrowotne nie-sie nieprawidłowy styl życia.
Jeśli w wywiadzie istnieje podejrzenie ryzyka wystąpienia OBS, lub pacjent uskarża się na jakiekolwiek objawy dzienne lub nocne, należy niezwłocznie skiero-wać go do odpowiedniego ośrodka w celu diagnostycznym, w kierunku obecności bezdechów sennych podczas snu. Świadomy wybór metody leczenia oraz edukacja
na temat OBS pozwolą ustrzec pacjentów przed powikłaniami, jakie niesie ze sobą obturacyjny bezdech senny.
Bibliografia
1. Pirsing W. Schnarchen. Stuttgart: Hipokrates Verlag; 1988.
2. Banaszewski J. Zaburzenia oddychania w czasie snu. Przew Lek 2002: 5(10): 120–123. 3. Jędrzejczak M. Obturacyjny bezdech senny – choroba groźna – nadal mało znana. Czas
Aptek 2009; 10(190): 25–33.
4. Pływaczewski R, Bieleń P. Wpływ obwodu szyi i wskaźnika masy ciała na zaawansowa-nie OBS u mężczyzn. Pneumonol Alergol Pol 2008; 76: 313.
5. Przybyłowski T. Zaburzenia oddychania w czasie snu – rozpoznawanie i sposoby lecze-nia. Terapia 2000: 8(3): 17–21.
6. Repetowski M, Filewski A. Zaburzenia oddychania podczas snu. Przew Wojsk-Med 2001: 43(1): 61–67.
7. Kloch-Badełek M, Czarnecka D. Obturacyjny Bezdech Senny a choroby układu krąże-nia. Przew Lek 2004; 4: 12–18
Adres do korespondencji: Marta Gawlik NZOZ „Samarytanin” ul. K. Pużaka 11 45-272 Opole Tel.: 781 957-268 E-mail: martulagawlik@gmail.com
pod redakcją A. Steciwko, M. Wojtal, D. Żurawickiej ISBN 978-83-62182-27-5